Қысқа мерзімді активтер есебі: ақша қаражаттары және дебиторлық борыштар

Мазмұны

ОҚУ ТӘЖІРИБЕЛІК САБАҚТАР ТАПСЫРМАЛАРЫ

Тәжірибелік сабақ 1. Қысқа мерзімді активтер есебі: ақша қаражаттары және дебиторлық борыштар

Тәжірибелік сабақтың мазмұны :

1. Ақша қаржыларын және олардың баламаларын тану.

Қаржылық есеп берушілікті дайындау және жасау принципіне сәйкес активтер - бұл субъектінің құндық бағасы бар мүліктік және жеке мүліктік емес игіліктер және құқықтар. Активтерді жою мерзіміне қарай ағымдағы және ұзақ мерзімді деп бөлуге болады. Ақшалай қаржылар - кассадағы және банк шотындағы ақшалар. Ақшалай қаржыларға нақты ақшалар мен қалпына келтіруге дейінгі жарналар жатады.

Ақшалай қаржылардың ағымы - ақшалай қаржылар мен олардың эквиваленттерінің келуі мен кетуі. Ақшалай қаржылардың эквиваленттері- қысқа мерзімді, жоғары өтімді салулар, олар ақшалай қаржылардың анықталған сомасына және бағалықтардың өзгеруіне тәуекелге душар ететін салулар.

Ақша баламалары - бұл ақшаларға ұқсас, бірақ басқаша жіктелетін активтер болып табылады. Оларға қазыналық вексельдер, коммерциялық қағаздар және депозиттік сертификаттар жатады. Түрлі ұсталымдар мен айыппұлдар ұйымның ақшалары қатарына жатқызылмайды. Сондықтан да оларды кассадағы ақшалар шотында есептемейді. Ақша баламаларын кәсіпорынның есеп айырысу құралдары ретінде қарастырудың қажеттілігі де жоқ. Көп жағдайларда оларды қысқа мерзімді инвестициялар шотында есептейді.

2. Ақшалай қаражаттарды қолдануға қойылатын шектеулер.

3. Ақшалай қаражаттарына бақылау жасау.

4. Ақшалай операциялардың есебін ұйымдастыру

Ақша қаражатының есебін жүргізу үшін, шоттардың үлгілік жоспарындағы

• 1000-Ақша қаражаттары
• 1010-Кассадағы ақша қаражаты
• 1020-Жолдағы ақша
• 1030-Ағымдағы банктік шоттағы ақша қаражаты
• 1040-Карт-шоттағы ақша қаражаты
• 1050-Жинақ шоттардағы қаражат
• 1060-Өзге ақша қаражаты

5. Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есепті ұсыну .

Ақша қаражаттарының қозғалысы туралы есеп кезең ішіндегі ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді оларды операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметі бойынша жіктей отырып ұсынылуы тиіс. Ұйым операциялық, инвестициялық қызмет немесе қаржы қызметінен түскен ақша қаражаттарының қозғалысы туралы деректерді өзінің қызметінің сипатына неғұрлым сəйкес келетіндей береді.

Қызмет түрлері бойынша жіктеу пайдаланушыларға осы қызметтің ұйымның қаржы жағдайына əсер етуін, оның ақша қаражаттары мен ақша қаражаттарының баламаларының сомасын бағалауға мүмкіндік беретін ақпаратты қамтамасыз етеді.

Бұл ақпарат сонымен бірге қызмет түрлері арасындағы өзара байланысты бағалау үшін де пайдаланылады. Бір операцияға əртүрлі жіктелген ақша қаражаттарының қозғалысы кіруі мүмкін. Мысалы, несие бойынша ақша қаражаттарын өтеудің құрамына пайыздарға қоса борыштың негізгі сомасы кіретін жағдайда пайыздарды құрайтын бөлігі операциялық қызмет ретінде жіктелуі, ал негізгі соманы құрайтын бөлігі қаржы қызметі ретінде жіктелуі мүмкін.

6. Дебиторлық борыштарды тану және жіктеу .

Алынуға тиісті шоттарда ақшалай қаржыларға шағымдар, тауарлар және қызметтер және компанияның ақшасыз активтері жатады. Дебиторлық қарыздар ағымдағы және ұзақ мерзімді болады, яғни төленуге тиісті шоттардың төлеу мерзімінен және қарызды жоюдың күнінен тәуелді. Дебиторлық қарыздар шот-фактурамен расталады. Алынған вексельдер баланстық бабы арнайы қарыздық міндеттемелермен расталады.

Саудалық дебиторлық қарыздар - негізгі қызмет нәтижесінде сатылған тауарлар мен қызметтер үшін сатып алушылардың міндететмелі сомалары. Саудалық емес дебиторлық қарыздар - басқа да қызмет түрлері нәтижесінде пайда болады. Алынуға тиісті шоттар компанияның негізгі өндірістік қызметінің ағымында өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызметтер үшін клиенттің қарыз сомаларын көрсетеді. Бұл шоттар, сонымен қатар саудалық дебиторлық қарыздар деп аталады. Олар шот-фактуралармен, кейбір жағдайларда жазбаша қарыз міндеттемелермен көрсетіледі.

Алынуға тиісті шоттарға жыл ағымында алынған келесі балнстық күн немесе компанияның операциялық циклі ағымында алынған сомаларды қамтиды. Көбіне қарызды жою мерзімі 30 күннен 60 күнге дейінгі кезең саналады. Алынуға тиісті кредиторлық сальдомен жеке шоттар қайта жіктелуі керек және олармен міндеттеме ретінде есеп беру қажет. Бұл кредиторлық сальдо дебиторлық қарызға жатпайды. Қаржылық талдаушыларды дебиторлық қарызды инкассациялау үшін қажетті күндердің орта саны қызықтырады. Дебиторлық қарыз онымен байланысты табыс болғанда ғана мойындалады. Ол алғашқы құннан күмәнді қарызға ақша жеңілдектері сатылған тауарлардың қайтарылуына түзетуге шегеруімен бағаланады. Нәтижесінде алынуға тиісті шоттардың таза құны анықталады. Проценттер сату және жою арасындағы мерзім қысқалығынан қабылданбайды.

7. Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің дебиторлық борыштарының есебі .

Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысулардың есебі үшін 1210 “Сатып алушылардың және тапсырыс берушілердің қысқа мерзімді дебиторлық қарызы” және 2110 “Сатып алушылардың және тапсырыс берушілердің ұзақ мерзімді дебиторлық қарызы ” шоттарында жүргізіледі. Бұл шоттардың дебеті бойынша қарыздардың қалдығы және оның пайда болуы, ал кредитінен - жойылуы көрсетіледі. Бұл шотта сатып алушылар мен тапсырыс берушілерге көрсетілген және жөнелтілген өнімдер, қызметтер мен жұмыстар үшін есеп айырысу құжаттары төлемге банкпен қабылданған есеп айырысулар туралы ақпараттар көрсетіледі. Сатып алушыларға көрсетілген есеп айырысу құжаттарындағы сомаларға 1210 шот дебеттеліп, 6010, 6210 шоттар кредиттеледі. 1210 шот сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен қарыздарын өтеу кезінде ақша қаражаттары есебінің шоттарымен корреспонденциялана отырып кредиттеледі.

8. Үмітсіз дебиторлық борыштарды есептен шығару .

Күдікті қарыздар бойынша резервтер қайтарылуы сенімсіз берешек дебиторлық қарыздарды есептен шығаруға байланысты болуы мүмкін шығындарды жабу үшін жасалады. Қорларды есепке алу 1290 “Күдікті талаптар бойынша резервтер” шотында жүргізіледі. Күдікті қарыз болып белгіленген мерзімде, ал егер мерзім белгіленбесе, онда бұл үшін қажетті уақыт ішінде өтелмеген дебиторлық қарыздар, сондай-ақ тиісті кепілдіктермен қамтамасыз етілмеген қарыздар есептеледі. Күдікті қарыздар бойынша резервтер жылдың аяғында дебиторлық қарыздарды тізімдеудің деректерінің негізінде жасалады. Ұйым күдікті қарыздар бойынша резервтерді басқа кәсіпорындармен және ұйымдармен, сондай-ақ жекелеген жеке тұлғалармен есеп айырысу арқылы жасайды.

Резервтерді құру келесі шоттар байланысымен бейнеленеді:

Дебет 7440

Кредит 1290

Баланстан дебиторлық қарыздарды қажетсіздендіруде 1290 шот дебеттеледі және 1210, 2110, 1280, 2180 шоттар кредиттеледі.

Резерв сомасын корректировкалауда ресерсивті жазба жасалады :

Дебет 1290

Кредит 7440.

Салыстыру принципі күдікті дебиторлық қарыздардан зияндар стау болған кезеңде мойындалғандығын талап етеді. Күдікті талаптарды бағалаудың екі әдісі бар:

• Таза сатудан несиеге пайыз әдісі;
• Төлем мерзімдері бойынша дебиторлық қарыздар есебі әдісі.

Бірінші әдісте несиеге таза сатудан және күдікті талаптардан зияндар арасындағы қатынастың орташа пайызын анықтайды, содан кейін осы пайызды күдікті талаптардың шамасын анықтау үшін есепті кезеңдегі іс жүзіндегі таза сатуға қолданады.

9. Тәуелді және қауымдасқан компаниялардың дебиторлық борыштарының есебі.

Еншілес ұйым бас компанияның бақылауындағы ұйым болып табылады. Тәуелді ұйым инвестордың ықпалынан тәуелді болады және оның еншілес емес, бірігіп бақыланатын заңды тұлға да болмайды.

Еншілес (тәуелді) серіктестердің қарыздарын есепке алу үшін

• 1220"Еншілес ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық қарыздары"
• 1230“Қауымдастырылған және бірлескен ұйымдардың қысқа мерзімді дебиторлық қарыздары",
• 2120"Еншілес ұйымдардың ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздары"
• 1230“Қауымдастырылған және бірлескен ұйымдардың ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздары" шоттары арналған.

Бұл шоттарында еншілес, тәуелді және бірлескен ұйымдардың ағымдағы дебиторлық қарыздары жинақталып көрсетіледі. 1220, 1230 шоттард а еншілес, тәуелді және бірлескен ұйымдармен ағымдағы есеп айырысудың барлық түрлері жөніндегі ақпараттар жинақталып қорытылады ( балансаралық есеп айырысу) . Бұл шоттар-негізгі, активті, күрделі; әрбір еншілес, тәуелді және бірлескен ұйымдар бойынша талдамалық есеп осы шоттардың көмегімен тізімдемелерде немесе машинограммада жүргізіледі. Кредиттік айналымдары №11 журнал-ордерде тіркеледі.

10. Қызметкерлердің, жал бойынша, алынуға тиісті сыйақылар бойынша, басқа да дебиторлық борыштары.

Кәсіпорын жұмыскерлерінің және басқа да тұлғалардың дебиторлық қарыздары туралы ақпараттарды бейнелеу үшін:

1250 “Жұмыскерлердің қысқа мерзімді дебиторлық қарыздары”

2150 “Жұмыскерлердің ұзақ мерзімді дебиторлық қарыздары” шоттары арналған.

Шоттың дебеті бойынша есеп беруге тиісті сомалар, жұмыскерлерге көрсетілген займдар, материалдық шығынды өтеу сомалары көрсетіледі. Есеп беруге тиісті тұлғалар деп іс-сапар шығындарына немесе шаруашылық шығындарға ақшалай аванстар алған кәсіпорын жұмыскерлерін айтады. Нақты ақшаны кәсіпорын жұмыскерлері алдын ала берілген аванстар және пайданылмаған сомаларды кассаға тапсыру бойынша есептерді көрсеткеннен кейін алады.

Есеп беруші түлғалармен есеп айырысуды есепке алу. Өнеркәсіптік-шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын қызметкерлерін қызмет бабымен іс-сапарға жібереді, дүкендерден кеңсе жабдықтарын сатып алады, почта арқылы жіберілген ақшаларды және басқа да шығындарды төлейді. Бұл шығындарды үнемі банк мекемелері арқылы нақты ақшасыз есеп-айырысу жолымен төлеу мүмкін емес. Сондықтан да жоғарыда аталған және басқа да шығындарды төлеу үшін қызметкерлерге нақты ақша беріледі және олар алған ақшасына есеп беруте тиісті. Ақша кәсіпорын басшысы бекіткен есепке сай көлемде беріледі. Аванс тек қана басшының жарлығымен есеп берілетін сомадан шығын жасау жүктелген қызметкерлерге ғана шығын шығаруға нақтылы қажеттілік туған жағдайда ғана, сондай-ақ қызмет бабымен іссапарға жұмсалған адамдарға ғана беріледі. Қызмет бабымен іс-сапарға баруға ақша іссапарға жіберілетін адамға тиесілі соманың көлемінде іссапар орнына бару және қайту жолына төлеуге, тәуліктік шығындарды және іс-сапар мерзіміне үй-жай жалдауға шығатын шығындарды төлеуге беріледі. Есеп берілетін соманы жұмсау құжаттарымен айғақталып белгіленген мерзімде бухгалтерияға ұсынылатын аванс есептерімен расталады.

11. Басқа да активтер есебі: берілген аванстар; алдағы кезең шығыстары; аяқталмаған құрылыс және басқа активтер.

Алдағы кезең шығындарының есебі дегеніміз есеп беру кезеңінде шығарылған бірақ келесі есеп беру кезеңінің шығындарына жатқызылатын шығындар. Оларға:

• алдын-ала төленген сақтандыру сомалары,
• келесі кезеңге жазылған газет-журналдар және басқа да ақпарат құралдарының құны,
• жалдық төлемдер,
• маусыммен жұмыс істейтін өндірістердің маусымдық шығындары
• алдын-ала төленген телефон төлемдері,
• коммуналдық төлемдер және т. б.

1620, 2920 « Алдағы кезең шығындары» шоттарының кредиттік айналымдары №10 журнал-ордерде тіркеледі. Берілген аванс бойынша есеп айырысудың есебі 1610 «Қысқа мерзімді берілген аванстар » және 2910 « Ұзақ мерзімді берілген аванстар» шоттарында жүргізіледі. Бұл шоттарда тауарлы-материалдық құндылықтарды жеткізуге, тапсырыс берушілерден олардың ішінара дайын болуына қарай қабылданған өнімдер, жұмыс және қызмет бойынша төлем жасауға берілген аванстар бойынша көрсетіледі. Аванс берілген жағдайда 1610, 2910 шоттары дебеттеледі және 1030 және т. б. шоттары кредиттеледі.

Есептер

№1. Келесі шаруашылық операцияларына шоттар байланысын беріңіздер:

№2 . Берілген операцияларға шоттардың байланыстарын беріңіздер. Касса шоты бойынша шаруашылық операциялар журналы негізінде №1 журнал- ордер және №1 тізімдемені құрыңыздар.

Есепті шығару үшін берілген мәліметтер

Айдың басына сальдо 25 000 теңгені құрайды.

№3 . 1. Кассалық кітапты толтырыңыздар: корреспонденттелетін шоттарды көрсетіздер және күннің соңына қалдықты есептеңіздер.

1. №1 журнал- ордер және №1 тізімдемені құрыңыздар.

Есепті шығару үшін берілген мәліметтер

Кассалық кітап 1-31 желтоқсан 2004 жыл

№4 . Операцияларды бухгалтерлік есеп шоттарында бейнелеңіздер.

Есепті шығару үшін берілген мәліметтер

Өнімдер үшін салықтық шот-фактура 200 000 теңге сомасын көрсетілді, қосылған құн салығы сомасы 16 пайыз. Сатылған өнімдердің іс жүзіндегі құны 195 000 теңге.

Тәжірибелік (семинар) сабақ 2. Қорлар есебі

Тәжірибелік (семинар) сабақтың мазмұны :

1. Қорларды тану.

2. Қорларды тану критерийлері

3. Қорларды бағалау.

4. Сатып өткізудің мүмкін таза құны.

5. Сатып алудың нақты құны

6. Қорларды бағалау әдістері

7. Қорлардың шығыс етілуі

8. Дайын өімдердің, тауарлардың, аяқталамаған өндірістің есебі

9. Қорлар есебінің мерзімді және үздіксіз жүйелері

10. Қорлардың қоймадағы және бухгалтериядағы есебі

11. Қорларды шығару бойынша резервтер.

Кәсіпорындардың және ұйымдардың қызметі барысында өздерінің өндірген дайын бұйымдары, сату үшін арналған тауарлары, сатып алынған бірақ әзірге ұйымға келіп түспеген тауарлары, аяқталмаған өндіріс, пайдалануға арналған қосалқы бөлшектері, отындары, ыдыс және ыдыстық материалдары, жартылай фабрикаттар және басқа да материалдары сол ұйымның тауарлық- материалдық қорлар түріндегі активі болып табылады. Олардың өндірістік құралдарынан өзге заттары өндірісте пайдаланылған кезде өздерінің бастапқы құнын түгелдей өндірілетін өнімге ауыстырады. Шығарылатын өнімнің, атқарылатын жұмыстың өзіндік құнының жартысынан көбі еңбек заттарының құнынан тұрады. Еңбек заттар өндірістік қор болып табылады. Материалдарды есепке алудың міндеттеріне келесілер жатады:

- дайындалған, келіп түскен, босатылған материалдарды уақытында есепке алып, кірістеу немесе есептен шығару;

- қоймадағы материалдардың және жеткізу кезінде материалдардың сақталуын бақылау;

- материалдық қорлардың қалдығының дұрыс сақталуын тексеру;

- материалдардың өндірісте пайдаланылу нормасын және тұтыну мөлшерінің қорын анықтау;

- өндірісте материалдардың ұтымды пайдаланылуын бақылау;

- дайындалған материалдардың өзіндік құнын анықтау және олардың жоспарлы бағасынан айырмашылығын тауып пайдаланылған материалдар құнын әр объектінің шығынына қосу.

Ұйымдардағы қорлардың есебі ҚЕХС №2 «Қорлар» стандартына сәйкес ұйымдастырылады. Тауарлық- материалдық қорлар түрінде көрстелген активтердің үлкен бөлігін өнімдерді дайындауда, қызметтер мен жұмыстарды орындауда пайдаланылатын материалдық бағалықтар құрайды. Материалдар өндірісте өндіру, қайта өңдеу немесе дайындау үшін, немесе басқадай қажеттіліктер үшін арналған. Материалдық бағалықтардың есебін дұрыс ұйымдастырудың қажетті алғы шарты материалдардың іс жүзіндегі жіктелуін сақтау болып табылады. Қорлар келесідей жіктеледі:

• сатылып алынған тауарлар;
• қайта сатуға аранлған мүлік (ғимарат, үй, транспорт және басқалары) ;
• ұйыммен өндірілген және сатуға арналған дайын өнімдер;
• шикізаттар мен материалдар;
• аяқталмаған өндіріс;
• басқа көмекші материалдар.

Тауарлық-материалдық қорлар есебі тек қана топтары бойынша емес, сонымен қатар әрбір атауы, түрі, мөлшері, сорты және т. б. бойынша жүргізіледі. Дайын өнімге өңдеудің барлық кезеңдерінен өткен, техникалық және сапалық сипаттамалары қойылатын талаптарға немесе қойылым келісімінің шарттарына сай келетін өнімдер жатқызылады. Тауарларға сату үшін алынған материалдық құндылықтар жатқызылады. Сауда, жабдықтау немесе басқа да делдалдық қызметтегі ұйымдар тауарлар құрамында, сонымен қатар өніммен жабдықтаушыларға қайтарылуға тиіс төленген көп айнымалы ыдыстарды есепке алады.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс