Экономикалық талдауда факторлардың жіктелуі

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

РЕФЕРАТ

ТАҚЫРЫБЫ: Эканомикалық талдауда факторлардың жіктелінуі.

Орындаған:

Тексерген:

Алматы 2022

Мазмұны

Кіріспе

1. Факторлық талдау

2. Факторлык талдау келесі реттілікпен жүзеге асырылады

3. Экономикалық талдауда факторлардың жіктелуі

Қортынды

Кіріспе

Кез келген ұйым шаруашылық қызметiнiң үдерiстерi мен құбылыстары озара байланыста, өзара тәуелдiлiкте болады. Осы өзара байланыстарды зерделеу үшiн факторлық талдау қолданылады.

Әрбiр кұбылысты себеп ретiнде және нәтиже ретінде де қарастыруға болады. Мысалы, енбек өнiмдiлiгiн өнімді өндіру көлемiнiң өзгеру себебі ретінде де, сонымен бірге өндiрiстi механикаландыру, автоматтандыру денгейiнiн өзгеру нәтижесi ретiнде қарастыруға болады. Егер кандай да бір көрсеткiштi салдар ретiнде және бiр немесе бірнеше себептер әрекетi нәтижесi түрiнде қарастырып және ол зерттеу объектiсi ретiнде көрінсе, онда өзара байланыстылықты зерделеген кезде оны нәтижелiк керсеткiш деп атайды. Натижелiк белгiнiн қозгалу тәртiбiн анықтайтын көрсеткіштер факторлық деп аталынады. Кез келген көрсеткіш көптеген және әртурлі факторларға тәуелдi болып келедi. Нәтижелік көрсеткiшке факторлардың әсерi жеке-жеке, бөлшектеп қарастырылып, зерттелінетін болса, талдаудын нәтижесi және ұйымның шаруашылық кызметiнiң сапасын бағалау нактырақ болады. Сондықтан ұйымдардын шаруашылық қызметiн талдауда манызды әдiснамалык мәселе факторлардын нәтижелiк көрсеткiштерге әсерiн зерделеу және өлшеу болып табылады.

Факторлық талдау дегенiмiз нәтижелік көрсеткіштер мөлшерiне факторлардың әсерiн кешендi, жүйелі түрде зерделеу және өлшеу әдістемесі.

Факторлық талдау бiрқатар белгiлерi бойынша жіктелінеді:

1. Факторлық және нәтижелік көрсеткiштер байланысы сипаты бойынша;

2. Логикалық әдісті қолдану бойынша:

3. Зерттеу терендігі бойынша;

4. Уакыт белгiсi бойынша;

5. Себеп-салдарлы байланысты зерттеу сипаты бойынша.

Детерминациялық фақторлық талдау функционалдық қандай да бір математикалық функциямен анықталынатын, факторлық және нәтижелік көрсеткіштер арасындагы себепті-салдарлық байланысты қарастырады. Бұл жағдайда факторлық мәндердін белгiлi комбинациясы әркашан нәтиже береді.

Стохастикалық факторлық талдау егер факторлардың себепті-салдарлық байланысы және нәтижесi ыктималдылы сипатында болган жағдайда жүргiзiледi. Бұл жағдайда факторлық мәндердiн анықталынған комбинациясы әртүрлі нәтижелерге әкеледі.

Тура (дедуктивті) факторлық талдауда нәтижелік көрсеткiшке факторлардын әсерi жеке құрамдарға, яғни жалпыдан жеке беліктерге бөлу жолымен жүргізіледі.

Керi (индуктивті) факторлық талдауды жекеден жалпыға - жеке факторлардан жалпылама корсеткішке, яғни себепті-салдарлық байланыстарды зерттеуді логткалық индукциц тәсілімен жүзеге асырады.

Бір сатылы талдау тек бір деңгелі факторларды зерттеуден тұрады, мысалы: у=a*b.

Көп сатылы факторлық талдауда факторлардың мәнін зерделеу үшiн оларды құрамдас элементтерге бөлшектеу, яғни нәтижелік көрсеткiшке әсер ететін факторлар ұсақ факторларға дейiн бөлшектенеді.

Статистикалық факторлық талдау нәтижелiк көрсеткiшке факторлардын эсерiн сәйкесінше белгiлi бiр күнге зерделеген кезде қолданылады. Ал динамикалық факторлық талдау себепті салдарлық байланыстарды динамикада зерттеу әдiстемесi болып табылады.

Ретроспективті факторлық талдау кезендердегі өткен шаруашылық қызмет нәтижелерiнiн өзгеру себептерiн зерделейдi. Ал перспективті факторлық талдау факторлар мен нәтижелiк көрсеткіштер қозгалысы тәртiбiн перспективада зерттейді.

Факторлык талдау келесі реттілікпен жүзеге асырылады:

1. Талдау жүргiзу үшiн факторларды iрiктеу;

2. Факторларды жiктеу және жүйелеу;

3. Нәтижелiк жане факторлық көрсеткіштер арасындағы өзара байланысты модельдеу;

4. Нәтижелік көрсеткiшке әрбір фактордың әсерiн бағалау;

5. Баскару қызметiнде факторлық улгiнi тәжiрбие жузiнде қолдану.

Экономикалық талдауда факторлардың жіктелуі

Факторлық талдау үрдісінде зерттілеттін фаторлар әр түрлі және келесі белгілері бойынша жіктелінеді:

Табиғаты бойынша факторлар табиғи-климаттық, әлеуметтік -экономикалық және өндiрiстiк-экономикалық болып бөлiнедi.

Табиғи-климаттық факторлар ауыл шаруашылығы оның ішiнде егін шаруашылыгы кәсiпорындары шаруашылық қызметі нәтижелерiне әсер етедi.

