КОРПОРАТИВТІ ТАБЫС САЛЫҒЫ БОЙЫНША ЕСЕПТІ ҰЙЫМДАСТЫРУ ЖӘНЕ ЕСЕПТІЛІКТІ ҚАЛЫПТАСТЫРУ

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Есеп саясаты туралы түсінік және оған қойылатын талаптар

Бухгалтерлік есеп принциптері бойынша кәсіпорынның есеп саясаты деп ұйымның бухгалтерлік есепті жүргізу әдістері мен тәсілдерінің жиынтығын, яғни алғашқы бақылау, құндық өлшеу, ағымдағы топтау мен шаруашылық (жарғылық және басқа) қызметтің фактілерін жинақтап қорытындылау жолдарын айтады.

Бухгалтерлік есепті жүргізу әдістеріне шаруашылық қызмет фактілерін топтау мен бағалау әдістері, активтердің құнын есептеу, құжат айналымын қабылдауды ұйымдастыру, түгендеу (инвентаризациялау), бухгалтерлік есепшоттарын қолдану әдістері, бухгалтерлік есептің тіркелім жүйесі, мәліметті өндеу мен басқа да сәйкес әдістер мен амалдар кіреді.

Ұйымның өзінің есеп саясатын өндеу мүмкіндігі мен қажеттілігі бухгалтарлік есеп пен басқа екінші деңгейлі нормативтік құжаттар бойынша баптарда (стандарттарда) қарастырылған бухгалтерлік есептің кез келген мәселелерін шешудің көп түрлілігімен анықталады. «Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қазақстан Республикасының заңы мен Бухгалтарлік есеп принциптерінде кәсіпорын өзінің есеп саясатын құруы барысында бұйрық немесе жарлық бойынша қажетті құжаттар тізімін бекітуі керек екендігі көрсетілген. Бұл бекітілетін құжаттардың қатарына мыналар жатады:

Бухгалтерлік есептің уақытылы және есеп берудің толық тиісті талаптарына сәйкес жүргізілуі;
Бухгалтерлік есеп жұмысын жүргізуде қолданылатын синтетикалық және аналитикалық шоттарының жұмысын жоспары;
Алғашқы есеп құжаттарының типтік нысандары;
Ұйымның ішкі бухгалтерлік қорытынды есеп құрудағы құжат нысандары;
Актив пен міндеттемелерді бағалау әдістері;
Актив пен міндеттемелер түгендеуін (инвентарзациясын) өткізу тәртібі (реті)
Құжат айналымы ережелері мен есеп ақпараттарын өндеу технологиясы;
Шаруашылық операциялары бақылау тәртібі;
Бухгалтерлік есепті ұйымдастыруға қажетті басқа шешімдер.

Кәсіпорының қабылдаған есеп саясатын сол ұйымдағы бухгатерлік есептің маңызды мәселелерінің бірі.

Ұйымның есеп саясатын таңдауы мен негіздеуіне келесі негізгі факторлар әсер етеді.

меншік нысанымен құқықтық-ұйымдастырушылық нысаны (жауапкершілігі шектеулі серіктестік, ашық акционерлік қоғам, жабық акционерлік қоғам, өндірістік кооператив және тағы басқа) ;
салалық қызметтің түрі (өнеркәсіп, құрылыс, сауда, көлік, ауыл шаруашылығы және тағы басқа) ;
Қызметінің көлемі, жұмысшылары мен қызметкерлерінің орташа тізімдік саны және тағы басқа) ;
салық салу жүйесімен арақатынасы (әр түрлі салық түрлері бойынша жеңілдіктер немесе салық төлеуден босату, салық мөлшері және тағы басқа) ;
қаржы-шаруашылық қызметін дамыту стратегиясы (ұйымның экономикалық дамуының ұзақ мерзімдік перспективасының мақсаттары мен міндеттері, инвестициялардың жұмсалу бағыты, келешектегі (перспективалық) мәселелерді шешудің тактикалық тәсілдері) ;
ұйымның ақпараттық қамсыздандыру жүйесі (оның тиімді әрекетіне қажетті барлық бағыттары бойынша) ;
материалдық базасының болуы (компьтерлік техника мен басқа да оргтехника жабдықтарымен қамсыздандырылуы, бағдарламалық- әдістемелік қамсыздандыру және тағы басқалар) ;
кәсіпорындағы бухгалтерлік мамандарының (қаржы бөлімі қызметкерлерінің) біліктілігі және басшылардың экономикалық батылдылығы, ынталылығы мен тапқырлық деңгейі;

Кез келген ұйымның өзінің қызметін іске асыру үшін таңдап бекіткен есеп саясаты толықтылық, уақыттылық, сақтық, қарама қайшылықсыздығы мен орындылық талаптарына сай болу қажет.

Көрсетілген талаптардың әрқайсының мазмұнын қарастырайық.

Толықтылық. Кәсіпорынның таңдап алған есеп саясаты оның есептеу жолын толық қамтамасыз етуі керек.

Уақыттық. Кәсіпорының шаруашылық әрекетінің фактілері бухгалтерлік есеп пен беруде уақытында көрініс табуы қажет. Ешқандай операциялар бухгалтерлік есеп шоттарында тіркеу барысында кешіктірілмейді немесе орындалмай тұрып есепке алынбайды.

Сақтық. Қолданылатын есеп әдістері бухгалтерлік есепке алынуға тиісті кірістер мен табыстарға қарағанда, жасырын резервтердің жасалуына жол бермей, шығындар мен міндеттемелерді айқын бейнелеуге дайын болуды қамтамасыз ету керек, яғни есепке алынған немесе алуға нақтылы мүмкіндік (кепілдік) бар болатын кірістер алынады.

Қарама-қайшылықсыздығы . Есептің таңдалынған әдістері әр айдың соңғы күнтізбелік күніне айналымның талдамалық есебі мен шоттар бойынша қалдықтардың синтетикалық есеп мәліметтерінің теңдігін қамтамасыз етіп отыруы қажет.

Орындылық. Кәсіпорынның есеп саясаты бухгалтерлік есепті орынды және үнемді жүргізуді қамтамасыз етуі керек.

Есеп саясатының мазмұны

Кәсіпорынның есеп саясаты сол кәсіпорында қолданылатын бухгалтерлік есеп жүйесінің тұтастығын және оны құраушы әдістемелік, техникалық, ұйымдастырушылық жақтардың барлығын қамтиды.

Есеп саясатының әдістемелік жағына мына элементтер кіреді: мүлік пен міндеттемелерді бағалау әдістері, мүліктің әрбір түрлері бойынша амортизация (тозу) есептеу әдістері, табысты (түсімді) есептеу әдістері және тағы сол сияқты.

Осылайша белгіленген заңға сәйкес кез келген заңды тұлға болып табылатын ұйым өзінің есеп саясатын құрастырған уақытта төменде аталған бухгалтерлік есептің негізгі әдістемелік аспектілерін айқындауы қажет.

Негізгі құралдарына амортизациялық аударым сомасын есептеу әдістері.
Материалдық емес активтеріне амортизациялық аударым сомасы есептеу және олаврды есептеп шығару жолдары.
Шығындарды топтау мен өндіріс шығындарына жатқызу (апару) әдістері.
Өндіріс шығындарын және өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі.
Жанама шығындарды анықтау және оларды объектілер арасында тарату әдісі.
Дайын өнімдерді кіріске алудың есебі.
Аяқталмаған өндірісті анықтау және бағалау және бағалау жолдары.
Материалдық қорларды бағалау әдістері.
Негізгі құралдарды жөндеу бойынша шығындар есебін ұйымдастыру.
Курстық айырманы есептеу.

Өндірістік шығындарды есептеу мен өнімнің өзіндік құнын есептеу, яғни калькуляциялау жүйесі. Өндірістің технологиялық және ұйымдастырушылық ерекшеліктеріне, өндірістік циклдің ұзақтығына, өнім түріне, оның күрделілігіне, өндірістің түрі мен сипатына байланысты кәсіпорындар шығындарды есептеу мен өнім құнын калькуляциялау келесі негізгі әдістерін қолдана алады:

Нормативтік әдіс (нормативный),
өндірістік өңдеу сатысы (попередельный),
тапсырыстық әдіс (позаказный),

Жанама шығындарды калькуляциялау объектілері арасында тарату әдісі. Жанама (қосымша) шығындарды тарату базасы ретінде кәсіпорын мына төменде аталған әдістерді пайдалана алады:

өндірістік жұмысшылардың еңбекақысын төлеуге байланысты тікелей (прямые) шығындар;
тікелей шығындардың жалпы сомасы;
материалдық шығындардың сомасы;
сметалық мөлшерлеме;
өткізілген (шығарылған) өнім көлемі.

Аяқталмаған өндірістің бағалануы. Жаппай және сериялы өндірісте аяқталмаған өндіріс құн бойынша бағаланады:

нақты немесе нормативті (жоспарланған) өндірістік құн бойынша;
тікелей шығындар бойынша;
жұмсалынған шикізаттар мен материалдардың құндары бойынша.

Өнімнің бір ғана түрін өндіретін кәсіпорындардың бухгалтерлік балансында аяақталмаған өндіріс нақты жұмсалған шығындар б/а есептеледі.

«Бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы» Қ. Р-ның заңы бойынша кәсіпорындардағы бухгалтерлік есепте қолданылатын тіркелімдердің мазмұны мен бухгалтерлік ішкі есеп мәліметтері коммециялық құпия болып табылады.

3. Есеп саясатын дайындау .

Кәсіпорынның есеп саясаты осы ұйымның құрылған уақытша дайындалады. Оны дайындаумен кәсіпорынның бас бухгалтері немесе арнайы есеп (экономикалық) бөлімі айналысады. Дайындалған есеп саясатын кәсіпорынның басшысы өзінің бұйрығымен немесе өкімімен бекітеді.

Бұйрықтың құрамында есеп саясатын есеп беру жылына қабылданған барлық пункттерінің мазмұны толық ашылып жазылады. Сонымен қатар әр пунктке тоқтала келіп қандай нормативтік құжат бойынша немесе қандай заң негізінде есеп саясатының дайындалғандығы көрсетіледі. Қазақстан Республикасының заңдарымен қатар есеп саясатын дайындауда ұйымның ішкі құжаттары негізге алынған болса (лауазымды тұлғалар туралы, ішкі ережелер, бұйрықтар мен өкімдер тағы да басқа) міндетті түрде ол туралы түсініктеме берілуі қажет.

Кәсіпорынның есеп саясатына енгізілген өзгертулер осы ұйымның басқару құжаттарымен, яғни бұйрық, өкім немесе қаулыларымен ресімделуі қажет. Ұйымның қабылдап бекіткен есеп саясаты сол кәсіпорынның қызмет атқаруы барысында қолданылады. Оған өзгеріс енгізу мынадай жағдайларда жүргізізілу мүмкін:

Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есеп беру туралы заңының өзгеруіне сәйкес;
бухгалтерлік есеп бойынша нормативтік актілердің өзгеруі салдарынан;
жаңа бухгалтерлік есеп стандартына көшуге байланысты және т. б.

Кәсіпорынның бухгалтерлік есепті жүргізу жолдары ұйымның есеп саясатының дайындарған кезінде таңдалып алынады. Бұл есеп саясаты кәсіпорынның барлық құрылымдық бөлімшелерінде олардың орналасқан орындарына қарамастан қолданылады. Ұйымның филиалдарының, еншілес және тәуелді серіктестерінің және тағы басқа бөлімшелерінің өзіндік

бухгалтерлік есеп жолдарын жүргізуіне, яғни басқа есеп саясатын тағдауына құқығы жоқ.

Бас кәсіпорын қаржылық қызметінің бөлімшелерінің есеп саясатындағы болған өзгерістер туралы алдын ала қамтамасыз етуі қажет.

Ұйымдардың түсініктеме жазуларына (пояснительная записка) жыл бойы орындалған жұмыстар бойынша жасалынған қаржылық талдаудың мәтінімен қатар бухгалтерлік қорытынды есеп туралы шығарылған шешім және бөлу тәртібі жазылады. Сонымен қатар осы түсініктеме жазуда кәсіпорынның келесі жылға қабылдаған есеп саясаты (егер оған, яғни есеп беру жылына өзгерістер енгізілген болса) жазылады.

1 САЛЫҚТЫҚ ЕСЕПТІҢ ТЕОРЕТИКАЛЫҚ НЕГІЗДЕРІ

1. 1 Салықтық есептің мәні мен принциптері.

Салықтық реформалар біздің еліміздегі ең бір қиыншылықты мәселелердің бірі болып табылады, өйткені салықтық жүйе ‒ нарықтық қатынастардың маіызды элементі және елдегі экономикалық жаңартулардың сәттілігі көбіне соның дұрыстығына байланысты болады. Сондықтан да салықты алуға тырысатын мемлекет қатаң салықтық міндеттемелер қоюына келеді, оларды орындамау мемлекеттік мәжбүрлеу шараларымен жазаланады, олар қылмыстық жазаға тартылуға дейін де барады. Америка мемлекеттігінің «негізін қалаушы әкесі» Бенджамин Франклин: «Өмірде сөзсіз екі-ақ нәрсе: өлім мен салық», ‒ деп тегіннен-тегін айтпаған [1, с. 31] .

Салық ‒ практика мен теорияда ұзақ уақыттық қалыптасуды бастан кешкен, қисынды, көпфункционалды құндық категория. Салықтар, табысты жинау мен қайта бөлу әдісі ретінде мемлекетпен бірге пайда болды.

Салықтардың түпнегізін түсінуге салық салу теорияларының классигі А. Смит еңбектерінің маңызы зор [2, c. 16], оның көзқарастары мемлекеттердің негізін қалады. А. Смит салық салудың келесідей принциптерін көрсетті, оның айтуынша, принциптер салықтардың сай болуы тиіс талаптары:

‒ азаматтар мүмкіндігінше қабілеттері мен күштеріне сәйкес үкіметті ұстап тұруға қатысуы қажет, яғни мемлекеттің қамқорлығы мен қорғауына сәйкес, алған табыстарына салық төлеуі тиіс. Кез келген салық міндетті түрде теңсіздік болып табылады, себебі 1/3-ң алатыны болғандықтан, қалған 2-не қатыстығы жоқ.

‒ әрбір жеке тұлға төлеуге мідеттелген салық өз еркінше емес, дәл анықталуы тиіс. Төлеу мерзімі, әдісі, сомасы, барлығы төлеуші күшін де, басқаға да анық болуы тиіс.

‒ әрбір салық төлеуші үшін ыңғайлы уақытпен әдіс бойынша алынуы тиіс.

‒ халықтың қалтасынан алынатын әрбір салықтың мемлекет қазынасына артық түсімдерден мүмкіндігінше кең болуын қарастыра отырып белгілеуін көздеу қажет.

Сөйтіп, біздің көзқарасымыз бойынша, салық салу салықтардың практикалық арналымын жүзеге асыратын төрт функция орындайды, ол сурет 1-де көрсетілген.

Фискалдық функция ‒ негізгі функция; ол табыстардың бюджет пен зейнетақы кадрларының мемлекеттік бағдарламаларды орындау мақсатымен қалыптасуын, шоғырлануын білдіреді. Бұл қаржылар әлеуметтік қызметтер, ауылшаруашылық қажеттіліктер, сыртқы саясатты қолдауға, қорғаныс, қауіпсіздік, әкімшілік басқарушылық шығындар, мемлекеттік қарыз бойынша төлемдерге жұмсалады.

Сурет 1 ‒ Салықтардың маңызды функциялары (автордың арнайы әдебиеттерді зерттеуі нәтижесінде жасалған) .

Әлеуметтік фунция салық салудың әр түрлі сомалары негізінде жүзеге асады. Бұл функцияның арқасында табыстары әр түрлі халық арасында бөлу жүреді. Әлеуметтік функцияның мысалдары ретінде табысқа прогрессивті салық салу, салықтық жеңілдіктер, бағалы заттарға акциздер.

Реттеушілік фунция мемлекеттік салықтық саясаттың мақсаттарын жүзеге асыру механизмдерінің жұмысына бағытталған. Бұл функция салықтардың инвестициялық процестерге, өндірістің өсімі мен төмендеуі және оның құрылымына әсер етеді. Бұл функцияның мәні: салықтар тұтынуға арналған ресурстарға салынады, ал өндірістік қорларға бағытталған ресурстар салықтан босатылады, сондықтан да бұл функцияның үш құраушысы бар:

‒ ынталандырушы қосымша функциясы жеңілдіктер мен салықтан босатулардан тұрады

‒ ынтасыздандырушы қосымша функциясы түрлі салықтық қойылымдарды ынталандыру арқылы құмар ойын бизнесін, т. б. тежеу, кедендік баждарды көтеру арқылы, елден капиталды шығаруды тоқтату.

‒ өндірушілік қосымша функциясы қолданылып жатқан ресурстарды қайта жаңғырту үшін капиталды шоғырландыруға арналған.

Бақылау функциясы мемлекетке салықтық түсімдердің бюджетке дұрыс, толық әрі дер кезінде түсуін қамтамасыз етуге, олардың көлемін қаржылық ресурстарға деген қажеттілікпен салыстырып, нәтижесінде салық жүйесінің, бюджет саясатының реформаларын жүргізуге көмектеседі.

Жоғарыдағын жалпылай келе, келесідей қорытындыға келуге болады, салық ‒ бұл мемлекеттің ұйымдар мен азаматтардан белгілі мөлшерде, заңмен белгіленген тәртіппен жиналатын алымдары.

Ол мемлекеттің пайда болуынан бастап қалыптаса бастаған және қоғамдағы экономикалық қатынастардың міндетті бөлігі болып табылады. Қазіргі дамыған қоғамда салықтар ‒ мемлекеттің негізгі табыс формасы. Бұдан басқа, салықтық механизм мемлекеттің қоғамдық өндіріске, оның динамикасы мен құрылымына экономикалық тұрғыдан әсер ету құралы болып табылады [3, c. 21] .

«Cалықтық кезең» және «есептік кезең» түсініктерін айыра білген жөн. Кейде олар бір-біріне сәйкес келуі мүмкін, ал кейде есептілік салықтық кезеңге бірнеше жасалуы мүмкін.

Бір салықтық кезең ішінде салық салу базасы куммулятивтік және куммулятивтік емес әдістермен жүзеге асыруы мүмкін, яғни бөліп-бөліп немесе кезең басындағы өспелі нәтижелермен. Белгіленген салықтық кезеңге карай, салықтардың мерзімдік және периодтық-календарлық түрлерін ажыратады. Мерзімдік салықтардың кезеңі салық салу объектісі пайда болғаннан кейін басталады. Негізінен оларға акциздер жатады. Мысалға, спирттің барлық түрлеріне, алкогольді өнімдерге, шылым өнімдеріне бюджетке акцизді төлеу операциясының жүзеге асырылуынан кейін 10 күннен кешіктірілмей жүзеге асурылуы тиіс. Сонымен қатар сатып алынған көлік қүралдарына салық оны тіркеуге қойғанға дейін немесе тіркеген кезде төленуі қажет.

Периодтық салықтар белгіленген күнтізбелік мерзімде төленеді. Сонымен қатар салық төлеушілер салықтық жеңілдіктерді қолданады. Жеңілдіктер салықтық міндеттеме көлемін төмендетуге және кейінге қалдыруға қолданылады (бұл жағдайда салық төлеушіге тегін несие немесе жеңілдетілген түрде беріледі) . Салықтық жеңілдіктер салық құрылымының қай элементтеріне өзгеріс енгізілуіне қарай 3 түрге бөлінеді: салық төлеуден босату, жеңілдік (скидки), салықтық несиелер.

Салық төлеуден босату ‒ бұл салық салу объектілері болып табылатын кейбір салықтардан босату. Ондай жеңілдіктер барлық төлеушілер немесе кейбір олардың категорияларына, тұрақты түрде немесе белгілі бір мерзімге берілуі мүмкін.

Жеңілдіктер (скидки) ‒салықтық базаны белгілі бір мөлшерде төмендету бағытталған жеңілдік түрі. Олар өз кезегінде лимиттелген (шектелген) және лимиттелмеген (шектелмеген) болып бөлінеді. Яғни лимиттелген түрінде жеңілдік көлемі шектеулі болады, ал лимиттелген жағдайда салықтық міндеттеме төлеуші шығындарын толық қысқартуы да мүмкін. Жеңілдіктер сонымен қатар жалпы (барлық салық төлеушілерге) және арнайы (кейбір жеке категориялы субъектілерге) деп те бөлінеді.

Салықтық несиелер ‒ бұл салықтық қойылымды кемітуге бағытталған жеңілдіктер түрі. Бұл кредиттің көпшілік түрі қайтарымсыз да, тегін де болады. Салықтық несие берудің келесідей формалары белгілі:

‒ салық қойлымын төмендету

‒ жалпы салықтардан шегеріп, ұстап қалу

‒ салық төлеуді кейінге қалдыру, салықты бөліп төлеу

‒ бұрын төленген салықты қайтарып беру (белгілі бір бөлігін қайтару)

‒ бұрын төленген салықты есепке ала салу

‒ инвестициялық салықтық кредит [4, с. 25]

Жалпы салықтардан шегерім жасау толық және бөлшектеп, белгілі бір уақытқа немесе мерзімсіз жүзеге асырылуы мүмкін. Салық төлеуден белгілі бір мерзімге толығымен босатылу салықтық демалыстар деп аталады.

Салық төлеуді кейінге қалдыру ‒ салықтық міндеттемені төлеу мерзімі одан біраз уақытқа кейінге қалдыру.

Салықты бөліп төлеу ‒ салықтың толық көлемін бірнеше бөліктерге бөліп, әрбір бөлікті төлеу мерзімін белгілеу.

Бұрын төленген салықты қайтарып берудің басқаша аты ‒ салықтық амнистия.

Инвестициялық салықтық кредит ‒ бұл салықты (немесе оның бөлігін) натуралды орындау болып табылады. Бұл қызмет жергілікті билік органдарымен жергілікті бюджетке түсетін салық сомасы көлемінде беріледі. Салық төлеуші ол міндеттемені өз қызмет ету аясымен немесе өзінің әлеуметтік статусы мен мүліктік жағдайымен атқарады [5, c. 63] .

Инвестициялық салықтық несие ‒ бұл жаңа немесе қазіргі кезде бар өндірістерді кеңейтуге, жаңғыртуға инвестициялар салатын төлеушілерге түрлі салықтық жеңілдіктер беру болып табылады [6, c. 72] .

Нарықтық қатынастарға көшумен байланысты біздің елімізде салық жүйесін және механизмін жақсарту процесі басталды. Сөйтіп, ҚР салық жүйесінің негіздері қаланды, ол жүйенің жұмыс істеуінің методологиялық тетіктері жасалып, жақсартылды, 2001жылдың 12 маусымында №209-II «Салықтар және бюджетке түсетін басқа да міндетті төлемдер туралы» ҚР Кодексі қабылданып, түзетілді. ҚР салық кодексі төлеуші түсінігін, салық салу принциптері мен объектісін, салықтар сыныптамасын және т. б. сұрақтарды нақты әрі дәл айқындайды. Алайда практикада көрінгендей, салық кодексінің осындай қаланған негіздеріне қармастан, салықтарды дұрыс есептеу мен жинауда біраз қиыншылықтар туындайды екен. Салық салу бойынша нормативтік актілер анализы, қазір қолданылып жүрген есептеу заңнамалары мен бухгартерлік есептегі өзгертулер халықаралық стандарттарға көшуге жарамсыз болып қалады. Салық салуда болып жатқан өзгертулер салықтық төлемдер жасау кезіндегі есептіліктерде мүлдем ескерілмейді екен [7, c. 129] .

Салықтарды есептеу жүйесінің негізінде салық салу талаптарын ескере отыра қаржылық есептіліктің шеңберінде жүзеге асатын бюджет пен зейнетақы қорларымен есеп айрысу жатады. Айта кететін жайт, бұл жүйенің негізгі мақсаты қаржылық және салықтық есептіліктерін жасау үшін аса қажетті ұйымның салықтық міндеттемелері туралы толық әрі сенімді ақпаратты қалыптастыру. Бұл жағдайда, салықтарды есепке алу жүйесі төлеушінің салықтық міндеттемелерін дұрыс есептеу үшін қажетті шарушылық және қаржылық ақпаратты жинау, бекіту және өңдеу кешенін құрайды. Салықтарды есептеу шоттарын реттейтін нормалар мен негіздер бухгалтерлік те, салықтық та заңнамаларда көстетілген.

Салықтарды есептеу жүйесінің зерттеу пәні болып жалрылама түрде ұйымдардың өндірістік және өндірістік емес іс-әрекеттері табылады, бұл әрекеттер нәтижесінде салық төлеушіде салықтық міндеттемелер пайда болады, яғни салықтық есептіліктің объектісі болып ұйымның қаржылық шаруашылық қызметі нәтижесінде пайда болған табыс саналады, қаржылық шаруашылық қызмет нәтижесіне келесілерді жатқызуға болады: белгілі бір тауарлар құны, өнімнің қосымша құны, ұйым мүлкі, кейбір қызметтер түрі, т. б.

Салықтық есептіліктің мағынасы мен мазмұнын қарасытыра отыра, талдауды бюджетке төленетін салықтық сомасын есептеуден бөлек жүргізуге болмайды, өйткені салықтық есептіліктің басты мақсаты ‒‒ салықтық міндеттемелердің нақты көлемін анықтау болып табылады.

Бұл жағдайда бухгалтерлік және салықтық есептіліктегі сәйкессіздіктер салықтық есептілікті екі көзқарас тұрғысынан қарастыру болатындығын көрсетеді: кең мағынада және тар мағынада.

Кең мағынада салықтық есептілік салық төлеушінің мүлкін тіркеу, оның жүзеге асыратын шаруашылық операцияларын және олардың нәтижелерін есепке алуға бағытталған бюджетке түсетін салық сомасын анықтау процесі. Яғни салықтық есептілікті осы тұрғыдан қарастырсақ, ұйым ішінде болып жатқан түрлі бухгалтерлік және статистикалық есептерді қоса алғанда, салықтарды есептеуге байланысты барлық есептіліктерді салықтық есептілікке жатқызуға болады. Басқаша айтқанда, бухгалтерлік есеп бюджетке түсуі қажет қандай да бір бір салықты есептейтін болса, онда ол екі функция атқарады: есепті-қаржылық (негізгі функциясы) және есепті-салықтық (көмекші функция) .

Тар мағынада салықтық есептілік бюджетке төленетін салықтар соммаларын есептеуде бухгалтерлік есептілік қолданылмайтын жағдайда іске қосылатын арнайы жүйе. Яғни бұл күйде салықтық есептілікті жеке, тәуелсіз жүйе қаржылық қатынастар жүйесі ретінде қарастыруға болады. Алайда, салықтық есептілікті тек тар мағынасында қарастыру онша дұрыс емес, біріншіден, бұндай анықтама беру салықты есептеу үшін маңызды бухгалтерлік қызметтердің тұтас блогын алып тастайды, екіншіден, салықтық есептілік тарихи тұрғыдан бухгалтерлік есептіліктен бастау алады [8, c. 9] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.