Ішкі аудит қызметі қызметкерлерінің міндеттері мен оның орындалу мәні

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Ішкі аудит қызметі қызметкерлерінің міндеттері мен
оның орындалу мәні.

"Аудиторлық қызмет туралы" заң Қазақстан Республикасында ауди-торлық қызметті жүзеге асыру процессінде мемлекеттік органдардың, занды және жеке тұлғалардың, аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың арасында туындайтын қатынастарды реттейді. Ол 6 тармақтан және 25 баптан тұрады (тіркемені қараңыз).
1-тармақ. Жалпы ережелер (1-4 баптар).
2-тармақ. Аудитор, аудиторлық ұйымдар, аудиторлар палатасы (5-8 баптар).
3-тармақ. Аудиторлыққа кандидаттарды аттестациялау және ауди-торлық қызметті лицензиялау (9-13 баптар).
4-тармақ. Аудиторлық қызметті жүзеге асыру (14-16 баптар).
5тармақ. Аудиторлар мен аудиторлық ұйымдардың кұқықтары, міндеттері және жауапкершіліктері (17-20 баптар).
6-тармақ. Аудиттелінетін субъектілердің құқықтары, міндеттері және, жауапкершіліктері (21-25 баптар).
Казақстан Республикасының "Казақстан Республикасындағы банктер және банктік қызмет туралы" 31 қыркүйек 1995 ж. №244, "Сақтандыру қызметі туралы"-18 желтоқсан 2000 ж., №126-11, "Инвестициялық қорлар туралы" 7 шілде 2004 ж., №576-2, "Табиғи монополиялар туралы"-9 шілде 1998 ж., №272-1, "Акционерлік қоғам туралы" 13 мамыр 2003 ж. №415-2,,
"Жауапкершілігі шектеулі және қосымша жауапкершілікті серіктестіктер туралы" 22 сәуір 1998 ж. №220-1 заң-дарымен жоғарыда аталған субъектілер аудитін жүргізудің ерекшеліктері айқындалған.
Қазіргі кезде басшылыққа алынып жүрген заңнамалардың, атап айқанда Қазақстан Республикасының "Азаматтық кодексінің", "Әкімшілік құқық бұзушылық туралы" кодексінің 14, "Аудиторлық Қызмет туралы" заңның, "Лицензиялау туралы" заңның, Қазақстан Республикасы
Қылмыстық кодексінің 16 негізінде аудиторлар мен аудиторлық, ұйымдардың жауапкершіліктерін бірнеше түрге бөлуге болады: Аудиторлардың жауапкершілігі
Азаматтық-құқықтық
Әкімшілік
Қылмыстық
Қазақстан Республикасы үкіметінің 1999 жылғы 29 маусымдағы қаулысымен (өзгертулерімен және толықтыруларымен) аудиторлық қызметгі лицензиялау Ережесі бекітілді. Осы каулымен лицензия беру тәртібі мен шартгары, сондай-ақ аудиторлық қызметгі лицензиялауға қойылатын квалификациялық талаптар белгіленді 18.
Қазақстан Республикасының "Аудиторлық қызмет туралы" заңының 3-тармағының 9-бабында атгестациялауға жоғары білімі бар және экономика, қаржы, есеп-талдамалық, бақылау ревизия немесе құқық қорғау салаларында соңғы жеті жылдың бес жылы ішінде жұмыс тәжірибесін жинақтаған,' сонымен бірге жоғарғы оқу орындарында бухгалтерлік есеп және аудит бойынша ғылыми-оқытушылық қызметпен айналысатын және жоғарыда аталған салаларда соңғы бес жылдың екі жылынан кем емес мерзім ішінде тәжірибе жинақгалған тұлғалар жіберілетіңдігі айтылған.
Әр фирмашілік стандарттың негізіне қойылатын негізгі қағидалар: тәуелсіздік, кәсіби, тәртіп этикасын қадағалау, пікірдің негізделуі, ақпаратты берудің дәлдігі және клиентке жақсы қарым-қатынас.
Ғылыми тұрғыдан қарастыратын болсақ этиканың теориясы бар. Онда әртүрлі мамандардың этикалық бейнесі бар. Сондықтан да этика кодексі арнайы категория ретінде тарап кеткен. Ол кодексте әртүрлі мамандар үшін әдет-ғұрып, тәртіптілік, ізеттілік көрсету жолының құрамы анықталған.
Арнайы мамандар тілімен айтқаңда жалпы этика екі түрге бөлінеді. Ол - жалпы жан дүние этикасы және мамандық (жұмыс) этикасы. Қандай мамандық болса да олардың этикасы мамандық негізінде қалыптасқан қызмет саласының ерекшелігіне негізделген әдептілік, ізеттілік, философиялық тұргыдан анықталған. Профессор Дж. Робертсонның айтуынша: "мамандық этикасының кодексінің жалпы этика теориясынан айырмашылығы онда нақты мамандық проблемаларына жауап анықталған. Мамандық этикасының кодексінде нақты мамандарға қойылатын талаптар анықталған. Онда мамандарга қойылатын этикалык, талаптармен қатар әдептілік, ізеттілік түсініктері де анықталған. Ал мамандар өз кезегінде сол . көрсетілген этика талаптарын орындауға міндетті болған. Оны орындамаған жағдайда мамандық саласында тәртіп болмайды". Осы келтірілген мамандар этикасы аудит қызметкерлеріне де тән. ,
Батыс елдерінде этика мәселесінің шешімі арнайы мамандар этикасының кодексімен қарастырылған. Онда аудитор этикасынын құрамы, оларға қойылатын этикалық талаптар атап көрсетілген. Осындай мамандар этикалық кодексінің бірі ол -Ұлыбритания елінде қалыптасқан. Онда ең алдымен аудиторға қойылатын талаптар: адалдық, дербестік және объекттивтік қасиеттер.
Аудитордың адалдығы объективтілік қасиеттері мамаңдар этикалық кодексінде өте қысқаша қарастырылган. Тек онда аудитор кәсіпкер ретінде әрқашан адал, шыншыл болу керек екені қарастырылған. Осы орайда аудитор тек өзі ғана адал, шыншыл болып қана қоймай ол өзімен қатар қызметтестерінен де сондай адалдықты талап етуі қажет. Сонымен қатар тапсырушылармен сондай адал, шыншылдық қатынаста болуы керек. Мысалы, тапсырушының жұмысына біліктілігі жетпейтін болса, кәсіпкерлік пайдасын ойламай ондай жұмыстан алдын ала бас тартуы тиіс.
Аудитор өз жұмысында объективтілік көрсету үшін ол жұмыс барысында барлық фактілерге әділ көзбен қарап өз ойын объективтілікпен тұжырымдауы қажет.
Мамандар этикалық кодексінде аудитордың дербес, тәуелсіздік көрсету жолына көп көңіл бөлінген. Ондағы негізгі мәселе тәуелсіздікті қамтамасыз ету үшін, алдымен объективтілікті және күдіктілікті жібермей жұмыс істеу. Себебі, көптеген факторлар күдіктілік туғызады, содан кейін ол объективтілікке әсерін тигізеді. Сондықтан мамандар этикалық кодексінде күдіктіліктен алшақ болу жолын, оған жол бермеу үшін не істеу керек екенін қарастырған.

Біріншіден, тапсырушымен қарым-қатынаста тәуелді болу жағдайына немесе аудит принциптерін бүзу жағдайына жол бермеу керек. Әрине, аудит қызметінің барысында аудитор тапсырушымен үздіксіз байланыста болады, ал жеке аудиторлар болса гонорар алу үшін тәуелсіздік жағдайда болады деуге де болады. Сонда да болса аудитор өзінің тәуелсіздігін, тапсырушыларын сақтауға тиісті. Осы орайда мамандар этикалық кодексінде көрсетілгендей аудитордың еңбеқақы мөлшері кәсіпорын пайда сомасынан 15 %-тен аспауы қажет. Егер де одан жоғары мөлшерде аудитор еңбекақы алатын болса, ол оның тәуелсіздігіне күдік тұғызады.
Екіншіден, аудитор өзінің дербес, тәуелсіздігін қамтамасыз ету үшін тапсырушылармен туыстық, семьялық, таныстық қатынасының жоқ екеніне күмәнсіз болуы керек. Себепсіз тапсырушы мен аудитор фирмасының немесе жеке аудитордын жоғарыда айтълғандай байланысы болса онда аудит қызметінің тәуелсіздігіне күмән туғызады. Сондықтан да 1989 жылы Ұлыбритания елінде арнайы заң шыққан. Онда: "тапсырушы аудит директорымен, фирмасымен туыс болса немесе жакын жолдастық қатынаста болса, аудит фирмасының директоры екі жыл бүрын қызметтес болса онда аудит фирмасының тапсырушыдан жұмыс қабылдауға құқысы жоқ" -. делінген.
Үшіншіден, аудит этикасының кодексіне ерекше айтылған ой ол -аудитор өзінің дербестік этикасын сақтау үшін тапсырушы кэсіпорынмен материалдық, қаржылық байланыста болмауы керек. Ол кәсіпорынмен және
Эвестициялық немесе акционерлік қарым-қатынаста болса оны үзуге міндетті. Сол сияқты аудитордың әйелі немесе балаларының инвестицияға, Облигация, қүнды қағаздарға қатысы болмауы керек.
Төртіншіден, аудитор сыйлық алудан, қонаққа барудан немесе несиеге ақша алудан тікелей бас тартуы қажет. Аудит этикасының кодексінде тағы ерекше айтылған жағдай ол -соттасу немесе сот тергеуінен аулақ болуы керек. Ондай жағдайға душар болған кезде тапсырушының жұмысы туралы коммерциялық құпиялар жария болады да, тапсырушы кәсіпорынға үлкен моральдық және материалдық зиян келтіреді, ол жағдай аудит фирмасына да тиімді болмайды. Ондай жағдай" болса ол аудит фирмасының беделін түсіріп, тәуелсіздігіне күдік туғызады. Сонымен қатар ондай аудит фирмасы тапсырушылардың сенбеушілігіне, күдікті болуына, жүмыс беруден бас тартуына әкеліп соқтырады.
Аудит қызметі қалыптасқан елдерде ішкі аудит, үлкен және орталау шаруашылық субъектілерінен қүралады. Оның ұйымдастыру ерекшеліктері:

1) шаруашылық субъектілерінің басшылары, әкімшіліктері ішкі аудит
қажет деп тапқан жағдайда өзіне, ішкі тобын құруға шешім қабылдап,
аудиторлық куәлігі бар маман іздейді;
2) аудитор маманы мен кәсіпорын, басшылары келісім-шарт жасасып:
а) аудитор тобының атқаратын қызметін нақты анықтайды;
б)жұмыс атқару тәртібі, жұмыс орны, аудитордың және
тапсырушының міндеті нақты көрсетіледі;
в)аудитор тобының штаты анықталып, еңбек ақы төлем сомасы анықталады.
Бұл келісім-шарттың зандылық кұқысы бар, осы орайда ескеретін жағдай аудитор тобы келісім-шартта көрсетілген еңбек ақысы туралы тапсырушыға тәуелді емес. Яғни, қаржылану, төлем мәселесі аудит қызметіне ешқандай әсерін тигізбейді. Сондықтан да, ішкі аудит тобы өз қызметін жүргізуде, барлық өзіне қажет мәлімет жинауда кәсіпорын басшыларынан ешқандай қысым немесе тергеушілік кездестірмейді. Тағы да ішкі аудит тобының тәуелсіздігі жоғарғы сатыдағы аудит фирмаларының бақылауы арқылы іске алады. Себебі, ішкі аудит тобы өз жұмысы туралы тікелей жоғарғы сатыдағы аудит кұрылымына, директорлар комитетіне ақпарат тапсырып отырады. Соңдықтан да ішкі аудит тобына тапсырушылар немесе басқа әкімшілік құрылымы, ешқандай қысымшылық немесе өздерінің тарапынан ешқандай талап, міндет қоя алмайды.
Ішкі аудиттің ең негізгі мақсаты -- ол, кәсіпорын шаруашылығы туралы құралған мәліметтің дұрыстығына, шындығына бақылау жасау, сөйтіп басқару барысында қолданылатын мәліметтің шындығын, дұрыстығын қамтамасыз ету.
Ішкі аудиттің мақсаты кәсіпорынның экономикалық саясатының орындалуына бақылау жасау, қазіргі кезде біздің елімізде есеп саясатының орындалауына немесе өзгеріс болса оның себебін орынды немесе орынсыз екеніне аудиторлық анықтама жасау. Ішкі аудит тобы осы өзінің ізгі мақсатыт іске асыру үшін жүйелі түрде бухгалтерлік есеп жұмысына, ішкі бақылау жұмысына үздіксіз тексеру жүргізіп отырады.
Ішкі аудит қызметі қалыптасқан елдерде аудит қызметі қаржы ақпаратын, информация құрылымын, бухгалтерлік есеп жүмысын ғана тексеріп қоймай басқалай да көптеген экономикалық қызметтер көрсетеді. Олар шаруашылық субъектілерінің кәсіпкерлік көрсеткіштеріне экономикалык талдау жасап, оның экономикалық даму жолына болжам жасау, қаржы стратегиясын белгілеу, маркетинг зерттеуін жүргізу, басқару жүмысына түсініктеме беру тағы басқа сол сияқты қызметтер. Яғни, ішкі аудит тобы тапсырушылар талабына сәйкес жан-жақты қызмет көрсетеді. Сонымен қатар ішкі аудитор тобы сол кәсіпорын күрылымының бір бөлімі болып саналады. Кәсіпорын шаруашылығында аудит тобы ішкі бақылаушы болып қана қоймай, ол есеп саясатының орындалуын бақылап, баға беріп отыратын сарапшы ролін атқарады.
Қорыта келгенде, ішкі аудит кәсіпорын саласында басқарушьшық жұмысын жүргізуге өте қажет қызмет. Ішкі аудит ережесінде оның құрылымы, аудитордың қызметкерлік ережесі, аудит стандарты, нормативтік құжаттары, әдістемелік ереже-нұсқаулары анықталған. Ішкі аудит жұмысының тиянақты және жақсы жүргізілуі сол ішкі аудит жағдайының сапасына, онда қарастырылған талаптардың құндылығына, кәсіпорынның экономикалық саясатына байланысты болады.
Ішкі аудит ережесін дайындауға шаруашылық субъектілерінің жауапты қызметкерлері қатысуы қажет. Біріншіден, экономика және қаржы директоры, бас бухгалтер, тексеру комиссиясының бастығы. Әрине, бүл қүжаттың жоғарғы сатыдағы құрылымда, акционерлер қоғамында немесе жалпы жиналыста бекітілгені жөн. Сонда ол ішкі аудит тобының тәуелсіздігіне көп көмегін тигізеді. Ішкі аудит тобының тәуелсіздігі тексеру комиссиясының және директордың нақты келісім, билік жасап оның құқы мен өкілдігін анықтап бекітуімен кепілдік алады.
Ішкі аудиторлық тексерудің объектісі, қаржы ақпараты, өндіріс процесі және компьютер жүйесі. Себебі, шаруашылық субъектілерінің негізгі шығыны осы көрсетілген шаруашылыққа тиісті. Оның ішінде өндіріс барысының шығыны, әсіресе материал шығыны, өндіріс, қызметкерлеріне еңбек ақы шығыны, табиғи және өндірістік қосалқы шығын, ішкі аудитті ұйымдастыру шығыны, тағы басқа шығындар кәсіпорын және олардың басшысы үшін арнайы тексеру немесе ішкі бақылау барысын ұйымдастыру ішкі аудит жағдайында жан-жақты қарастырылуы қажет. Жалпы ішкі аудит жан-жақты көптеген бақылау және тексеру қызметін атқаруға міндетті. Ішкі аудит тексеру жасаумен қатар барлық бухгалтерлік қүжаттардың дұрыс жазылуын, әкімшілік тәртіптің орындалуын, қабылданған директивтік шешімнің және кәсіпорын бойынша шығарылған бұйрықтың орындалуын қадағалап тексеріп отыруға міндетті. Онымен қоса түгелдеу процесін жүргізу және оның нәтижесін шығарып басқарушылық мәліметін талдау арқылы жалпы шаруашылықтың даму жолын қарастырады.
Ішкі аудит қызметі қызметкерлерінің міндеттері мен оның орындалу ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.