Ежелгі Египет, Вавилония, Қытай

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Ежелгі әлемнің экономикаға көзқарасы.

Бірінші одақтардың, мемлекеттердің пайда болуына байланысты күнделікті қоғамдық өмірде көптеген проблемалар, сұрақтар пайда болды. Олар қазір де өз актуалдығын жоғалтқан жоқ. Солардың ішіндегі ең өзектісі болып әрқашан қоғамның әлеуметтік - экономикалық құрылымындағы ең идеалды модельді таңдап, оның логикалық экономикалық жүйе бойынша зерттеп, барша қауымның қолдап әрі қарай қоғамдық өмірде іске асыру болып табылады.

Осындай ауқымды проблема Ежелгі әлемде қалайша өз шешімін тауып отырды? Б. з. д. 4 мыңжылдықтан б. з. 1 ғасырға дейінгі Ежелгі Шығыстағы, Жерорта теңіз маңы елдеріндегі құл иеленушілік қай жүйеге бағынып жұмыс атқарып отырды? Шикізатты - шаруашылық қатынастар қалайша өнім - ақша қатынастарынан басым болып тұрды?

Бұл сұрақтарға қысқаша жауап мынадай түрде естіледі:

Ежелгі әлемдегі экономикалық ой - толғауларды ірі философтар, құлиеленушілік мемлекеттердің кейбір билеушілері негіздеп отырды. Олар құлиеленушілік жүйені, шикізатты сауданы бәрінен де жоғары қоюға, оның дәлдігін айқындауға арнаған ой - толғаулар айтып, заңдар енгізуге тырысқан және де бұл заңдар еш өзгеріске түспейтінін, әрдайым бір болатынын уағыздаған.
Ежелгі әлемнің ой - толғаушылары құлиенушілік, шикізат айырбасына негізделген сауданың дұрыстығын мораль, этика, адамгершілікке сүйене отырып айтқан. Олар ірі сату - сатып алу операцияларына, яғни ақшаның бос жұмыс істеуіне, ақша капиталын жинауға қарсы болған. Бұл қарсылықты былай түсіндірген - айырбас кезіндегі бағалардың өзара теңдігі, эквиваленттілік жойылады.

Бірақ та осы түсініктер Ежелгі әлемнің экономикалық ойларының дамуын зерттеуге өте аз. Сол үшін Ежелгі әлемнің ірі елдерін жекеше алып қарастырғанымыз дұрыс болар.

Ежелгі Египет

Осы мемлекетті мысалға ала отырып бүкіл тарих бойында ең ерте екі экономикалық ойдың ескерткіштерімен таныса аламыз. Олардың біріншісі б. з. д. 22 ғасырмен белгіленеді, ол « Поучение гераклеопольского царя своему сыну » деп аталады. Бұл оқу құралында мемлекетті, шаруашылықты басқару жайындағы әрбір билеуші білуі тиіс мәселелер қарастырылады. Ал екіншісі

« Речение Ипусера » б. з. д 18 ғасырда жазылған. « Речение Ипусера » еңбегінің негізгі мәні ссудалық операцияларда және құлдық қарыздықтың өсуін қадағалап, қара халықтың баюына, елде азамат соғысының басталуына қарсы әрекет жасаушылық.

Вавилония

Тигр мен Евфрат аралығында орналасқан бұл Месопатамияның ежелгі мемлекеті өз ұрпақтарына Хаммурапи ( б. з. д. 1792ж - 1750 ж) көсемнің қалдырып кеткен заң жинағы белгілі. Заң жинағы көбінесе заңдар кодексі деп аталады. Ол б. з. д. 18 ғасырда жұмыс істеген. Заң бойынша әртүрлі шикізатты - тауарлық қатынастарының бұзылуын, салықтың қазынаға аз келуіне байланысты мемлекеттік құрылым мен әскердің әлсіреуін тоқтату үшін өте қатал құқықтық нормалар енгізді. Осы заңдарды бұзу қатал экономикалық, әлеуметтік жазалауға, құқық бұзушыларды өлтіруге дейін барды. Хаммурапи заңдарының кейбіреулері:

Біреудің жеке меншігіне, құлына қол сұғушылық құлға айналдыру немесе өлім жазасына кесу сияқты жазалармен айыпталады.
Салықты уақытылы төлемеген кезде вавилондық азаматтардың осыдан бастап не әскердің, не басқа да азаматтың жерін алып қоюға құқысыз.
Кімнің де болсын (әйелдің, қыздың, ұлының, отбасының ) құлдық қарыздықта болуы үш жылдан аспауы тиіс, үш жыл өткен соң қарыз өленді деп есептеледі.
Ақшалық ссуданың құны 20% дан, шикізатты ссуданың құны бастапқы құннан 33 % аспауы тиіс.

Ежелгі Қытай

Қытайдың экономикалық ой - тұжырымдары Конфуцийдің ( Кун Фунцзы ( б. з. д. 551ж - 479 ж ) ) « Лунь юй » ( « Беседы и суждения » ) еңбегімен және де б. з. д. 4 -3 ғасырлардағы « Гуань - цзы » трактатымен байланыстырылады.

