Жасөспірімдер арасындағы құқық бұзушылықтардың ұйымдасқан сипаты

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 59 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі

«М. Қозыбаев атындағы Солтүстік Қазақстан университеті»

Бекмұратқызы Қызғалдақ

Тақырыбы: «Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік -педагогикалық іс -әрекет технологиясы».

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

6В01801 білім беру бағдарламасы - «Әлеуметтік педагогика және өзін-өзі тану»

Орындаған Бекмұратқызы Қ.

Ғылыми жетекші Бекмурзина А. Б.

Петропавловск

2022ж

Мазмұны

Кіріспе

: 1

Кіріспе: Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер мәселесінің ғылыми-теориялық негіздері

3: 5

: 1. 1

Кіріспе: Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер мәселесінің теориялық зерттеулері

3: 5

: 1. 2

Кіріспе: Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктері

3: 10

: 1. 3

Кіріспе: Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік -педагогикалық іс -әрекеттер технологиясы

3: 17

Кіріспе:

: 2

Кіріспе: Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік -педагогикалық іс -әрекет технологиясын қалыптастыру бойынша тәжірибелік эксперименттің мазмұны

3: 26

: 2. 1

Кіріспе: Мектептегі жасөспірімдердің құқық бұзушылық жасау диагностикасын жүргізу

3: 26

: 2. 2

Кіріспе: Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік -педагогикалық іс -әрекет технологиялары арқылы тәжірибе жүргізу

3: 31

: 2. 3

Кіріспе: Тәжірибелік эксперименттің нәтижелері мен қорытындысы

3: 49

Кіріспе: Қорытынды

3: 52

Кіріспе: Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

3: 56

Кіріспе

Зерттеудің өзектілігі. Қазіргі уақытта білім берудің мақсаты - ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану, коммуникацияның әртүрлі тәсілдерін, оның ішінде тілдік дағдыларды қолдану (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2018 жылғы 31 қазандағы № 604 бұйрығына 2-қосымша), осындай кең ауқымды дағдыларды игеру үшін және білім алушы тұлғасының үйлесімді қалыптасуы мен дамуы үшін қолайлы білім беру кеңістігін құру болып табылады) .

Жасөспірімдік шақ-күрделі шақ. Осы күрделі кезеңде бала айналасында болып жатқан жағдайларды өз көзқарасы тұрғысынан бағалайтындықтан, олардың бойында бағалаумен қатар жүретін тіл алмаушылық, мінез көрсетушілік, айтқанды істемеушілік, бағынбаушылық, қарсылық көрсету белгілері пайда болады[1] .

Балалар, жасөспірімдер өзара қарым-қатынаста, әлеуметтену кезінде олардың дамуларына азды-көпті әсер ететін түрлі жағдайлардан өтеді. Адамға әсер ететін түрлі жағдайларды қозғаушы күш деп атайды. Әлеуметтік тәрбиенің мазмұны жеке түлғаны қалыптастырудың барлық жүйесін қамтиды. Қоғамның әлеуметтік-экономикалық дамуында іс-әрекет пен адамның мінезқұлқы жеке тұлғаны қалыптастырудың компоненті ретінде келеді.

Әлеуметтік педагогика психология ғылымымен тығыз байланысты болғандықтан, жас ерекшелігіне байланысты төмендегідей концепцияларға тоқтала өтсек. Аталмыш кезеңдерде бала бойында өз жасына сәйкес тұлғалық кикілжіңдер мен ортаға деген наразылық іс-әрекеттері танылады. Оның ішінде жасөспірімдік шаққа толығырақ тоқталсақ.

Қазіргі жағдайда кәмелетке толмаған жасөспірімдер жасаған құқық бұзушылықтар сияқты мәселені әлеуметтану тұрғысынан түсіну қажеттілігі бірнеше жағдайлардан туындайды.

Отандық әлеуметтану әдебиеттерінде құқық бұзушылыққа келесі анықтама берілген: құқық бұзушылық - қолданыстағы заңнаманы бұзу болып табылатын заңсыз әрекет.

Ал шетелдік әлеуметтану ғылымы құқық бұзушылықты әдетте жастар жасайтын заңсыз немесе қоғамға қарсы әрекеттер деп түсіндіреді.

