Есірткі заттарға тәуелділіктің қалыптасуы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қызылорда жоғары медициналық колледжі

Мамандық 09130100 Мейіргер ісі
Біліктілік:5АВ0910101 Мейіргер ісінің қолданбалы бакалавры

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:Психоактивті заттарды қолданатын пациенттерге күтім жасаудағы
мейіргер рөлі

Орындаған: Тулебаева К
.

Тобы:ҚБ-50 топ студенті

Ғылыми жетекшісі: Аманова Д.О
.

Атқаратын қызметі:Арнайы пән оқытушысы

Қызылорда 2022 жыл
МАЗМҰНЫ
КІРІСПЕ
1-тарау. ПСИХОАКТИВТІ ЗАТТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1 Психоактивті заттарды тұтыну қауіпі мен салдары
1.2 Психоактивті заттарды қолданатын пациенттерге мейіргерлік күтім жүргізу
ерекшеліктері

2-тарау. ЗЕРТТЕУ НӘТИЖЕЛЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
2.1 Психоактивті заттарды қолданатын пациенттерге күтім жасаудағы мейіргер
рөлі туралы шетелдік зерттеулерге шолу жасап, нәтижелерін бағалау.

Қысқартылған сөздер:
ДДҰ – Дүние жүзілік денсаулық ұйымы
ДДСҰ - Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының

АИТВ - адам қорғаныш тапшылығының қоздырғышы

АҚТҚ - адамның қорғаныш тапшылық қоздырғышы.
АҚШ – Америка Құрама Штатты
БҰҰ- Біріккен Ұлттар Ұйымының

КІРІСПЕ
Тіркес сөздер: Психоактивті заттар, нашақорлық, маскүнемдік,салдары,
мейіргерлік күтім, шетелдік зерттеулер.

Тақырыптың өзектілігі:
Қазіргі күні ауытқушы мінез-құлық арасындағы ең жиі кездесетіні, әрі
қауіптісі жеткіншектік жаста психоактивті заттарды қолдану болып
есептеледі. Бүгінгі таңда бұл мәселе мемлекеттік деңгейге жетіп отыр,
себебі есірткі және психоактивті заттарды қолданатын жеткіншектер санының
өсуі мен жастар арасындағы заң және құқық бұзушылық көбеюде.
Жасөспірімдер мен жастар арасындағы нашақорлық тек кең ауқымды мәселе
ғана емес, сонымен қатар өрлеу үстіндегі Қазақстанның маңызды проблемасы.
Оның әлеуметтік салдары бар: қылмыстар мен адамгершілікке жат әрекеттер
істеледі, жеке тұлғаның және жалпы халықтың кері кетуі байқалады, өлім,
әсіресе жастар арасындағы өлім жағдайлары етек алуда, өмірге қауіп
төндіретін дерттердің дамуы және берілуі байқалуда, ауру және кеміс
балалардың тууы, ажырасулар көбеюде.
Қазіргі заманда адамзаттың ең маңызды мәселелерінің бірі – нашақорлық.
Ол өзімен бірге көптеген әлеуметтік және жеке проблемаларды алып келеді.
Кедей де, бай да, маргиналдық отбасынан шыққан адамдар да, адамзаттың ең
жақсы ақыл-ойлары да есірткінің әсерінен қалады. Есірткіге тәуелділік
әсіресе ауқатты елдерде жиі кездеседі, дамушы елдерде оны ұстанушылар
әлдеқайда аз. Мысалы, кокаин бай мемлекеттермен және ауқатты адамдармен
тығыз байланысты. Бірақ көбінесе әлеуметтік-экономикалық жағдайы төмен
адамдар тәуелді болып шығады.
Дүниежүзілік есірткі статистикасы. Бүгінгі таңда қара нарық
тұтынушыларға дәрі-дәрмектің кең таңдауын ұсынуға дайын. Каннабис, кокаин
және героин сияқты өсімдік тектес заттарға жүздеген синтетикалық заттар
қосылды, олардың көпшілігі халықаралық бақылауда емес. Фармацевтикалық
препараттарды медициналық емес қолданудың өсуі байқалды. Күн сайын дерлік
құрамы белгісіз жаңа дизайнерлік препараттардың жаңа сорттары сатылымға
шығады.
Жыл сайын ұлттық нарықтарда 500-ге жуық жаңа психоактивті улар пайда
болады. Олардың көпшілігі стимуляторлар, одан кейін синтетикалық
каннабиноидты рецепторлардың агонистері және азырақ опиоидтар саны.
Дегенмен, жаңа психоактивті препараттардың жалпы саны тұрақтанғанымен,
пропорциялар өзгерді. Опиоидтер 2018 жылы анықталған дәрілердің жалпы
санының 2%-ын ғана құраса, бірнеше жылдан кейін бұл көрсеткіш 9%-ға дейін
өсті.
21 ғасырдың басынан бастап бүгінгі күнге дейін кедей елдерде есірткі
тұтыну дамыған елдерге қарағанда әлдеқайда жылдам өсті. Бұл ішінара сол
кезеңдегі тұрғындардың жалпы өсіміндегі айырмашылықты көрсетеді - бай
штаттарда 7% және кедей елдерде 28%. Тұтынушылар негізінен жастар мен
жасөспірімдер, олардың миы кез келген әсерге оңай бейімделеді. Бұл жас тобы
21 ғасырдың басынан қазіргі уақытқа дейін дамушы елдерде 16%-ға өссе,
дамыған елдерде 10%-ға азайған.
Статистикаға сүйенсек, 2018 жылы әлемде төрттен бір миллиардтан астам
адам заңсыз есірткіні пайдаланған, бұл 2016 жылмен салыстырғанда 30%-ға
көп. 6 миллионға жуық адам нашақорлықтың салдарынан психологиялық
бұзылыстарға ұшыраған. Ал бұл аурудан оңалтуды қажет ететін сегіз адамның
біреуі ғана алады. Әрбір үш тұтынушыға бір әйелден келеді, ал әрбір бесінші
нашақор емделіп шығады. Соңғы онжылдықта амфетаминді ұстау төрт есеге өсті.
Әлем халқының 80%-дан астамы ауруды басатын және басқа да маңызды
медициналық мақсаттар үшін бақыланатын дәрілерге қол жеткізе алмайды.
Мәліметтерге сәйкес, 2018 жылы 11 300 000-ға жуық адам инъекциялық
есірткі қолданса, оның 10%-ға жуығы АИТВ-инфекциясын жұқтырған. Инъекциялық
есірткі қолданатын бір миллионнан астам адам АҚТҚ жұқтырса, 5,5 миллион
адам С гепатитін жұқтырған.[1]
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) деректері әлем халқының
жартысына жуығы психоактивті заттардың әртүрлі түрлерін қолданумен
байланысты бұзылулардан зардап шегетінін көрсетеді. Каннабиске, опиоидтерге
және кокаинге тәуелділік Солтүстік Американың табысы жоғары аймақтарында
(АҚШ және Канада) басым болды.[2]
Төменде әлемдегі нашақорлық бойынша ТОП 5 ел берілген.
Иран.Ирандағы бұл мәселенің деңгейі басқа аймақтармен салыстырғанда
жоғары, ел тұрғындарының үлкен пайызы апиын (соның ішінде героин) мен
метамфетаминді пайдаланады. Мұнда жағдай келесі әдістермен шешіледі:
метадон клиникалары, шприц алмасу бағдарламалары және осы аурумен күресетін
қайырымдылық ұйымдар.[3]
Ауғанстан.Дүние жүзіндегі №1 апиын өндіруші Ауғанстан апиын саудасының
орталығы болып табылады және қазір апиынның бір бөлігін героинге
айналдырады. Мамандардың есептеуінше, 35 миллион халықтың бірі нашақор.[4]
Ресей.Есірткі ішілік қолдану Ресейде, әсіресе жастар арасында үлкен
проблемаға айналды. Ресейлік шенеуніктердің айтуынша, 1 миллион азамат
героинді пайдаланады, бірақ басқа сарапшылар бұл көрсеткіш одан екі есе көп
деп есептейді. Кеңес Одағы ыдырағаннан кейін заңсыз заттарды тұтыну күрт
өсті.[5]
АҚШ.Америка Құрама Штаттары заңсыз есірткінің негізгі өндірушісі және
саудагері емес. Қазіргі уақытта олар рецепт бойынша ауырсынуды басатын
дәрілерге ең көп тәуелді. Америкада марихуана заңсыз, бірақ қазір оны 22
200 000 азамат пайдаланады және 3 800 000 рецепт бойынша ауырсынуды басатын
дәрілерді теріс пайдаланады.[6]
Ұлыбритания.Ұлыбритания тұрғындарының төрттен бірінен сәл азы есірткі
қолданып көргенін айтады және үшке жуығы оларды үнемі қолданатынын
мойындайды, 1 миллион нашақор ресми түрде тіркелген. Марихуана ең көп
таралған есірткі, одан кейін амфетаминдер мен кокаин.[7]
Дүние жүзінде нашақорлықтан болатын өлім.Дүние жүзінде есірткіге
тәуелділіктен қайтыс болғандар - LORDMED клиникасы 2018 жылы 192 000 000
адам каннабисті пайдаланды. Салыстыру үшін 58 миллион адам опиоидтарды
қабылдаған. 2017 жылы есірткіге байланысты 167 000-ға жуық өлімнің 66%-ы
осы топты құрады.
Нашақорлықтан болған өлім туралы тағы бірнеше факт:нашақорлық тікелей
немесе жанама түрде жыл сайын 11,800 миллион адамның өліміне әкеледі; жыл
сайын 11,400 миллион адам мезгілсіз қайтыс болады; артық дозаланудан 350
мыңнан астам адам өледі (алкоголизммен және есірткі заттарымен байланысты
бұзылулар); артық дозаланудан қайтыс болғандардың жартысынан көбі 50 жасқа
толмаған.Алдын алу мен емдеуге бағытталған барлық күш-жігерге қарамастан,
статистика әлемде нашақорлар санының артқанын көрсетеді.
Қазақстанда психобелсенді заттарды қолданумен байланысты
2019 жылы абсолюттік саны бойынша 15955 пациент тіркелсе, 100 000 адамға
шаққанда 2019 жылы 85,6%-ды құрады. Ал 2020 жылы абсолюттік саны бойынша
14202 пациент, 100 000 адамға шаққанда 75,7%-ды құрады. Оның ішінде
алкоголді қолдану нәтижесінде 2019 жылы 12847 пациент, 2020 жылы 11682
пациент, 100 000 адамға шаққанда 2019 жылы 69,0%-ды, 2020 жылы 62,3%-ды
құраған. Қызылорда облысы бойынша 2019 жылы – 1388 пациент, 2020 жылы 1216
пациент психобелсенді заттарды қолданып тіркеуге алынған. [8]
Мақсаты: Психоактивті заттарды қолданатын пациенттерге күтім
жасаудағы мейіргер рөлін ұйымдастырудағы шетелдік зерттеулер нәтижелерін
талдау
Міндеттері:
-Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;
-Психоактивті заттарды қолданатын пациенттерге күтім жасаудағы мейіргер
рөлін ұйымдастырудағы шетелдік зерттеулерді анализдеу;
-Нәтижесін талдау және қорытынды жасау.
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы:
Психоактивті заттарды қолданатын пациенттердің мәселелерін
шешудегі мейіргер ісі бойынша қазіргі әдебиеттерге шолу жасалды. Шетелдік
зерттеулерді анализдеу арқылы мейіргерлердің пациенттерге күтім көрсетудегі
ерекшеліктерін бағалау.
Курстық жұмыстың көлемі мен құрылымы:
Зерттеу жұмысы компьютерлік мәтін 39 беттен тұрады. Курстық
жұмыс кіріспе, қорытынды, пайдаланылған ақпараттар тізімі 32 әдебиеттен,
оның ішінде 10 шетелдік әдебиет, 2 отандық әдебиет, 20 интернет көзі
және қосымшалардан тұрады.

І тарау. ПСИХОАКТИВТІ ЗАТТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ
1.1Психоактивті заттарды тұтыну қауіпі мен салдары

Есірткі мен психотропты заттарды қолданудың әлеуметік-психологиялық
салдары:
• Есірткі заттарға тәуелділіктің қалыптасуы;
• Интелектінің төмендеуі (ойлау, ес, қабылдау, зейін процестерінің
бұзылуы);
• Иммунды және жыныстық жүйенің зақымдануы;
• Бұйрек және бауырдың бұзылуы;
• Тыныс алу мүшелерінің зақымдануы;
• Өкпе рагінің және мидың қатерлі ісікке шалдығуы;
• Невродың пайда болуы;
• Көңіл-күйдің өзгермелілігі, алаңдаушылық;
• Ұйқының бұзылуы;
• қан қысымының көтерілуі;
• галлюцинациялар,сандырақтар;
• организмге су жетіспеуі, жүрек айнуы, апатия, депрессия.
• Әлеуметтікшеттетілу;
• өз-өзіне қол жұмсау;
Есірткі немесе психотропты зат қолданған жеткіншек сырт көзбен
қарағанда масайған адамға ұқсайды, дегенмен бір ерекшелік – шараптың
иісінің болмауы.
Сананың өзгеруі: таяздануы, жанамалануы, қараюы.
Көңіл-күдің өзгеруі: себепсіз қуану, шаттану, көп сөйлеу, қайғыру,
орынсыз агрессивтілік;
Қозғалыс белсенділігінің өзгеруі: жоғары жестикуляция, қозғалыстың
тежелуі, тынымсыздық, баяушылық, дем алуға үнемі ұмтылу;
Қозғалыс коррдинацисының бұзылуы: жылдамдығы, баяулығы, жүру
кезіндегі өзін-өзі ұстай алмаушылық, жазудың бұзылуы.
Терісінің өзгеруі: денесінің өңінің жоғалуы немесе керісінше қызаруы.
Көзінің өзгеруі: қатты жылтылдауы, қарашығының үлкеюі, жарыққа жауап
қайтара алмауы.
Сөйлеуінің бұзылуы: жылдамдығы, анық сөйлей алмауы. [9-15]
Есірткі әдетте адамның көңіл – күйін күшейте түседі. Қанағаттанбағандық
депрессияға, қорқыныш дүрбеленге айналуы мүмкін. Кейде есірткіні адам
ағзасы қабылдамай да қояды, ондай жағдайда жүрегі айнып, құсып жіберуі
мүмкін.
Тыныштандыртын есірткілер адамды маужыратып, ұйқы шақырады, оның
салдарынан оқыс оқиғалар болады.
Есірткі – адамның мынандай психикасын өзгертетін құрал:
сезім; сана; қоршаған айналаны қабылдау; іс-әрекеті;
Есірткіні қолдану заңмен реттеледі, есірткіні заңсыз қорғау және
қолдану қылмыстық жауапкершілікті талап етеді.
Көп тараған есірткі түрлеріапиын;гашиш;
анаша; экстази.
Есірткіге жатпайтын, бірақ үйреншікті әдетке айналдыратын заттар бар:
- ұйқы шақыратын және тыныштандыратын препараттар (дәрігер айтуынсыз
қабылдау);
- әртүрлі тұрмыста қолданатын химиялық заттар.
Бір рет қолданған есірткінің тигізетін залалы:
тыныстың білуі мен жүрек қағысының тоқтауынан, ми мен бауырдың ауыр жарақат
алуынан болатын өлім және есірткіні шамадан тыс қолдану; өлімге дейін
апаратын аллергиялық жағдай;
психикалық тәуелділіктің өсуі; созылмалы аурудың асқынуы; СПИД және гепатит
ауруын жұқтыру қаупі; Заңға байланысты туындайтын қиындықтар. Ұзақ мерзімде
қолданған есірткінің залалы: әлеуметтік байланыстың бұзылуы (оқуға, жұмысқа
байланысты проблемалар, достарын жоғалтып алу, отбасындағы кикілжің және
т.б.); заңға байланысты туындайтын тұрақты проблемалар;
Адамның ақыл-есінің ауысуына дейін өзгеруі;
Психикалық және физикалық тәуелділік;
Созылмалы аурудың қозуы (туберкулез, бауыр, бүйрек, жүрек қызметінің
бұзылуы, иммунитеттің бұзылуы);
Жыныс жолдары арқылы берілетін қауіпті жұқпалы аурулар;
Тұқым қуалаушылыққа әсері;
Шамадан тыс қолдану өлімге әкеледі.
Есірткі қолданған жеткіншектің өмірге деген көзқарасы өзгереді, оның
бұрынғы араласқан достары өзереді, ендігі жерде ол өзіне ұқсас балалармен
қарым-қатынас жасай бастайды. Оның өмірлік жоспарлары болмайды, дүниеге
деген көзқарас, өмір жайлы пікірлері тарыла бастайды. Есірткіге тәуелді
болған жеткіншек тек бір ғана күнмен өмір сүреді, оның мақсаты сол бір
күнін ақша, есірткі табуға кетіру. Жеткіншектің отбасындағы ата-анасымен
қатынасы өзгереді, ол үйден жиі қашып, ата-ананың айтқанын тыңдамайды.
Үйден ақша ұрлап, есіркі табу жолын ғана іздейді. Мектептегі жағдай да
өзгереді, бала сабақтан көп қалады, кейін сабаққа мүлде қатыспайды. Оның
уақыты нашақорлар тобында өтеді. [16]
Психотропты заттардан жеткіншектер әр түрлі улану қалпына келеді. Бұл
жеткіншектің физиологиялық және психологиялық ерекшелігіне байланысты.
Психотропты заттардан масаю кезінде жеткіншектің өз әрекетін қадағалуы
әлсірейді, өз мүмкіндіктерін бағалай алмайды, мінез-құлық мотиві өзгереді,
ермек пен ләзатқа ұмтылу байқалады. Психотропты затқа уланған жеткіншек
өзінің қалауын сол сәтте орындағысы келеді. Әрине, мұның нәтижесі жағымсыз
болады. Психотропты затқа масайған жеткіншек көп сөйлейді, қимыл әрекеті
тежелуі мүмкін, сыртқы келбетінен көрінеді.
Сонымен қатар, ішімдіктен уланған жеткіншек артикуляциясы, сөздері анық
естіелмейді, қозғалыстары тепе-теңдікті ұстамайды, бет әлпеті бозарады,
сөздері қайталанады. Мұндай күйде жеткіншектер қылмысқа баруы мүмкін.
Есірткі затты қабылдаған жеткіншектің көз алдына әр түрлі елестер
көрінеді. Жүйелі түрде психотропты заттарды қабылдаған кезде, жеткіншектің
соматикалық өзгерістері пайда болады. Жеткіншектің физиологиялық
тәуелділігі пайда болады. Оның жұмысқа қабілеттілігі азаяды. Баланың
интеллектуалды қабілеттілігі төмендейді, ұйқысыздық, мазасыздық пайда
болады. Жеткіншек жастағы баланың зейіні шашыраңқы бола бастайды. Мұндай
кезде өзбетімен болуға ұмтылу, отбасылық қамқорлықтан бас тарту жеткіншек
тарапынан қарқынды көріне бастайды. Жиі жеткіншек ата-анасына қарсылық
білдіру үшін өзінің қызығушылығына сейкес болмаса да, мінез-құлықты көрсете
бастайды. Психотропты заттардан жеткіншектің денсаулығы және өзін-өзі
сезінуі әлсірейді. Жоғарыда аталған психикалық бұзылыстармен бірге, әр
түрлі галюцинациялар пайда болады. Жеткіншектер сандырақтайды, жалған
елестер көз алдына көрінеді.[17-20]
Физиологиялық тәуелділік психобелсенді және психотропты заттарды
қабылдау кезінде пайда болатын соматикалық бұзылыс. Бұл бұзылыстарды
абстинентті синдром деп атайды. Бұл кезде жеткіншек ағзасының зат алмасу
үрдісінде өзгерістер пайда болады. Психотропты заттарды қабылдауды
тоқтатқан кезде ағзаның өздігінен қызмет етуі әлсірейді. Себебі,
психотропты заттар ағзаның қызмет етуін жақсартады,
белсендіреді. Сондықтан, физиологиялық тәуелділік туады. Физиологиялық
тәуелділіктің нәтижесінде жеткіншек психотропты заттарды үнемі қабылдауға
тырысады. Ересектерге қарағанда, жеткіншектерде психотропты заттарға
физиологиялық тәуелділік өте қысқа мерзімде қалыптасады. Мысалы,
жеткіншектің ішімдікті үнемі қабылдау нәтижесінде алкогольдік ауруы екі-үш
жылда қалыптасады.
Соңғы жылдары көптеген зерттеушілер бойынша психотропты және
психобелсенді заттарды жүйелі қабылдау нәтижесінде букіл ағза жүйесі
бұзылады. Мұнымен байланысты туған ауытқушылықты полижүйелі ауру деп
атайды. Психотропты және басқа да психобелсенді заттарды қабылдайтын
адамдардың миын томографияға түсіргенде, олардың миында өзгерістер
анықталды.
Психотропты заттарды қабылдайтын жеткіншектердің көбінде самото-
жыныстық бұзылыстары пайда болады. Психотропты заттардың токсиндік әсері
жеткіншектің қалқанша безінің қвзметін бұзады және денесінің өсіп жетілуіне
зиянды әсер етеді. Ұл балалардың иықтары кішкентай, денесі толады. Әсіресе,
спирттік ішімдікті жүйелі түрде қабылдаған кезде, ұл балаларда әйел
гормондары қарқынды артады. [21]
Жиі жеткіншектер психотропты заттарға қол жеткізбегендіктен, психикаға
әсер ететін басқа да токсинді (клей, жанар май және т.с.с.) заттады
қабылдауға тырысады. Жеткіншектер психотропты заттардан ләззат алу үшін
оларды спирттік сусындармен араластырып қабылдайды.
Жеткіншек психотропты заттарға ерте үйір болудың келешекте өзінің
жыныстық қабілетіне зор зиян келтіретінін ойламайды. Психотропты заттар
жыныстық гормондар мен Е витаминінің деңгейін төмендетеді, әлі беки
қоймаған жыныстық жасушаларды бұзады, сөйтіп ерте белгісіздік пен
ұрықсыздыққа ұрынады. Психотропты заттарды қабылдаушы қыз балаларда
етеккірдің тежелуі және жүкті болу мүмкіндігін ерте жоғалту жиі кездеседі.
Бала көтере алмау психобелсенді заттарды қабылтайтын әйелдер арасында 8 есе
артық кездеседі.
Психотропты заттарға физиологиялық реакция әр түрлі және психологиялық
реакцияның нәтижесінде ретінде талданады. Психотропты заттарды қабылдауға
физиологиялық реакцияны көптеген жылдар бойы анықтау мүмкін емес болды.
Психотропты заттарды қабылдау нәтижесінде дене температурасы жоғарылайды,
қандағы қант мөлшері көбейеді, тері бұдырланады, аритмия, бруксизм (тісін
