Рухани мәдениеттің түрлері

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 79 бет
Таңдаулыға:

1. Мәдениеттану тарихы ғылыми пән ретінде.

Мәдениеттану пәні мен әдістері, оның ғылым жүйесіндегі орны Мәдениеттану ғылым ретінде мәдени үрдістің заңдылықтарын, материалдық және рухани мәдениеттің ескерткіштері мен құбылыстарын, сондай-ақ адамдардың мәдени мүдделері мен қажеттіліктерін, олардың мәдени құндылықтарды сақтауға, көбейтуге және беруге қатысуын зерттейді.

Мәдениеттану оқу пәні ретінде философиямен, археологиямен, тарихпен, психологиямен, этнографиямен, дінтанумен, әлеуметтанумен, өнертанумен көп дәрежелі өрлеуде пайда болды және сондықтан толық негізбен білімнің интегративті саласы деп аталуы мүмкін. Бұл адам мен қоғамның болмысы мен қызметіне бағдарланатын әлеуметтік-гуманитарлық ғылым. Этимологиялық тұрғыдан «мәдениеттану» сөзі орыс тіліне Мәдениет туралы ғылым ретінде аударылады.

Мәдениеттану пәні мен объектісі
Мәдениеттану пәні (тәсілге байланысты) осы ғылымның қалыптасуының әр түрлі кезеңдерінде түсінді. Негізгі анықтамалар пән мәдениеттану жинақталады келесі:

1. Мәдениеттану мәдениеттің мазмұнын, құрылымы мен динамикасын, оның шығу тегін, мәдени құндылықтарды іріктеу мен беруді зерттейді (А. Я. Флиер) .

2. Мәдениеттану семиотикалық жүйелерді зерттейді: белгілер, символдар, өнер тілі және адам шығармашылығының барлық саласы (Ю. Лотман, А. Кармин) .

3. Мәдениеттану мәдениетті адам өмірінің мәнін бекіту арқылы шығармашылықпен өзін-өзі іске асырудың әмбебап тәсілі ретінде зерттейді.

Мәдениеттің көптеген анықтамалары бар. Бұл мәдениеттің әртүрлілігімен, оны түсінумен байланысты. Мәдениеттің антропологиялық түсінігі туралы айтуға болады. Кез келген мәдениет - бұл жеке адамның немесе қоғамның өмір салты. Ол бірегей және бірегей. Міне, осы тәсілдің кейбір анықтамалары:

- мәдениет-адамзаттың өмір сүру тәсілі;
- мәдениет-адамзат құрған нәрсенің барлығы;
- мәдениет - бұл жалпы өмір салты, адамның табиғи ортасы мен экономикалық қажеттіліктеріне бейімделу тәсілі.

Мәдениетті әлеуметтік түсінуде қоғамның дамуын анықтайтын мәдени құндылықтарға екпін жасалады:

- Мәдениет-тіл, эстетикалық талғам, білім, сенім мен салт-дәстүр;
- мәдениет-бұл мұра өнертабыстар, заттар, техникалық процестер, идеялар менәдет-ғұрыптар;
- мәдениет-ойлаудың жалпы қабылданған тәсілі.

Мәдениетке философиялық көзқарас қоғам өмірінде мәдениеттің негізін немесе оның даму себебін құрайтын кейбір заңдылықтарды бөліп көрсетеді. Бұл мәдениет құбылыстарының сыртқы сипаттамасы немесе аударылуы емес, қоғамда болып жатқан процестердің мәніне ену. Мұндай түсінікте:

- мәдениет-бұл өмірді ұйымдастырудың түрлері мен формаларында көрсетілген қоғамның, адамның шығармашылық күші мен қабілеттерінің Тарихи белгілі бір даму деңгейі;
- мәдениет-әлеуметтендіру процесінің көмегімен қоғамда берілетін тұрақты материалдық емес мазмұн.

Мәдениет тракторларының мұндай көптүрлілігінің себебі адам болмысының Сарқылмас және көп қырлылығы болып табылады. Әрбір зерттеуші мәдениеттің бір жағына назар аударады. Оны тек мәдениеттанушылар ғана емес, философтар, әлеуметтанушылар, тарихшылар, аксиологтар, антропологтар да зерттейді… Және мәдениет сияқты көп өлшемді құбылысқа жалпы көзқарас оңай емес. Философиялық ғылымда (ал біз осындай тәсілді ұстанатын боламыз) адам қызметінің жиынтық нәтижесі ретінде Мәдениет туралы түсінік болып табылады. Бұл көзқарас белгілі философтар-мәдениеттанушылардың (П. С. Гуревич, А. Я. Гуревич, А. А. Аверинцев, В. В. Иванов, М. С. Каган, Ю. М. Лотман, М. К. Межуев, В. И. Полшцук, В. Н. Ескерту. Кейбір авторлар мәдениет ұғымына және қызметтің өзіне, өзге де «технологиялық» қызметті (құралдар мен тетіктерді), үшіншісі - тек шығармашылықты қамтиды. Бірақ оларды философиялық тұрғыдан мәдениет идеялардың немесе заттардың жиынтығы ретінде емес, адамның өмір сүруінің және оның өзіне деген қарым-қатынасының тәсілі ретінде түсінеді. Мұндай тәсілде әрбір мәдениеттің қарапайым сипаттамасы аз. Әрбір мәдениеттің ерекше сипатын түсіндіру және түсіну қажет. Осы тектес зерттеумен айналысатын ғылыми пәннің атауы пайда болды - мәдениеттану.

Мәдениеттану объектісі әлеуметтанушылар мен тарихшыларды қызықтыратын мәдениет болып табылады, бірақ мәдениеттану пәні қандай да бір мәдениеттің жетістіктерінің қарапайым сипаттамасы емес, оның тууының, қалыптасуының, одан әрі дамуы мен тағдырының ерекшеліктері болып табылады.

Мәдениеттану Еуропадағы XX ғасырдың сыну оқиғаларының әсерімен де дамыды. Бірінші әлемдік соғыс, Ресейде және Еуропаның бірқатар басқа да елдерінде төңкеріс, фашистік режимдер, адам билігінің табиғаттан өсуі және осы өсудің жойылатын салдары, тоталитарлық режимдердің пайда болуы - осының барлығы еуропалық мәдениеттің сипатына, оның қоғам өміріндегі рөліне жаңа көзқарас туғызды.

Қорытынды жасай отырып, «мәдениеттану» пәнін келесідей анықтауға болады: бұл мәдениет, оның шығу тегі мен мағынасы сияқты көп мағыналы ұғымның мәні мен ерекшеліктері.

Қазіргі ғылымдағы» мәдениет » термині көп мағыналы түсіндіріледі. Ең тұрақты анықтамалар:

1. мәдениет-бұл адам болмысының түрі, оның ерекшелігі ол адам болып табылады;

2. мәдениет-бұл бейбітшілікті игерудегі адамдардың белсенді шығармашылық қызметін көрсететін материалдық және рухани құндылықтардың жиынтығы;

3. мәдениет-бұл адамның өмір сүру тәсілі, адамның өзін және осы әлемдегі өз орнын іздеу процесі мен нәтижесі;

4. мәдениет-бұл идеялар, материалдық Нысандар, технологиялар жиынтығы.