Құқық бұзушылық мәселесіне әлеуметтік көзқарас олардың шығу табиғатын, көбею мен жұмыс істеу себептері мен тетіктерін, анықталған әлеуметтік процестермен байланысын, сондай-ақ оларды жеңу жолдарын түсіндіруді қамтитыны дәлелденді[2] .

Құқық бұзушылықтар қоғамның әртүрлі салаларына, оның әлеуметтік институттарына, қоғамдық қатынастарға қатысты. Құқық бұзушылық қоғам ағзасындағы бөтен дене емес, оның сипаттамаларының белгілі бір деформациясының нәтижесі екенін есте ұстаған жөн.

Жасөспірімдердің қылмысы әлеуметтік проблемалармен және жеке тұлғаны қалыптастыру мәселелермен қатар жүреді. Қазақстанда болып жатқан өзгерістер, әлеуметтік мәселелер, нарықтық қатынастардың дамуы, білім беру мекемелеріндегі өзгерістер, отбасылық тәрбиенің құнсыздануы, рухани-адамгершілік құндылықтың құлдырауы, адамдардың сыныптарға бөлінуі, аз қамтылған отбасылардың саны жыл сайын артуы жасөспірімдердің тәрбиесіне кері әсерін тигізіп отырғаны жасырын емес.

Педагогикалық-психологиялық әдебиеттер мен түрлі ғылыми жұмыстарда қосымша білім беру мекемелерін дамытудың теориясы мен практикасы саласында көптеген еңбектер жазылғанына қарамастан, іс жүзінде қосымша білім беру мекемесінің әлеуметтік-педагогикалық әлеуетін пайдалану аспектілері және оның ерекшеліктері мұғалімдер мен құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер арасындағы қарым-қатынас айтарлықтай дамыған жоқ.

Зерттеу мәселесі: білім беру мекемесінде құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекеттің мазмұнында қандай бағыттар болуы керектігін анықтау.

Зерттеу мәселесінің қарама-қайшылығы - құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен білім беру ұйымдарында әлеуметтік-педагогикалық іс-шараларды жиі өткізу қажеттілігі мен осы мәселе бойынша әлеуметтік педагог пен қосымша білім беру мекемесінің мамандарына арналған әдістемелік ұсыныстардың болмауы.

Дипломдық жұмыстың мақсаты құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекет технологиясына теориялық зерттеулер жүргізу.

Зерттеу нысаны: құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер.

Зерттеу пәні: жасөспірімдермен әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекет технологиясы арқылы құқық бұзушылықтан алдын-алу.

Дипломдық жұмысқа келесі міндеттер қойылды:

Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер мәселесі бойынша әлеуметтік-педагогикалық әдебиеттерді талдау;
Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдердің жалпы сипаттамасы және олардың құқық-бұзушылық түрлеріне талдау жасау;
Жасөспірімдерді құқық бұзушылыққа әкелетін әлеуметтік факторларын қарастыру;
Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік -педагогикалық іс -әрекеттер технологиясын қарастыру.
Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік -педагогикалық іс -әрекет технологиялары арқылы тәжірибе жүргізу.

Зерттеудің болжамы: білім беру мекемесінде құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдермен әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекет келесі бағыттарды қамтитын іс-шаралар кешеніне сәйкес жүргізілуі керек деп санаймыз:

1) нәтижесі азаматтық-патриоттық сана болып табылатын азаматтық-патриоттық тәрбие беру;

2) өзіне деген сенімділік пен әлеуметтік өмірге қызығушылығын қалыптастыратын әлеуметтік құзыреттіліктерін дамыту.

Зерттеу әдістері: ғылыми, педагогикалық және әдістемелік әдебиеттерді теориялық талдау, жалпылау және синтездеу.

Зерттеу базасы: Қызылорда қаласы, Ақжарма ауылы, 130 Абай орта мектебі.

Диплом жұмысының құрылымы: дипломдық жұмыстың құрылымы кіріспе, екі бөлімнен, қорытынды және қолданылған әдебиеттерден тұрады.

1 Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер мәселесінің ғылыми-теориялық негіздері

1. 1 Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдер мәселесінің теориялық зерттеулері

Бүгінгі таңда әлеуметтік педагогқа азаматтық тәрбиемен айналысатын барлық пәндер жиынтығының ішінде жетекші рөл берілген, өйткені бұл процестің өзі өз негізінде кең әлеуметтік-педагогикалық аспектіні қамтиды. Әлеуметтік педагог кәмелетке толмаған құқық бұзушылармен жұмыстың әдістері мен формаларын пайдалана отырып, жас ұрпақтың азаматтық ұстанымын қалыптастыруда жетекші рөл атқарады.

Бұл бөлімде көптеген зерттеушілер жасөспірімдердің құқық бұзушылық жасауына әсер ететін маңызды факторлар ретінде танылған жасөспірімдердің отбасылық және әлеуметтік жағдайының бірқатар сипаттамаларын қарастырамыз.

Жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктерін қарастыратын болсақ:

- қарабайыр және негізгі қажеттіліктерді қанағаттандыруға белсенді түрде баратындарды;

- ойшылдық пен әлсіздікке байланысты арандатуға көнеді;

- орындалмайтын қиялға бейім;

-жағдайларға байланысты моральдық және психикалық кемістігі бар;

- психастения мен истерия әсерінен әрекет етуге бейім;

- өмір салты, байланыстары, мінез-құлқы, оның қажеттіліктер, қызығушылықтар, көзқарастар;

- характерологиялық белгілер, мінез-құлық мотивтерінің қалыптасу дәрежесі;

-құқық бұзушылықтың әлеуметтік-демографиялық характерологиялық деректері мен жағдайлары, оларда жасөспірімнің тұлғалық қасиеттерін көрсету тұрғысынан[3] .

Көптеген авторлардың көзқарасы бойынша қылмыс жасаған жасөспірімдердің төрт тобын құруға болады:

1. Кездейсоқтық, бұл жасөспірімнің жалпы тұлғалық бағдарына қайшы келеді.

2. Жасөспірімнің бағдарының жалпы тұлғалық тұрақсыздығына негізделген еріксіз ықтималдық.

3. Жағдай мен жағдай тұрғысынан, бірақ жасөспірімнің қоғамға қарсы тұлғалық бағытына сәйкес жазатайым оқиғалар.

4. Жасөспірімнің қасақана қылмыстық көзқарасы және жағдайды іздестіру немесе жасау, сондай-ақ жасөспірімнің құқық бұзушылық жасауына сылтау жасау.

Ресейлік ғалым Н. Н. Мидлер қылмыстық топтың қатыгездік әрекеті осы тұрақты топтармен жүзеге асатынын айта келіп, олардың алдын алмаса, болашақта ересектер тобының санын толықтыратынын атап өткен [3, 28б] .

D. Downes пен P. Rock 1998 жылғы өздерінің еңбектерінде құқық-бұзушылық социологиясы кейінгі он жылдықтарда ғана өте белсенді дамып келеді және олардың нәтижелері пікірталастар тудыруда деп жазған. Олардың ойынша, тек ХХ ғасырдың 90-шы жылдары ғана құқық-бұзушылық социология «ғылым» ретінде қалыптасты.

Бұл ғалымдардың көзқарасы бойынша, құқық-бұзушылық социологиясы - тәуелсіз социологиялық нұсқаларды жинайтын, әлі тұрақты қалыптаспаған (coherent - байланыстыратын) ғылым [4] .

Екіншіден, тіпті ежелден қалыптасқан ғылымдардың өздерінде де түсініктер туралы және оның анықтамасы туралы пікір-таластар тіпті ғасырлар бойы жалғасып келеді.

Үшіншіден, әлеуметтік құбылыстардың өте күрделілігі, олардың өзгеріп отыруы және оларды әлеуметтік шындық жағдайында анықтау қиын болады. Төртіншіден, ешбір анықтама шындығына келгенде, «жалғыз нұсқа» және «нақты» бола алмайды.

Құқық бұзушылық қоғамда бар және туындап отырады. Сонымен қатар, құқық бұзушылықтың өзіндік сипаттамасы бар. Бұл сипаттамалар, біріншіден, қоғамда болып жатқан өзгерістермен синхронды түрде өзгермейді, екіншіден, синхронды түрде қайталанбайды. Құқық бұзушылық әрқашан адамның психологиялық, моральдық, әлеуметтік-мәдени, құқықтық бейімсіздігінің және әлеуметтік ортаға, жалпы қабылданған нормаларға қарсы наразылығының нәтижесі болып табылады.

Кәмелетке толмағандар арасындағы қылмысқа қатысты көптеген шетелдік зерттеулерде құқық бұзушы жасөспірімдердің отбасы жағдайындағы ата-ана бақылауының деңгейі сияқты факторға үлкен мән беріледі. Зерттеушілердің пікірінше, бұл көрсеткіш балалар мен жасөспірімдерде қоғамға жат және қылмыстық мінез-құлықтың көрінуіне тікелей байланысты. Әдетте, ата-ана бақылауының деңгейі, егер жасөспірім жалпы қабылданған нормалар мен ережелерді бұзса, яғни жасөспірім қоғамға жат мінез-құлық көрсеткенде зерттеледі.

Зерттеулер көрсеткендей, ата-ана бақылауы жасөспірімдердің мінез-құлқындағы ауытқулардың болуы мүмкіндігін төмендетеді, бұл жасөспірімдердегі асоциалды, қауіпті мінез-құлық көріністерінен қорғаушы фактор болып табылады.

Ата-ана бақылауының жеткілікті деңгейі жасөспірімнің қоғамға жат «достарымен» қарым-қатынас жасауына кедергі болады, бұл қылмыс жасамауға тікелей ықпал етеді.

Жасөспірімнің тұлғалық қалыптасуы өміріндегі маңызды адамдармен өзара қарым-қатынас арқылы жүзеге асады және бұл процесте әлеуметтік орта маңызды рөл атқарады, сондықтан жасөспірімдердің жеке басының қалыптасу шарттарын, тіпті құқық бұзушылық контекстінен тыс жерде де зерттейтін зерттеушілер ата-ана бақылауы факторына назар аударады. Дж. Бенсон мен М. К. Джонсон сияқты психолог ғалымдардың зерттеулері отбасындағы жасөспірім мен ата-ананың арасындағы жақындық дәрежесі, ата-ана бақылауының деңгейі неғұрлым жоғары болса, жасөспірімнің қоғамдық ортаға бейімделуі соғұрлым жақсы болатынын көрсетеді[4] .

Құрдастарымен, достарымен әлеуметтік байланыс факторы көбінесе жасөспірімнің әлеуметтік жағдайында маңызды рөл атқаралы, бірақ зерттеулерде бұл факторға сирек назар аударылады. Белгілі ғалым Э. М. Томас (A. M. Thomas) зерттеуінде ата-анамен қарым-қатынас сапасына байланысты құрдастарымен әлеуметтік байланыстар зерттелді, атап айтқанда ата-анасының моральдық құндылықтары мен құрдастарының қылмыс жасауға бейімділік мінез-құлқының жасөспірімдердің моральдық құндылықтары мен қылмыстық мінез-құлқына әсері зерттелді.

Э. М. Томас егер отбасындағы тәрбиенің арқасында жасөспірімде жағымды моральдық, позитивті көзқарас болса, онда баланың қылмыстық жағдайға түсу ықтималдығы аз болады деп болжайды. Бірақ егер жасөспірімнің қоғаммен әлеуметтік байланысы нашар құрдастарымен қарым-қатынаста болса және ол қоғамға қарсы топқа түссе, онда ол бұрын қандай моральдық құндылықтар басшылыққа алынғанына қарамастан, қылмыстық жағдайға қатысушы болуы мүмкін.

Бұл ретте 14-18 жас аралығындағы жасөспірімнің физикалық және рухани дамуы әлі аяқталмағанын, тұлға ретінде толық қалыптаспағанын оның мінез-құлқы мен іс-әрекетінің табиғатынан көрінетінін ерекше атап өткен жөн. Кәмелетке толмағандардың жас ерекшеліктері негізінен заңсыз мінез-құлықтың «катализаторы» және «күшейткіші» рөлін атқарады.