қытырлатады) пайда болады, терлеу, мидриаз (көз қарашығы үлкейеді), сілекей
бөлінеді, құсады, бұлшықет ауырады, ұйқысыздық, перестезия, эмоционалды
эйфория, гиперрефлексия, діріл және синестезия пайда болады.
Физиологиялық жағынан психотрпоты заттарға ағза төзімді болады.
психотропты заттар адамның миына және басқа да мүшелеріне көп уақытта әсер
етпейді. Психотропты заттарды жүйелі түрде қабылдап, оның әсерін сезіну
үшін жеткіншек олардың мөлшерін көбейтіп отырады. Әрине мұның нәтижесінде
психикалық тәуелділік пайда болады.
Нашақорлық (гректің nark – қимылсыздық, mania – ессіздік, құштарлық
мағанасында) – есірткі құрамдас немесе психотроптық, яғни оларға ұқсас
заттарға тәуелділіктен туындайтын организмнің аса ауыр және тұрақты
тәндік,психикалық өзгеруіне, бұзылыстарына, кейде өлімге әкелетін дерт.
Есірткілерді тұтыну, нашақорлық және наркотизм сөздерінің мағанасын
ажырата білген жөн. Есірткілік заттарды тұтыну алкоголь мен темекі тұтынуға
ұқсас: бұлардың бәрі зиянды ләззаттарға жатады, өйткені олар тұтынушыға
субъективтік ләззат сезімін сыйлайды, бірақ организмге зиянын тигізеді.
Есірткілік заттарды тұтыну тек ләззат алу ғана емес, сондай-ақ дәрігермен
дәрілік препарат (ауруды басатын, ұйықтататын, психостимулятор) ретінде
берілуі мүмкін. Егер есірткілерді тұтыну үзіліссіз және үнемі болса,
тұтынушының организмінде өзгерістер болады, нәтижесінде есірткілерден
болатын тәндік немесе психикалық тәуелділік туындайды.
Бұның нәтижесінде есірткілерді тұтыну ауруды азайтатын, басатын
қажеттілікке айналады. Үнемі есірткілерді тұтынуға құштарлық нашақорлық деп
аталады. Есірткілерді тұтыну психикалық және тәндік тәуелділікке, адам
тұлғасының кейде азғындалуға дейін өзгеруіне, денсаулығының нашарлауына
(ауруларға және асқынуларға) әкеліп соғады және өміріне қауіп төндіреді.
Біріккен Ұлттар Ұйымының (БҰҰ) есірткілер мен қылмыс бойынша
Басқармасының 2008 жылғы деректеріне сәйкес, әлемде есірткі тұтынуда
тәжірибесі бар 200 млн. адам бар, 110 млн. есірткілерді салына тұтынады
және 25 млн. адам есірткілерге тәуелділіктен зардап шегеді. Нашақорлық
таралуының қауіпі оның қайтарымсыздығында, жас тұрғындар мен халықтың
әлеуметтік осал топтарының денсаулығын зақымдауында, осыған байланысты оның
медициналық және әлеуметтік салдарының маңыздылығында. Есірткілерді тұтыну
деңгейіне қылмыстық істер, қайғылы оқиғалар, жарақаттанулар, уланулар, кісі
өлтірулер мен өзі өзіне қол салу тіркелген.
Психикалық белсенділіктің бақыланбауы туындайды: эмоционалдық салада -
алаңдаушылықты, қорқынышты және басқа да жағымсыз сезімдерді баса алмау.
Соңғысы пациентті әлеуметтік және моральдық шектеулерге қарамастан
есірткіні іздеуге және қабылдауға итермелейді. Қабылдау сферасында
(иллюзиялар, галлюцинациялар), кейбір интоксикациялармен кейде (апиындар),
басқалармен (психодислептиктер) белгілі бір сәттен бастап мас адам әрқашан
ерік күшімен олардың мазмұнын өзгерте алмайды. Ойлауда еркін, стихиялық ой
ағымы (апиындар, алкоголь, седативтер); интоксикацияның басқа түрлерімен
құтылу мүмкін емес ойлар пайда болады.
Психикалық белсенділіктің диссоциациясы пайда болады. Көбінесе ол
психиканың жеке сфераларының функцияларының қарқынымен құрылады. Сонымен,
психосенсорлық әсерлердің жылдам өзгеруі ойлаудың баяулығына сәйкес келмеуі
мүмкін, бұл ағын сезімін береді. Апиынмен, гашишпен мас болу, басқа
психодислептиктерді қабылдау, ойлаудың диссоциациясы, өз тәжірибесін
бақылау, оларды сырттан бағалау мүмкін. Кейде жан денені бүйірден
бақылағанда, мен санасы ажырайды. Бұл диссоциация тек интеллектуалдық
ғана емес, сонымен қатар психосенсорлық синтездің психосенсорлық бұзылуы,
әсіресе психодислептиктерге тән, олар ежелгі культтерде, бақсылықта
қолданылған. Интеллектуалдық функцияның ішінде қабылдау мен есте сақтаудың,
түсінудің және вербализациялау қабілетінің диссоциациясы көрінеді. Айтудың
мүмкін еместігімен бірге бәрі түсінікті болады, бәрінің мағынасы
басқаша. бәрі деген не және басқа деген не. Диссоциация, сирек болса
да, эмоционалдық салада байқалады: әсерлер сезімталдықпен қаныққанына
қарамастан, ажырасулар, иеліктен шығару, белгілі бір сәтте тәжірибені өзін-