Мәдениет теориясы мен тарихының жалпы мәселелерін әзірлеу философиямен, әлеуметтанумен, психологиямен, этикамен, эстетикамен, информатикамен жасалатын ұғымдық және әдіснамалық аппаратты тартуды талап етеді. Осылайша мәдениетті зерттеудің эмпирикалық және теориялық деңгейлерін біріктіруге қол жеткізіледі. Бұл ретте танымның жалпы ғылыми, философиялық және арнайы әдістері қолданылады. Мысалы, Мәдениет фактілерін бақылау, сипаттау және мүмкіндігінше олардың параметрлерін өлшеу оларды танудың бастапқы тармағы болып табылады. Бұл процестің міндетті шарты талдау және синтездеу, логикалық дедукция және индукция процедураларын қолдану болып табылады. Осы уақытқа дейін мәдениеттанудағы танымның ежелгі әдісі ұқсастығы бойынша танымал. Соңғы онжылдықта мәдени процестерді, атап айтқанда компьютерлік модельдеу әдістері кеңінен қолданылады.

Алайда, мәдениеттанудағы жалпы ғылыми әдістерді қолдану кейбір философиялық бағыттар өкілдерінің дау айтқанын атап өткен жөн. Мәселен, XIX ст. (Риккерт, Кассирер және т. б. ) неокантианттардың оқуларында табиғат туралы ғылым әдістерінің Мәдениет туралы ғылым әдістеріне күрт қарама-қайшылық жасалды. Бірінші, генерализациялаушы әдістер олардың жалпы Заңын анықтау мақсатында табиғаттың алуан түрлі құбылыстарындағы ұқсас сәттерді, қайталанатын белгілерді зерттеуге бағытталған.

Мәдениет туралы ғылым әдістері мүлдем өзгеше: олар бірегей, қайталанбас мәдени феномендерді зерттеуге арналған. Нәтижесінде, бұл әдістер тек сипаттамалық (даралаушы, идеографиялық) болып табылады.

Кейінгі мәдениеттанулық зерттеулер тәжірибесі екі ғылым тобы әдістерінің айырмашылығы мәдени нысандардың бірегейлігін асыра көрсетпейтінін көрсетті. Мұнда әр түрлі әдістер мен әдістемелік қондырғылардың үйлесімі ақталған. Мысалы, философиялық әдістер арасында диалектикалық (абстрактіден нақтылыққа көтерілу, тарихи және логикалық тәсілдердің үйлесуі), феноменологиялық, сондай-ақ құрылымдық-функционалдық әдістер (жүйе элементтерін анықтау, өзара байланыс орнату) ерекше маңызға ие

2. Мәдениет ұғымының қалыптасу тарихы. Материалдық және рухани мәдениет .

Мәдениеттану - мәдениет туралы ғылым әрі философиялық ілім. Мәдениеттау жеке пән ретінде XIX ғасырдың соңғы ширегінде қалыптасты. Мәдениеттау пәні жергілікті және аймақтық мәдениеттердің сапалық ерекшеліктерін, олардың өзара байланыстары мен мәдениеттің басқа түрлерімен сабақтастығын, қарым-қатынасын зерттей отырып, адамзат қоғамының біртұтас мәдени даму процесінің жалпы заңдылықтарын анықтайды.

«Мәдениет дегеніміз не?» деген сұраққа жауап беру үшін бұл сөздің этимологиясына, яғни осы бір күрделі ұғымды білдіретін сөздің шығу тегіне тоқталуды жөн кәрдік. Қазақ тіліне бұл термин арабтың мадавият қала, қалалық деген сөзінен енген. Бұл ортағасырлардағы мұсылман мәдениетінің өркендеу кезеңінде қалыптасқан түсінікпен байланысты. Мәдениетке берілген көптеген анықтамаларды альтернативтік (қарсы қоюшылық) деп атауға болады. Бұл жерде алдымен көзге түсетіні мәдениет пен табиғатты «культура» мен «натураны» қарсы қоюшылық. Көне заманда «культура» деген ұғым «жерді өңдеу» деген мағынаны берген. Кейінірек, дәлірек айтқанда, Цицеронның еңбектерінде (б. э. д. 45 ж. ) бұл сөздің мағынасы тереңдеп, «жанды жетілдіру» деген ұғымды білдірді. Уақыт өткен сайын еуропалық тілдерде мәдениет сөзі «білім беру», «даму», «қабілеттілік», «құрметтеу» сияқты мағыналарға ие бола бастады. Қазіргі заманғы сөздіктерде мәдениетке төмендегідей анықтамалар берілген:

*мәдениет белгілі бір халықтың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының жиынтығы;

*мәдениет адамзат қауымының белгілі бір тарихи кеңістіктегі қызметі мен өзіндік ерекшеліктері (палеолит мәдениеті, критмикен мәдениеті, қазақ мәдениеті және тағы басқалары;

*мәдениет адамдық әрекеттің белгілі бір саласының жетілу деңгейі (сөйлеу мәдениеті, еңбек мәдениеті, құқық мәдениеті және тағы басқалары) ;

*агро мәдениет (дәнді өсімдіктер мәдениеті, цитрустық мәдениет және тағы басқалары) .

Материалдық мәдениет өзіне шаруашылық және экономикалық мәдениетті қосады. Кез-келген мәдениет көп қырлы және көп жүзді, оның мазмұны әр түрлі түрлермен көмкерілген. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдарда бұл әр алуандылық адамзат қарекетінің түрлерінің негізінде жиірек құрылымданады, кейде оларды мәдениеттің шығармашылық өрістері деп атайды.

Адамдар тұрақты түрде өз биологиялық қажеттіліктерінен тыс өздері үшін өз қарекеттерінде жаңа мақсаттар жасайды, бірақ биологиялық жан иесі болып қала береді. Сол себептен, оның өмір қарекеттерінің мақсаттары бір жағынан биологиялық, екінші жағынан биологиялықтан тыс сипатқа ие болады. Ғылымда бұл мақсаттардың екі түрін материалдық және рухани деп бөлу қабылданған. Осы мақсаттарға сәйкес адамдар мәдениеттің материалдық және рухани құндылықтар түрлерін жасайды, нәтижесінде мәдениеттің материалдық және рухани өрістері пайда болады.

Рухани мәдениет” деген ұғым қоғамның ғылымда, өнерде, мемлекеттік және қоғамдық өмір мен құқықтарда қол жеткен жайларды қамтиды. Рухани мәдениет материалдық өмір жағдайының бейнесі болып табылады, оның мазмұны мен сипатын қоғамның экономикалық құрылысы белгілейді. Ұлттардың тууы мен дамуына сәйкес мәдениет ұлттық формада дамиды.

Адамзат дамуының қазіргі кезеңнің ең жоғарғы сатысы болып табылатын өркениет мәдениеті өткен заманның озық мәдениетінің табыстарын қорытады және дамытады. Бұл мәдениеттің идеялық мазмұны және негізі - дүниеге ғылыми көзқарас. Бұл мәдениет қоғам мүшелерін адамгершілік рухында тәрбиелейді.

3. Өркениет пен мәдениеттің арақатынасы

Ғылыми әдебиеттерде бұл сұрақтың үш ұстанымы бар: теңдестіру, қарама-қарсы қою және өзара себептілі ретінде. Алғашқыда бұл ұғымдар мәндес сөздер сияқты көрінді, ешқандай да қарама-қарсы қойылған емес. Ағартушылық дәуірінің философтары тек қана дамыған мәдениеттен өркениеттілік туады деуден табжылмады. Ал осыған сәйкес, өркениет мәдениеттіліктің кемелдігінің және халділігінің көрсеткіші болып саналды. Дәл осындай ұстанымдарды біз А. Гумбольдтың және Э. Тайлордың еңбектерінен көреміз, олар «мәдениет» ұғымымен қатар «өркениет» ұғымын бір-бірімен жиі ауыстырып пайдаланды. Ал Фрейд болса мәдениет және өркениет адамдарды жануарлардан айырады деп табандылық танытты. Бұндай ұстанымдардың негізі бар, өйткені мәдениет және өркениет өзара көптеген көрсеткіштері арқылы үйлесімді. Мәдениеттің, дәл солайша өркениеттің әлеуметтік табиғатты бар, тек қана адами қарекеттің нәтижесінде болып, адамның табиғат әлеміне қарсы тұратын жасанды мекені «екінші табиғатты» жасайды.

XVIII ғ. соңына таман неміс философтары және ағартушылары арасында мәдениет және өркениетті қарама-қарсы қою дәстүрі көріне бастайды. Сайып келгенде, мәдениет адамның ішкі дәулеті болып келеді, оның рухани дамуы, бостандығының өлшемі. Ал өркениет болса адамның өзіне арналмаған заттарды түрлендіру арқылы оның өзгертілген әлемі сияқты, сонымен қатар оларға сол қоғамдағы әртүрлі әлеуметтік топтардың қол жетерлік дәрежесі. Мәдениет жетілген тұлғаны, жасампаз-адамды қалыптастыруға бағытталған. Өркениет идеалды заң бұзбайтын азаматты тәрбиелеуге бағытталған, өйткені ол жалпы қабылданған ақиқаттың абсолютті дұрыстығына дәл келетін стандартты ойлаумен байланысты. Дәл осылайша «өркениет» ұғымы урбанизациямен, тығыздықпен, машина тираниясымен синонимдес болып келеді.

О. Шпенглердің, Н. Бердяевтің, Г. Маркузенің және басқаларының әйгілі мәдениеттанымдық теориялары осы рухта жасалған. Мысалы, Шпенглерде, мәдениет тірі организмдермен салыстырылады. Сол себептен де, олар өздерінің дамуында туу, гүлдеу және өлім сатыларынан өтеді. Мәдениеттің дамуының соңғы қорытынды даму фазасы - құлдырауды және опат болуды Шпенглер өркениет деп атайды. Сондықтан ол үшін өркениеттің негізгі сипаттарына мыналар жатады: діни сенімнің құлдырауы, өнердің азуы, материализмнің және құрғақ рационализмнің таралуы, шығармашылықтың нәтижесіздікке ауысуы, рухсыз техникалық.

Бердяев өз жұмысында мәдениет пен өркениеттің, ерекше сипаттарын айшықтайды бірақ ол, сонымен қатар оларды синхронды дамиды деп есептейді. Оның ойынша, мәдениетте руханилықтың, жеке адамдылықтың, ақсүйектіліктің басталымы дамиды. Сонымен қатар мәдениетке сапалылық, мәнерлілік, эстетикалық, тұрақгылыққа деген ұмтылыс және консерватизм сияқты сипаттар тән. Ал өркениеттілік материалдылықтың, әлеуметтік-ұжымдықтың, демократиялықтың дамуымен байланысты. Сонысымен өркениет тираждауға, жалпы қол жетімділікке, пайдалылыққа ұмтылады. Сондықтан, Бердяев өркениеттің пайда болуы тіршіліктіктен, ол адамның табиғатпен күресінде храмдардан және діни дәстүрлерден тысқарылықтан келді. Егер мәдениеттің жаны болса, ал өркениетте - тек әдістер мен құрал-саймандар - дейді.

Мәдениет пен өркениеттің арақатынасы туралы бұдан да ашырақ айтқан философ және социолог Г. Маркузе (1898-1979) болды. Ол үшін өркениет - бұл қатал, салқын, күнделікті нақтылық, ал мәдениет - мәңгі мейрам. Ол мәдениеттің рухани еңбегін өркениеттің материалдық еңбегіне қарама-қарсы қойды, қалайша жай күндер мейрам күндеріне қарама-қарсы тұрса, қажеттіліктің патшалығы - бостандық патшалығына, табиғат - рухқа.

Алайда, мәдениет пен өркениетті қарама-қарсы қойғанмен, философтар және мәдениетті танушылар олардың бір-бірімен өзара байланысты екендігін, тіпті бірі біріне себеп екендігі жайлы білді. Сол себептен, бүл проблема жайлы парасатты және өлшемді көзқарастар пайда болады, енді оның жақтаушылары мәдениет пен өркениеттердің айырмасына селқос қарамайды, бірақ, олар өзара әрекеттестікте және бір-біріне сіңсіп кетуі де мүмкін екендігі жайлы көзқарастар қалыптасты.

Мәселенің осындай түсінігін біз Л. Морганан таба аламыз, ол адамзат тарихын үш сатыға бөлді - жабайылық, тағылық және өркениеттер. Бұл тұрғыны марксизмнің негізін салушылар бөлісті. Бұл тұрғыдағы «мәдениет» ұғымы «өркениет» ұғымынан кеңірек, өйткені мәдениет адамзат қаншалықты болса соншалықты бар болады

Сонымен қатар мәдениет өзіне тән айрықша коды арқылы өркениеттің тұқым қуалаушылық механизмімен есепке жатқызылады, онда оның ұрпақтан ұрпаққа берілетін барлық өмірінің негізгі кезеңдері жазылған. Басқаша айтқанда, өркениет материалдық дене болып табылады және адамдар өмірінің әлеуметтік ұйымы, ал мәдениет әлемдегі өмір үшін құндылықтық бағдарларды береді. Сонымен қатар, мәдениет сақтайды және белгілі бір қоғамның өзіне тән ерекшелікті тапсырады. Ол мәдениеттің түйінін құрастырушы ерекше құндылықтар жүйесінде нықталып бекиді. Мәдениет әлеуметтік организмнің тұрақтылығын, сонымен қатар бейімделуін және өркениеттің динамикасын қамсыздандырады. Сол себептен, мәдениет пен өркениет тек бірлікте ғана бола алады.

Дегенмен, мәдениет немесе өркениеттің қайсысы маңыздырақ екендігін түсінуді - қоғамның құндылықтарының парадигмасы анықтайды. Егер өркениет мәдениетке қызмет етіп және оны одан әрі қарай дамуына жағдай жасаса, онда қоғамда материалдық және рухани құндылықтардың арасында үйлесім байқалады, бұл әрине тап осы қоғамның нақты алға басуын қамсыздандырады.

Егер мәдениет өркениетке бағынса және оған қызмет етсе, онда материалдық қажеттіліктер және құндылықтар басым болып келеді, прагматизм және пайдакүнемділік қожалық етеді, рухани таяздыққа әкеледі. Өкінішке орай, соңғы кезде өркениет өзінің прагматизмімен мәдениетті дағдарысқа жиірек ұшыратуда.

Сонымен, өркениет пен мәдениеттің арасында не абсолютті үйлесімдік, не толыққанды сыйымсыздық жоқ. Олардың арасында нақты үш түрлі байланыс бар. Олардың біріншісіне - генетикалық, өйткені дәл сол мәдениет өркениетті туындатады, сонда өзін объективтендіреді. Мәдениеттің генетикалық коды өркениеттің материалдық денесінде іске асады. Олардың байланыстарының екінші түрі - құрылымды-функционалдық, өйткені мәдениет және өркениет адам қарекеттерінің бірінсіз бірі болмайтын рухани және материалдық жақтарын іске асыруға қызмет етеді. Ал, үшінші түрі, өркениет өзіне мәдениетті бағындыруға ұмтылдыратын дисфункциональды байланыс. Бұл жағдайда мәдениет құндылықтары ұмытылады және оның жаны жоғалады. Бұл жаңа мәдениеттің фундаментіне жатқызылатын жаңа кұндылықтардың көрінуі тиісті екендігін білдіреді, бұлар осы құндылықтардың объективтелінетін жаңа өркениет көрінуіне тиісті болады.

4. Қоғам дамуының өркениеттілік, формациялық концепциялары

Қоғам дегеніміз адамдардың алуан түрлі сапалы іс әрекеті мен қызметінің нәтижесінде жай адамдар бірлігі. Адамдар қоғамда өмір сүріп әрекет етеді, ол қоғамның ажырамас бір бөлігі. Адамзат қоғамы табиғаттың ерекше бөлігі, ол табиғаттың ұзақ уақыт эволюциялық даму нәтижесінде пайда болады. Адамзат қоғамы әлемдегі барлық тірі жүйенің ең жоғарғы сапалы даму дәрежесінің көрсеткіші. Ең, маңызды үлесiн қоғам түсiнiгiне қосқан К. Маркс болып табылады. Оның пiкiрiнше, қоғам организмiнде бiртұтас материалды негiз бар (материалды игiлiктердi өндiру тәсiлдерi) және ол адамдар тiршiлiк ету барысында кiретiн, қоғамдық қатынастар жиынтығы болып табылады. Маркс қ. э. ф. туралы ұғымды қалыптастырды, мұнда қоғам дамуының нақты кезенiнде қалыптасатың материалды және рухани жақтарының бiрлiгi орын алады. Бұл iлiм бойынша, қоғам тарихында антогонистiк (құлиеленушiлiк, феодалдық, капиталистiк) және антогонистiк емес (алғашқа қауымдық құрылыс, коммунистiк) формациялар болады. Олардың әрқайсысы меншiк формасымен айрықшаланады, бiр формацияның келесi формациямен ауысуы қоғам дамуының негiзi. Сонымен қатар, К. Маркстің теориясындағы тарихи үрдістегі революцияның, зорлық-зомбылықтың рөлін асыра көрсетуі - сол кезде болған әлеуметтік-саяси ақуалдан, содан ашынудан шықса керек. Қандай ұлы адам болғанымен, бұл тұлға да өз заманының ұлы болғанын айтып кету қажет. Олай болса, ол да қателескен. Бүгінгі заманның шыңынан тарихқа көз жіберсек, бірде-бір тарихтағы болған революцияның алдына қойған мақсат-мұраттарына жетпегенін, керісінше, миллиондаған адамдарды қайғы-қасіретке, адам шошынарлық қантөгіске әкелгенін көреміз. Тарихи үрдістен шығатын бүгінгі адамзаттың көзі жеткен тұжырымы - қоғамды күнбе-күнгі қажымас еңбек, өзара келісімге келу, қайшылықтарды бейбіт жолмен шешу арқылы даму болмақ.

Бүгінгі таңдағы қоғамды зерттеудің кең тараған әдістемесі - цивилизациялық талдау. Оның негізгі үлгісі ХХ ғасырдың 60-ж. ж. аяғында жасалған болатын. Осы кезде К. Маркстің жасаған формациялық теориясына қанағаттанбаушылық байқалды. Ал К. Маркстің формациялық теориясы бойынша, социализм капиталистік қоғамның жеткен жетістіктерін басып озып, одан да гөрі асқан өндіргіш күштерді тудыруы керек еді. Осы ақуалды ескере отырып Д. Бэлл, Р. Арон, У. Ростоу сияқты Батыс ойшылдары К. Маркстің коммунизм теориясын “утопиялық, ешқашанда өмірге келмейтін сағым” ретінде қарап, олай болса қоғамды талдаудағы жаңа әдістеменің керек екенін алға тартты. Сондықтан, Батыс әлеуметтік философиясында формациялық талдаудың орнына цивилизациялық сараптау жолы келді.

5. Рухани және материалды мәдениет.

Қазіргі заманғы сөздіктерде мәдениетке төмендегідей анықтамалар берілген:

*мәдениет белгілі бір халықтың қол жеткен табыстары мен шығармашылығының жиынтығы;

*агро мәдениет (дәнді өсімдіктер мәдениеті, цитрустық мәдениет және тағы басқалары) .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.