Жасөспірімдердің құқық бұзушылықтарының әлеуметтік себептері әртүрлі, бірақ олардың барлығын бірнеше топқа бөлуге болады:

- әлеуметтік-экономикалық себептер (мүліктік теңсіздіктің күшеюі, өмір сүру деңгейінің төмендеуі, білім алуға қолжетімсіздік және жұмыс таба алмау) ;

- моральдық-адамгершілік (кәмелетке толмағандардың мақсаттары мен қоғамдық құндылықтарының болмауы) ;

- саяси (мемлекеттік жастар саясатының тиімділігінің төмендігі, қоғамдық шаралардың әлсіздігі, кәмелетке толмағандардың құқық бұзушылықтарына қарсы күрес мәселелеріне мемлекет тарапынан жеткілікті назар аударылмауы) .

Кәмелетке толмағандардың құқықтық санасының деформациясы көп жағдайда әлеуметтік табыс пен материалдық қауіпсіздіктің белгілі бір нышандарын жоғарылататын әлеуметтік-мәдени құндылықтардың жаңа жүйесіне ықпал ететінін ескеру керек.

Әр түрлі ғылымдардың өкілдері қазіргі жасөспірімдердің келесі құқық бұзушылық белгілерін көрсетеді:

1. Жоғары динамизм: қазір жасөспірімдер мен жастар арасындағы құқық бұзушылықтар мен қылмыстың өсуі жасөспірімдер санының өсуінен едәуір асып түседі: кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыс 10 жыл ішінде шамамен екі есе өсті, ал жасөспірімдер саны 15-20% азайды.

2. Қылмыстың топтық сипаты және кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыс. Кәмелетке толмағандардың криминогендік және қылмыстық топтарының қалыптасуының бастауы жасөспірімдердің отбасылық күйзелістерінен, олардың алғашқы тәрбие ұжымындағы (сынып, оқу тобында) қанағаттанарлықсыз жағдайына, жекелеген оқушыларға қатысты әлеуметтік әділеттілік қағидасының бұзылуында, олармен жұмыстың тым ресмилігінде екені белгілі. Олар мұның бәрін «көшедегі» еркіндікпен толтыруға тырысады, сол сияқты өзін қабылданбаған адам ретінде сезінеді және айналасындағылардың бәрі мұны түсінбейтін адамдар сияқты көреді[5] .

Бұл қарым-қатынасқа деген қажеттілік (жасөспірімдерде бұл әсіресе өзекті), өзін-өзі растау қажеттілігі, өз мүмкіндіктері мен қабілеттерін іске асыру, басқаларды тану, психологиялық және физикалық қорғауды басқалардың негізсіз шағымдарынан іздеу, оларды топтарға біріктіруге мәжбүр етеді.

3. Жасөспірімдер арасындағы құқық бұзушылықтардың ұйымдасқан сипаты. Топталу ұйымдасқан қылмыстың басталуы болып табылады, бірақ ересек рецидивистер мен мафиялық құрылымдардың қандай да бір басшылығынсыз ол тек қана топтық қылмыс болып қала береді. Оған ұйымдасқан сипат беретін мафия құрылымдары мен қайтадан қылмысқа баратын қылмыскерлер.

4. Жасөспірімдер қылмысының маскүнемдікпен ерекше байланысы. Бұл байланыс көп арналы болып келеді. Кәмелетке толмағандардың алкогольдік ішімдікпен шектен шығуы да «ересектердің» өзін-өзі растау, бос уақытты өткізу, еркін қарым-қатынас жасау тәсілдері болып табылады. Олар топтық сипатта болады.

5. Құқық бұзушы жасөспірімдердің иісқұмар және нашақорлылығы;

6. Мектептің тәрбиелік әсерінің төмендеуі;

7. Кәмелетке толмағандардың бос уақытын тиімді ұйымдастырмау.

8. Жас ұрпақты әлеуметтендіру және жастар қылмысының алдын алу бойынша әлеуметтік институттар қызметіндегі кемшіліктер.

Кәмелетке толмағандарды құқық бұзушылыққа итермелейтін негізгі себептер - материалдық пайда, сондай-ақ өзін қорғауға және құрдастарының арасында беделге ие болуға деген ұмтылыс[6] .

Қылмыс жасауға бейімділік мінез-құлық белгілерінің тамыры кәмелетке толмаған жасөспірімнің эмоционалдық тұрақсыздығы, толымсыздығы, оның мәдениетке, оның принциптеріне, отбасындағы және қоршаған шындыққа деген қайшылықты қатынасында жатыр. Қазіргі заманғы зерттеулер кәмелетке толмаған құқық бұзушы жасөспірімдер келесі белгілермен сипатталатынын анықтады:

1) қоғамдық пайдалы қажеттіліктерді әлсірету;

2) негізгі қажеттіліктердің бұрмаланған сипаты;

3) қажеттіліктердің түрлері арасындағы тепе-теңдіктің бұзылуы;

4) қате сипаттағы өзін-өзі растау қажеттілігінің басым болуы.

Сонымен бірге, құқыққа қарсы мінез-құлық мотиві, бір жағынан, тұлғаның моральдық қалыптасуының қолайсыз жағдайларын және оның әлеуметтік-психологиялық ерекшеліктерін, екіншіден, нақты өмірлік жағдайдың криминогендік элементтерін көрсетеді. Жасөспірім баланың ата-анасының бала тәрбиесіне деген әлеуметтік және рухани-адамгершілік жауапкершілігінің төмендігі, дәстүрлі әлеуметтік бақылаудың төмендеуі жасөспірімдердің моральдық-нормативтік мінез-құлық ережелерін нашар түсініп, меңгере алмауының тікелей себебі болып табылады. Жасөспірімдердің көпшілігінде парыз, ар-ождан, ар-намыс, ұят, мақтаныш және абырой туралы шектеулі немесе қате түсінік бар. Отбасындағы қолайсыз жағдай жасөспірімнің ниеті мен мотиві, уәжі мен нәтижесі, қалауы мен қажеттілігі сияқты компоненттері мен мотивтері арасындағы қарама-қайшылықтардың күрт өсуіне әкеледі.

Қоғамның белгілі бір бөлігінің криминогенділігі, олардың белсенді қатысушылары әрдайым жасөспірімдер болып табылатыны шындық. Отбасындағы ұрыс-керіс, отбасылық қатынастардың рухани-адамгершілік кедейлігі жасөспірімдерде жағымсыз субъективті көзқарастар жүйесін қалыптастырады, бұл өте терең дәрежеде ұтымды сананың қалыпты процесін және әлеуметтік маңызы бар моральдық-нормативтік талаптарды бұзады, әлеуметтік байланыстардың әлсіреуі мен үйлесімсіздігіне, қоғамның құндылық-нормативтік жүйесінің жойылуына ықпал етеді.

Оларға: прокуратура, кәмелетке толмағандар істері жөніндегі комиссия, қорғаншылық және қамқоршылық органдары, ішкі істер органдары, мектеп жатады. Кәмелетке толмаған жасөспірімдермен жұмыс жасауда әлеуметтік диагностика, әлеуметтік профилактика, бейімдеу, әлеуметтік реабилитация, коррекция, әлеуметтік терапия, әлеуметтендіру сияқты әлеуметтік жұмыс технологияларын қолдануға болады:

Әлеуметтік профилактикалық жұмыстар әлеуметтік ауытқуларды тудыратын себептерді жоятын түрлі іс-шараларды (мемлекеттік, әлеуметтік, медициналық, тәрбиелік) қамтуды көздейді. Жұмыс барысында тиімді деп танылған келесі әдістерді қолдануға болады: профилактикалық әңгіме, бақылау, қолдау, профилактикалық тренингтер.

Әлеуметтік бейімделу - жасөспірімдерді өмірдің жаңа әлеуметтік жағдайларына бейімдеуге қолдау көрсету [7] .

Әлеуметтік оңалту (реабилитация) - әлеуметтік байланыстарды қалпына келтіруге, дене функцияларының бұзылуына және тұлғаның ауытқуларын болдырмауға бағытталған іс-шаралар кешені. Мамандар жасөспірімнің отбасын, қарым-қатынасын, эмоционалық жай-күйін бақылайды. Мамандар жасөспірімдердің жеке ерекшеліктерін ескере отырып, оңалту бағдарламасын әзірлейді.

Терапиялық жұмыстар қоршаған орта тарапынан әлеуметтік көмекке, қарым-қатынастың теріс салдарын жоюға және кәмелетке толмағанның әлеуметтік дамуына кедергі келтіретін жағдайларды болдырмауға негізделген. Жұмыс кезінде терапияның әртүрлі түрлерін қолдануға болады (еңбек, өзін-өзі тәрбиелеу, әлеуметтік терапия т. б. ) .

Ресоциализация (қайта әлеуметтендіру) - жасөспірімдердің әлеуметтік мәртебесін, әлеуметтік дағдыларын қалпына келтіру, әлеуметтік байланыстарын жоғалтқан жасөспірімдерге көмек көрсету.

Қайта әлеуметтендірудің мақсаты - рецидивтің (қайталауды болдырмаудың) алдын алу, жұмысқа орналасуға көмектесу, кәсіптік бағдар беру, жасөспірімдерге қиын жағдайдан шығу үшін түрткі жасау. Осылайша, кәмелетке толмаған жасөспірімдер арасындағы құқық бұзушылықтардың әлеуметтік алдын-алу шаралары қылмыстың алдын алу арқылы оларды бастапқы сатыдан қорғауға бағытталуы керек деген қорытынды жасауға болады. Әлеуметтік қызметкер басқа органдармен бірлесіп, жасөспірімдер арасындағы құқық бұзушылықтарға қарсы күрес жүргізеді.

1. 2 Құқық бұзушылық жасаған жасөспірімдердің психологиялық ерекшеліктері

Құқық бұзушылық дегеніміз - ақыл-есі дұрыс адамның құқық нормаларына қайшы келетін және заңды жауапкершілікке әкелетін мінез-құлқы.

Сондай-ақ, кәмелетке толмаған жасөспірімнің қылмыстың субъектісі болмаса да, яғни қылмыс жасамаса да, қоғамдық ортадағы әлеуметтік ауытқулары, жеңіл-желпі жат әрекеттері, моральдық нормаларды бұзуы, қоғамдық орындардағы мінез-құлық ережелерін сақтамауы, оқудан жалтару деңгейінде көрінетін мінез-құлқы мен іс-әрекетін заңсыз деп атауға болады.

Фельдштейн Д. И. жасөспірімдердің жеке қоғамға қарсы бағыттылық деңгейін ескере отырып, олардың мінез-құлық типінің ең оңтайлы типологиясын ұсынды[8] .

1. Бірінші топтағы жасөспірімдерге әлеуметтік жағымсыз, табиғи емес, қарабайыр, базалық қажеттіліктердің тұрақты кешені тән; ашық қоғамға қарсы көзқарастар, бағалаулар жүйесі; қатынастардың деформациясы.

Жасөспірімдердің бұл тобында достық, намыс, ізеттілік, батылдық туралы бұрмаланған түсініктер қалыптасқан, ұят сезімі құнсызданған. Оларға тән: дөрекілік, өшпенділік, агрессивтілік, қызбалық, ұстамдылық, өктемдік. Олардың бейімділігі: өзімшілдікке, біреудің қайғысына немқұрайлы қарауға, жасалған құқық бұзушылықты білуге, жұмыс істеуге және тәуелділікке ұмтылудың болмауы, ақша жинау, бос уақытты өткізу.

2. Екінші топқа қажеттіліктері деформацияланған, базалық ұмтылыстары бар, моральдық нормалармен үйлеспейтін қажеттіліктердің қалыптасқан кешені бар және өз көзқарастары мен көзқарастарының ашық қоғамға қарсы бағыты бар кәмелетке толмаған қылмыскерлер сияқты болуға ұмтылатын жасөспірімдер жатады. Бұл жеткіншектерге индивидуализм мен дау-дамайдың күшеюі тән, олар кіші мен әлсізді қыспаққа ала отырып, артықшылықты позицияны иеленуге ұмтылады. Олар импульсивті, тұрақсыз және тез көңіл-күй өзгереді.

Бұл жасөспірімдерде достық пен батылдық туралы бұрмаланған идеялар бар. Бұл ретте жасөспірімдердің осы тобының құқық бұзушылықтары, әдетте, өздігінен туындаған жағдайдың әсерінен және жеке мотивтің фонында жасалады. Бұл жасөспірімдер тобына мыналар тән: мақтаныш сезімі жоғарылайды, ашуланшақтық, қулық пен қулық, созылмалы жалқаулық, адамдарға менсінбейтін және сенімсіздікпен қарау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.