Нарық құрылымдары және олардың түрлерi

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

Нарық құрылымдары және олардың түрлерi
Нарық - өте күрделi, көптеген құрылымы бар ұғым. Бұл жағдай нарық
жүйесiн құрылымдық жағынан шектеудiң көптеген белгiлерi бар екендiгiн
анықтайды. Ең алдымен, әр түрлi тауар топтарының тұтыну тауарлары және
өндiрiске арналған тауарлар, шикiзат және дайын заттар нарығы.
Сонымен қатар, нарықты аумақтық өзiндiк белгiлерiне сәйкес былайша
белгiлеуге болады; белгiлi бiр аймақтың нарығы; салааралық бiрлестiктер
нарығы және әлемдiк нарық. Нарықтың тағы бiр құрылымын анықтайтын белгi –
нарықтық қатынастардың кемелiне келу деңгейi, яғни дамыған нарық. Нарық
саны мен қатар, әр қоғамда енгiзiлiп, әрекет етiп отырған заңдылыққа
сәйкестiгi жағынан ашық ресми және жасырын “көлеңкелi” нарық болып
iшiнара бөлiнедi.
Нарықтың жеке түрлерiн қарастырайық.
1. Өндiрiс құрал-жабдықтарының нарығы. Нарықтың iшкi құрылымы өте күрделi,
оның маңызды бөлiмi - өндiрiс – құрал – жабдықтарының нарығы. Бiзде ұзық
уақыт өндiрiс құрал-жабдықтары қозғалысының формасы материалдық –
техникалық жабдықтау болып келедi.
Материалдық – техникалық жабдықтау – бұл өндiрушiлер мен
тұтынушыларды бiр-бiрiне жақындастыру негiзiнде, бiр орталықтан бекiтiлген
қорлар бойынша ресурстарды жоспарлы түрде бөлуге негiзделген. Мұндай жүйе
әкiмшiлдiк-әмiршiлдiк басқару әдiсiне тән. Бұл жағдайда тауар-ақша
қатынастары жеткiлiктi дамымайды.
Көтерме сауда өнiм өндiрушi кәсiпорындар мен тұтынушы кәсiпорындар
арасындағы тiкелей сауда-саттық коммерциялық байланысты да, сондай-ақ,
олардың арасындағы шаруашылық есептегi делдал ретiндегi көтерме сауда
базасы арқылы болатын байланысты да қамтиды.
1. Капитал қорлар нарығы. Бiздiң қоғамда, көпке дейiн нарық
қатынастары сферасына: жер, кәсiпорындар, ғылыми-техникалық
жетiстiктер, жұмысшы күшi, яғни өндiрiстiң негiзгi шарттары
тартылмайды деген көзқарас болағын рас. Ол бойынша мемлекеттенген
экономиканың шын көрiнiсiн бейнелейдi. Сонымен қатар, ресурстардың
көлденең кәсiпорындар арасында қозғалысына жол берiлмей, әрбiр
кәсiпорындар мемлекет бюджетiнiң қаржысы арқылы ресурстармен
қамтамасыз етiлiп отырды.
2. Тұтыну тауарлары мен қызмет түрлерiнiң нарығы. Бiздiң бұрынғы
Одақта бөлшек сауда яғни тұтыну тауарлары мен қызмет түрлерi
нарығының қажеттiлiгi 30-жылдардың өзiнде-ақ мойындалған. Бiрақ
сауданы нарықтың қатынасынсыз бөлуге кең жол ашылды, тiптi
қазiрдiң өзiнде де мемлекеттердiң әр түрлi формалары варианттары
сақталып отырғаны аян.
Бүгiнгi таңда тұтыну нарығының қалыптасу жолындағы басты кедергi –
тауар тапшылығы. Мiне, осы жағдайда өндiрушiлер мен сатушылар монополиялық
жағдайға ие болып, сатып алушыларға үстемдiк көрсетуде.
Сонымен қатар, кейiнгi жылдары жүзеге асырылып жатқан шаралар нарыққа
жол ашуда. Ол неге байланысты?
Бiрiншiден, мемлекеттiк сауда монополиясынан бас тарту. Қазiргi
кооператорлар мен жеке сауда-саттықпен айналысушылар -–сатушылар мен сатып
алушылардың жаңа категорияларының пайда болуына себебiн тигiзуде және нақты
нарықтың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.