БІРЛЕСІП КӨТЕРГЕН ЖҮК ЖЕҢІЛ

БІРЛЕСІП КӨТЕРГЕН ЖҮК ЖЕҢІЛ

Қаржы жүйесінің дамуы мемлекеттің экономикалық дамуының басты факторы болып табылады. Өткен жылдың тамыз айында басталған бүкіләлемдік қаржы дағдарысы Қазақстанға өз әсерін тигізбей қоймады. Банктік жүйе Қазақстанның ғана емес бүкіл әлемдік қаржы нарығының ең маңызды құрамдас бөлігі және ол толығымен сенімнің негізінде құрылады. Ешбір жекелеген банк салымшыларымен жалғыз өзі төлем жүргізе алмайды, себебі банкте бос ақша қаражаттарының жүйесі мүлдем жоқ. Күнделікті режимде банктер банкаралық нарықтың көмегімен бір-бірінің арасындағы сенімділікті және клиенттердің сенімділігін ұстап тұрады. Бірақ кейде қазіргі қалыптасқан жағдайға сәйкес түрлі себептерге байланысты жүйелік ауытқулар орын алады. Осы тұрғыда «дағдарыс» сөзінің грек тілінен аударғандағы «айналыс нүктесі» деген мағынасын айта кеткен орынды болар. Сондықтан да қазіргі таңда бүкіл әлем қаржылық және банктік ғана емес, бұдан да кең геосаяси жүйе мағынасында осы айналыс нүктесінде тұр.

Қазақстан Республикасының қаржылық ұйымдары мен мекемелерін реттеу және Қадағалау Агенттігі және Ұлттық Банктің мәліметтеріне сәйкес қыркүйек айында заңды және жеке тұлғалардың депозиттерінің жалпы сомасы 0, 8%-ға төмендеді, банктердің ссудалық портфелі 0, 6%-ға ғана өсті, ал жыл бойынша 2, 5%-ға өсті. 2007 жылдың жеті айы ішінде экономикадағы несиелердің өсуі 46, 6%-ды құрады (2006 жылдың сәйкесінше периодында - 27, 7% ) . Несиелік портфельдердің сапасы айтарлықтай нашарлады: үмітсіз несиелердің екі еседен артық өсуі байқалды. Олардың көлемі 2008 жылдың 1-қаңтарында 1, 5%-ды құраса, 1-қазандағы жағдай бойынша 3, 3%-ды құрап отыр. Қазақстан Республикасының Статистика жөніндегі Агенттіктің мәліметтері бойынша Қазақстанда инфляция 2008 жылдың қазан айында 0, 6%-ды құрады, жыл басынан бері - 8, 8%, ал жылдық орташа инфляция - (2008жылдың қаңтар-қазан айларын 2007 жылдың қаңтар -қазан айларымен салыстырғанда ) 18, 7%-ды көрсетті. Осы кезең ішіндегі минималды өмір сүру деңгейі 24%-ға өсті.

Қазақстан банктері жоспарланған бағытта қызмет етуде - қаржы жылының басында олардың көбісі өздерінің экономикалық көрсеткіштерінің айтарлықтай қол жетімді жоспарларын құрастырды және оларға жету жолында жұмыс істеуде. Өткен жылдың соңында банктердің көп бөлігі қарыздарының кейбір бөліктерін жапты, дегенмен нарықта жағдай әлі тұрақсыз.

1-кесте. Несиелеу нарығының көшбасшылары.

Несиелік портфель және жұмыс істемейтін несиелер жөнінде мәліметтер.

Қазақстан Республикасының қаржылық ұйымдар мен мекемелерді реттеу және қадағалау Агенттігінің мәліметтерінен.

1-кестеде көрсетіліп отырған мәліметтерге сәйкес, несиелендіру нарығының өсуі елеулі ғана болып отыр. Кейбір банктерде жыл басынан бері несиелік портфельдің азаюы байқалады, ал кешіктірілген несиелердің үлесі айтарлықтай өскен. Егер жылдың басында екімәнді проблемалы несиелер бірінші ондыққа кіретін банктердің арасында мүлдем болмаса, қазір мұндай несиелер бар.

Сенімнің жоқтығы салдарынан бүкіл банктік жүйе тығырыққа тіреліп қалды. Несиелік мекемелердің дағдарыстан зардап шеккені соншалық-олар шарттарды қатаңдату арқылы өздерінің қызметін қысқартуда, ал кейде мүлдем клиенттердің жекелеген категорияларын несиелендіруден бас тартуда. Несиелік нарықтар банктердің баланстары уланып отырған токсинді активтерін мығым етіп жауып қойды. Енді банктер дағдарыстың барлық кезеңдерінің ішінен жан-жақты барынша байқай отырып жұмыс істеуде және қолма-қол ақшаны аса үлкен құлшыныспен жинақтауда. Сонымен қатар, олар өздерінің бизнес - үрдістерін жақсартуда: тауарлық линейкалары ғана емес, банктің стратегиялық бағыттылығы да өзгерістерге түсуде. Контрагенттердің жағдайының тым тұрақсыздығынан қауіптену себебінен банктер өзге банктерге ақша қаражаттарын қарызға беруге мүдделілік танытпай отыр - жүйеде шынымен - ақ капиталдар жетіспейді және оларды шұғыл түрде табу керек.

Қалыптасқан жағдайда үкіметтің «стандартты емес және тиімді» шешімдерді іздеудегі белсенділігі толығымен түсінікті деп ойлаймыз. Биліктің ұсынған антикризистік жоспарының үш негізгі бағытын атап өтуге болады. Біріншіден, бұл елдің қаржы жүйесін қосымша провизиялар мен резервтік талаптардың жаңа түрлерін енгізу, сонымен қатар алғашқы капитализациясы 52 млрд. теңгені құраған 1-қарашада құрылған Стрессті активтер қоры арқылы банктердің несиелік портфельдерін тазарту және төрт немесе алты банкті 5 млрд. АҚШ долларына жуық көлемдегі рекапитализация жолымен қалпына келтіру және дамыту. Екіншіден, «30 корпоративтік көшбасшы» жобасына кіретін инфрақұрылымдық және өзге де жобаларды қаржыландыру арқылы экономикаға ақша салу әрекеті. Бұл мақсаттарға Ұлттық қордан тағы 5 млрд. тенге бөлу көзделуде. Үшіншіден, бағасы 350 млрд. теңгені құрап отырған ауыл шаруашылық кешенін дамытуға бағытталған шаралар кешенін жүзеге асыру. Бұл сома түрлі көздерден және ең алдымен бюджеттен алынады.

Мемлекетіміздің салымшылардың банктік жүйеге сенімін нығайту мақсатында атқарып жатқан іс- шараларының ішінен айта кететін маңызды жайттардың бірі - салым иелерінің жинақтарының сақталуына кепілдікті жоғарылатуы. Коммерциялық банктердің салымшыларына егер мемлекет бұған дейін депозиттердің 100%-дық қайтарылуына, яғни 700 мың теңгеге дейінгі, кепілдік беріп келсе, қазір мұндай схемаға 5 млн. теңгеге дейінгі депозиттер кіретін болды. Бұған қоса, Ұлттық Банктің төрағасы А. Сәйденовтың мәлімдеуі бойынша, Қазақстан Депозиттерді Кепілдендіру Қорының жарғылық капиталын 30-дан 100 млрд. теңгеге көбейту туралы шешім қабылданды. Мұның өзі мемлекетіміздің халықтың жағдайына бей-жай қарамайтындығын дәлелдейді.

Ескерерлік тағы бір мәселе - Ұлттық Банктің минималды резервтер талабы нормативтерін төмендетуі. Еліміздің банктердің банкінің төрағасы А. Сайденовтың мәлімдеуі бойынша, ішкі міндеттемелер бойынша минималды резервтер талабы 5%-дан 2%-ға, ал өзге де міндеттемелер бойынша 7%-дан 3% -ға дейін төмендеді. Бұл шара қазандағы Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Ұлттық Банкке коммерциялық банктердің өтімділігін жоғарылату үшін (әсіресе, минималды резервтік талаптарды төмендету туралы мәселені қарастыруды) шараларды қолға алу тапсырмасы бойынша жүзеге асырылды. Минималды резервтік талаптар нормативтерін төмендету коммерциялық банктер үшін 200-400 млрд. теңге көлеміндегі ресурстарды босату үшін жоспарланған болатын.

Сонымен қатар, елдің қаржылық секторын нығайту үшін Қаржылық Қадағалау Агенттігі (ҚҚА) II деңгейдегі банктер үшін талаптарды қатаңдатуда. 2009 жылдың 1-шілдесінен бастап меншікті капиталдың минималды мөлшері 5 млрд. теңгені құрауы қажет, ал 2011 жылдың 1-шілдесінен бастап 10 млрд. теңгеге дейін ұлғайтылады. Бұл өзгерістер нарықтағы қатысушыларды електен өткізіп алады. Қазіргі таңда қызмет етіп отырған 36 банктің ішіндегі 15 қаржылық ұйым меншікті капиталдағы 5 млрд. теңге талабына сәйкес келмейді, ал 18 банктің меншікті капиталы 10 млрд. теңгеге жетпейді. ҚҚА-нің төрайымы Бахмутова Елена Леонидовна: «капитализация бойынша нормативтер жалпы тізімнің соңынан бастағандағы 15 банкке қатысты. Егер мұндай банктердің жеткілікті ресурстары және серіктестері болмаса, олардың қазірден нарықтан кеткені, яғни несиелік серіктестерге немесе қоғамдарға қайта құрылғандары, болмаса қаржылық емес, өздерінің кәсіби қызметтерімен айналысқандары жөн болар. Бұл едәуір жағымсыз салдардың - банктердің банкроттыққа ұшырауының алдын-алуға мүмкіндік береді », - дейді.

Үкіметтің, Ұлттық Банк және ҚҚА-нің бірлескен мәлімдемесіне сәйкес, банктердің провизия мөлшері ұлғайтылады, бұл өз кезегінде экономиканы несиелендіруде қаражаттардың тапшылығына алып келуі мүмкін. Осы жағдайда үкімет төрт жүйе құрушы банктердің акционерлеріне (Альянс Банк, Халық банкі, БТА Банк және Казкоммерцбанк) немесе «жарғылық капиталдың мөлшерін шұғыл түрде көбейту» немесе «СамұрықҚазына» қоры түріндегі мемлекетің акционерлері құрамына кіруге келісуді ұсынды. «СамұрықҚазына» қоры жалпы сомасы 5 млрд. АҚШ долларына банктердің акцияларының 25%-ын сатып алады (қосымша капитализация Ұлттық қордың есебінен бөлінеді) . Мәлімдемеде көрсетілген төрт банк те үкіметтің инициативасын жақсы қарсы алды және алғылары келетін ақша сомаларын атады (ККБ -200 млн. АҚШ доллары, Альянс пен Халық банктері - 500 млн. АҚШ долларларынан, ал БТА - 2, 3 млрд. АҚШ доллары) .

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс