БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ПЕН АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ( Тоқжайлау политехникалық колледжі мысалында)
МАЗМҰНЫ
1
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1
Ұйымның жалпы ұйымдық-экономикалық сипаттамасы
3
2
Бухгалтерлік есеп пен аудит ұйымдастыру
2.1
Ұйым капиталының (жарғылық, резервтік, төленбеген) есебі және аудиті
9
2.2
Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерінің есебі мен аудиті
11
2.3
Қорлардың есебі мен аудиті
17
2.4
Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті (кассадағы, ағымдық шоттағы және арнайы банктік шоттағы)
20
2.5
Дебиторлық берешектердің есебі мен аудиті
22
2.6
Міндеттемелердің есебі мен аудиті (қаржылық міндеттемелер, жеткізушілермен есеп айырысу бойынша міндеттемелер, салықтар және т.б.төлемдер бойынша бюджетпен есеп айырысу, жалақы бойынша есеп айырысулар және т.б.)
25
2.7
Табыстар мен шығыстардың есебі мен аудиті және қаржылық нәтижені анықтау тәртібі
28
2.8
Жылдық түгендеу
30
3
Аналитикалық бөлім
3.1
Қаржылық есептілік: қаржылық есептілікті құрастыру әдістемесі мен тәжірибесі, қолданылатын нормативтер мен стандарттар
35
3.2
Бухгалтерлік балансты талдау
38
Қосымшалар
1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1 Ұйымның жалпы ұйымдық-экономикалық сипаттамасы
Тоқжайлау политехникалық колледжі (әрі қарай колледж) мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорын. Ең алдыммен колледж тарихына тоқталып өтсем: Колледж 1958 жылы құрылған. Оны ең алғаш болып басқарған Святкин Николай Ксенофонтович. Ол 1958-1961 жылдар аралығында директор болған. Талдықорған облыстық Білім департаментінің 1996 жылғы №114 бұйрығы бойынша Дзержинск ПТУ-13 №15 кәсіптік - техникалық мектеп болып ауыстырылды.
Алматы облысы Білім департаментінің 2003 жылғы №4 бұйрығы бойынша №15 кәсіптік мектеп болып ауыстырылды. Алматы облысы Әкімдігінің 2008 жылғы №102 бұйрығы бойынша Тоқжайлау ауылындағы №15 кәсіптік лицейі мемлекеттік мекемесі болып ауыстырылды. Ал 2013 жылдың 15 мамырда Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорыны болып ауыстырылды.
Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорын директоры: Қабдылдаев Абдигналым Куттыбекович
Ендігі кезекте Оқытушылар мен өндірісте оқыту шеберлеріні құрамына тоқталып өтсем:
Барлығы - 20 оқытушы мен өндірісте оқыту шеберлері бар, оның:14 - оқытушы
6 - өндірісте оқыту шебері
Оқытушылардың жоғары білімдісі - 11
Арнаулы орта білімдісі - 1
Аяқталмаған жоғары білімдісі - 2
Өндірісте оқыту шеберлерінің жоғары білімдісі - 1
Арнаулы орта білімдісі - 5
Жалпы:
Жоғары білімдісі - 11; 60%
Арнаулы орта білімдісі - 6; 30%
Аяқталмаған жоғары білімді - 2; 10%
Әдістемелік бірлестік мүшелерінің құрамы Біліктілігі жоғары ұстаздар және жас мамандардан тұрады. Колледж бүгінгі таңда келесідей мамандар даярлайды: ауыл шаруашылығы мамандары, бухгалтер, фермерлік шаруашылықы, транторист-машинист, электрзазбен қорыту маманы, сваркылық іскер және т.б Бүгінгі таңға дейін осы колледжді бітіріп шыққан студенттер саны 30 мыңнан асып отыр.
Қазақстан республикасы Алматы облысы Алакөл ауданындағы "Тоқжайлау политехникалық колледжі" мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны: Тоқжайлау ауылы, Бөгембай батыр көшесі № 94 үй Лицензия телефоны: 8(72830)27 3 30 е-mail: Tokzhailau@mail.ru
Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны: Меншіктік түрі - мемлекеттік; Аймақтық белгісі - ауылдық; Топтар саны - 5 (Барлығы 116 адам)
Биылғы жылғы басты жаңашылығы: Алакөл ауданына қарасты Тоқжайлау ауылында 50 орындық жатақхана мен Тоқжайлау политехникалық колледжіне қарасты 48 орындық шеберханалар кешені пайдалануға берілді.
Жаңа жатақханада кең де жарық бөлмелер, асхана, кір жуу бөлмесі сияқты барлық қажетті жағдайлар жасалған. Колледж тәлімгерлерін оқытып, қажетті құрылғылармен жұмыс істеуге үйретіп, олардың кәсіптерін толық меңгерулеріне жағдай жасау мақсатында шеберханалардың цехтары ең соңғы деген үлгідегі құрылғылармен жабдықталған.
Осы ретте аталмыш колледж үшін 4 гектар аймақта жатақхана мен шеберханалардан бөлек заманауи стадион салынатындығын айта кету керек. Стадионның құрылысы биылғы жылдың көктемінде яқталады деп күтілуде. Жобаның жалпы құны 530 миллион теңгені құрап отыр.
Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорын монополияны реттеу бойынша Қазақстан Республикасының Басқарма агенттігімен реттеледі.
Тоқжайлау политехникалық колледжі есеп жазбаларын жүргізуде және қаржылық есептілігін дайындауда Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Есеп саясатына сүйенеді. Колледж ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңы, қаржылық есептілікті дайындау және ұсынудың тұжырымдамалық негізі, ҚР-ғы бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жүйесін реттеуші нормативті құқықтық актілердің негізінде жасалған.
Колледж жағдайы, қызметінің нәтижесі және өзгерісі туралы ақпараттарды шынайы ұсынуға болатындай бухгалтерлік есеп жүйесін құру, сондай-ақ қаржылық ақпараттардың сапалық сипаттамасына немесе Қазақстан Республикасының заңнамаларына қайшы келетін жағдайларды қоспағанда, барлық аспектілерін Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарымен сәйкестендіру.
Нақты Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары болмаған жағдайда, колледж басшылығы Есеп саясатын құруда қаржылық есептілікті пайдаланушыларға пайдалы ақпараттарды қамтамасыз ететін өзіндік кәсіби пайымдауларын қолданады. Мұндай пайымдауларды қолдануда колледж басшылығы:
* ұқсас немесе байланысты мәселелерді қозғайтын Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының басшылығы мен талаптарын;
* активтер, міндеттемелер, табыс және шығысты анықтау, тану және бағалау критерилерін;
* қаржылық есептілікті дайындау және құруда бекітілген Қағидаларды;
* Стандарттар мен жоғарыда аталған пунктерге сәйкес салалық тәжірибені бекітетін басқа органдардың шешімдерін назарға алады.
Жоғарыда аталғантталаптарынан бас тартуға тек колледж басшылығының шешімі бойынша шынайылыққа қол жеткізуге қажетті деп танылған жағдайда ғана рұқсат беріледі. ХҚЕС-ның нақты бір талабынан бас тартудың қажеттілігін бағалауда:
oo талаптың мақсаты, неліктен бұл мақсатқа қол жеткізілмеген немесе нақты жағдайда орынсыз;
oo колледж жағдайы талапқа сәйкес жүргізетін ұйымдардың жағдайыннан айырмашылығы қандай екендігін назарға алынады.
Шынайылыққа қол жеткізуде талап етілетін ХҚЕС-нан бас тартқан жағдайда, есептілік барлық қолданылатын стандарттарды есепке ала отырып жасалады, бірақ ескертпелерде келесідей ақпараттар ашылып көрсетіледі:
* Стандарттың талаптарын бұрмалаушылыққа алып келетін ХҚЕС атауы немесе басшылықтың шешімі бойынша стандарт талаптарына сәйкестендіру Концепция талаптарына қарама-қайшылыққа алып келетін себептер;
* Әрбір ұсынылатын кезең үшін - басшылықтың көзқарасы бойынша шынайылықты қамтамасыз ететін есептіліктің әрбір компонентіне түзетулер.
Есеп саясаты ұзақ уақыт бойы қолданысқа ие болады және заңнамаларға, соның ішінде бухгалтерлік есеп туралы заңнаманың талабына сәйкес, қолданыстағы Есеп саясатын өзгерту қажет болса немесе бұл өзгеріс Колледжтің қаржылық есептілігінде оқиғалар мен операцияларды шынайы көрсететін жағдайларда ресми түрде өзгертілуі мүмкін:
Колледжтің Есеп саясатына сәйкес, кәсіпорындағы жалпы бухгалтерлік есепті жүргізуге уәкілетті тұлға ретінде бас бухгалтер жауапты болады. Бас бухгалтер Бас директорға бағынады.
Бас бухгалтер:
* бухгалтерлік қызметтегі мамандарды таңдауға және жұмысын ұйымдастыруға;
* бухгалтерлік есептің жүргізілуіне, қаржылық есептілік нысандарын құру мен салықпен есеп айырысуға;
* ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңының, Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының, құқықтық және басқа да актілердің, сондай-ақ Есеп саясатының талаптарын сақтауға жауап береді.
Колледжтің бірінші басшысы мен бас бухгалтерінің жауапкершілігі олардың өкілетті болып отырған Колледж қызметінің кез келген кезеңінде пайда болады. Бас бухгалтерді лауазымынан босатқан кезде жұмысты жаңадан тағайындалған бас бухгалтерге (егер ол болмаса, Колледждің басшылығының бұйрығына сәйкес тағайындалған жұмысшыға) тапсырады.
Тоқжайлау политехникалық колледжі-де бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жүйесі ҚР Заңның талаптарына сәйкес ұйымдастырылады. Колледжтің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру, операциялар мен оқиғалардың орындалуы барысында заңға сәйкес орындалуы Колледжтің басшылығына жүктеледі. Бухгалтериядағы қызметкерлердің функционалды міндеттері Бухгалтерия туралы ережелер мен лауазымдық нұсқаулықтарға сай анықталады.
Колледж, бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды жүзеге асыра отырып, қызметтің түріне, масштабына қарай және шаруашылық жүргізудің нақты шарттарында:
oo бухгалтерлік жұмыстың ұйымдастырушылық формасын өз бетінше орнатады;
oo Есеп саясатын құрады;
oo қажет болған жағдайда бухгалтерлік есепті функционалды өндірістік және қаржылық түрлерге бөледі;
oo операциялар мен оқиғаларды бақылау тәртібін бекітеді, сондай-ақ бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына қажетті басқа да шешімдерді қабылдайды.
Уәкілетті органмен бекітілмеген қағаз немесе электорнды түрдегі бастапқы құжаттарды Колледж өз бетінше әзірлейді және келесідей міндетті реквизиттерді қамтуы тиіс:
oo құжаттың атауы (нысандары);
oo құрылған күні;
oo ұйымның атауы;
oo операцияның немесе оқиғаның мазмұны;
oo операцияның немесе оқиғаның өлшем бірлігі (сандық және құндық мағынада);
oo операцияның жүргізілуіне (оқиғаның расталуына) және оны рәсімдеудің дұрыстығына жауапты тұлғалардың аты-жөні, лауазымы және қолы.
Бастапқы құжаттар мен бухгалтерлік есептің регистрлері электронды үлгіде құрастырылатын болса, Колледжте операцияның басқа қатысушылары, сондай-ақ ҚР заңдарына сәйкес талап етуге құқығы бар мемлекеттік органдардың талабы үшін осындай құжаттардың қағаз үлгісіндегі көшірмелері дайындалады. Бастапқы құжаттар операцияны жүзеге асыру сәтінде қалыптасады, гер бұл мүмкін болмаған жағдайда операция аяқталысымен жасалады..
Колледжте бухгалтерлік есеп жүргізудің келесідей әдістері қолданылады:
oo автоматтандырылған - синтетикалық және аналитикалық есеп регистрлері мен қаржылық есептіліктер персоналды компьютерлерде жүргізіледі;
oo автоматтандырылмаған (қолмен) - шаруашылық операцияларды жүзеге асыру барысында бастапқы құжаттарды қағаз түрінде рәсімдеу.
Автоматтандырылған бухгалтерлік есепте бірыңғай бағдарламалық қамсыздандыру қолданылады. Технологиялық құжатайналымға, құжаттарды уақытылы және сапалы толтыруға, ондағы мәліметтердің шынайылығы мен бухгалтерлік есепте көрініс табу үшін құжаттарды уақытылы жеткізуге құжатқа қол қойған тұлға жауапты болады.
Колледжтің бірінші басшысы ұйымдастырушылық-өкімгерлік және қаржылық-есеп айырысу құжаттарына қол қоюға құқығы бар тұлғалардың тізімін анықтайды. Сонымен қатар, Колледжтің коммерциялық құпиясын құрайтын құжаттар тізімі де бірінші басшысының бұйрығымен бекітіледі.
Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің қаржылық қызметінің Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүргізілуі ткөбінесе ішкі аудит бойынша жүзеге асады. Бухгалтерлік есеп ақпараттарын алуға мүмкіндігі бар аудиторлар және басқа да тексеруші тұлғалар меншік иесінің келісімінсіз оны жеке мүдделері үшін қолдануға құқығы жоқ.
Колледждің жалпы есеп жүйесі келесідей бөлінеді:
a) қаржылық есеп. Қаржылық есеп есептілікке қосылады және қадағалаушы органдар мен аудиторлар үшін ашық болады. Шоттардың жұмыс жоспары Есеп саясатының ажыратылмас бөлшегі болып саналады. Қажет болған жағдайда шоттардың жұмыс жоспары өзгертіліп, толықтырылуы мүмкін.
b) статистикалық есеп қаржылық есеп мәліметтеріне негізделеді, ақпаратты ұсыну формасы, құрамы мен мезгілі Ұлттық статистикалық агенттігімен бекітіледі.
c) салық есебі бухгалтерлік есептің қорытынды нәтижелерінің салық заңнамаларына сәйкес құрылуына негізделеді және есептің баламалы әдістерін қарастырмайды.
d) басқару есебі - бұл қаржылық, статистикалық және салық есебінен келіп туындайтын Колледжтің басшылығының тапсырмасы бойынша құрастырылатын жиынтық ақпарат.
Бұл ақпараттар ағымдағы және болашақтағы жағдайларды талдау және тиімді басқарушылық шешім қабылдау үшін қажет.