Белгіленген патриархалдық қарым - қатынас пен мемлекеттің, жоғары лауазымды адамдардың экономикалық тұрақтылығын, байлығын қорғаушы Конфуций « халақ атасы », жақсылықтың, оң іс - әрекеттің кепілі бола алатын білімді билеуші ғана қоғамның жасап жатқан байлықтарын дұрыс, орынды бөлуге қатыса алады деген пікірдің жақтаушысы болған. Бұл философ адамдардың әр сатыға жатуын табиғаттың бөлуі деген көзқараста болса да, сол сатылардың бәрінде де моральді білу, үлкенді сыйлау, кішіге инабатты болу, достық пен туыстықты түсінуді білу бәрінің де парызы деп есептеді.

« Гуань - цзыдің » авторлары Конфуций сияқты ең басты мәселе деп мемлекеттің, халықтың бай болуын қарастырды. Шикізатты - шаруашылық саудада байлықтың бірдей бөлінісі үшін ең бірінші нан бағасын реттеу деп санады. Сонымен қатар мемлекеттің нан қазынасын, шаруаларға жерді жалға беру, салықтағы тікелей темір мен тұзды басқа да тауарлармен алмастыруға болатыны жайлы айтты.

Ежелгі Үндістан

Ежелгі Үндістандық экономикаға байланысты ойлардың ең белгілісі б. з. д. 4 - 3 ғасырларда « Артхашастра » трактаты болды. « Артхашастра » аудармасында тиімділік туралы оқу деген мәнді берді. Бұл еңбектің авторы

І Чандрагупты ( б. з. д. 4 ғасыр ) көсемнің ақылшысы Каутилья болған. Оның тұжырымы бойынша мемлекет барша қауымға өмір сүру үшін қажетті алғашқы қажеттіліктерін қамтамасыз етуі тиісті. Каутилья мемлекетпен қадағаланып отыратын шаруашылықты қолдады.

Ежелгі Греция

Ежелгі Греция мен Ежелгі Римде болған құлиеленушілікті классикалық құлиеленушілік деп атайды. Ежелгі әлемдегі экономика саласындағы еңбектердің ең әйгілілері Ежелгі Грециялық ойшылдардың еңбектері.

Ксенофонт ( б. з. д 430 ж -354 ж)

Бұл философтың экономикалық көзқарастары « Домострой » атты еңбегінде жазылған. Осы еңбекте келесі тұжырымдар жазылған:

Еңбектің дене және ой еңбегі деп екіге бөлінуі. Адамдардың да тәуелсіз және құлдар деп бөлінуі.
Жер шаруашылығының сауда мен қол өнерінен басты болуы.
Өндіріс бойынша ең « оңай жұмыстар » іске асырылады.
Еңбек бөлінісін нарықтағы қажеттіліктер реттейді.
Әр тауар жақсы қасиеттерге ие, ол тауардың тұтыну құны мен басқа нәрсеге айырбасталуы.
Ақша тауардық қарым - қатынастар мен байлықты жинау үшін адамдармен ойлап табылған.

Платон ( б. з. д. 428 ж - 347 ж )

Әлеуметтік - экономикалық құрылымдық модельді бірінші коммунизм тұрғысынан құрастырушы болып табылады. Құлиеленушілік шикізатты - шаруашылықты экономиканы қолдаған Платон өзінің « Мемлекет » және « Заңдар » еңбегінде осы мәселелер жайлы көп ой толғаған.

Өзінің бірінші шығармасында Платондық ой - тұжырым бойынша аристократия ( философтар ) мен әскерилер (әскер ) қоғамдық көзқарасты ұйымдастырушы мен ұстанушылар болып табылады. Осы қоғамдық таптардың жеке меншігі, шаруашылықпен бастарын қатырмауы керек. Оларды материалдық қажеттіліктерін қамтамасыз ететін қоғам болуы тиіс. Қалғандары жеке меншігі бар қара халық пен құлдар табына жатады.

Екінші еңбегінде идеалды мемлекеттің жаңарған, толықтырылған моделін ұсынады. Бұл еңбегінде де елді басқаратын топқа ерекше орын береді.

Аристотель ( б. з. д. 384 ж - 322 ж)

Идеалды мемлекеттің моделі жайлы бұл философ өзінің « Никомахова этика », « Политика » және тағы да басқа еңбектерінде жазған. Осы еңбектерінде Платон мен Ксенофонт сияқты қоғамның таптарға бөлінуін қолдайды. Экономика жайлы концепция мен хремастика сияқты өте ерекше ой - толғауларда өзінің шикізатты - шаруашылық экономикасын қолдайтынын көрсетті.

Бұл еңбекте шаруашылықты бөлу байқалады. Аристотель шаруашылықты натуралды (экономика ) және натуралды емес (хрематистика ) деп екіге бөледі. Шаруашылықтың бірінші бөлігіне жер шаруашылығын, ұсақ сауда мен қол өнерді жатқызды. Олар мемлекет қарамағында болуы қажет. Екіншісі ірі сауда.

Аристотель ақшаны өз қажеттілігіне қолданбауын дұрыс емес деп айтады.

Орта ғасырлардағы экономика.

Қазіргі таңда орта ғасырлардағы экономикалық көзқарастарды ежелгі ғасырлардағы сияқты тек қалған жазбалар арқылы біле аламыз. Бірақ сол кездердегі экономика құндылықтары діни ағымға байланысты қалыптасқаны ерекше көңіл аударарлық зат.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.