өзі бағалау мүмкін. Диссоциативті ойлар ағынын, сондай-ақ сезімдер мен
ойлардағы бос сезімді, сергек болған кезде ойларды тоқтатуды қамтуы
керек.
Пациенттің психосоматикалық жағдайы
Дәрілік интоксикациядан қалпына келтіру тіпті стимуляторларды
қабылдағаннан кейін де ұйқымен бірге жүреді. Депрессиялық жағдай жиі өткір
меланхолия сезімімен, үмітсіздікпен, суицидтік ойлармен (психодилептиктер,
стимуляторлар және жоғары дозаларда), мазасыздықпен, жауапсыз қорқынышпен
(гашиш) дамиды.
Психикалық тәуелділік есірткіге психикалық (обсессиональды) тартылуды
және интоксикация кезінде психикалық жайлылыққа қол жеткізуді қамтиды.
Психикалық тартымдылық дәрі-дәрмек туралы тұрақты ойларда, қабылдауды күту
кезінде көңіл-күйді көтеруде көрінеді. Депрессия, препараттың жоқтығына
қанағаттанбау. Көбінесе тартымдылық мотивтердің күресімен бірге жүреді.
Есірткі туралы ойлардың обсессиясымен бірге бұл психикалық тартымдылықты
обсессивті деп атауға негіз береді.
Егер компульсивті тартымдылық пациенттің мінез-құлқын белгілесе,
психикалық, обсессивтік көңіл-күйді, эмоционалдық фонды анықтайды. Оның
барысында обсессивті тарту толқынды болып табылады. Анестезияның қажетті
ырғағы кідіріссіз байқалса, ол көрсетілмейді, бұл жағдайда пайда болған
тілек бірден қанағаттандырылады. Оны есірткіге тәуелділік, пациентті
ауруханаға жатқызу, есірткіге қатысы жоқ кейбір эмоционалды күшті хоббиге
байланысты үлкен жанжал уақытша басуға болады. Тартымдылықты жағымсыз
оқиғалар, нашақор достарымен кездесулер, есірткі туралы сөйлесу күшейтеді.
Физикалық тәуелділік мыналарды қамтиды:
физикалық (компульсивті) тарту;
интоксикация кезінде физикалық жайлылық жағдайына қол жеткізу мүмкіндігі;
абстиненция синдромы.
Нашақорлықтың белгілі белгілерінің бірі болып табылатын физикалық
(компульсивті) тартылыс нашақорлыққа деген қайтпас құштарлықтан көрінеді.
Құмарлық тіпті аштық пен шөлдеу сияқты өмірлік құмарлықты ығыстырып, жоғары
қарқындылыққа жетеді. Компульсивті тартымдылық обсессионалдыдан өзінің
қарқындылығымен ғана емес, сонымен бірге идеяның наркозизациясына қатысы
жоқ басқаларға орын қалдырмай, қазіргі уақытта сананың бүкіл мазмұнын
бағындыра алатындығымен ерекшеленеді. Компульсивті пассионар көңіл-күй мен
аффективті фонды анықтап қана қоймайды, ол мінез-құлықты белгілейді, қарама-
қайшы мотивтер мен бақылауларды басады және жояды.
Мәжбүрлі тарту пациенттердің іс-әрекетін, олардың іс-әрекетінің
мотивациясын анықтайды. Мәжбүрлі тартымдылықпен бәрі есірткіні табуға және
оған кедергілерді жеңуге бағытталған. Сонымен қатар, компульсивті тартылыс,
тіпті тремор атипті болып табылатын есірткіге тәуелділікте де кеңейтілген
қарашықтар, құрғақ ауыз, гиперрефлексия, тремор түріндегі тән вегетативті
көріністермен бірге жүреді. Компульсивті қозғалыстың үш түрі бар:
• интоксикациядан туындаған;
• абстиненттік синдромның құрылымына кіреді;
• интоксикациядан туындайды.
Есірткіге тәуелді адамның анестезиядан тыс қанағаттанарлықтай жұмыс
істей алмайтынының одан да айқын көрсеткіші абстиненттік синдром болып
табылады. Шығу синдромы уақыт бойынша дәйекті және жүйелі түрде пайда
болатын фазалардан тұрады. Бұл тұрақты реттілік абстиненттік синдромның
нақты жағдайын бақылау кезінде де, аурудың даму барысында оның біртіндеп
қалыптасуын талдау кезінде де көрінеді. Шығу синдромы екі топқа бөлуге
болатын белгілермен ұсынылған: психикалық симптомдар және вегетативті,
сомато-неврологиялық белгілер. Шығу синдромы – бұл препаратқа қалыптасқан
физикалық тәуелділіктің көрсеткіші. Бұл жағдай организмнің салыстырмалы
түрде қалыпты жұмыс істеуі үшін препараттың тұрақты болуы қажеттілігімен
сипатталады, қазір сапалы түрде басқа деңгейде. Тұрақты интоксикация
деңгейіне бейімделе отырып, дәрі-дәрмек болмаған кезде, дене препараттың
басқа дозасы қажет екендігі туралы алғашқы сигнал береді. Пациент үшін
өмірлік маңызы бар компульсивті тарту бар.
Егер дәрі-дәрмекпен қамтамасыз етілмесе, ағза өз күшімен, өз
ресурстарымен есірткілік интоксикацияға сәйкес келетін жағдайларды, яғни
оның жұмыс істеуіне қажетті жағдайларды жаңғыртуға тырысады.

1.2Психоактивті заттарды қолданатын пациенттерге мейіргерлік күтім жүргізу
ерекшеліктері

Мейіргерлер көптеген денсаулық сақтау жүйелерінің негізгі құрамдас бөлігі
болып табылады және олардың заттарды қолдану проблемаларын шешудегі рөлі
өте маңызды. Олар көбінесе рөлдердің сәйкестігі, заңдылық, қолдаудың
жоқтығы және әртүрлі параметрлерге араласу мүмкін еместігі туралы
алаңдаушылыққа байланысты жиі пайдаланылмайды. Мейіргерлер жастармен,
отбасылармен және басқа маңызды адамдармен өзара әрекеттесу арқылы ерекше
мүмкіндіктерге ие. Білім беру және мансаптық дайындық инновациялық
стратегияларды әзірлеуді, психоактивті заттарды пайдаланатын пациенттерді
басқарудағы көшбасшылық рөлді, панасыз психикалық пациенттерді, АИТВ-
инфекциясын жұқтырғандарды және психикалық денсаулығының екі жақты
бұзылыстары бар және заттарды қолдануды емдеуге қатысуды қамтуы керек.
Болашақ бағыттар сыни ойлау дағдыларын, профилактикалық және терапиялық
араласуды, клиникалық пайымдауды, тиімді ұйымдастырушылық қабілеттілікті
және топтық жұмысты дамытуға бағытталуы керек. Тәжірибе ауқымы,
өкілеттіктері, субстанцияларды қолдануға медициналық көмек көрсетуге
байланысты этикалық және құқықтық мәселелер сияқты кедергілерді жою қажет.
Қазіргі кезеңде әлемнің көптеген елдерінде есірткіні, алкогольді және
басқа да психоактивті заттарды асыра пайдаланатын адамдарға көмек көрсету
мемлекеттік қызметтер мен құрылымдық емдеу сияқты элементтерді қамтитын
күрделі жүйе ретінде қарастырылады. Мемлекеттік қызметтер немесе көше
агенттіктері - нашақорлықпен ауыратын адамдармен немесе олардың
жақындарымен бірінші байланыс орны. Бұл сайттар әдетте денсаулық сақтау,
жұмысқа орналасу, оқыту, заңгерлік, тұрғын үй және т.б. туралы ақпаратты
(жергілікті кеңес), сондай-ақ өмір сүрудің негізгі қызметтерін ұсынады.
Мемлекеттік қызметтерде анонимді, құпия кеңестер алу үшін телефондық сенім
телефондары, сондай-ақ өзіне-өзі көмек көрсету топтары мен отбасын қолдау
топтары жұмыс істейді. Құрылымдық емдеу детоксикация кезеңін, оңалтуды және
емнен кейінгі күтімді қамтиды. [23-26]
Детоксикация медициналық мекемеде дәрігердің бақылауымен жүзеге асырылады
және абстиненция мен қалпына келтіруге бағытталған емдеу бағдарламаларының
бірінші кезеңі болып табылады. Детоксикация бағдарламаларының негізгі
мақсаты психоактивті заттардан ең қауіпсіз түрде бас тартуға көшу. Оңалту
рецидивтің алдын алуға бағытталған емдеу кезеңі ретінде қарастырылады. Ол
детоксикацияны аяқтаған және ресми кету белгілері болмаған кезде тәуелді
адамдардың қажеттіліктеріне бағытталған. Бұл кезеңде психоәлеуметтік және
фармакологиялық шаралар қолданылады. Психоәлеуметтік шаралар екі нысанда
жүзеге асырылады: бірге тұру орталықтарындағы оңалту бағдарламалары және
күндізгі оңалту бағдарламалары. Бірлесіп тұру орталықтарындағы оңалту
бағдарламалары екі нұсқада бар: қысқа мерзімді және ұзақ мерзімді. Қысқа
мерзімді программа, әдетте 30-дан 90 күнге дейін, ұзақ мерзімді - 6 айдан 1
жылға дейін. Соңғы онжылдықтарда психоактивті заттарға тәуелді адамдарды
ұзақ мерзімді оңалтудың әлемдік стандарты, ең көп қолданылатын және тиімді
үлгісі терапевтік қоғамдастық қағидаттары бойынша жұмыс істейтін
орталықтардағы оңалту болды, онда бірге тұру және бірлескен қызмет
жағдайында. және пациенттердің, нашақорлардың өмір сүрудің нормативтік
салтын меңгереді. Қазіргі уақытта 54 елде терапевтік қауымдастықтар құрылды
және 500- ден астам тұрғын үй бағдарламасымен ұсынылған.
Нашақорлықты емдеу. Тәжірибе тұрғысынан пациенттер ағынын көрсетілетін
көмек түрі бойынша бөлген жөн. Жедел жәрдемді ажыратуға болады (жедел
интоксикациялар, абстиненттік симптомдар, созылмалы дәрілік интоксикациядан
туындаған өмірге қауіпті соматикалық аурулар); абстиненттен кейінгі кезеңде
психикалық және соматикалық бұзылыстарды емдеу, сондай-ақ рецидивке қарсы
терапия. Кейбір жағдайларда пациенттерді жоспарлы түрде қабылдағанда бұл
көмек түрлері емдеу кезеңдерін құрайды, басқаларында пациенттерге тек бір
ғана көмек түрі көрсетіледі (мысалы, ауруханаға дейінгі кезеңде жедел
интоксикацияларды емдеу). Қазіргі заманғы тәсілдер емдеудің әрбір кезеңін
қажетті және жеткілікті деп санайды. Тәсіл төтенше жағдайда да, жоспарлы
түрде де түскен пациенттерге қолданылады. Емдеудің бірінші кезеңі
аяқталғаннан кейін (стационардағы немесе амбулаториялық жағдайда
абстиненттік синдром немесе жедел интоксикацияны жеңілдету) пациенттер
ерікті түрде екінші және үшінші кезеңдерге өтуге шақырылады (тиісінше:
абстиненттен кейінгі психикалық бұзылуларды түзету және рецидивке қарсы
терапия). ). Абстиненттен кейінгі кезеңдегі психикалық және соматикалық
бұзылыстарды емдеу негізінен стационарда жүргізіледі, алайда жеңіл
симптомдармен пациентті амбулаторлық емдеу режиміне ауыстыруға рұқсат
етіледі. Екінші кезеңнің ұзақтығы ерекше жағдайларда 7 күннен бір айға
дейін немесе одан да көп.
Көмек көрсетудің үшінші кезеңі амбулаториялық негізде жүзеге асырылады.
Рецидивке қарсы терапияның ұзақтығы уақыт бойынша шектелмейді. Емдеу
рецидивтің алдын алуға бағытталған фармакологиялық және психотерапевтік
тактика кешенін қамтиды. Бұл жағдайда пациенттің әлеуметтік қайта
бейімделуі шешуші рөл атқарады. Егер пациент субъективті себептермен бүкіл
терапевтік бағдарламаға қатысудан бас тартса, онда ол медициналық көмектің
сол немесе басқа түріне қажеттілікті дербес анықтауға шақырылады.
Психоактивті заттармен жедел улануды емдеу. Жедел уланудың елеулі
полиморфизміне қарамастан, барлық дерлік пациенттерге трансфузиялық
детоксикация терапиясы тағайындалады, ол токсикантты организмнен тезірек
шығаруға, гиповолемиялық және метаболикалық бұзылулардың алдын алуға,
қышқыл-негіздік және электролит балансын түзетуге бағытталған. Масса
алмасудың осмостық градиентіне әсер ету үшін токсиканттың ұзақ әсер етуімен
рецепттердің құрамына осмотикалық белсенді қосылыстар енгізіледі - маннитол
және гипертониялық глюкоза ерітіндісі. Ұзақ уақытқа созылған детоксикация
кезінде реанимация бөліміне парентеральды тамақтану агенттері енгізіледі.
Мәжбүрлі диурез жалпы қабылданған әдістер бойынша тәулігіне 6 литрге
дейінгі көлемде калий хлориді 3 г дейін және лазикс 200 мг дейін
енгізіледі. Қышқылдық-негіздік тепе-теңдік қышқылдандырғыш (аскорбин
қышқылы 10-15 мгкг) және сілтілеуші (алғашқы 400 мл ерітіндіге натрий
гидрокарбонаты 60-80 мекв) препараттарды енгізу арқылы реттеледі.
Гемодинамикалық және тыныс алу бұзылыстарын түзету үшін аналептиктер
қолданылады - этимизол, сульфокамфокаин, дофамин. Тыныс алудың айқын
жеткіліксіздігі кезінде өкпенің жасанды вентиляциясы қолданылады. Улану
кезіндегі гипоксиялық энцефалопатияның алдын алу үшін пирацетам мен
рибоксинді тәулігіне 3 г дейін көктамыр ішіне тағайындайды. Налоксон
опиаттардың артық дозалануына қарсы антидот ретінде қолданылады.
Препараттың инфузиясы абстиненция дамығанша жалғасады. Антихолинергиялық
әсері бар заттармен улану кезінде ДЛК және псилоцибин, галантамин және
аминостигмин антидот ретінде қызмет етеді. Метил спиртімен және
этиленгликольмен улану кезінде антидот этил спирті (30% глюкоза ерітіндісі,
мас болғанша инфузия) болып табылады. Ағзаға токсикант асқазан-ішек жолдары
арқылы түскенде, асқазан түтігін шаю, белсендірілген көмір немесе басқа
сорбенттер мен іш жүргізетін дәрілер беру керек. Опиатқа тәуелділік
кезіндегі абстиненттік синдромды емдеу. Опиатты алу синдромын емдеу екі
тәсілмен ұсынылған. Бірінші тәсіл 19 ғасырдың аяғынан бері қолданылып келе
жатқан бөлшектік деморфинизация әдісінің логикалық жалғасы болып
табылады. Техника екі-алты апта ішінде препаратты біртіндеп алып тастауды
қамтыды. Қазіргі уақытта осы мақсат үшін шетелде ұзақ әсер ететін опиат
агонисті – метадон немесе опиат рецепторларының селективті агонисі –
бупренорфин тағайындалады. Ресейде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.