Ыбырай Алтынсарин. Өмірі мен балалық шағы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Өмірі мен балалық шағы.
Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы 20 қазанда қазіргі Қостанай облысының Затобол ауданында туған. Әкесі Алтынсары ерте өліп, атасы Балқожаның тәрбиесінде болған Орынборда ашылмақ болашақ орыс-қазақ мектебіне жаздырып қойыпты.1850 жылы сол мектеп ашылғанда түскен 30 қазақ баласының бірі-Ыбырай болған.
Қазақ балаларын орысша оқыту арқылы олардан қазақ даласын билейтінн патша чиновниктеріне көмекші әкімдер даярлау мақсатымен ашылған мектепке Балқожа би де немересін осы үмітпен берген. Бірақ Ыбырай мектепті жан-жақты білім алуға пайдаланған.Сондықтан ол сабақты ерекше ынтамен оқиды.Сөйтіп, мектепті 1857 жылы өте жақсы деген ба.амен бітірді.
Содан кейін екі жылдай Ыбырай өз елінде тілмаштық қызмет атқарады. Қазақ қоғамының қайшылықты тұрмысын тереңірек түсініп,оның болашағы жайлы ойлануда бұл аз уақыттың өзі Ыбырай өмірінде едәуір із қалдырады.
1859 жылы Ыбырай Алтынсарин Орынбордағы Шекаралық комиссияға тілмаш болып ауысады.Бұл кезде ол Шекаралық комиссияның төрағсы, Шығысты зерттеуші белгілі ғалым, профессор В.В.Григорьевпен жақын танысады.Балқожаны жақсы білетін және сыйлайтын Григорьев Ыбырайға аса ілтипатпен қарап,өзінің бай кітапханасын пайдалануына оған мүмкіндік берген.Осы кітапханада Ыбырай Григорьевтің көмегімен орыс жазушыларының шығармаларын, орыс және дүние жүзі ағартушыларының еңбектерін, ұлы адамдардың өмірі жайлы кітаптарды көп оқыған.Өз заманының озат ой – пікірімен танысқан.Әдебиет, саясат, ағарту саласындағы журналдарды да қараған.
Осылайша өз бетімен оқудың нәтижесінде білім қорын едәуір молайтқан Ыбырай өзінің болашағын тілмаш болудан емес, халыққа пайдалы қызмет істеуден іздейді. Оның бойында ағартушылыққа деген ынта туады.Сөйтіп,сол заманның прогресшіл ағартушыдық ой-пікірі негізінде оның көзқарасы қалыптаса бастайды.1860 жылы Орал сыртындағы қазақтар үшін төрт бастауыш мектеп (Трицк,Торғай,Ырғыз және Қазалы қалаларында) ашуға ұйғарылған кезде,Ыбырай өзі сұранып Торғай мектебіне мүғалім болуға рұқсат алады.

Кел, балалар, оқылық!
Бүкіл өмірін ағарту ісіне арнаған Ыбарай Қазақ хрестоматиясына кірген өлендерінде де халы ағарту идеясын шығарма арқылы санаға әсер етуді
көздейді.Оның Кел, балалар, оқылық!, Өнер-білім бар жұрттар өлеңдері осындай мақсатта туған.
Кел балалар, оқылық! өлеңді жастарды оқуға, білім алуға шақыру үлгісінде жазылған.
Оқысаңдар, балалар,
Шамнан шырақ жағылар.
Тілегенің алдыңнан
Іздемей-ақ табылар.
Кел, балалар, оқылық!
Оқығанды көңілге
Ықыласпен тоқылық!
Өлеңнің әр шумағын оқудың пайдасын әр жақты түсіндіруге құра отырып, ақын соңғы жолдарын ылғи қайталап отырады.
Сөйтіп, ақын, бір жағынан, жастарды оқуға, білім алуға үндесе, екінші жағынан өмірдің бар қызығы тек қана байлықтыа деп ұғатын, оқу, өнер, ғылым-білімге, оның жалпы халық үшін керектігіне еш мән бермейтін ескі көзқарасқа соққы берді. Өмірдегі сарқылмайтын мол байлық- білім екендігін айта келіп, білімге адамның қолы жету үшін, ерінбей оқу, қажымай еңбек ету керектігін түсіндіреді. Есті бала мен ессіз баланы қарама-қарсы қойып, жастарға кімнен үлгі алып, кімнен безу қажеттігін көрсетеді.
Ыбырай Өнер- білім бар жұрттар атты өлеңінде оқу, білім алудағы мақсат неде екенін кеңінен аша түседі. Өлеңінің негізгі идеясы- қараңғы қазақ қауымына озық мәдениетті елдердің үлгі- өнегесін көрсету.
Оқудағы мақсат- ел билейтін әкім болу деп ұғатын ескішіл замандастарына қарама-қарсы Ыбырй жастардың білімді адам болғандағы мақсаты өз халқының бір керегіне жарау, оның ілгерілеуіне жетекшілік жасу, өз елін тастан сарай салдырып, айшылық алыс жерлерден көзінді ашып-жұмғанша, жылдам хабар алғызатын елдерді қатарына жеткізу деп білді. Келешекке сенімі мол Ыбырай арманын өзі орындай алмаса, жастар орындайды деп үміттенді. Өмір көркі, болашақтың иесі- жастар деп ұқты. Сөйтіп, өзін қоршаған надандықты шеней келіп:

Біз надан боп өсірдік
Иектегі сақалды.
Өнер-жігіт көркі деп,
Ескермедік мақалды.
Біз болмасақ, сіз барсыз,
Үміт еткен достарым,
Сіздерге бердім батамды!
Еңбекпен табылған дәм тәтті
Қазақ хрестоматиясына кірген әңгіме - новеллаларынада Ыбырай жастарды еңбекті сүюге, оқу- өнерге ұмтылуға, Отанын, елін сүйетін патриоттық сезімге, талапты, жігерлі, кішпейіл болуға баулиды. Жалқаулықты, қиянат жасауды, надандықты сынап, жас ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.