Әлеуметтік-экономикалык факторлараға жұмыскерлердiн тұрмысы, жағдайлары. ұйымдарда сауықтыру. мәдениет. кадрлардың білімі және т. б. жатады. Олар ұйымдарда өндiрiстiк ресурстарды толығымен пайдалануға және олардың жұмысынын тиімділігін арттыруға мүмкiндiк бередi. Өндiрiстiк-экономикалық факторлар ұйымның ондiрiстiк ресурстарын толық және тиімді пайдалануға және оның кызметi нәтижелерiн дұрыс колдануға ықпал етедi.

Әсер ету денгейi бойынша факторлар негiзгi және екiншi денгейдегi болып бөлінеді. Негізгі факторлар нәтижелiк көрсеткішке шешуші әсер етедi. Екiншi деңгейдегі факторлар шаруашылық кызмет нәтижелерiне қалыптасқан жагдайда негiзгi кызметтi аткармайды, яғни тiкелей әсер етпейдi. Бұл жерде мынаған ерекше көніл бөлу керек: бір фактор жагдайға байланысты негiзгi де, сонымен бiрге екiншi деңгейдегi болуы мүмкiн.

Зерттеу объектiсiне байланысты факторлар iшкi және сырткы болып бөлінеді. Ішкі факторлар ұйымнын кызметiне байланысты, ал сыртқы факторлар байланысты емес. Сондыктан талдау кезiнде iшкi факторларға көп мән беру керек, өйткені ол ұйымнын өзiне байланысты.

Ұжымға байланыстылыгы бойынша факторлар объективті және субъективтi болып та бөлінеді. Обьективті факторлар адамнын тiлегiне, еркiне байланысты емес, мысалы жер сілкіну. Субьективті факторлар адамдар мен ұйымдардын кызметiне тәуелдi болып келедi.

Таралу деңгейi бойынша факторлар экономиканын барлык салаларында болады. Спецификалык факторлардын iс-әрекеті ұйымнын немесе экономиканың жекелеген салалары жағдайында көрінеді. Факторларды бұлай бөлу өндіріс салаларының ерекшелiктерiн есепке алуга мүмкiндiк бередi.

Әрекет ету ұзақтығына байланысты факторлар тұрақты және ауыспалы болып бөлiнедi. Тұрақты факторлар зерделеніп отырған құбылысқа барлық уақытта үздіксіз әсер етеді. Ауыспалы факторлар кезеңмен көрінеді, мысалы жаңа өнім түрін, жаңа техника түрін игнру жне т. б.

Талдау үдерiсiнде әрбiр фактордың шаруашылық қызмет нәтижелерiне әсерiн өлшеу мiндет болып табылады, сондықтан оларды сандық және сапалық, қарапайым және күрделi, өлшенетін және өлшенбейтiндерге бөледi.

Сандық факторлар кұбылыстын немесе заттың сандық белгiлерiн, сапалык факторлар зерделенетін обьектiнiң iшкi сапасын, белгiлерiн көрсетедi. Мысалы, сандық факторларға жұмыскерлердiн, жабдыктардын санын, ал сапалық факторларға енбек өнiмдiлiгiн, өнiмнiң сапасын жаткызуға болады.

Көптеген факторлар өзiнiн кұрамы бойынша күрделi, яғни бiрнеше элементтерден тұрады. Ал кейбiр факторлар элементтерге, яғни кұрамдас бөліктерге бөлiнбейдi. Мысалы еңбек өнiмдiлiгi күрделi факторға, жұмыс күндерi саны - қарапайым факторға жатады.

факторларды бағыну денгейi (иерархия) бойынша бiрiншi тәртiптегi, екiншi тәптiптегi және т. б. болып бөлiнедi. Бiрiншi денгейдегi факторлар нәтежелiк көрсеткiшке тiкелей әсер етеді. ал нәтижелiк көрсеткішке тiкелей әсер етедi, ал бiрiншi денгейдегi фактордың көмегiмен нәтижелік көрсеткiшке жанама әсер ететін факторлар екiншi денгейдегі факторларга жатады.

Талдау үшiн факторларды басында iрiктеу факторлар мен нәтижелік көрсеткіштер арасындагы функционалдық өзара байланыс сипаты туралы гипотеза негiзiнде жузеге асырылады. Ол көбінесе талдаушынын білімі және тәжірбиесімен анықталынады. Факторлардын жиынтыгын бiркелкi жүйеге қайта түрлендiру факторық және нәтижелiк көрсеткiштердiн арасындағы тәуелдiлiктi және өзара байлынысты модельдеуді анықтауды жеңілдетеді.

Қортынды

Факторлық талдау - өткізім шарттарын зерттеу әдісі, оның мәні белгілі бір белгісіне қарай жүйелендірілген факторлардың фирма бөлімшелеріне (қызмет бағытына) ықпал жасау дәрежесі мен шапшаңдығын анықтауда деректерді парықтаудың статистикалық әдістерінің жиынтығы. Әдетте ол деректерді талдау процедурасын оңайлату пайдаланылады. Бұл деректердің кез келген мәнді айқындау сатымен көп өзгерістердің ішкі құрылымға парықтау жолымен жүргізіледі. Мұндай талдаудың неғұрлым ортақ компоненті факторлық дейтін еді. Іріктеп зерттеу материалдарының да алынған деректеріне келсек, салыстырмалы, жуық мәнді және бағалап сипаттаудың бәрі бірге жүретінін жиі қарастырамыз. Мысалы, өлім жазасын қолдап жақтайтын сұралмандардың сонымен бірге негізінен азшылыққа тең мүмкіндік беруге аборт жасауға қарсы шығуы.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.