Діни тәрбиенің қоғамдағы орны

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

философия

Бүгінгі таңда тәуелсіздігін алып өзінің сыртқы және ішкі жағдайларын анықтап жатқан Қазақстан мемлекетінің дамыған мемлекеттердің қатарына оның ішінде үздік елулікке кіруі үшін жеткізетін тәрбие жолдарын саралап, жүйелеп, тұрмыс-тіршілігімізге енгізудің орны ерекше екені белгілі.

Діни тәрбиенің қоғамдағы орны ерекше екендігін ұмытпауымыз керек. Сол үшін қоғамдағы болып жатқан оқиғалардың алдын алудың бір жолы діни тәрбие мен қазақи тәрбиені де қатар қолға алуымыз керек.

Осы мақсат-мүддеге жетудің бір жолы жеке тұлғаның қоршаған ортада атқаруы болған міндеттерін білуі шарт. Ол үшін оның жеке тұлғалық міндетінің бірі туған бауырлардың бір-біріне деген міндеттері. Жоғарыда айтып өткен міндеттердей ағайындылар өз араларында тату-тәтті, бір-біріне құрмет көрестіп, ағалы інілі болып жүруі тиіс. Үлкенге құрмет, кішіге ізет көрсетіп, жасына қарап әрекет етіп, бауырларына қолқабыс болсын. Әрдайым кішіпейіл болып, ағасын, інісін, әпке қарындасының қателігін кешіріп, арадағы қапалықты болдырмауы керек. Бауырына қол көтеру былай тұрсын, сөз қайтармауды міндет деп санау дұрыс. Тарихта Адам атаның Абыл, Қабыл деген екі ұлы үйлену мәселесінде түсінісе алмай, Қабыл бауырына қарсы шығады. Сонда Қабыл, бауыры Абылға: «Мен сені әйтеуір өлтіремін, »- дегенде інісі Абыл: «Ант етемін, егер сен мені өлтіру үшін маған қол көтерсең мен сені өлтіру үшін сағин қол көтермеймін» , -дейді. /1, (5. Майда, 27-30) /.

Ағайындылар арасында мал-мүлік үшін ұрсып таласу үлкен қателік. Казіргі кезде осыған ұқсас жайттар халқымыз арасында болып жатыр. Мұсылман кісі мұндай жағдайда Юсуф пайғамбардың істеген ісін еске алғаны жөн. Бұл оқиға жайын Құран Кәрімнің Юсуф сүресінде баяндалған. Бұл қыссаны Аллаһ Құранда бекерден бекер келтірмесе керек. Құран қыссаларының негізгі мақсаты ойланған, түсінген мұсылманға үлгі өнеге болсын дейді.

Іс-әрекеттерден бүкіл қоғам зардап шегеді. Мысалы: теңізде кетіп бара жатқан жолаушысы бар кемені алайық. Кемедегі бір жолаушы осы кеменің астын тесетін болса, ол тек өзін ғана емес, өзгелерді де суға батырады. Осындай қатерге ұшырамау үшін ол адамға кедергі болу керек. Бірақ кемедегі жолаушылар бәрі бірдей кедергі болуға жүгірсе, онда кемеде айқай-шу шығып, бейберекетсіздік, керек болса кеме батып кетуі ықтимал. Сондықтан кеме қызметкерлері өз міндеттерін толық орындаса, онда мұндай қателік тумайды. Қоғамдағы өмірде осыған ұқсайды. Бір кісінің зияны бүкіл қауымға тиеді. Осыдан барып қоғам мүшелері өздеріне тиісті міндеттерін орындауына тура келеді. Сол себептен Аллаһ Тағала әр қоғамда жақсылыққа шақыратын, жамандықтан тыятын бір топтың болуын бұйырады. Адам жеке басының міндетін білгені сияқты қоғам ішіндегі міндетін де білуі тиіс. /2, 42 бет/

Қоғамда адамзат болмысының бір ерекшелігі - қоғам құрып, бірге өмір сүруі және әлеуметтік қатынас жасауы. Аллаһ Тағала адамзатты осылай өмір сүру үшін жаратқан. Қоғам болып, ұлт болып өмір сүретіндігімізді мына аят баяндайды: "Әй адам баласы! Күмәнсіз сендерді бір ер, бір әйелден (Адам, Хауадан) жараттық. Сондай-ақ бір-біріңді тануларың үшін сендерді ұлттар, рулар қылдық", - /1, (49. Хұжырат-13) /.

Тарихқа үңілсек жер бетінде осы уақытқа дейін қаншама қауым өмір сүріп, олар мемлекет құрып, мәдениетпен өркениетті бастан кешіреді. Белгілі бір уақыттан кейін қауымдар арасындағы дұшпандык пен жаугершілік нәтижесінде бұл мемлекеттер тарих сахнасынан жойылып, орнына жаңа қауымдар шығып отырды. Осынша кауымның жойылуына басты себеп адамның дұшпандық сезімнен туындауында. Бір аятта осы сезімді былай деп келтіреді: "Және сендерден жеке залым болғандарға ғана кесірі тиіп қалмайтын фитнеден сақтаныңдар. Сондай-ақ Алланың қатты азап иесі екенін біліңдер" , /1, (8. Әнфал-25) /.

Қандай да бір қауымды алайық әрбір қоғамда жақсы да, жаман да бірге өмір сүреді. Әрбір қоғам мүшесінің әр түрлі әрекеті өзіне пайдалы болғанымен өзгелерге зияны болуы мүмкін.

Енді осының жалғасы ретінде басты міндетіміз азаматтық борыштарымыз толып жаыр. Соның бірі Отан мен ұлтымыз алдындағы міндеттеріміз. Отан отбасынан басталады. Демек әр адамның бір жанұясы бар. Отбасы бірігіп отанды, ұлтты құрайды. Жоғарыда айтып өткеніміздей жанұяның бақытын, қуанышын әкелетін белгілі бір міндеттер болғандай ұлттың өзіне тән қасиеті мен міндеттері болады. Отан болып өмір сүрген соң біз бұл міндетке "азаматтық міндетіміз" десек қателеспеген боламыз. Қазақстан мемлекетінің азаматы ретінде алғашқы азаматтық міндеттеріміз. Отан мен ұлтымызды жақсы көру.

Отан кіндік қаны тамған жер. Бұл мекенді ата бабалармыз білегінің күшімен, найзасының ұшымен, қасық қаны калғанша шайқасып жауларынан қорғап біздерге аманат етіп кетті. Сол үшін бәріміз отанымызға материялдық және рухани тұрғыдан тәуелдіміз. Біздің барлық тарихи болмысымыз осы отанның жерінде болды. Осы отанда дініміз, тіліміз, жанымызбен малымызды және ар-намысымызды қорғауға қол жеткіземіз. Отаны жоқтың еркіндігі жок. Отаны жоқтың қасиеті, құнды тарихы, дәстүрі, тілі, діні, ділі болуы мүмкін емес. Отан тек қара топырақтан тұрмайды. Ол жерде құнды рухани болмысымыз бен қатар қанымыз бір ұлтымыз тұрады. Сондықтан отанымызбен ұлтымызды бірге сүюіміз керек. Ұлтын, отанын сүймеген адамнан тек опасыздықтан басқа еш нәрсе күте алмаймыз. Ендігі бір мәселе ол - Отанды қорғау мен әскери борышын өтеу. /3, 51 бет. /

Ер азаматар үшін ең басты міндет отанын қорғау және бұл жолда әскери борышын қуана-қуана өтеуі қажет. Адам үшін дұшпан кауіп болса отап үшін де қауіпті нәрсе. Сол қауіпті болдырмау үшін отан алдынданда әскери борышты өтеу әр бір азамат үшін қасиетті бір міндет. Аллаһ отанды қорғауды былай деп бұйырады: "Өздеріңмен соғысқандармен Аллаһ жолында соғысыңдар да шектен шыкпаңдар" , /1, (2. Бақара-190) /.

Олай болса отанды қорғау. Аллаһ жолында, дін ушін дұшпанмен күресу, шайқасу Аллаһ Тағаланың әмірі болып есептеледі.

Соғыс бір ұлттың жүгінетін соңгы шарасы. Ислам діні мұсылман халқына жақсы, салауатты өмір сүруді мақсат тұтқан. Сол үшіи ислам дінінің әмір еткен соғыс әдісі, өзін қорғау соғысы , залымдардан жәбірленушілерді құтқарып, әділет орнату соғысы. Аятта бұл жайында былай дейді: "Шынында шабуыл жасалып зұлымдыкқа ұшырағандарға соғысу үшін рұксат берілді. Күдіксіз Аллаһтың оларға жәрдем етуге күші толық жетеді" , /1, (22. Хаж-39) /.

Соғыс мұсылмандар үшін елін, жұртын, дінін қорғау үшін рұксат етілсе, бейбіт келісім жасауға да әмір етуде. "Егер олар бейбітшілікке шақырса, сенде олармен келіс. Әрі Аллаға тәуекел ет. Кудіксіз Ол толық естуші, аса білуші" , - /1, (8. Әнфал-61) /.

Бейбіт бітім жасасқан мұсылман кісі уәдесін бүзбайды. Себебі мына аят мұсылманның уәдесінің беріктігін білдіреді; "Қашан серттессеңдер, Аллаға берген серттеріңді орындаңдар…" /1, (16. Нахыл-91) /.

Отан үшін, дін үшін соғысу Алланың әмірі деп сенген мұсылман кісі шәһит болады. Құран Кәрімде: "Күдіксіз Аллаһ мүміндердің жандарын, малдарын жәннәтпен айырбастап алды. Олар Аллаһ жолында соғысады, сол жолда өледі және өлтіреді. Бұған байланысты хақ уәде Тауратта, Інжілде және Құранда бар. Аллаһтан артық уәдесін кім орындайды? Ендеше бұл саудаласқан саудаларыңа қуаныңдар! Міне осы ірі қол жетушілік", - /1, (9. Тәубе-111) /.

Әз. Пайғамбарымыз (с. а. у. ) да Аллаһ үшін соғысудың қаншалықты ұлы іс екендігін білдіретін көптеген хадистер айтып кеткен. " Аллаһқа иман келтіру және Оның жолында соғысу" , - деген. /2, (Риязус Салихин, 2 том, 1292 х) /.

Мәселені жинақтап айтар болсақ ислам діні соғысуды емес қорғануды, тек соғыс ашқанмен ғана шайқасуды бұйырады. Сол үшін бізде оз отанымызды қорғауымыз керек.

Осыған қатысты шәһит болу мәселесіне тоқталып өткеніміз орынды болар. Қандай да бір мұсылман кісі ешқандай дүниелік пайда күтпестен Аллаһтың дінін қорғау, мұсылман бауырларының ар намысын аяққа таптатпау үшін дұшпанмен соғысып, өлген жағдайда шәһиттік мәртебеге қол жеткізеді.

Бірақ кез келген адам шәһит бола алмайды. Тек Аллаһқа шын көңілмен сенген мүмін кісілер ғана бұл мәртебеге жете алады.

Көз бояушылық немесе адамдар мені мақтасын деп, дүние мүлік үшін амал етуге дініміз тыйым салады. Тағы да осыған қоса құл ақысын жемеуді бұйырады. Құл ақысы дегеніміз бір кісінің ризашылығы болмастан затын алу, балағаттау, ұру, жәбірлеу сияқты құқығын аякқа таптау арқылы жасаған амалға айтамыз. Мына хадис осы мәселеге айтылған: "Шәһиттің құл қарызынан басқа бүкіл күнәларын Аллаһ кешіреді", /2, (Риязус Салихин, 2 том, 1317 х. ) /. Неге десеңіз Аллаһ ең әділ, тек соның алдында ғана ешқандай хақсыздық, әділстсіздік болмайды деп сенеміз. Сондықтан бұл дүниеде ақысын ала алмаған пенде ақыретте Аллаһтың алдында сол ақысын алады. Сол үшін мұсылман кісі өзге адамдарға жәбірлік көрсетпеуі керек.

Қоғамдағы міндетіміз бірлік пен ынтымақтастықты сақтауы керек. Азаматтық міндетіміз ретінде қоршаған ортамызда бірлік пен ынтымақты сақтауымыз, қоғам үшін басты принцип болып саналады. Өмір сүрген қоғамда ешқашан бөлінушілікке, бұзакылыққа, бүлікке, ел тыныштығын бұзатын жәйттерге жол бермеу керек. Мұсылман кісі қоғамнан бөлініп, ел ішінде бүлік шығарудың үлкен күнә екенін есінен шығармағаны жөн. Аллаһ Тағала қоғам ішінде бүлік шығарудың қаншалықты күнә екендігін мына аятпен білдіреді: "Бүлік шығару (фитна) Адам өлтіргеннен де бетер", /1, (2. Бақара-217) /.

Сондықтан мұндай келеңсіздік жағдайды тудырмау үшін Али Имран сүресінің 103-аятын есте сақтап, дүрыс ұстануымыз керек: "Аллаһтың жібіне (дініне) жабысыңдар да, бір-біріңнен бөлінбеңдер ".

"Бөлінгенді бөрі жейді" демекші қазақтың қанына сіңіп қалған руға бөлінушілік те қоғамымыздағы кейбір жағымсыз жағдайларға жетелеуі мүмкін. Біздср үшін қазақ, өзбек, орыс маңызды болмау керек. Бізге керегі ынтымақ пен бауырмаластық.

Қоғамға тыныштық орнату үшін белгілі заң жүйесі бар. Сол заңға бағыну үшін, қарсы шықпау және аяқ асты етпеу азаматтық міндетіміз. Қала берсе дініміздің әмір еткен мұсылмандық міндетіміз екенін ұмытпауымыз керек. Себебі Аллаһ Құранда былай дейді: "Әй иман келтіргендер! Аллаһқа, пайғамбарына және сіздерден шыққан әмір иелеріне бой ұсыныңдар", -/1, (4. Ниса - 59) /.

Осы айтылған аят пен хадис біздерге заңға құрмет және әміршіге бағыну керектігімізді білдіреді.

Мұсылман кісі өмір сүрген қоғамында елдің затын, малын заңсыз түрде алмауы тиіс. Әсіресе қызмст басына келгенде мемлекеттің затына қиянат жасамауы керек. Мемлекет затына қол сұқпауды дініміз қатаң түрде ескерте келіп, бұның күнәсі өте ауыр екендігін білдіреді.

Бір хадис шәрифте Пайғамбарымыз былай дейді: "Өкіметтің малын тарату үшін бір адамды тағайындасақ, ол кісі бізден бір ине немесе одан да үлкен бір затты жасырып қалса, аманатқа қиянат жасаған болады. Қиямет күні сол нәрсені өзімен бірге әкеледі» /1, (Риязус Салихин, I том, 213 х. ) /.

Бұл хадис бізге өкіметтің затын ұрламауды, керісінше қорғауды бұйырады. Әрі діни, әрі азаматтық міндетіміз ретінде мұндай қылмысқа бармауымыз керек. Өкімет заты неліктен осыншалықты үлкен күнә десеңіз, сол өкіметтің билігі астында қаншама халық өмір сүретінін ойлаңыз. Өкіметтің алған заты кімнің қалтасынан шыққан қаражат? Сіз бен біздің қалтамыздан шыққан ақшамен алынады. Сондықтан мемлекттің несі болса бәрі халықтікі.

Ислам діні жәрдемдесу діні десек асырып айтпаған боламыз. Өйткені Ислам дінінен алдын да, кейін де ешқандай дін жәрдем беру мәселесіне кеңірек тоқталмаған. Адамзат тарихына қарайтын болсақ ешқандай кезеңде немесе мемлекетте кедей мен байдың, әлсіз бен күштінің, әйел мен ер кісінің арасындағы құқық пен жеке теңдікті орнату мәселесі толығымен жүзеге асырылмаған. Ал, ислам діні көмек көрсету мәселесін материалды және рухани өміріміздің міндеті деп бекітіп, діни, ахлақи тұрғыдан сауапты бір амал екендігін білдіреді.

Бүкіл әлемнің жаратушысы Аллаһ екендігіне ешкімнің күмәні жоқ. Аллаһ әлемді, жер мен көкті жаратып және екеуінің арасындағы бүкіл құбылысты адамға қызмет етіп, игіліктеріне жаратуы үшін берді. Бұны Құран аятында айқын түрде түсіндіріп, ойланатын саналы кісілерге сілтеме беріп кеткен: "Және де ол өз тарапынан сендер үшін көктердегі әрі жердегі барлық нәрсені іске қосты. Шын мәнінде осыларда түсінген ел үшін белгілер бар", /1, (45. Жасия-13) /.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.