Бедер - жер беті пішіндерінің жиынтығы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университеті

География және табиғатты пайдалану факультеті

География, жерге орналастыру және кадастр кафедрасы

СӨЖ 6

Тақырыбы: «Антропогендік бедер пішіндеріне сипаттама бере отырып, адамның шаруашылық іс-әрекетіне ықпалын анықтау».

Орындаған: Асанова Б. Ш

Қабылдаған: Дуйсенбаев. С. М

Алматы - 2021

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Бедер - жер беті пішіндерінің жиынтығы . . . 4

2. Әлемдегі ең көп таралған антропогендік бедер пішіндері. . ……5

3. Адамның іс-әрекетінің нәтежесінде пайда болған техногендік қозғалыстар . . . 7
4. Бұзылған жерлерді құнарландыру . . . 8

Қорытынды . . . 10
Пайдаланған әдебиеттер . . . 11

Кіріспе
Антропогендік жер бедері адамдардың ауыл шаруашылығын, орман шаруашылығын игеру, тау-кен өндірісі, жол салу әрекеттері, сондай-ақ әскери іс-қимылдарының беталды жүргізілуі нәтижесінде пайда болса, ал жоспарлы Антропогендік жер бедері қоғамның мақсатына сәйкес, шаруашылық және әлеуметтік-тұрмыстық (азаматтық, өнеркәсіптік, әскери және инженерлік құрылыстар, т. б. ) қажетінен пайда болады. Антропогендік жер бедері оң (үйінді, дамба, бөгет, т. б. жасау) және теріс (каналдар, ойыстар мен ұңғымалар, бөгендер, суландыру жүйесі, карьерлер, т. б. ) болып бөлінеді. Мұндай жер бедерлері табиғи ландшафтты бұзады. Қазақстанның басым бөлігінде Антропогендік жер бедері байқалады. Оған мыңдаған км-ге созылған темір жол бойындағы үйінділер. 700 м-ге жететін (Сарыбай, Қашар, т. б. ) және аумағындағы ондаған км² болатын (Богатырь, Северный, т. б. ) ірі карьерлер жатады. Антропогендік әрекеттер келешекте Каспий теңізінің су асты бедеріне әсерін тигізуі мүмкін. Теңізде аумағы 5 - 7 мың м2 болатын жасанды аралдар жасау жоспары осыны аңғартады.

1. Бедер - жер беті пішіндерінің жиынтығы

Бедер - эндогендік және экзогендік үдерістердің өзара қарым - қатынас әрекетінен қалыптасқан құрлық беті және мұхит түбі пішіндерінің жиынтығы. Қысқаша айтқанда, бедер - жер беті пішіндерінің жиынтығы.

Бедер пішіндері - биіктігі немесе тереңдігі, ұзындығы немесе ендігі бар жер бетінің көлемді табиғи құрлысы. Бедер пішіндері - оңаша (жеке шоқы, төбешік), немесе ашық (сай, жыра), оң (дөңесті) және теріс (ойысты), жай және күрделі болып келеді. Бедер пішіндерінің элементтері көбінесе табиғат агенттерінің әсерінен өздерінің морфологиялық көрсеткіштерін жоғалтып дөңгеленіп қалады, күрделі түрлердің беткейлердің пішіндері иілу арқылы бір-біріне ауысып тұрады. Экзогендік агенттер әрекетінен борпылдақ тау жыныстары үйіліп, шоғырлану арқылы аккумуляциялық бедер пішіндерін (құм төбе, құм шағыл) және ұзақ уақыт үгіліп, шайылу арқылы денудациялық немесе эрозиялық бедер пішіндерін (денудациялық жазықтарды, жыралар мен өзен аңғарларын) қалыптастырады.

Соңғы кездерде «антропогендік география» және «антропогендік ландшафттану» түсініктері пайда болды. Олар геоморфологиялық ортаға адам әрекетінің әсер етуіне байланысты. Бұл әрекет бедер құрылысына, оның дамуына және тұрақтылығына әсер етеді. Антропогендік геоморфологияның зерттеу нысаны антропогендік (техногендік және агрогендік) бедер және процестер. Антропогендік бедерді зерттеудің маңызы зор. Өйткені ол адам әрекетіне байланысты және бедерді өзгеріске әкелген процестердің жиынтығын бағалауға мүмкіндік береді. Бұл процестердің әрекеті мен ізін барлық жерлерде байқауға болады. Адамның шаруашылық әрекетінің нәтижесінде жаңа бедер пішіндері және антропогендік шөгінділер пайда болады, табиғи процестердің сипаты өзгереді. Геоморфологиялық процестер дамуында адам әсерінің пайдасы да зияны да бар. Өкінішке орай адам әрекетінің табиғатқа зиянды жағы да аз емес. Жер бетіндегі бедер пішіндерін өзгерте отырып, осы өзгерудің тиімділігін және табиғат қорғау шараларын жете зерттеу қажеттілігін ескертеміз. Қорғауды қажет ететіндер өсімдік, жануар, топырақ, су, ауа, жер қойнауы, жер ресурстары яғни барлық қоршаған орта екендігі баршаға мәлім. Оның қатарына бедер де кіреді. Сондықтан осы табиғат байлықтарын қорғау және кешенді түрде тиімді пайдаланудың дұрыс жолдарын қарастырып жоспарлау қажет. Адам әрекетінен қалыптасатын алуан түрлі антропогендік бедер пішіндері қазіргі экзогендік процестердің дамуына өзгерістер әкеліп, оның бағыттылығы мен қарқындылығына әсер етеді. Сондықтан да табиғи процестердің жағымсыз көрініс беруімен күресуге жоспарланған шараларда міндетті түрде табиғи құбылыстардың дамуындағы антропогендік бедер пішіндерінің ролі ескерілуі қажет.

2. Әлемдегі ең көп таралған антропогендік бедер пішіндері

Адам жер бетінің рельефін тікелей өзгерте алады (қоршау жасау, шұңқыр қазу) немесе бедердің (рельефтің) табиғи процестеріне әсер ету - оларды тездету немесе баяулату. Адам жасаған рельефтің формалары - антропогендік деп аталады. Антропогендік бедер - адамның шаруашылық іс-әрекетімен жасалған немесе айтарлықтай өзгертілген бедер пішіндерінің жиынтығы. Рельефтің нақты антропогендік формалары туралы айтуға болады, яғни адам қайта құрған және табиғат процесстерінің шаруашылық әсерінен туындаған және күрт күшеюлер әсерінен туындаған.

1. Карьер - кен байлықтарын ашық кен өндіру әдісімен алу кезінде пайда болатын тау-кен қазбаларының жиынтығы; кен байлықтарын ашық әдіспен өндіретін тау-кен кәсіпорны.

Сурет 1. Карьер Бингем-Каньон, АҚШ. [3]

2. Мыңдаған жылдар бойы террассалар адам іс-әрекетімен күшті морфологиялық рельефі бар жерлерде ауыл шаруашылығы үшін мүмкіндігінше тегіс аудандарды алу, сондай-ақ егістік алқаптарды ұлғайту және оларды тиімді суару үшін құрылды. Сонымен қатар, террассалар әртүрлі тапсырмаларды орындайды. Террассалардың беттері карьердің қабырғаларын техникалық тұрғыдан бұзылған едендерге бөліп, көлік бағыттарын құра алады. Көлбеу террассалар елді мекендер үшін аумақ ретінде пайдаланылды немесе адам дамуының басынан бастап елді мекендер үшін аумақтар алу үшін құрылды.

Лунцзи күріш террассалары Дажай ауылында кездеседі. Бұл әдемі пейзаж көрінісі шынымен де әсерлі. Кейбір күріш плантациялары теңіз деңгейінен 880 метр биіктікте орналасқан.

Сурет 2. Қытайдағы Лунцзи, күріш егілген терассасы, [4]

3. Су қоймасы - суды халық шаруашылығында пайдалану мақсатында, әдетте, суды жинақтау және сақтау үшін өзен аңғарында суды ұстайтын құрылыстар арқылы түзілетін жасанды (жасанды) су қоймасы.

buhtarminskoje-vodohranilishhe11 (2).jpg

Сурет 3. Бұқтырма су қоймасы, [5]

Бұқтырма cу электр стансасы - Қазақстан энергетикалық жүйелері ішіндегі қуатты су электр стансасы. Бұқтырма Су Электр Стансасының су шаруашылық үшін мәні зор. Стансаның жұмыс режимі Ертіс өзенінің су ресурстарын энергетика, су көлігі, ауыл шаруашылығын суландыру және елді мекендерді ауыз сумен қамтамасыз ету қажеттіліктеріне икемделіп жүргізіледі.

3. Адамның іс-әрекетінің нәтежесінде пайда болған техногендік қозғалыстар

Адамның өндірістік іс - әрекетінен XXI ғасырдың басында жыл сайын 10 мың км² - тан аса заттар орын ауыстырады. Әлемде жыл сайын 4 тоннадан астам мұнай және табиғи газ, 2 млрд тоннадан артық тас көмір, 20 млрд тоннадан астам кен түріндегі немесе ілеспе таужыныстары түріндегі заттар алынады. Адамдар пайдалы қазбаларды игеру мақсатында тау - кен жұмыстарын жүргізе отырып, жер қыртысының терең қабатына ене бастады. Еуропада, Чехияда рудниктердің терендігі жер бетінен 1500 м, Германияда, Бельгияда көмір 1300 м тереңдіктен алынды. Донбаста кокстелген тас көмір 1000 м тереңдікте, Үндістанда алтын рудниктерi 3800 тереңдiкте, ал Оңтүстік Африкада 3950 метрге дейін жеткен. Пайдалы қазбаларды ашық өндіру орындары да айтарлықтай тереңдікте жайғасқан. Қазақстандағы Сарыбай темір кен орны 450 м тереңдікте, ал Благодать ( Орал тауы ) кен орны 800 м тереңдікте игерілуде . Адам жер қыртысының үлкен терендiктерiне аса терең ұңғымалар арқылы жетуде. Олардың ішіндегі ең тереңі Қола түбегінде 12 км- ден асқан.

Адамның кез келген инженерлік және шаруашылық іс - әрекетінің нәтижесінде техногендік қозғалыстар орын алады . Техногендік қозғалыстар адамның қатысуына байланысты эндогендік, тектоникалық үдерістердің, сонымен қатар сыртқы (экзодинамикалық) үдерістердің әсерінен пайда болған тау жыныстарының және топырақтың жер бетіндегі орын ауысуы. Адам қоршаған ортаға араласып, оны өзгертеді және түрлі табиғи геодинамикалық үдерістерге әсер етіп, күшейтеді немесе азайтады, кейде оны басқа бағытқа бұрып жіберуі де ықтимал Техногендiк козғалыстар баска категориялы қозғалыстар аясында өтіп, көп жағдайда жергілікті түрде көрініс Техногендiк қозғалыстар ұғымын техногендік үдерістер термині мен шатастырмау қажет . Н. И. Плотникованың (1983 жылы) берген анықтамасы бойынша, «техногендік үдерістер » дегеніміз - бір - біріне тығыз байланысты және себепші болған жер қыртысының жоғарғы бөлігінде көрініс беретін және әртүрлі су шаруашылық және басқа да құрылыстарды пайдалану әсерінен қалыптасатын гидрогеологиялық және инженерлік геологиялық үдерістердің жиынтығы. Ал техногендік қозғалыстар адамның техникалық және уашылық іс - әрекетінің нәтижесінде жер қойнауындағы статистикалық жүк теменің, сонымен бірге гидростатикалық жағдайдың өзгеруі, динамикалық жүктеменің күш салуы, жер қойнауының температурасының жасанды өзгеруі таужыныстары алқабының кернеулі жағдайының өзгеруі және т. б. болып табылады. Жоғарғы айтылған себептердің бәрі табиғи кернеулі жағдайлардың өзгеруіне, таужыныстарының орын ауыстыруына, жер қыртысының жоғарғы бөліктерінің ығысып деформациялануына, айырылымды бұзылымдардың пайда болуына, таужыныстары жарықшақтарының көбеюіне, жасанды жер сілкінулерге және т. б. құбылыстарға әкеліп соғады (Н. Николаев, 1988) .

4. Бұзылған жерлерді рекультивациялау

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.