Тоқжайлау политехникалық колледжі операциялық, бухгалтерлік және статистикалық есепті Қазақстан республикасының заңдылығына сәйкес жүзеге асырады. Бухгалтерлік және статистикалық есепті кәсіпорынның бас бухгалтері жүргізеді. Кәсіпорында 1С-Кәсіпорын бухгалтерлік бағдарламасы қолданылады. Колледжтегі активтерге, меншікті капиталға, міндеттемелерге, табыстар мен шығыстарға әсер ететін барлық шаруашылық операциялары мен оқиғалары бухгалтерлік есепте көрініс табуы қажет.
Бірыңғай шаруашылық операцияларына жиынтық бухгалтерлік құжаттар толтырылады. Жиынтық бухгалтерлік құжаттардың дәлелдеушілік күші оларға бастапқы құжаттарды тіркеген жағдайда ғана сақталады.
Қаржылық есеп беру операциялардың қаржылық нәтижелерін көрсетеді және экономикалық мінездемелеріне сәйкес оларды белгілі бір категориялар жинақтап көрсетеді. Бұл категориялар қаржылық есептіліктің элементтері деп аталады. Баланста қаржылық жағдайды сипаттайтын элементтер келесілер болып саналады: активтер, міндеттемелер және капитал. Пайда және зиян жөніндегі есептілікте, қызмет нәтижелерінің өзгеруін сипаттайтын элементтер табыстар мен шығындар болып табылады.
Қаржылық есептілікті ұсынудың функционалды валютасы ретінде қазақстандық теңгемен жүргізіледі.
2 БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ПЕН АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Ұйым капиталының (жарғылық, резервтік, төленбеген) есебі және аудиті
Тоқжайлау политехникалық колледжі- мемлекеттік коммуналлдық казынашылық кәсіпорын болып табылады. Сондықтан да: Мемлекеттік кәсіпорын- шаруашылық меншік құқығына немесе оперативтік басқаруға негізделеді. Мемлекеттік кәсіпорынның мүлкі мемлекетке жатады, бөлінбейтін болып саналады және салымдар (үлес, пай) бойынша, оның ішінде кәсіпорын жұмыскерлері арасында бөлінбейді.
Мемлекеттік кәсіпорындар өкілетті мемлекеттік органның шешімі бойынша құрылады. Мемлекет мемлекеттік кәсіпорынның құрылтайшысы болып қатысады.
Жарғылық капитал мемлекет бөлген мүлік есебінен қалыптасады.
Мемлекеттік қазынашылық кәсіпорындар, оның міндеттемелері бойынша құрылтайшылардың субсидияларлы жауапкершілік көтеретіндігімен сипатталады.
Коммерциялық емес ұйымдар- басқарушылық, әлеуметтік-мәдени немесе коммерциялық емес сипаттағы меншіктенушілермен құрылатын және қаржыландырылатын ұйым.
1-кесте. Тоқжайлау политехникалық колледжі -нің 2014 жылғы 1 қаңтарына құрылған бухгалтерлік балансы негізіндегі капитал бөлімі
№
Көрсеткіш
Бағана коды
Есепті кезең
соңы
Есепті кезең
басы
1
V. Капитал
2
ЖарҒылық (акционерлік капитал)
410
0,00
0,00
3
Эмиссиялық кіріс
411
0,00
0,00
4
сатып алынған меншікті қаржылық құралдар
412
0,00
0,00
5
Резерв
413
0,00
0,00
6
Бөлінбеген пайда
414
61467,46
0,00
7
Капитал (410+414)
420
61467,46
0,00
8
Бақыланбайтын жеке-меншік өкілдерінің бөлігі
421
0,00
0,00
9
Капитал жиыны (420+421)
500
61467,49
0,00
В қосымшасына сүйене отырып, 1-кестеден көріп отырғанымыздай: Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік кәсіпорын болып табылғандықтан Жарғылық капитал мөлшері есепті кезең басында да, есепті кезең соңында да 0 тг болып отыр. Ұйымның капитал бөліміне назар аударатын болсақ - ұйымда тек бөлінбеген пайда бар. Оның сомасы 61467,46 тг құрап отыр. Ұйым тек осы сома негізінде жұмыс атқарады деген сөз. Ал акционрелік капитал мөлшері 0 тг болып отыр.
Тоқжайлау политехникалық колледжі - басқарушылық, әлеуметтік-мәдени немесе коммерциялық емес сипаттағы өзге де функцияларды жүзеге асыру үшін мемлекет құрған және қаржыландырудың қосымша көздері Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленбесе, тек қана бюджет немесе Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджеті (шығыстар сметасы) есебінен қамтылатын коммерциялық емес ұйым; Мемлекеттік мекемені немесе қазыналық кәсіпорынды жедел басқару құқығы - мемлекеттен меншік иесі ретінде мүлік алған және өз қызметінің жарғылық мақсаттарына, уәкілетті мемлекеттік органдардың тапсырмаларына және мүліктің мақсатына сәйкес осы мүлікті иелену, пайдалану және оған билік ету құқығын Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде, осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген шекте жүзеге асыратын мемлекеттік мекеменің немесе қазыналық кәсіпорынның заттық құқығы негізінде болады. Бұл Азаматтық көдекс негізінде де осылай қаралған.
2.2 Негізгі құралдар мен материалды емес активтердің есебі
Тоқжайлау политехникалық колледжі ұйымының негізгі құралдары әкімшілік мақсатта қолданылатын және 1 жылдан көп есепті кезеңде қолданыста болады деп күтілетін материалды активтер.
Жалпылай алғанда объектіні негізгі құрал ретінде танудың екі шарты бар:
a) Тоқжайлау политехникалық колледжі активпен байланысты экономикалық пайда алатындығына жоғары сенімділіктің болуы;
b) Тоқжайлау политехникалық колледжі үшін актив құнын бағалаудың сенімділігі.
Ұйым қаржылық есептілікті құру мақсатында келесі топтарды қолданады:
oo Ғимараттар (мекен-жайлардан басқа).
oo Құрылыс.
oo Тұрғын имараттар.
oo Машиналар мен жабдықтар.
oo Тапсыру құрылғылары.
oo Көлік құралдары.
oo Аспап, өндірістік және шаруашылық мүліктері.
oo Жұмыс малы және өнімді мал.
oo Көпжылдық көшеттер.
oo Өзге де негізгі құралдар.
Жер мен ғимарат бірге сатып алынса да, бөлек активтер және олар бөлек есепке алынады.
Негізгі құралдар (қорлар) елдің ұлттық байлығының басты және ең серпінді бөлігін, оның өндірістік әлеуетінің материалдық-техникалық негізін құрайды. Негізгі құралдарды (қорларды) бағалау экономиканың даму перспективаларын, қажетті құрылымдық ілгерілеулерді іске асырудың мүмкіндіктерін зерттеу, халықтың тұрмыс деңгейін жоғарылату, ұлттық шаруашылықты жалпыәлемдікке қосу үшін табиға база болып табылады.
Әдістеме Қазақстан Республикасы статистика органдарының ұлттық байлықтың элементтерін халық шаруашылығы балансының жүйесінде есептеуден, олардың ұлттық шоттар жүйесінде есептеуге өтуіне байланысты әзірленген.
ТМД елдерінің халық шаруашылығы балансының (ХШБ) шеңберінде негізгі қорлар балансын құрастыру тәжірибесі және тиісті есептеулер өткізуге арналған әдістемесі болды.
Халықаралық стандарттарға көшу негізгі құралдардың (қорлардың) баланс көрсеткіштерін есептеу әдіснамасын маңызды түзетуді, активтердің қозғалысын және есептердің ақпараттық базасын талап етеді. Бірақ есептеулер ТМД статистикасы үшін дәстүрлі орындауға негізделуі тиіс, ал балансты әзірлеу үшін негізгі ақпараттық база статистикалық және бухгалтерлік есептіліктің жүйесі болып табылады.
Алғащқы тануда жылжымайтын мүлік, ғимарат және жабдықтар нақты құны (бастапқы) бойынша бағаланады. Оған сол активті алуға кеткен нақты шығындардың бәрі кіреді. Негізгі құралдың нақты құнынаа ктивті эксплуатация жағдайына әкелген сәтке дейінгі барлық шығындар қосылады. Актив ретінде алғашқы танудан кейін негізгі құрал объектісі оның бастапқы құнынан жинақталған амортизация мен құнсызданудан болған жинақталған шығындарды шегеру арқылы есептеледі. Негізгі құралдың сақталуын бақылауды қамтамасыз ету мақсатында әрбір инвентарлық объектіге сәйкес осы ұйымда болудың барлық мерзімінде сақталатын инвентарлық номер беріледі.
С қосымшасына сәйкес Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013ж 31 желтоқсанға жасалған ұзақ мерзімді активтер қозғалысының есептілігі.
Кесте 2. Ұзақ мерзімді активтер
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең басы
Келіп түскендер
Шығысқа шығарылғандары
Есепті кезең соңы
1
2
3
4
5
6
Жер
010
0
0
0
0
Кеңсе
020
0
657
0
657
-Тұрғын емес ғимарат
021
0
657
0
657
-Тұрғын ғимараты
022
0
0
0
0
Ғимарат
030
0
0
0
0
Берілетін құрылғылар
040
0
0
0
0
Көлік-құралдары
050
0
38833
0
38833
Құрал жабдықтар(автокөлік)
060
0
24284
0
24284
Шаруашылық (ауыл шаруашылық) құралдары
070
0
4691
0
4691
Өзге негізгі құралдар
080
0
505
0
505
Мәдениет мұра активтері
081
0
0
0
0
-кітапхана қоры
082
0
505
0
505
-өзге негізгі құралдар
083
0
0
0
0
Негізгі құралдар жиыны (010, 020, 030, 040, 050, 060, 070, 080)
090
0
68970
0
68970
С қосымшасы негізінде 2-кестеге назар аударатын болсақ: Тоқжайлау политехникалық колледжі- негізгі құралдар бойынша келіп түскен құралдар көп емес. Келіп түскен негізгі құралдарға: кеңсе жабдықтары, тұрғын емес ғимарат, көлік құралдары, автокөлік негізі, өзге де негізгі құралдар, кітапхана қоры жатады. Әрбірінің мәлімет негізіне назар аударатын болсақ: көлік құралдары: 38833 мың тг, кеңсе 657 мың тг, құрал-жабдық (автокөлік) 24284 мың тг, шаруашылық құралдары 4391 мың тг, өзге негізгі құралдар 505 мың тг, кітапхана қоры 505 мың тг артқан.
Кесте 3. Негізгі құралдар операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Ұйымның өз күшімен салынған ғимараттың бастапқы құнының көрсетілуі
2410
2930
2
Негізгі құралдык капиталды жөндеу мен модернизациялау бойынша шығындардың апарылуы
2410
2920
3
Негізгі құралдарды сатып алу
3.1
Берілген есеп сомасының шотына
2410
1251
4
Түгендеу кезінде есепке алынған негізгі құралдар
2410
6280
Негізгі құралдар бойынша амортизациялық есеплеулердің көлемі мына көрсеткіштермен айқындалады:
1. негізгі құралдың бастапқы құнымен;
2. тиімді қолдану мерзімімен;
3. амортизацияны есептеу әдісімен.
Колледж негізгі құралдардың амортизациясын әрбір оның әрбір тобына амортизация нормасын қолдану арқылы есептеледі.
Кесте 4. Амортизациялық есептеулер
№
Топ
Тіркелген актив атауы
Шекті амортизация нормасы (%)
1
I
Ғимарат,
7
2
II
Машиналар мен жабдықтар, мыналарды, яғни мұнай-газ машиналарын, компьютерлерді қоспағанда
25
3
III
Ақпаратты өңдеуге қолданылатын компьютерлер мен жабдықтар
40
4
IV
Басқа топтарға кірмейтін тіркелген активтер, оның ішінде мұнай, газ машиналары мен жабдықтары т.б.
15
1
Кеңсе жиһаздар
15
2
Өзге жиһаздар
15
3
Өзге активтер
15
Негізгі құралдар объектісін пайдаланудың тиімді мерзімі әр есепті жылғы мерзімге қарастырылады. Осыған байланысты алдағы амортизациялық есептеулер түзетілуі тиіс.
С Қосымшаға сәйкес, Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына жасалған аяқталмаған құрылыс және капитал салымы (2410) өзгерісін көрсетіп өтсек:
Кесте 5.
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең басы
Келіп түскендер
Шығысқа шығарылғандары
Есепті кезең соңы
1
2
3
4
5
6
Аяқталмаған құрылыс және капитал салымы (2410)
100
0
0
0
0
-аяқталмаған құрылыс
101
0
0
0
0
-материалдық емес активтерге капитал салымы (2412)
102
0
0
0
0
Инвестициялық жылжымайтын мүлік
110
0
0
0
0
Биологиялық активтер
120
0
0
0
0
-Жануарлар
121
0
0
0
-Көпжылдық өсімдіктер
122
0
0
0
0
Материалдық емес активтер
130
0
530
0
530
-Программалық қамтамасыз ету
131
0
530
0
530
-Авторлық құқық
132
0
530
0
530
-Лицензиялық келісімдер
133
0
0
0
0
-Патенттер
134
0
0
0
0
-Гудвилл
135
0
0
0
0
-Өзге де матеиалдық емес активтер
136
0
0
0
0
Өзге ұзақ мерзімді активтер
140
0
167
0
167
Ұзақ мерзімді активтер жиыны (090, 100, 110, 120, 130, 140)
150
0
69667
0
69667
С Қосымшаға сәйкес, Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына жасалған аяқталмаған құрылыс және капитал салымы (2410) өзгерісіне назар аударатын болсақ - ұйымға тек келесідей активтер негізі түскен: материалдық емес активтер, программалық негіздер, өзге де ұзақ мерзімді активтер. Олардың келіп түскендері: материалдық емес активтер 530 мың тг, программалық негіздер 530 мың тг, өзге де ұзақ мерзімді активтер 167 мың тг. Ал жалпы ұзақ мерзімді активтер жиыны: 69667 мың тг құрап отыр. Кестеден есепті кезеңде ұзақ мерзімді активтердің 20,40%-ға өскені байқалады. Онда негізгі құралдардың өзіндік салмағы барынша көп. Жылдың соңында олардың үлесі 97,99%-ды құрады, бұл жылдың басымен салыстырғанда 1,26 тармаққа аз.
Жалпы бұл ұйым бойынша: Алғащқы тануда жылжымайтын мүлік, ғимарат және жабдықтар нақты құны (бастапқы) бойынша бағаланады. Оған сол активті алуға кеткен нақты шығындардың бәрі кіреді.
Негізгі құралдың нақты құнына активті эксплуатация жағдайына әкелген сәтке дейінгі барлық шығындар қосылады. Актив ретінде алғашқы танудан кейін негізгі құрал объектісі оның бастапқы құнынан жинақталған амортизация мен құнсызданудан болған жинақталған шығындарды шегеру арқылы есептеледі. Негізгі құралдың сақталуын бақылауды қамтамасыз ету мақсатында әрбір инвентарлық объектіге сәйкес осы ұйымда болудың барлық мерзімінде сақталатын инвентарлық номер беріледі.
Ұзақ мерзімді активвтің қабылдау-тапсыру актісі рәсімделді (С қосымшасы); ұзақ мерзіді активтердің ішкі қозғалысына жүкқұжат толтырылды (Б қосымша); негізгі құралдардың істен шығуына акті ресімделді(В қосымшасы);
Келесі кезекте жоғарыда атылп өткен ұзақ мерзімді активтердің қозғалысын көрсетіп өтсек. Ол үшін біз С қосымшасынынң мәліметтер негізін қолданамыз.
Кесте 6. Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанға құрастырылған ұзақ мерзімді активтер қозғалысы:
Көрсеткіштер
Код
Ұзақ мерзімді активтер жиыны
негізгі құрал
аяқталмаған құрылыс
инвестициялық жылжымайтын мүлік
биолог-лық активтер
материалдық емес активтер
1
2
3
4
5
6
7
Келіп түсті (барлығы)
160
23155
0
0
0
0
олардың қатарында:
0
0
0
0
0
бюджеттік қаржыландыру бойынша түскендері:
161
18499
0
0
0
0
тауар (қызмет) шығарудан түскендері
162
2950
0
0
0
0
қайырымдылық көмек, демеушіліктен
163
0
0
0
0
0
қайтарымсыз түрде:
164
1706
0
0
0
0
басқа ұйымдардан:
165
0
0
0
0
0
ішкі қарыздары бойынша:
166
0
0
0
0
0
гранттар бойынша:
167
0
0
0
0
0
өзге де келіп түсулер:
168
0
0
0
0
0
Шыққандар:
170
0
0
0
0
0
Мемл-к ұйымдар бойынша жеткіліксіз болған:
171
0
0
0
0
0
кінәлі тұлғалардың негізінен:
172
0
0
0
0
0
қайтарымсыз түрде жіберілген:
173
0
0
0
0
0
басқа ұйымдарға:
174
0
0
0
0
0
артық мүліктерді жүзеге асырудан:
175
0
0
0
0
0
ұзақ мерзімді активтерді қорларға ауыстырудан:
176
0
0
0
0
0
өзге:
177
0
0
0
0
0
С қосымшасының негізінде құрылған кесте 6 бойынша келесідей қорытынды жасап өтуге болады: ұйымға келіп түскен негізгі құралдардың барлығы: 23115. Ендігі кезекте оның құрамын пайыздық мөлшерлемеде талдап өтетін болсақ:
1. Бюджеттік қаржыландырулар бойынша келіп түскендері:
Кнқ= бюджеттік қарж.бойынша келгендері*100 Барлық келіп түскендер
Кнқ= 18499*100 %23115=80.0304 %
2. Тауар (қызмет) жүзеге асырудан түскендері:
Кнқ= Тауар (қызмет) жүзеге асырудан түскендері*100 Барлық келіп түскендер
Кнқ= 2950*100 %23115=12,7622 %
3. Қайтарымсыз түрде алынған, келіп түскен негізгі құралдар:
Кнқ= Қайтарымсыз түрде алынған, келіп түскен*100 Барлық келіп түскендер
Кнқ= 1706*100 %23115=7,3804 %
Қорытынды: С қосымшасының негізінде құрылған кесте 6 бойынша келесідей қорытынды жасап өтуге болады: ұйымға келіп түскен негізгі құралдардың барлығы: 23115. Ендігі кезекте оның құрамын пайыздық мөлшерлемесінің не жоғары үлесін бюджеттік қаржыландырулар бойынша келіп түскендері алып отыр, оның мөлшерлемесі 80.0304 % алып отыр; одан кейінгі үлесті тауар (қызмет) жүзеге асырудан түскендері алып отыр, оның үлесі 12,7622 %; ал ең аз бөлігін қайтарымсыз түрде алынған, келіп түскен негізгі құралдар алып отыр, оның үлесі тым аз, небәрі 7,3804 %.
Негізгі құралдардың құнсыздануы. Кәсіпорын әр есепті жылы активтің құсыздануы мүмкін болатын сипаты бар әрбір қолда бар активтерді бағалайды. Құнсызданудан болған шығын таза баланстық құн оның өтелу құнынан асып түскен жағдайда танылады. Активтің өтелу құны таза сату құы мен оны қолдану құны арасындағы ең үлкен мән ретінде айқындалады.
Негізгі құралдардың есептен шығуы. Ұйымның балансында негізгі құрал оны есептен шығарған немесе активтің қолдану тәрізді шешімдер қабылданған жағдайда есепке алынбайды. Және оның істен шығуынан экономикалық пайда күтілмейді.
Кесте 6. Негізгі құралдарды істен шығару операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Негізгі құралдың істен шығуы:
-баланстық қалдық құны сомасына
-есептелген тозу сомасына
7410
2420
2410
2410
2
Негізгі құралды бөлшектеу кезінде алынған материалдарды кіріске алу
1350
2410
Ақпараттың есептілікте ашылып көрсетілуі.
Негізгі құралдарға қатысты қаржылық есептілікті ұсынған кезде ұйым мына ақпараттарды ашып көрсетеді:
* жалпы баланстық құны;
* амортизация есептеудің қолданылатын әдістері;
* амортизация нормасы мен пайдалы қызмет ету мерзімі;
* есепті кезең басына және аяғына жалпы баланстық құны мен жинақталған амортизация
Негізгі құралдардың жал есебі - бұл жалға берушінің ғимарат, құрылыс, жабдық, автотранспортты т.б. жалға алушыға уақытша пайдалануға тапсыру. Бұл жағдайда мүлік шарттарын жалға беруші иеленеді және ол капиталды жөндеу, амортизация есептеуді жүзеге асырады. Ал жалға алушы келісімшарт бойынша бекітілген, кезең шығындарына жатқызылатын жал ақысын төлеп отыруға міндетті.
Негізгі құралдар мен материалды емес активтерді жүзеге асыру аудитінің әдістемесі:
1) қаржылық есеп беру
2) бас кітап, бухгалтерлік есеп регистрлері
3) смета, техникалық төлқұжат, мердігерлік келісімдер
4) Техникалық тексеру актісі, ақау ведомосы, наряд-тапсырыс
5) Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісі,
6) Жөндеу жүргізілген объектілерді қабылдау-тапсыру актісі
7) Негізгі құралдарды есептен шығару актісі
8) Автокөлік құралдарын есептен шығару актісі
9) Негізгі құралдарды есепке алудың түгелдеу карточкасы
10) Негізгі құралдарды есепке алудың түгендеу карточкасының тізімдемесі
11) Негізгі құралдардың қозғалысын есепке алу карточкасы
12) Жалға алынған негізгі құралдарды есепке алу карточкасы
13) Негізгі құралдардың түгелдеу тізімі
14) Жабдықты қабылдау актісі
15) Жабдықты монтажға қабылдау-тапсыру актісі
16) Жабдықтың анықталған ақаулары туралы акті
17) Негізгі құралдардың түгендеу тізімдемесі
18) Негізгі құралдардың түгелдеу нәтижелерінің салыстыру ведомосы
19) Материалды емес активтердің түгелдеу тізімдемесі
20) Материалды емес активтерді активтерді қабылдау-тапсыру актісі
21) Материалды емес активтерді есепке алу карточкасы
Материалды емес активтер есебі. Материалды емес активтер материалды-заттық құрамы жоқ, бірақ құндық бағасы бар және ұйымның қызметінде ұзақ уақытында қолданылатын және пайда әкелетін активтер.
Материалды емес активтер бастапқыда өзіндік құны бойынша бағаланады, амортизациясы олардың пайдалы қолдану мерзіміне байланысты тікелей әдіспен есептеледі. Материалды емес активтердің жойылу құны 0-ге тең деп алынады. Материалды емес активтердің пайдалы кызмет мерзімі эксперттік комиссиялармен анықталады. Активтің қызмет ету мерзімі оның қолдануға дайын болған уақытынан бастап 10 жылдан аспауы тиіс.
Материалды емес актив істен шықса немесе оның қолдануынан экономикалық пайда күтілмейді деп танылса ол баланста есептен шығарылады. Материалды емес активтердің істен шығуы есептен шығару актісімен ресімделеді. Актіні кәсіпорынның түгендеу комиссиясы мүшелері және директормен қолдары қойылып, бекітіледі.
Материалды емес активтермен байланысты операциялар мына шоттарда көрініс табады: 2730 Өзге материалды емес активтер
2740 Өзге материалды емес активтердің амортизациясы
Кесте 7. Ұзақ мерзімді активтер операциялар аудитінің бағдарламасы
Ұйымның негізгі құралдары мен материалды емес активтерін түгендеу
22) бас кітап, бухгалтерлік есеп регистрлері
23) смета, техникалық төлқұжат, мердігерлік келісімдер
24) Техникалық тексеру актісі, ақау ведомосы, наряд-тапсырыс
25) Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісі,
26) Жөндеу жүргізілген объектілерді қабылдау-тапсыру актісі
27) Негізгі құралдарды есептен шығару актісі
28) Автокөлік құралдарын есептен шығару актісі
29) Негізгі құралдарды есепке алудың түгелдеу карточкасы
30) Негізгі құралдарды есепке алудың түгендеу карточкасының тізімдемесі
31) Негізгі құралдардың қозғалысын есепке алу карточкасы
32) Жалға алынған негізгі құралдарды есепке алу карточкасы
33) Негізгі құралдардың түгелдеу тізімі
34) Жабдықты қабылдау актісі
35) Жабдықты монтажға қабылдау-тапсыру актісі
36) Жабдықтың анықталған ақаулары туралы акті
37) Негізгі құралдардың түгендеу тізімдемесі
38) Негізгі құралдардың түгелдеу нәтижелерінің салыстыру ведомосы
39) Материалды емес активтердің түгелдеу тізімдемесі
40) Материалды емес активтерді активтерді қабылдау-тапсыру актісі
41) Материалды емес активтерді есепке алу карточкасы
3.3 Қорлардың есебі мен аудиті
Тауарлы - материалдық босалқылар дегеніміз-бұл өндірісте пайдалануға немесе жұмыстар мен қызметтерді атқаруға арналған шикізат қоры, материалдар, сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырмалы бұйымдар, құрылғылар мен бөлшектер,отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер, басқа да матириалда түріндегі активтер; аяқталмаған өндірістік түріндегі активтер субъектінің шаруашылық қызметі барысында сатып-өткізуге арналған дайын өнім және тауарлар түріндегі активтер.
Қорлардың келіп түсуі Қысқа мерзімді активтер бөліміндегі 1300 Тауарлы-материалдық қорлар бөлімшесінің шоттарында жинақталады.
Материалды-жауапты тұлғамен ең бірінші келісімшарт жасалынады, бір данасы ұйымға, екіншісі сол тұлғада қалады. Материалды-жауапты тұлғамен әр ай соңында кіріс-шығыс құжаттарының қабылдау-тапсыру реестрі жасалады. Ол қорлардың қозғалысының шоттар бойынша алдағы таратылуы үшін бастапқы құжаттармен бірге бухгалтерияға өткізіледі. Осыған негізделе отырып, қорлар есебі жүргізілетін және ай соңына қорлар қалдығы анықталатын шоттарға айналым ведомосы құрылады.
Қорлардың сақталуын бақылауды қамтамасыз ету мақсатында кәсіпорында түгендеу жүргізіледі. Түгендеу жалпылама, таңдаулы, жоспарлы және кенеттен болады.
Жалпылама түгендеу тауарлы-материалдық құндылықтар есебі бойынша барлық шоттарды тексеруді қамтиды.
Таңдаулы түгендеу қандай да бір мақсат үшін жүргізіліп, тек қана бір ғана бөлімшені зерттеуді қарастырады.
Жоспарлы түгендеу жылына бір рет есеп тапсырудың алдында жүргізіледі.
Кенеттен болатын түгендеу белгілі бір жағдайлар орын алғанда, мысалы, материалды-жауапты тұлға ауысқанда, форс-мажорлы оқиғалардан кейін т.б. кездерде жүргізіледі.
Қоймадағы материалдық босалқыларды есепке алуды материалдық жауапты адамдар немесе олардың келісімімен есепшілер материалдарды еепке алу карточкаларында жүргізіледі. Босалқылардың әрбір номенклатуралық нөміріне жеке карточка ашылады, ол бугалтериядан қоймаға жартылай толтырылған күйінде беріледі.
Кесте 8. Д қосымшасы бойынша құрастырылған Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанға құрастырылған қорлар қозғалысының есептілігі:
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең басындағы қалдық
Есепті кезең соңындағы қалдық
Ұйым қажеттілігі мен күрделі құрылысқа қолданылғаны:
1
2
3
4
5
Құрылыс материалдары
010
0
0
0
Оқу, ғылыми зерттеу, тб мақсаттағы материалдар
020
0
0
0
-қара метал қалдықтары мен лом
021
0
0
0
-түсті метал қалдықтары мен лом
022
0
0
0
-арнайы қордағы материалдар
023
0
0
0
Медикаменттер мен байлау құралдары
030
0
0
0
Тамақтану қоры
040
0
199
3733
Жанар-жағармай, ГСМ
050
0
627
1623
Шаруашылық, концелярлық тауарлары
060
0
353
342
Арнайы киімдер
070
0
0
0
Қордағы жеке бөлшектер
080
0
261
0
Өзге материалдар
090
0
0
0
Аяқталмаған құрылыс
100
0
0
0
Дайын өнімдер
110
0
0
0
Тауарлар
120
0
0
0
Жолдағы қорлар
130
0
0
0
Жиыны (010-130, 021, 022, 023 қоспағанда)
140
0
1439
5714
Қорытынды: Д қосымшасы бойынша құрастырылған Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанға құрастырылған қорлар қозғалысының есептілігіне назар аударар болсақ: Жалпы қорлар жиыны 1439 ды құрап отыр. Ұйым қажеттілігі мен күрделі құрылысқа қолданылғаны 5714. Жалпы қорлар жиынының ішіндегі ең үлкен үлес сомасын жанар-жағармай, ГСМ алып отыр. Оның қоры 627 болса, үлестік мөлшерлемесі 627*1001439= 43.5784 % алып отыр.
Келесі кезекте Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің қорлар қозғалысын талдап өтсек. Кесте 9. Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына құрастырылған қорлар қозғалысының есебі
Көрсеткіштер
Бағана коды
Қорлар
Көрсеткіштер
Бағана коды
Қорлар
1
2
3
4
5
6
Есепті кезеңде келіп түскені
150
5662
Есепті жылы шығысқа шығарылғаны
180
5714
Бюджеттік қаржыландырудан түскені:
151
5342
Мемлекеттік ұйым қажеттілігіне жұмсалғаны:
181
5714
Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені:
152
320
Қайтарымсыз сипатта жіберілгені
190
0
Қайырымдылық қоры, демеушіліктен түскені
153
0
Жүйедегі басқа мемлекеттік ұйымдарға
191
0
Ішкі қарыздар есебінен
154
0
Басқа ұйымдарға
192
0
Гранттар есебінен
155
0
Күрделі салымдар, аяқталмаған құрылысқа
200
0
Өзге де көздерден
156
0
Табиғи апат, бұзылу нәтижесінен
210
0
Жетіспеушілік салдарынан шығысқа жіберілгендері:
ҰМА-ден қорлардан келгені
157
0
Мемлекеттік ұйым есебінен
221
0
Қайтарымсыз сипатта келгені
158
0
Жүзеге асырылғаны
230
0
басқа ұйымдардан келгені
159
0
қара метал мен лом қалдықтары
231
0
ҰМА тарату нәтижесінен келгені
160
0
түсті метал қалдықтары
232
0
қара метал мен лом қалдықтары
161
0
-
-
-
түсті метал қалдықтары
162
0
-
-
-
Келіп түскендердің артығы
170
0
Өзге де түрлерінен
240
0
С қосымшасы бойынша Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына құрастырылған қорлар қозғалысының есебіне назар аударар болсақ: тек 2 көрсеткіш бойынша ғана келіп түсулер болған. Олар: Бюджеттік қаржыландырудан түскені және Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені. Олардың сандық мәліметтері: Бюджеттік қаржыландырудан түскені 5342; Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені 320. Жиыны 5662 құрап отыр. Осы 2 көрсеткішті үлестік сипатта анықтап өтсек:
Кқ= Бюджеттік қаржыландырудан түскені*100 Барлық келіп түскендер
Кқ= 5342*100 %5662=94,3482 %
Бюджеттік қаржыландырудан түскен қорлар бойынша: ол 100 % үлестің үлкен бөлігін алып отыр, яғни 94,3482 % үлесін алып отыр. Оның басты себебі: талданып отырған ұйым, Тоқжайлау политехникалық колледжі- мемлекеттік коммуналдық қазынашылық кәсңпорын болып табылады. Сондықтан да ол толықтай мемлекеттен, яғни бюджет есебінен қамтамасыз етіліп отырады.
Кқ= Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені*100 Барлық келіп түскендер
Кқ= 320*100 %5662=5,6517%
Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскен қорлар бойынша: ол небәрі 5,6517% үлесін алып отыр. Ал басқа көрсеткіштер бойынша келіп түскен қорлар мүлде жоқ. Олардың қатарында: қайырымдылық қоры, демеушіліктен түскені, ішкі қарыздар есебінен, гранттар есебінен, ҰМА-ден қорлардан келгені, қайтарымсыз сипатта келгені, басқа ұйымдардан келгені, ҰМА тарату нәтижесінен келгені, қара метал мен лом қалдықтары, түсті метал қалдықтары негізі бар.
Қоймадағы қорлардың сақталуы туралы қарастырар болсақ: алған карточкаларды қоймашы сақталу орнын сипаттайтын реквизиттерді толтырады. Карточкалар жазбалар құжаттардың негізінде жазылады. Егер қоймадағы материалдық қорлардың қалдықтары қорлардың белгіленген нормасынан жоғары немесе кем болса, онда қойма меңгерушісі бұл туралы жабдықтау бөліміне хабарлауға тиіс. Бұл мақсатта қорлардың белгіленген нормаларынан нақты қалдық қорының ауытқушылығы туралы Дабыл анықтамасы қолданылады. Ол нақты қалдық қордың белгіленген қалдық қорының ауытқушылығын бақылау жасау үшін қолданылады. Анықтаманы бір дана етіп қойма меңгерушісі материалдары есепке алу карточкасы деректерінің негізінде жасайды. Анықтамаға деректерді енгізудің өлшемдерін субъектінің материалдық-техникалық жабдықтау бөлімі белгілейді.
Бухгалтерия белгіленген мерзімдерде қойманың тікелей өзінде жазбалардың дұрыстығын және карточкадағы калдықтардың шығарылуын тексереді. Салыстыру туралы бухгалтер карточкасының арнайы бағанына қол қояды.
Материалдық құндылықтардың қозғалысын рәсімдейтін құжаттарды бухгалтер қоймада "Құжаттарды өткізу тізімін" бір данада толтыру арқылы қабылдайды. Жасалынған құжаттар тізімі бухгалтерияға беріледі.
Жетіспеушіліктер мен материалдық жағынан жауапты адамдардың қызметіндегі тәртіп бұзушылықтар туралы, сондай-ақ іріктеу тексерулер мен өткізілген нұсқамалардың нәтижелері туралы бухгалтерияның қызметкері бас бухгалтерге хабарлауға тиіс.
Айдың аяғында қоймаға бухгалтериядан материалдардың қалдықтарын есепке алу кітабын береді, оған қойма меңгерушісі материалдары есепке алу карточкасындағы қалдықтарды көшіріп жазады. Мұнан кейін деректерді салыстырып тексеру үшін материалдық босалқы қорлардың есептік топтары бойынша және бүтіндей алғанда кітап бойынша жиынын бухгалтерияға қайтарады.
Сөйтіп қойма меңгерушісінің материалдық есепке алу жөніндегі функциясы карточкалар жүргізуге, құжаттар өткізу тізімдерін жасауға және қоймалық есепке алу кітабына қалдықтарды жазуға міндетті. Босалқыларды бухгалтерияда еепке алу жедел-бухгалтерлік әдіспен жүргізіледі, мұнда құндылықтарды жедел және бухгалтерлік есепке алу арасындағы айырма жойылады, қоймалардағы және бухгалтериядағы сандық есепке алуды қайталау болмайды. Бухгалтерлік есеп жедел есепке негізделіп, онымен табиғи байланысты болды; қойма мен бухгалтериядағы есепті жедел салыстыру мүмкіндігі арқылы есепті айда жіберілген қателіктерді жою мүмкіндігі пайда болады; есептік бағаларды қолдану қорлардың орташа құнынай сайын айқындау жөніндегі көп еңбекті қажет ететін жұмысты болдырмайды: қоймалардағы қалдықтар туралы мәліметтерді уақытында алуды қамтамасыз етеді. Бұл түгелдеу жүргізуді жеңілдетіп, есептің жедел функциясын күшейтеді; компьютер техникасымен құжаттаманы өңдеу және есептік регистрлерді жасау мүмкіндігін кеңейте түседі; босалқылардың талдамалы есебінің жинақтық есебінен артта қалуын болдырмайды.
Кесте 10. Қорлар бойынша операциялар есебінің шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциясының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Қорларды сатып алу:
1.1
Есепке берілген сомаға
1310,1330
1251
1.2
Ұйымдардан
1310,1330
3310
1.3
Жеке тұлғалардан
1310,1330
3540
1.4
Түгендеу кезінде есепке алынбаған қорлардың кірістелуі
1310,1330
6280
2
Қорлардың кетуі
2.1
Өндіріске жұмсалған шикізат пен материалдар
8111
1310
2.2
Әкімшілік мақсатта жұмсалған қорлар
7210
1350
2.3
Көмекші өндіріске жұмсалған қорлар
8211
1311
2.4
Сату бағасына тауарлар өткізілді
1210
6110
2.4
ҚҚС сомасына
1210
3130
2.4 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті
Жалпы ұйымның ақша қаражаттары 1000 Ақша қаражаттары активті синтетикалық шотында есепке алынады. Кассаға келіп түскен ақша қаражаттарын дебетте, ал шығысталуын кредитте көрсетіледі. 1000 шотына келесідей субшоттар ашылады:
1010 Кассадағы ақша қаражаты, онда кассадағы ұлттық және шетел валюталарымен ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады;
1020 Жолдағы ақша қаражаты, онда жолдағы ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады;
1030 Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты, онда ағымдағы банктік шоттардағы ұлттық және шетел валюталарындағы ақша қаражаттарының қозғалысы есепке алынады;
1040 Карт-шоттардағы ақша қаражаты, онда карт-шоттардағы ұлттық және шетел валюталарындағы ақша қаражаттарының қозғалысы есепке алынады;
1050 Жинақ шоттарындағы ақша қаражаты;
1060 Өзге ақша қаражаты, мұнда алдыңғы топтарда көрсетілмеген өзге ақша қаражаты есепке алынады.
Кесте 11. А қосымшасы бойынша: Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2014 ж 1 қаңтарына құрастырылған ақша қаражаттарының қозғалысы есебі.
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең
Өткен кезең
1
2
3
4
I.Операциялық қызмет бойынша ақша қаражттарының қозғалысы
Ақша қаражаттарының түсуі
100
46289,00
Бюджеттен қаржыландыру, ішінде:
010
43339,00
Облыстық бюджет (атаулы қызмет)
011
18669,00
Республикалық бюджет (атаулы қызмет)
6170,00
Күрделі түсімдер
012
18500,00
Ішкі қарыздар есебінен
013
Трансферттер
014
Субсидиялар
015
Гранттар
016
Өзге
017
Демеушілік, қайырымдылық көмек
020
Тауар (қызметті) жүзеге асырудан түсім
030
2950,00
Алынған сыйақылар
040
Өзге де түсімдер
050
Ақша қаражаттарының шығуы (110, 120, 130, 140, 150, 160, 170, 180 бағаналарының қосындысы)
200
473379
Еңбекақы төлемі
110
12184,90
Жәрдемақы, зейнетақы
120
Бюджетке төлемдер, салықтар
130
1380,00
Жеткізушілер мен мердігерлерге
140
27877,00
Берілген аванстар
150
Трансферттер, субциядиялар
160
Сыйақылар
170
өзге де төлемдер
180
5986,00
Операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттартар жиыны(100-200)
300
Қорытынды: А қосымшасы бойынша: Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2014 ж 1 қаңтарына құрастырылған ақша қаражаттарының қозғалысы есебін қарастырып өтсек: бұл ұйымда инвестициялық қызметтен түсетін табыс болмайды, себебі бұл мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын, ол бағалы қағаздармен жұмыс жасамайды. Ал операциялық қызметтен бойынша ақша қаражаттарын қарастырар болсақ: бюджеттен қаржыландырылған - 46289,00; облыстық бюджет - 18699,00; атаулы қызметке Республикалық бюджеттен 6170,00; Күрделі түсімдер - 18500,00; тауар (қызметті) жүзеге асырудан - 2950,00 мың тг түскен.
Кесте 11. Ақша қаражаттары бойынша операциялар есебінің шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Қызметкерге ақша қаражаты берілді
2151
1010
2
Кассадан еңбекақы төленді
3350
1010
3
Кассадан ағымдағы банктік шотына ақша қаражаттары аударылды
1030
1010
4
Тауар сату мен қызмет көрсетуден түскен кіріс кассаға келіп түсті
1010
2110
5
Сатып алушылардан ақша келіп түсті
1030
2110
6
Сатып алушыдан алдын ала төлем келіп түсті
1030
4410
7
Шаруашылық шығындарына, операция мұқтаждықтарына, іс-сапарларға есеп беруге қолма қол ақшалар берілгенде
1250
1040, 1050
8
Аударым жолымен есеп беруге сомалар берілді (ұшаққа билет сатып алу)
1250
1040, 1050
9
Жол жүру билеттері сатып алынды және чекпен төленді
1250
1070
10
Есеп беретін тұлға сатып алған ТМҚ кіріске алынды
1310-1315, 1317, 1330
1250
11
Аванстық есептемелер тапсырылған бойда есеп беру сомаларын есептен шығару
7210, 8048
1250
12
Есеп беретін сомалар бойынша
1420
1250
13
Жұмсалмаған есеп беру сомаларын қайтару
1010, 1020
1250
14
Жұмсалмаған есеп беру сомаларын жалақыдан ұстап қалу
3350
1250
15
Есеп беретін тұлға алдындағы кәсіпорынның берешегі (артық шығын өтелмейді)
1250
3390
Кассалық операцияларды есепке алу үшін келесі бастапқы құжаттар түрлері мен есеп регистрлері қолданылады: кассалық кіріс ордері (КО-1 формасы), кассалық шығыс ордері (КО-2 формасы), тіркеу журналы (КО-3 формасы), Кассалық кітап (КО-4 формасы), кассирдің ақша қаражаттарын берген және қабылдаған есепке алу кітабы (КО-5 формасы).
Кассаға ақша қаражатының келіп түсуін немесе кассадан берілуін кіріс және шығыс касса ордерлері бойынша рәсімдейді. Операция сомасын цифрлармен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
1
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1
Ұйымның жалпы ұйымдық-экономикалық сипаттамасы
3
2
Бухгалтерлік есеп пен аудит ұйымдастыру
2.1
Ұйым капиталының (жарғылық, резервтік, төленбеген) есебі және аудиті
9
2.2
Негізгі құралдар мен материалдық емес активтерінің есебі мен аудиті
11
2.3
Қорлардың есебі мен аудиті
17
2.4
Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті (кассадағы, ағымдық шоттағы және арнайы банктік шоттағы)
20
2.5
Дебиторлық берешектердің есебі мен аудиті
22
2.6
Міндеттемелердің есебі мен аудиті (қаржылық міндеттемелер, жеткізушілермен есеп айырысу бойынша міндеттемелер, салықтар және т.б.төлемдер бойынша бюджетпен есеп айырысу, жалақы бойынша есеп айырысулар және т.б.)
25
2.7
Табыстар мен шығыстардың есебі мен аудиті және қаржылық нәтижені анықтау тәртібі
28
2.8
Жылдық түгендеу
30
3
Аналитикалық бөлім
3.1
Қаржылық есептілік: қаржылық есептілікті құрастыру әдістемесі мен тәжірибесі, қолданылатын нормативтер мен стандарттар
35
3.2
Бухгалтерлік балансты талдау
38
Қосымшалар
1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ
1.1 Ұйымның жалпы ұйымдық-экономикалық сипаттамасы
Тоқжайлау политехникалық колледжі (әрі қарай колледж) мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорын. Ең алдыммен колледж тарихына тоқталып өтсем: Колледж 1958 жылы құрылған. Оны ең алғаш болып басқарған Святкин Николай Ксенофонтович. Ол 1958-1961 жылдар аралығында директор болған. Талдықорған облыстық Білім департаментінің 1996 жылғы №114 бұйрығы бойынша Дзержинск ПТУ-13 №15 кәсіптік - техникалық мектеп болып ауыстырылды.
Алматы облысы Білім департаментінің 2003 жылғы №4 бұйрығы бойынша №15 кәсіптік мектеп болып ауыстырылды. Алматы облысы Әкімдігінің 2008 жылғы №102 бұйрығы бойынша Тоқжайлау ауылындағы №15 кәсіптік лицейі мемлекеттік мекемесі болып ауыстырылды. Ал 2013 жылдың 15 мамырда Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорыны болып ауыстырылды.
Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорын директоры: Қабдылдаев Абдигналым Куттыбекович
Ендігі кезекте Оқытушылар мен өндірісте оқыту шеберлеріні құрамына тоқталып өтсем:
Барлығы - 20 оқытушы мен өндірісте оқыту шеберлері бар, оның:14 - оқытушы
6 - өндірісте оқыту шебері
Оқытушылардың жоғары білімдісі - 11
Арнаулы орта білімдісі - 1
Аяқталмаған жоғары білімдісі - 2
Өндірісте оқыту шеберлерінің жоғары білімдісі - 1
Арнаулы орта білімдісі - 5
Жалпы:
Жоғары білімдісі - 11; 60%
Арнаулы орта білімдісі - 6; 30%
Аяқталмаған жоғары білімді - 2; 10%
Әдістемелік бірлестік мүшелерінің құрамы Біліктілігі жоғары ұстаздар және жас мамандардан тұрады. Колледж бүгінгі таңда келесідей мамандар даярлайды: ауыл шаруашылығы мамандары, бухгалтер, фермерлік шаруашылықы, транторист-машинист, электрзазбен қорыту маманы, сваркылық іскер және т.б Бүгінгі таңға дейін осы колледжді бітіріп шыққан студенттер саны 30 мыңнан асып отыр.
Қазақстан республикасы Алматы облысы Алакөл ауданындағы "Тоқжайлау политехникалық колледжі" мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны: Тоқжайлау ауылы, Бөгембай батыр көшесі № 94 үй Лицензия телефоны: 8(72830)27 3 30 е-mail: Tokzhailau@mail.ru
Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорны: Меншіктік түрі - мемлекеттік; Аймақтық белгісі - ауылдық; Топтар саны - 5 (Барлығы 116 адам)
Биылғы жылғы басты жаңашылығы: Алакөл ауданына қарасты Тоқжайлау ауылында 50 орындық жатақхана мен Тоқжайлау политехникалық колледжіне қарасты 48 орындық шеберханалар кешені пайдалануға берілді.
Жаңа жатақханада кең де жарық бөлмелер, асхана, кір жуу бөлмесі сияқты барлық қажетті жағдайлар жасалған. Колледж тәлімгерлерін оқытып, қажетті құрылғылармен жұмыс істеуге үйретіп, олардың кәсіптерін толық меңгерулеріне жағдай жасау мақсатында шеберханалардың цехтары ең соңғы деген үлгідегі құрылғылармен жабдықталған.
Осы ретте аталмыш колледж үшін 4 гектар аймақта жатақхана мен шеберханалардан бөлек заманауи стадион салынатындығын айта кету керек. Стадионның құрылысы биылғы жылдың көктемінде яқталады деп күтілуде. Жобаның жалпы құны 530 миллион теңгені құрап отыр.
Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік коммуналдық қазыналық кәсіпорын монополияны реттеу бойынша Қазақстан Республикасының Басқарма агенттігімен реттеледі.
Тоқжайлау политехникалық колледжі есеп жазбаларын жүргізуде және қаржылық есептілігін дайындауда Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарына және Есеп саясатына сүйенеді. Колледж ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңы, қаржылық есептілікті дайындау және ұсынудың тұжырымдамалық негізі, ҚР-ғы бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жүйесін реттеуші нормативті құқықтық актілердің негізінде жасалған.
Колледж жағдайы, қызметінің нәтижесі және өзгерісі туралы ақпараттарды шынайы ұсынуға болатындай бухгалтерлік есеп жүйесін құру, сондай-ақ қаржылық ақпараттардың сапалық сипаттамасына немесе Қазақстан Республикасының заңнамаларына қайшы келетін жағдайларды қоспағанда, барлық аспектілерін Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарымен сәйкестендіру.
Нақты Халықаралық қаржылық есептілік стандарттары болмаған жағдайда, колледж басшылығы Есеп саясатын құруда қаржылық есептілікті пайдаланушыларға пайдалы ақпараттарды қамтамасыз ететін өзіндік кәсіби пайымдауларын қолданады. Мұндай пайымдауларды қолдануда колледж басшылығы:
* ұқсас немесе байланысты мәселелерді қозғайтын Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының басшылығы мен талаптарын;
* активтер, міндеттемелер, табыс және шығысты анықтау, тану және бағалау критерилерін;
* қаржылық есептілікті дайындау және құруда бекітілген Қағидаларды;
* Стандарттар мен жоғарыда аталған пунктерге сәйкес салалық тәжірибені бекітетін басқа органдардың шешімдерін назарға алады.
Жоғарыда аталғантталаптарынан бас тартуға тек колледж басшылығының шешімі бойынша шынайылыққа қол жеткізуге қажетті деп танылған жағдайда ғана рұқсат беріледі. ХҚЕС-ның нақты бір талабынан бас тартудың қажеттілігін бағалауда:
oo талаптың мақсаты, неліктен бұл мақсатқа қол жеткізілмеген немесе нақты жағдайда орынсыз;
oo колледж жағдайы талапқа сәйкес жүргізетін ұйымдардың жағдайыннан айырмашылығы қандай екендігін назарға алынады.
Шынайылыққа қол жеткізуде талап етілетін ХҚЕС-нан бас тартқан жағдайда, есептілік барлық қолданылатын стандарттарды есепке ала отырып жасалады, бірақ ескертпелерде келесідей ақпараттар ашылып көрсетіледі:
* Стандарттың талаптарын бұрмалаушылыққа алып келетін ХҚЕС атауы немесе басшылықтың шешімі бойынша стандарт талаптарына сәйкестендіру Концепция талаптарына қарама-қайшылыққа алып келетін себептер;
* Әрбір ұсынылатын кезең үшін - басшылықтың көзқарасы бойынша шынайылықты қамтамасыз ететін есептіліктің әрбір компонентіне түзетулер.
Есеп саясаты ұзақ уақыт бойы қолданысқа ие болады және заңнамаларға, соның ішінде бухгалтерлік есеп туралы заңнаманың талабына сәйкес, қолданыстағы Есеп саясатын өзгерту қажет болса немесе бұл өзгеріс Колледжтің қаржылық есептілігінде оқиғалар мен операцияларды шынайы көрсететін жағдайларда ресми түрде өзгертілуі мүмкін:
Колледжтің Есеп саясатына сәйкес, кәсіпорындағы жалпы бухгалтерлік есепті жүргізуге уәкілетті тұлға ретінде бас бухгалтер жауапты болады. Бас бухгалтер Бас директорға бағынады.
Бас бухгалтер:
* бухгалтерлік қызметтегі мамандарды таңдауға және жұмысын ұйымдастыруға;
* бухгалтерлік есептің жүргізілуіне, қаржылық есептілік нысандарын құру мен салықпен есеп айырысуға;
* ҚР Бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік туралы Заңының, Халықаралық қаржылық есептілік стандарттарының, құқықтық және басқа да актілердің, сондай-ақ Есеп саясатының талаптарын сақтауға жауап береді.
Колледжтің бірінші басшысы мен бас бухгалтерінің жауапкершілігі олардың өкілетті болып отырған Колледж қызметінің кез келген кезеңінде пайда болады. Бас бухгалтерді лауазымынан босатқан кезде жұмысты жаңадан тағайындалған бас бухгалтерге (егер ол болмаса, Колледждің басшылығының бұйрығына сәйкес тағайындалған жұмысшыға) тапсырады.
Тоқжайлау политехникалық колледжі-де бухгалтерлік есеп және қаржылық есептілік жүйесі ҚР Заңның талаптарына сәйкес ұйымдастырылады. Колледжтің бухгалтерлік есебін ұйымдастыру, операциялар мен оқиғалардың орындалуы барысында заңға сәйкес орындалуы Колледжтің басшылығына жүктеледі. Бухгалтериядағы қызметкерлердің функционалды міндеттері Бухгалтерия туралы ережелер мен лауазымдық нұсқаулықтарға сай анықталады.
Колледж, бухгалтерлік есепті ұйымдастыруды жүзеге асыра отырып, қызметтің түріне, масштабына қарай және шаруашылық жүргізудің нақты шарттарында:
oo бухгалтерлік жұмыстың ұйымдастырушылық формасын өз бетінше орнатады;
oo Есеп саясатын құрады;
oo қажет болған жағдайда бухгалтерлік есепті функционалды өндірістік және қаржылық түрлерге бөледі;
oo операциялар мен оқиғаларды бақылау тәртібін бекітеді, сондай-ақ бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына қажетті басқа да шешімдерді қабылдайды.
Уәкілетті органмен бекітілмеген қағаз немесе электорнды түрдегі бастапқы құжаттарды Колледж өз бетінше әзірлейді және келесідей міндетті реквизиттерді қамтуы тиіс:
oo құжаттың атауы (нысандары);
oo құрылған күні;
oo ұйымның атауы;
oo операцияның немесе оқиғаның мазмұны;
oo операцияның немесе оқиғаның өлшем бірлігі (сандық және құндық мағынада);
oo операцияның жүргізілуіне (оқиғаның расталуына) және оны рәсімдеудің дұрыстығына жауапты тұлғалардың аты-жөні, лауазымы және қолы.
Бастапқы құжаттар мен бухгалтерлік есептің регистрлері электронды үлгіде құрастырылатын болса, Колледжте операцияның басқа қатысушылары, сондай-ақ ҚР заңдарына сәйкес талап етуге құқығы бар мемлекеттік органдардың талабы үшін осындай құжаттардың қағаз үлгісіндегі көшірмелері дайындалады. Бастапқы құжаттар операцияны жүзеге асыру сәтінде қалыптасады, гер бұл мүмкін болмаған жағдайда операция аяқталысымен жасалады..
Колледжте бухгалтерлік есеп жүргізудің келесідей әдістері қолданылады:
oo автоматтандырылған - синтетикалық және аналитикалық есеп регистрлері мен қаржылық есептіліктер персоналды компьютерлерде жүргізіледі;
oo автоматтандырылмаған (қолмен) - шаруашылық операцияларды жүзеге асыру барысында бастапқы құжаттарды қағаз түрінде рәсімдеу.
Автоматтандырылған бухгалтерлік есепте бірыңғай бағдарламалық қамсыздандыру қолданылады. Технологиялық құжатайналымға, құжаттарды уақытылы және сапалы толтыруға, ондағы мәліметтердің шынайылығы мен бухгалтерлік есепте көрініс табу үшін құжаттарды уақытылы жеткізуге құжатқа қол қойған тұлға жауапты болады.
Колледжтің бірінші басшысы ұйымдастырушылық-өкімгерлік және қаржылық-есеп айырысу құжаттарына қол қоюға құқығы бар тұлғалардың тізімін анықтайды. Сонымен қатар, Колледжтің коммерциялық құпиясын құрайтын құжаттар тізімі де бірінші басшысының бұйрығымен бекітіледі.
Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің қаржылық қызметінің Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүргізілуі ткөбінесе ішкі аудит бойынша жүзеге асады. Бухгалтерлік есеп ақпараттарын алуға мүмкіндігі бар аудиторлар және басқа да тексеруші тұлғалар меншік иесінің келісімінсіз оны жеке мүдделері үшін қолдануға құқығы жоқ.
Колледждің жалпы есеп жүйесі келесідей бөлінеді:
a) қаржылық есеп. Қаржылық есеп есептілікке қосылады және қадағалаушы органдар мен аудиторлар үшін ашық болады. Шоттардың жұмыс жоспары Есеп саясатының ажыратылмас бөлшегі болып саналады. Қажет болған жағдайда шоттардың жұмыс жоспары өзгертіліп, толықтырылуы мүмкін.
b) статистикалық есеп қаржылық есеп мәліметтеріне негізделеді, ақпаратты ұсыну формасы, құрамы мен мезгілі Ұлттық статистикалық агенттігімен бекітіледі.
c) салық есебі бухгалтерлік есептің қорытынды нәтижелерінің салық заңнамаларына сәйкес құрылуына негізделеді және есептің баламалы әдістерін қарастырмайды.
d) басқару есебі - бұл қаржылық, статистикалық және салық есебінен келіп туындайтын Колледжтің басшылығының тапсырмасы бойынша құрастырылатын жиынтық ақпарат.
Бұл ақпараттар ағымдағы және болашақтағы жағдайларды талдау және тиімді басқарушылық шешім қабылдау үшін қажет.
Тоқжайлау политехникалық колледжі операциялық, бухгалтерлік және статистикалық есепті Қазақстан республикасының заңдылығына сәйкес жүзеге асырады. Бухгалтерлік және статистикалық есепті кәсіпорынның бас бухгалтері жүргізеді. Кәсіпорында 1С-Кәсіпорын бухгалтерлік бағдарламасы қолданылады. Колледжтегі активтерге, меншікті капиталға, міндеттемелерге, табыстар мен шығыстарға әсер ететін барлық шаруашылық операциялары мен оқиғалары бухгалтерлік есепте көрініс табуы қажет.
Бірыңғай шаруашылық операцияларына жиынтық бухгалтерлік құжаттар толтырылады. Жиынтық бухгалтерлік құжаттардың дәлелдеушілік күші оларға бастапқы құжаттарды тіркеген жағдайда ғана сақталады.
Қаржылық есеп беру операциялардың қаржылық нәтижелерін көрсетеді және экономикалық мінездемелеріне сәйкес оларды белгілі бір категориялар жинақтап көрсетеді. Бұл категориялар қаржылық есептіліктің элементтері деп аталады. Баланста қаржылық жағдайды сипаттайтын элементтер келесілер болып саналады: активтер, міндеттемелер және капитал. Пайда және зиян жөніндегі есептілікте, қызмет нәтижелерінің өзгеруін сипаттайтын элементтер табыстар мен шығындар болып табылады.
Қаржылық есептілікті ұсынудың функционалды валютасы ретінде қазақстандық теңгемен жүргізіледі.
2 БУХГАЛТЕРЛІК ЕСЕП ПЕН АУДИТТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ
2.1 Ұйым капиталының (жарғылық, резервтік, төленбеген) есебі және аудиті
Тоқжайлау политехникалық колледжі- мемлекеттік коммуналлдық казынашылық кәсіпорын болып табылады. Сондықтан да: Мемлекеттік кәсіпорын- шаруашылық меншік құқығына немесе оперативтік басқаруға негізделеді. Мемлекеттік кәсіпорынның мүлкі мемлекетке жатады, бөлінбейтін болып саналады және салымдар (үлес, пай) бойынша, оның ішінде кәсіпорын жұмыскерлері арасында бөлінбейді.
Мемлекеттік кәсіпорындар өкілетті мемлекеттік органның шешімі бойынша құрылады. Мемлекет мемлекеттік кәсіпорынның құрылтайшысы болып қатысады.
Жарғылық капитал мемлекет бөлген мүлік есебінен қалыптасады.
Мемлекеттік қазынашылық кәсіпорындар, оның міндеттемелері бойынша құрылтайшылардың субсидияларлы жауапкершілік көтеретіндігімен сипатталады.
Коммерциялық емес ұйымдар- басқарушылық, әлеуметтік-мәдени немесе коммерциялық емес сипаттағы меншіктенушілермен құрылатын және қаржыландырылатын ұйым.
1-кесте. Тоқжайлау политехникалық колледжі -нің 2014 жылғы 1 қаңтарына құрылған бухгалтерлік балансы негізіндегі капитал бөлімі
№
Көрсеткіш
Бағана коды
Есепті кезең
соңы
Есепті кезең
басы
1
V. Капитал
2
ЖарҒылық (акционерлік капитал)
410
0,00
0,00
3
Эмиссиялық кіріс
411
0,00
0,00
4
сатып алынған меншікті қаржылық құралдар
412
0,00
0,00
5
Резерв
413
0,00
0,00
6
Бөлінбеген пайда
414
61467,46
0,00
7
Капитал (410+414)
420
61467,46
0,00
8
Бақыланбайтын жеке-меншік өкілдерінің бөлігі
421
0,00
0,00
9
Капитал жиыны (420+421)
500
61467,49
0,00
В қосымшасына сүйене отырып, 1-кестеден көріп отырғанымыздай: Тоқжайлау политехникалық колледжі мемлекеттік кәсіпорын болып табылғандықтан Жарғылық капитал мөлшері есепті кезең басында да, есепті кезең соңында да 0 тг болып отыр. Ұйымның капитал бөліміне назар аударатын болсақ - ұйымда тек бөлінбеген пайда бар. Оның сомасы 61467,46 тг құрап отыр. Ұйым тек осы сома негізінде жұмыс атқарады деген сөз. Ал акционрелік капитал мөлшері 0 тг болып отыр.
Тоқжайлау политехникалық колледжі - басқарушылық, әлеуметтік-мәдени немесе коммерциялық емес сипаттағы өзге де функцияларды жүзеге асыру үшін мемлекет құрған және қаржыландырудың қосымша көздері Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленбесе, тек қана бюджет немесе Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкінің бюджеті (шығыстар сметасы) есебінен қамтылатын коммерциялық емес ұйым; Мемлекеттік мекемені немесе қазыналық кәсіпорынды жедел басқару құқығы - мемлекеттен меншік иесі ретінде мүлік алған және өз қызметінің жарғылық мақсаттарына, уәкілетті мемлекеттік органдардың тапсырмаларына және мүліктің мақсатына сәйкес осы мүлікті иелену, пайдалану және оған билік ету құқығын Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде, осы Заңда және Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында белгіленген шекте жүзеге асыратын мемлекеттік мекеменің немесе қазыналық кәсіпорынның заттық құқығы негізінде болады. Бұл Азаматтық көдекс негізінде де осылай қаралған.
2.2 Негізгі құралдар мен материалды емес активтердің есебі
Тоқжайлау политехникалық колледжі ұйымының негізгі құралдары әкімшілік мақсатта қолданылатын және 1 жылдан көп есепті кезеңде қолданыста болады деп күтілетін материалды активтер.
Жалпылай алғанда объектіні негізгі құрал ретінде танудың екі шарты бар:
a) Тоқжайлау политехникалық колледжі активпен байланысты экономикалық пайда алатындығына жоғары сенімділіктің болуы;
b) Тоқжайлау политехникалық колледжі үшін актив құнын бағалаудың сенімділігі.
Ұйым қаржылық есептілікті құру мақсатында келесі топтарды қолданады:
oo Ғимараттар (мекен-жайлардан басқа).
oo Құрылыс.
oo Тұрғын имараттар.
oo Машиналар мен жабдықтар.
oo Тапсыру құрылғылары.
oo Көлік құралдары.
oo Аспап, өндірістік және шаруашылық мүліктері.
oo Жұмыс малы және өнімді мал.
oo Көпжылдық көшеттер.
oo Өзге де негізгі құралдар.
Жер мен ғимарат бірге сатып алынса да, бөлек активтер және олар бөлек есепке алынады.
Негізгі құралдар (қорлар) елдің ұлттық байлығының басты және ең серпінді бөлігін, оның өндірістік әлеуетінің материалдық-техникалық негізін құрайды. Негізгі құралдарды (қорларды) бағалау экономиканың даму перспективаларын, қажетті құрылымдық ілгерілеулерді іске асырудың мүмкіндіктерін зерттеу, халықтың тұрмыс деңгейін жоғарылату, ұлттық шаруашылықты жалпыәлемдікке қосу үшін табиға база болып табылады.
Әдістеме Қазақстан Республикасы статистика органдарының ұлттық байлықтың элементтерін халық шаруашылығы балансының жүйесінде есептеуден, олардың ұлттық шоттар жүйесінде есептеуге өтуіне байланысты әзірленген.
ТМД елдерінің халық шаруашылығы балансының (ХШБ) шеңберінде негізгі қорлар балансын құрастыру тәжірибесі және тиісті есептеулер өткізуге арналған әдістемесі болды.
Халықаралық стандарттарға көшу негізгі құралдардың (қорлардың) баланс көрсеткіштерін есептеу әдіснамасын маңызды түзетуді, активтердің қозғалысын және есептердің ақпараттық базасын талап етеді. Бірақ есептеулер ТМД статистикасы үшін дәстүрлі орындауға негізделуі тиіс, ал балансты әзірлеу үшін негізгі ақпараттық база статистикалық және бухгалтерлік есептіліктің жүйесі болып табылады.
Алғащқы тануда жылжымайтын мүлік, ғимарат және жабдықтар нақты құны (бастапқы) бойынша бағаланады. Оған сол активті алуға кеткен нақты шығындардың бәрі кіреді. Негізгі құралдың нақты құнынаа ктивті эксплуатация жағдайына әкелген сәтке дейінгі барлық шығындар қосылады. Актив ретінде алғашқы танудан кейін негізгі құрал объектісі оның бастапқы құнынан жинақталған амортизация мен құнсызданудан болған жинақталған шығындарды шегеру арқылы есептеледі. Негізгі құралдың сақталуын бақылауды қамтамасыз ету мақсатында әрбір инвентарлық объектіге сәйкес осы ұйымда болудың барлық мерзімінде сақталатын инвентарлық номер беріледі.
С қосымшасына сәйкес Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013ж 31 желтоқсанға жасалған ұзақ мерзімді активтер қозғалысының есептілігі.
Кесте 2. Ұзақ мерзімді активтер
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең басы
Келіп түскендер
Шығысқа шығарылғандары
Есепті кезең соңы
1
2
3
4
5
6
Жер
010
0
0
0
0
Кеңсе
020
0
657
0
657
-Тұрғын емес ғимарат
021
0
657
0
657
-Тұрғын ғимараты
022
0
0
0
0
Ғимарат
030
0
0
0
0
Берілетін құрылғылар
040
0
0
0
0
Көлік-құралдары
050
0
38833
0
38833
Құрал жабдықтар(автокөлік)
060
0
24284
0
24284
Шаруашылық (ауыл шаруашылық) құралдары
070
0
4691
0
4691
Өзге негізгі құралдар
080
0
505
0
505
Мәдениет мұра активтері
081
0
0
0
0
-кітапхана қоры
082
0
505
0
505
-өзге негізгі құралдар
083
0
0
0
0
Негізгі құралдар жиыны (010, 020, 030, 040, 050, 060, 070, 080)
090
0
68970
0
68970
С қосымшасы негізінде 2-кестеге назар аударатын болсақ: Тоқжайлау политехникалық колледжі- негізгі құралдар бойынша келіп түскен құралдар көп емес. Келіп түскен негізгі құралдарға: кеңсе жабдықтары, тұрғын емес ғимарат, көлік құралдары, автокөлік негізі, өзге де негізгі құралдар, кітапхана қоры жатады. Әрбірінің мәлімет негізіне назар аударатын болсақ: көлік құралдары: 38833 мың тг, кеңсе 657 мың тг, құрал-жабдық (автокөлік) 24284 мың тг, шаруашылық құралдары 4391 мың тг, өзге негізгі құралдар 505 мың тг, кітапхана қоры 505 мың тг артқан.
Кесте 3. Негізгі құралдар операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Ұйымның өз күшімен салынған ғимараттың бастапқы құнының көрсетілуі
2410
2930
2
Негізгі құралдык капиталды жөндеу мен модернизациялау бойынша шығындардың апарылуы
2410
2920
3
Негізгі құралдарды сатып алу
3.1
Берілген есеп сомасының шотына
2410
1251
4
Түгендеу кезінде есепке алынған негізгі құралдар
2410
6280
Негізгі құралдар бойынша амортизациялық есеплеулердің көлемі мына көрсеткіштермен айқындалады:
1. негізгі құралдың бастапқы құнымен;
2. тиімді қолдану мерзімімен;
3. амортизацияны есептеу әдісімен.
Колледж негізгі құралдардың амортизациясын әрбір оның әрбір тобына амортизация нормасын қолдану арқылы есептеледі.
Кесте 4. Амортизациялық есептеулер
№
Топ
Тіркелген актив атауы
Шекті амортизация нормасы (%)
1
I
Ғимарат,
7
2
II
Машиналар мен жабдықтар, мыналарды, яғни мұнай-газ машиналарын, компьютерлерді қоспағанда
25
3
III
Ақпаратты өңдеуге қолданылатын компьютерлер мен жабдықтар
40
4
IV
Басқа топтарға кірмейтін тіркелген активтер, оның ішінде мұнай, газ машиналары мен жабдықтары т.б.
15
1
Кеңсе жиһаздар
15
2
Өзге жиһаздар
15
3
Өзге активтер
15
Негізгі құралдар объектісін пайдаланудың тиімді мерзімі әр есепті жылғы мерзімге қарастырылады. Осыған байланысты алдағы амортизациялық есептеулер түзетілуі тиіс.
С Қосымшаға сәйкес, Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына жасалған аяқталмаған құрылыс және капитал салымы (2410) өзгерісін көрсетіп өтсек:
Кесте 5.
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең басы
Келіп түскендер
Шығысқа шығарылғандары
Есепті кезең соңы
1
2
3
4
5
6
Аяқталмаған құрылыс және капитал салымы (2410)
100
0
0
0
0
-аяқталмаған құрылыс
101
0
0
0
0
-материалдық емес активтерге капитал салымы (2412)
102
0
0
0
0
Инвестициялық жылжымайтын мүлік
110
0
0
0
0
Биологиялық активтер
120
0
0
0
0
-Жануарлар
121
0
0
0
-Көпжылдық өсімдіктер
122
0
0
0
0
Материалдық емес активтер
130
0
530
0
530
-Программалық қамтамасыз ету
131
0
530
0
530
-Авторлық құқық
132
0
530
0
530
-Лицензиялық келісімдер
133
0
0
0
0
-Патенттер
134
0
0
0
0
-Гудвилл
135
0
0
0
0
-Өзге де матеиалдық емес активтер
136
0
0
0
0
Өзге ұзақ мерзімді активтер
140
0
167
0
167
Ұзақ мерзімді активтер жиыны (090, 100, 110, 120, 130, 140)
150
0
69667
0
69667
С Қосымшаға сәйкес, Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына жасалған аяқталмаған құрылыс және капитал салымы (2410) өзгерісіне назар аударатын болсақ - ұйымға тек келесідей активтер негізі түскен: материалдық емес активтер, программалық негіздер, өзге де ұзақ мерзімді активтер. Олардың келіп түскендері: материалдық емес активтер 530 мың тг, программалық негіздер 530 мың тг, өзге де ұзақ мерзімді активтер 167 мың тг. Ал жалпы ұзақ мерзімді активтер жиыны: 69667 мың тг құрап отыр. Кестеден есепті кезеңде ұзақ мерзімді активтердің 20,40%-ға өскені байқалады. Онда негізгі құралдардың өзіндік салмағы барынша көп. Жылдың соңында олардың үлесі 97,99%-ды құрады, бұл жылдың басымен салыстырғанда 1,26 тармаққа аз.
Жалпы бұл ұйым бойынша: Алғащқы тануда жылжымайтын мүлік, ғимарат және жабдықтар нақты құны (бастапқы) бойынша бағаланады. Оған сол активті алуға кеткен нақты шығындардың бәрі кіреді.
Негізгі құралдың нақты құнына активті эксплуатация жағдайына әкелген сәтке дейінгі барлық шығындар қосылады. Актив ретінде алғашқы танудан кейін негізгі құрал объектісі оның бастапқы құнынан жинақталған амортизация мен құнсызданудан болған жинақталған шығындарды шегеру арқылы есептеледі. Негізгі құралдың сақталуын бақылауды қамтамасыз ету мақсатында әрбір инвентарлық объектіге сәйкес осы ұйымда болудың барлық мерзімінде сақталатын инвентарлық номер беріледі.
Ұзақ мерзімді активвтің қабылдау-тапсыру актісі рәсімделді (С қосымшасы); ұзақ мерзіді активтердің ішкі қозғалысына жүкқұжат толтырылды (Б қосымша); негізгі құралдардың істен шығуына акті ресімделді(В қосымшасы);
Келесі кезекте жоғарыда атылп өткен ұзақ мерзімді активтердің қозғалысын көрсетіп өтсек. Ол үшін біз С қосымшасынынң мәліметтер негізін қолданамыз.
Кесте 6. Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанға құрастырылған ұзақ мерзімді активтер қозғалысы:
Көрсеткіштер
Код
Ұзақ мерзімді активтер жиыны
негізгі құрал
аяқталмаған құрылыс
инвестициялық жылжымайтын мүлік
биолог-лық активтер
материалдық емес активтер
1
2
3
4
5
6
7
Келіп түсті (барлығы)
160
23155
0
0
0
0
олардың қатарында:
0
0
0
0
0
бюджеттік қаржыландыру бойынша түскендері:
161
18499
0
0
0
0
тауар (қызмет) шығарудан түскендері
162
2950
0
0
0
0
қайырымдылық көмек, демеушіліктен
163
0
0
0
0
0
қайтарымсыз түрде:
164
1706
0
0
0
0
басқа ұйымдардан:
165
0
0
0
0
0
ішкі қарыздары бойынша:
166
0
0
0
0
0
гранттар бойынша:
167
0
0
0
0
0
өзге де келіп түсулер:
168
0
0
0
0
0
Шыққандар:
170
0
0
0
0
0
Мемл-к ұйымдар бойынша жеткіліксіз болған:
171
0
0
0
0
0
кінәлі тұлғалардың негізінен:
172
0
0
0
0
0
қайтарымсыз түрде жіберілген:
173
0
0
0
0
0
басқа ұйымдарға:
174
0
0
0
0
0
артық мүліктерді жүзеге асырудан:
175
0
0
0
0
0
ұзақ мерзімді активтерді қорларға ауыстырудан:
176
0
0
0
0
0
өзге:
177
0
0
0
0
0
С қосымшасының негізінде құрылған кесте 6 бойынша келесідей қорытынды жасап өтуге болады: ұйымға келіп түскен негізгі құралдардың барлығы: 23115. Ендігі кезекте оның құрамын пайыздық мөлшерлемеде талдап өтетін болсақ:
1. Бюджеттік қаржыландырулар бойынша келіп түскендері:
Кнқ= бюджеттік қарж.бойынша келгендері*100 Барлық келіп түскендер
Кнқ= 18499*100 %23115=80.0304 %
2. Тауар (қызмет) жүзеге асырудан түскендері:
Кнқ= Тауар (қызмет) жүзеге асырудан түскендері*100 Барлық келіп түскендер
Кнқ= 2950*100 %23115=12,7622 %
3. Қайтарымсыз түрде алынған, келіп түскен негізгі құралдар:
Кнқ= Қайтарымсыз түрде алынған, келіп түскен*100 Барлық келіп түскендер
Кнқ= 1706*100 %23115=7,3804 %
Қорытынды: С қосымшасының негізінде құрылған кесте 6 бойынша келесідей қорытынды жасап өтуге болады: ұйымға келіп түскен негізгі құралдардың барлығы: 23115. Ендігі кезекте оның құрамын пайыздық мөлшерлемесінің не жоғары үлесін бюджеттік қаржыландырулар бойынша келіп түскендері алып отыр, оның мөлшерлемесі 80.0304 % алып отыр; одан кейінгі үлесті тауар (қызмет) жүзеге асырудан түскендері алып отыр, оның үлесі 12,7622 %; ал ең аз бөлігін қайтарымсыз түрде алынған, келіп түскен негізгі құралдар алып отыр, оның үлесі тым аз, небәрі 7,3804 %.
Негізгі құралдардың құнсыздануы. Кәсіпорын әр есепті жылы активтің құсыздануы мүмкін болатын сипаты бар әрбір қолда бар активтерді бағалайды. Құнсызданудан болған шығын таза баланстық құн оның өтелу құнынан асып түскен жағдайда танылады. Активтің өтелу құны таза сату құы мен оны қолдану құны арасындағы ең үлкен мән ретінде айқындалады.
Негізгі құралдардың есептен шығуы. Ұйымның балансында негізгі құрал оны есептен шығарған немесе активтің қолдану тәрізді шешімдер қабылданған жағдайда есепке алынбайды. Және оның істен шығуынан экономикалық пайда күтілмейді.
Кесте 6. Негізгі құралдарды істен шығару операциялары бойынша шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Негізгі құралдың істен шығуы:
-баланстық қалдық құны сомасына
-есептелген тозу сомасына
7410
2420
2410
2410
2
Негізгі құралды бөлшектеу кезінде алынған материалдарды кіріске алу
1350
2410
Ақпараттың есептілікте ашылып көрсетілуі.
Негізгі құралдарға қатысты қаржылық есептілікті ұсынған кезде ұйым мына ақпараттарды ашып көрсетеді:
* жалпы баланстық құны;
* амортизация есептеудің қолданылатын әдістері;
* амортизация нормасы мен пайдалы қызмет ету мерзімі;
* есепті кезең басына және аяғына жалпы баланстық құны мен жинақталған амортизация
Негізгі құралдардың жал есебі - бұл жалға берушінің ғимарат, құрылыс, жабдық, автотранспортты т.б. жалға алушыға уақытша пайдалануға тапсыру. Бұл жағдайда мүлік шарттарын жалға беруші иеленеді және ол капиталды жөндеу, амортизация есептеуді жүзеге асырады. Ал жалға алушы келісімшарт бойынша бекітілген, кезең шығындарына жатқызылатын жал ақысын төлеп отыруға міндетті.
Негізгі құралдар мен материалды емес активтерді жүзеге асыру аудитінің әдістемесі:
1) қаржылық есеп беру
2) бас кітап, бухгалтерлік есеп регистрлері
3) смета, техникалық төлқұжат, мердігерлік келісімдер
4) Техникалық тексеру актісі, ақау ведомосы, наряд-тапсырыс
5) Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісі,
6) Жөндеу жүргізілген объектілерді қабылдау-тапсыру актісі
7) Негізгі құралдарды есептен шығару актісі
8) Автокөлік құралдарын есептен шығару актісі
9) Негізгі құралдарды есепке алудың түгелдеу карточкасы
10) Негізгі құралдарды есепке алудың түгендеу карточкасының тізімдемесі
11) Негізгі құралдардың қозғалысын есепке алу карточкасы
12) Жалға алынған негізгі құралдарды есепке алу карточкасы
13) Негізгі құралдардың түгелдеу тізімі
14) Жабдықты қабылдау актісі
15) Жабдықты монтажға қабылдау-тапсыру актісі
16) Жабдықтың анықталған ақаулары туралы акті
17) Негізгі құралдардың түгендеу тізімдемесі
18) Негізгі құралдардың түгелдеу нәтижелерінің салыстыру ведомосы
19) Материалды емес активтердің түгелдеу тізімдемесі
20) Материалды емес активтерді активтерді қабылдау-тапсыру актісі
21) Материалды емес активтерді есепке алу карточкасы
Материалды емес активтер есебі. Материалды емес активтер материалды-заттық құрамы жоқ, бірақ құндық бағасы бар және ұйымның қызметінде ұзақ уақытында қолданылатын және пайда әкелетін активтер.
Материалды емес активтер бастапқыда өзіндік құны бойынша бағаланады, амортизациясы олардың пайдалы қолдану мерзіміне байланысты тікелей әдіспен есептеледі. Материалды емес активтердің жойылу құны 0-ге тең деп алынады. Материалды емес активтердің пайдалы кызмет мерзімі эксперттік комиссиялармен анықталады. Активтің қызмет ету мерзімі оның қолдануға дайын болған уақытынан бастап 10 жылдан аспауы тиіс.
Материалды емес актив істен шықса немесе оның қолдануынан экономикалық пайда күтілмейді деп танылса ол баланста есептен шығарылады. Материалды емес активтердің істен шығуы есептен шығару актісімен ресімделеді. Актіні кәсіпорынның түгендеу комиссиясы мүшелері және директормен қолдары қойылып, бекітіледі.
Материалды емес активтермен байланысты операциялар мына шоттарда көрініс табады: 2730 Өзге материалды емес активтер
2740 Өзге материалды емес активтердің амортизациясы
Кесте 7. Ұзақ мерзімді активтер операциялар аудитінің бағдарламасы
Ұйымның негізгі құралдары мен материалды емес активтерін түгендеу
22) бас кітап, бухгалтерлік есеп регистрлері
23) смета, техникалық төлқұжат, мердігерлік келісімдер
24) Техникалық тексеру актісі, ақау ведомосы, наряд-тапсырыс
25) Негізгі құралдарды қабылдау-тапсыру актісі,
26) Жөндеу жүргізілген объектілерді қабылдау-тапсыру актісі
27) Негізгі құралдарды есептен шығару актісі
28) Автокөлік құралдарын есептен шығару актісі
29) Негізгі құралдарды есепке алудың түгелдеу карточкасы
30) Негізгі құралдарды есепке алудың түгендеу карточкасының тізімдемесі
31) Негізгі құралдардың қозғалысын есепке алу карточкасы
32) Жалға алынған негізгі құралдарды есепке алу карточкасы
33) Негізгі құралдардың түгелдеу тізімі
34) Жабдықты қабылдау актісі
35) Жабдықты монтажға қабылдау-тапсыру актісі
36) Жабдықтың анықталған ақаулары туралы акті
37) Негізгі құралдардың түгендеу тізімдемесі
38) Негізгі құралдардың түгелдеу нәтижелерінің салыстыру ведомосы
39) Материалды емес активтердің түгелдеу тізімдемесі
40) Материалды емес активтерді активтерді қабылдау-тапсыру актісі
41) Материалды емес активтерді есепке алу карточкасы
3.3 Қорлардың есебі мен аудиті
Тауарлы - материалдық босалқылар дегеніміз-бұл өндірісте пайдалануға немесе жұмыстар мен қызметтерді атқаруға арналған шикізат қоры, материалдар, сатып алынған шала фабрикаттар және құрастырмалы бұйымдар, құрылғылар мен бөлшектер,отын, ыдыс және ыдыстық материалдар, қосалқы бөлшектер, басқа да матириалда түріндегі активтер; аяқталмаған өндірістік түріндегі активтер субъектінің шаруашылық қызметі барысында сатып-өткізуге арналған дайын өнім және тауарлар түріндегі активтер.
Қорлардың келіп түсуі Қысқа мерзімді активтер бөліміндегі 1300 Тауарлы-материалдық қорлар бөлімшесінің шоттарында жинақталады.
Материалды-жауапты тұлғамен ең бірінші келісімшарт жасалынады, бір данасы ұйымға, екіншісі сол тұлғада қалады. Материалды-жауапты тұлғамен әр ай соңында кіріс-шығыс құжаттарының қабылдау-тапсыру реестрі жасалады. Ол қорлардың қозғалысының шоттар бойынша алдағы таратылуы үшін бастапқы құжаттармен бірге бухгалтерияға өткізіледі. Осыған негізделе отырып, қорлар есебі жүргізілетін және ай соңына қорлар қалдығы анықталатын шоттарға айналым ведомосы құрылады.
Қорлардың сақталуын бақылауды қамтамасыз ету мақсатында кәсіпорында түгендеу жүргізіледі. Түгендеу жалпылама, таңдаулы, жоспарлы және кенеттен болады.
Жалпылама түгендеу тауарлы-материалдық құндылықтар есебі бойынша барлық шоттарды тексеруді қамтиды.
Таңдаулы түгендеу қандай да бір мақсат үшін жүргізіліп, тек қана бір ғана бөлімшені зерттеуді қарастырады.
Жоспарлы түгендеу жылына бір рет есеп тапсырудың алдында жүргізіледі.
Кенеттен болатын түгендеу белгілі бір жағдайлар орын алғанда, мысалы, материалды-жауапты тұлға ауысқанда, форс-мажорлы оқиғалардан кейін т.б. кездерде жүргізіледі.
Қоймадағы материалдық босалқыларды есепке алуды материалдық жауапты адамдар немесе олардың келісімімен есепшілер материалдарды еепке алу карточкаларында жүргізіледі. Босалқылардың әрбір номенклатуралық нөміріне жеке карточка ашылады, ол бугалтериядан қоймаға жартылай толтырылған күйінде беріледі.
Кесте 8. Д қосымшасы бойынша құрастырылған Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанға құрастырылған қорлар қозғалысының есептілігі:
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең басындағы қалдық
Есепті кезең соңындағы қалдық
Ұйым қажеттілігі мен күрделі құрылысқа қолданылғаны:
1
2
3
4
5
Құрылыс материалдары
010
0
0
0
Оқу, ғылыми зерттеу, тб мақсаттағы материалдар
020
0
0
0
-қара метал қалдықтары мен лом
021
0
0
0
-түсті метал қалдықтары мен лом
022
0
0
0
-арнайы қордағы материалдар
023
0
0
0
Медикаменттер мен байлау құралдары
030
0
0
0
Тамақтану қоры
040
0
199
3733
Жанар-жағармай, ГСМ
050
0
627
1623
Шаруашылық, концелярлық тауарлары
060
0
353
342
Арнайы киімдер
070
0
0
0
Қордағы жеке бөлшектер
080
0
261
0
Өзге материалдар
090
0
0
0
Аяқталмаған құрылыс
100
0
0
0
Дайын өнімдер
110
0
0
0
Тауарлар
120
0
0
0
Жолдағы қорлар
130
0
0
0
Жиыны (010-130, 021, 022, 023 қоспағанда)
140
0
1439
5714
Қорытынды: Д қосымшасы бойынша құрастырылған Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанға құрастырылған қорлар қозғалысының есептілігіне назар аударар болсақ: Жалпы қорлар жиыны 1439 ды құрап отыр. Ұйым қажеттілігі мен күрделі құрылысқа қолданылғаны 5714. Жалпы қорлар жиынының ішіндегі ең үлкен үлес сомасын жанар-жағармай, ГСМ алып отыр. Оның қоры 627 болса, үлестік мөлшерлемесі 627*1001439= 43.5784 % алып отыр.
Келесі кезекте Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің қорлар қозғалысын талдап өтсек. Кесте 9. Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына құрастырылған қорлар қозғалысының есебі
Көрсеткіштер
Бағана коды
Қорлар
Көрсеткіштер
Бағана коды
Қорлар
1
2
3
4
5
6
Есепті кезеңде келіп түскені
150
5662
Есепті жылы шығысқа шығарылғаны
180
5714
Бюджеттік қаржыландырудан түскені:
151
5342
Мемлекеттік ұйым қажеттілігіне жұмсалғаны:
181
5714
Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені:
152
320
Қайтарымсыз сипатта жіберілгені
190
0
Қайырымдылық қоры, демеушіліктен түскені
153
0
Жүйедегі басқа мемлекеттік ұйымдарға
191
0
Ішкі қарыздар есебінен
154
0
Басқа ұйымдарға
192
0
Гранттар есебінен
155
0
Күрделі салымдар, аяқталмаған құрылысқа
200
0
Өзге де көздерден
156
0
Табиғи апат, бұзылу нәтижесінен
210
0
Жетіспеушілік салдарынан шығысқа жіберілгендері:
ҰМА-ден қорлардан келгені
157
0
Мемлекеттік ұйым есебінен
221
0
Қайтарымсыз сипатта келгені
158
0
Жүзеге асырылғаны
230
0
басқа ұйымдардан келгені
159
0
қара метал мен лом қалдықтары
231
0
ҰМА тарату нәтижесінен келгені
160
0
түсті метал қалдықтары
232
0
қара метал мен лом қалдықтары
161
0
-
-
-
түсті метал қалдықтары
162
0
-
-
-
Келіп түскендердің артығы
170
0
Өзге де түрлерінен
240
0
С қосымшасы бойынша Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2013 ж 31 желтоқсанына құрастырылған қорлар қозғалысының есебіне назар аударар болсақ: тек 2 көрсеткіш бойынша ғана келіп түсулер болған. Олар: Бюджеттік қаржыландырудан түскені және Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені. Олардың сандық мәліметтері: Бюджеттік қаржыландырудан түскені 5342; Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені 320. Жиыны 5662 құрап отыр. Осы 2 көрсеткішті үлестік сипатта анықтап өтсек:
Кқ= Бюджеттік қаржыландырудан түскені*100 Барлық келіп түскендер
Кқ= 5342*100 %5662=94,3482 %
Бюджеттік қаржыландырудан түскен қорлар бойынша: ол 100 % үлестің үлкен бөлігін алып отыр, яғни 94,3482 % үлесін алып отыр. Оның басты себебі: талданып отырған ұйым, Тоқжайлау политехникалық колледжі- мемлекеттік коммуналдық қазынашылық кәсңпорын болып табылады. Сондықтан да ол толықтай мемлекеттен, яғни бюджет есебінен қамтамасыз етіліп отырады.
Кқ= Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскені*100 Барлық келіп түскендер
Кқ= 320*100 %5662=5,6517%
Тауар (қызмет)жүзеге асырғаннан түскен қорлар бойынша: ол небәрі 5,6517% үлесін алып отыр. Ал басқа көрсеткіштер бойынша келіп түскен қорлар мүлде жоқ. Олардың қатарында: қайырымдылық қоры, демеушіліктен түскені, ішкі қарыздар есебінен, гранттар есебінен, ҰМА-ден қорлардан келгені, қайтарымсыз сипатта келгені, басқа ұйымдардан келгені, ҰМА тарату нәтижесінен келгені, қара метал мен лом қалдықтары, түсті метал қалдықтары негізі бар.
Қоймадағы қорлардың сақталуы туралы қарастырар болсақ: алған карточкаларды қоймашы сақталу орнын сипаттайтын реквизиттерді толтырады. Карточкалар жазбалар құжаттардың негізінде жазылады. Егер қоймадағы материалдық қорлардың қалдықтары қорлардың белгіленген нормасынан жоғары немесе кем болса, онда қойма меңгерушісі бұл туралы жабдықтау бөліміне хабарлауға тиіс. Бұл мақсатта қорлардың белгіленген нормаларынан нақты қалдық қорының ауытқушылығы туралы Дабыл анықтамасы қолданылады. Ол нақты қалдық қордың белгіленген қалдық қорының ауытқушылығын бақылау жасау үшін қолданылады. Анықтаманы бір дана етіп қойма меңгерушісі материалдары есепке алу карточкасы деректерінің негізінде жасайды. Анықтамаға деректерді енгізудің өлшемдерін субъектінің материалдық-техникалық жабдықтау бөлімі белгілейді.
Бухгалтерия белгіленген мерзімдерде қойманың тікелей өзінде жазбалардың дұрыстығын және карточкадағы калдықтардың шығарылуын тексереді. Салыстыру туралы бухгалтер карточкасының арнайы бағанына қол қояды.
Материалдық құндылықтардың қозғалысын рәсімдейтін құжаттарды бухгалтер қоймада "Құжаттарды өткізу тізімін" бір данада толтыру арқылы қабылдайды. Жасалынған құжаттар тізімі бухгалтерияға беріледі.
Жетіспеушіліктер мен материалдық жағынан жауапты адамдардың қызметіндегі тәртіп бұзушылықтар туралы, сондай-ақ іріктеу тексерулер мен өткізілген нұсқамалардың нәтижелері туралы бухгалтерияның қызметкері бас бухгалтерге хабарлауға тиіс.
Айдың аяғында қоймаға бухгалтериядан материалдардың қалдықтарын есепке алу кітабын береді, оған қойма меңгерушісі материалдары есепке алу карточкасындағы қалдықтарды көшіріп жазады. Мұнан кейін деректерді салыстырып тексеру үшін материалдық босалқы қорлардың есептік топтары бойынша және бүтіндей алғанда кітап бойынша жиынын бухгалтерияға қайтарады.
Сөйтіп қойма меңгерушісінің материалдық есепке алу жөніндегі функциясы карточкалар жүргізуге, құжаттар өткізу тізімдерін жасауға және қоймалық есепке алу кітабына қалдықтарды жазуға міндетті. Босалқыларды бухгалтерияда еепке алу жедел-бухгалтерлік әдіспен жүргізіледі, мұнда құндылықтарды жедел және бухгалтерлік есепке алу арасындағы айырма жойылады, қоймалардағы және бухгалтериядағы сандық есепке алуды қайталау болмайды. Бухгалтерлік есеп жедел есепке негізделіп, онымен табиғи байланысты болды; қойма мен бухгалтериядағы есепті жедел салыстыру мүмкіндігі арқылы есепті айда жіберілген қателіктерді жою мүмкіндігі пайда болады; есептік бағаларды қолдану қорлардың орташа құнынай сайын айқындау жөніндегі көп еңбекті қажет ететін жұмысты болдырмайды: қоймалардағы қалдықтар туралы мәліметтерді уақытында алуды қамтамасыз етеді. Бұл түгелдеу жүргізуді жеңілдетіп, есептің жедел функциясын күшейтеді; компьютер техникасымен құжаттаманы өңдеу және есептік регистрлерді жасау мүмкіндігін кеңейте түседі; босалқылардың талдамалы есебінің жинақтық есебінен артта қалуын болдырмайды.
Кесте 10. Қорлар бойынша операциялар есебінің шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциясының мазмұны
Дебет
Кредит
1
Қорларды сатып алу:
1.1
Есепке берілген сомаға
1310,1330
1251
1.2
Ұйымдардан
1310,1330
3310
1.3
Жеке тұлғалардан
1310,1330
3540
1.4
Түгендеу кезінде есепке алынбаған қорлардың кірістелуі
1310,1330
6280
2
Қорлардың кетуі
2.1
Өндіріске жұмсалған шикізат пен материалдар
8111
1310
2.2
Әкімшілік мақсатта жұмсалған қорлар
7210
1350
2.3
Көмекші өндіріске жұмсалған қорлар
8211
1311
2.4
Сату бағасына тауарлар өткізілді
1210
6110
2.4
ҚҚС сомасына
1210
3130
2.4 Ақша қаражаттарының есебі мен аудиті
Жалпы ұйымның ақша қаражаттары 1000 Ақша қаражаттары активті синтетикалық шотында есепке алынады. Кассаға келіп түскен ақша қаражаттарын дебетте, ал шығысталуын кредитте көрсетіледі. 1000 шотына келесідей субшоттар ашылады:
1010 Кассадағы ақша қаражаты, онда кассадағы ұлттық және шетел валюталарымен ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады;
1020 Жолдағы ақша қаражаты, онда жолдағы ақша қаражатының қозғалысы есепке алынады;
1030 Ағымдағы банктік шоттардағы ақша қаражаты, онда ағымдағы банктік шоттардағы ұлттық және шетел валюталарындағы ақша қаражаттарының қозғалысы есепке алынады;
1040 Карт-шоттардағы ақша қаражаты, онда карт-шоттардағы ұлттық және шетел валюталарындағы ақша қаражаттарының қозғалысы есепке алынады;
1050 Жинақ шоттарындағы ақша қаражаты;
1060 Өзге ақша қаражаты, мұнда алдыңғы топтарда көрсетілмеген өзге ақша қаражаты есепке алынады.
Кесте 11. А қосымшасы бойынша: Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2014 ж 1 қаңтарына құрастырылған ақша қаражаттарының қозғалысы есебі.
Көрсеткіштер
Бағана коды
Есепті кезең
Өткен кезең
1
2
3
4
I.Операциялық қызмет бойынша ақша қаражттарының қозғалысы
Ақша қаражаттарының түсуі
100
46289,00
Бюджеттен қаржыландыру, ішінде:
010
43339,00
Облыстық бюджет (атаулы қызмет)
011
18669,00
Республикалық бюджет (атаулы қызмет)
6170,00
Күрделі түсімдер
012
18500,00
Ішкі қарыздар есебінен
013
Трансферттер
014
Субсидиялар
015
Гранттар
016
Өзге
017
Демеушілік, қайырымдылық көмек
020
Тауар (қызметті) жүзеге асырудан түсім
030
2950,00
Алынған сыйақылар
040
Өзге де түсімдер
050
Ақша қаражаттарының шығуы (110, 120, 130, 140, 150, 160, 170, 180 бағаналарының қосындысы)
200
473379
Еңбекақы төлемі
110
12184,90
Жәрдемақы, зейнетақы
120
Бюджетке төлемдер, салықтар
130
1380,00
Жеткізушілер мен мердігерлерге
140
27877,00
Берілген аванстар
150
Трансферттер, субциядиялар
160
Сыйақылар
170
өзге де төлемдер
180
5986,00
Операциялық қызметтен түскен ақша қаражаттартар жиыны(100-200)
300
Қорытынды: А қосымшасы бойынша: Тоқжайлау политехникалық колледжі-нің 2014 ж 1 қаңтарына құрастырылған ақша қаражаттарының қозғалысы есебін қарастырып өтсек: бұл ұйымда инвестициялық қызметтен түсетін табыс болмайды, себебі бұл мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын, ол бағалы қағаздармен жұмыс жасамайды. Ал операциялық қызметтен бойынша ақша қаражаттарын қарастырар болсақ: бюджеттен қаржыландырылған - 46289,00; облыстық бюджет - 18699,00; атаулы қызметке Республикалық бюджеттен 6170,00; Күрделі түсімдер - 18500,00; тауар (қызметті) жүзеге асырудан - 2950,00 мың тг түскен.
Кесте 11. Ақша қаражаттары бойынша операциялар есебінің шоттар корреспонденциясы
№
Шаруашылық операциялар мазмұны
Дебет
Кредит
1
Қызметкерге ақша қаражаты берілді
2151
1010
2
Кассадан еңбекақы төленді
3350
1010
3
Кассадан ағымдағы банктік шотына ақша қаражаттары аударылды
1030
1010
4
Тауар сату мен қызмет көрсетуден түскен кіріс кассаға келіп түсті
1010
2110
5
Сатып алушылардан ақша келіп түсті
1030
2110
6
Сатып алушыдан алдын ала төлем келіп түсті
1030
4410
7
Шаруашылық шығындарына, операция мұқтаждықтарына, іс-сапарларға есеп беруге қолма қол ақшалар берілгенде
1250
1040, 1050
8
Аударым жолымен есеп беруге сомалар берілді (ұшаққа билет сатып алу)
1250
1040, 1050
9
Жол жүру билеттері сатып алынды және чекпен төленді
1250
1070
10
Есеп беретін тұлға сатып алған ТМҚ кіріске алынды
1310-1315, 1317, 1330
1250
11
Аванстық есептемелер тапсырылған бойда есеп беру сомаларын есептен шығару
7210, 8048
1250
12
Есеп беретін сомалар бойынша
1420
1250
13
Жұмсалмаған есеп беру сомаларын қайтару
1010, 1020
1250
14
Жұмсалмаған есеп беру сомаларын жалақыдан ұстап қалу
3350
1250
15
Есеп беретін тұлға алдындағы кәсіпорынның берешегі (артық шығын өтелмейді)
1250
3390
Кассалық операцияларды есепке алу үшін келесі бастапқы құжаттар түрлері мен есеп регистрлері қолданылады: кассалық кіріс ордері (КО-1 формасы), кассалық шығыс ордері (КО-2 формасы), тіркеу журналы (КО-3 формасы), Кассалық кітап (КО-4 формасы), кассирдің ақша қаражаттарын берген және қабылдаған есепке алу кітабы (КО-5 формасы).
Кассаға ақша қаражатының келіп түсуін немесе кассадан берілуін кіріс және шығыс касса ордерлері бойынша рәсімдейді. Операция сомасын цифрлармен ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz