Әлемдік азық-түлік мәселесінің негізі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе.

Бұл рефератта әлемдік азық-түлік мәселелері жан-жақты қамтылады.

Бұл тақырыптың маңызы үлкен, өйткені бұл мәселені шешу әлемнің азық-түлікпен қамтамасыз етілуі шешіледі.

Экономиканың глобализациалау кезінде адамдар өздерінің болашағы туралы көп ойланады. Адамдардың еркін қозғалысы халық тығыздылығымен, , экологияның бұзылуымен шектеледі. Энергиямен, шикізатпен, сумен, азық-түлікпен қамтамасыз ету проблемалары пайда болады. Адамзаттың ең бір қиын мәселелерінің бірі болып - азық-түлік мәселесі саналады., өйткені ол адамдардың өмір сүруіне өте қажетті. Соңғы кездерде осы азық-түлік мәселесі күшейіп барады.

Қазіргі кезде жердегі адамдар саны 6 млрд-тан асты, және өсіп барады. «Жер шары қаншама адамды азық-түлікпен қамтамасыз ете алады?»-деген сұрақ пайда болады. Ауылшаруашылығы жерлері адамдарды азық-түлікпен, ал малды жем-шөппен қамтамасыз ете алмайды деген ойлар да бар.

Азық-түлік проблемаларының шиелеісуі негізінен дамушы елдердердің ішкі азық-түлік программаларының дұрыс орындалмауы болды. Бұл мәселеде негізгі орынды урбанизация да алады, өйткені осы урбанизация тағамдарды пайдаланудың жаңа стандарттарын енгізеді және интернационалды тағамдардың маңызын өсіреді.

Халықаралық азық-түлік мәселесіне үлкен мән берілетін бір себебі, ол мәселелерді мемлекеттердің изоляцияда шешуге мүмкіндігі жоқ. Сондықтан да мемлекеттер осы мәселені шешу үшін бірігіп жұмыс істеуі қерек, бірақ бұл мәселені шешкен кезде басқа да глобалды мәселелерді айналып, тастап кетуге болмайды. Бүгінгі күні өз азық-түлік қозғалысына көңіл бөлмейтін ел жоқ шығар. Әр елдің өзінің жеке проблемасы болғанымен (бір елдерде азық-түлік жетіспеушілігі сезіледі, бір елдерде сол азық-түлікпен қамтамасыз етудің жаңа ғылыми нормаларға көшуі, ал бір елдер азық-түлік артықшылығымен де күресуге мәжбүр) осы азық-түлік проблемасы глобалды келеді.

Ғасырлар бойы жиналған тәжірибелер, осы мәселені шешуге ждан-жақты келу екенін түсіндіреді. Осы мәселеге бір көзқарас қалыптастыру, осы мәселені тиімді шешу жолдарын қарастыру бұл жұмыстың мәселесі болып тұр.

Әлемдік азық-түлік мәселесінің негізі

Азық-түлік проблемасына негізделген бірінші конференция 1974 жылы өткізілді. Сол конференцияда азық-түлік мәселесін 10 жылда шешу қарастырылған. Бұл мәселе бүгінгі күнге дейін шешілген жоқ, бірақ бұл бағытта біраз маңызды қадамдар жасалған еді. Егер 70 жылдары әлем халқының 1/3 бөлігіне тамақ жетіспесе, онда бүгінгі күні ол 20%-ға дейін төмендеді. Ауылшаруашылық өнімінің саудасы 148 млрд. доллардан 485 млрд. долларға дейін өсті, яғни 3 еседен артық, осының арқасында азық-түлік мәселесі біраз болсын төмендеді. Сонымен қатар орташа жылдық ауылшаруашылық өнімінің өсуі 60 жылғы 3%-дан 1, 6%-ға дейін төмендеді. Ауылшаруашылық өнім деңгейі 90 елде төмендеді, соның ішінде 44 Африка елдері. Ал халық саны жылсайын 90-100 млн адамға өсіп жатқан кезде осы құбылыс болып жатыр. Бүгінгі күні әлемде 800 млн адамға азық-түлік, тағамдар жетіспейді.

Жеке елдерде және әлемде азық-түлік жағдайы, бар азық-түлік көлемімен және сол азық-түлікке сұраныс деңгейін салыстыру арқылы анықталады, яғни малға арналған жем-шөп, тағамға арналмаған жемдер, қозғалыс кезіндегі шығындар, бір күнде әр адамға шаққанда килокалориямен есептелінеді. 1992 жылы әр адам басына шаққанда дүниежүзінде күніне 2718 килокалория болды. (1960 жылы бұл көрсеткіш 2300 килокалория болды) . Бұл есептеулерде импорт, қорлардың өзгеруі есепке алынады және экспорт есептелмейді, сол өнімнің өндірілген кезінен бастап сатылған кезіне дейін. Әр адамның азық-түлікте қажеттілігі сол адамның дұрыс өмір сүруіне керекті азық-түлік көлемі әртүрлі факторлармен есептелінеді, соның ішінде жасының деңгейі, жынысы, салмағы, бойы, физикалық активтілігі есепке алынады. Орташа айтқанда дамыған елдерде дамушы елдермен салыстырғанда адамдардың азақ-түлікте қажеттілігі 8%-ға артық. Солтүстік Америкада орташа тәуліктік қажеттілік 2400 килокалория, ал африка елдерінде - 2150 килокалория. Жалпы айтқанда соңғы жылдары азық-түлік мәселесі біраз дұрысталды.

Әлемдік азық-түлік саудасы

Азық-түліктің үлкен бөлігі өзі өндірілген жерде пайдаланылса да, халықаралық азық-түлік саудасы үлкен қарқынмен жүріп жатыр. Дүниежүзілік азық-түлік экспортының көлемі жылына 300 млрд. долларды құрайды.

Ең негізгі халықаралық азық-түлік саудасының қатысушылары А. Қ. Ш. , Франция, Нидерланды, Германия. Әлемдік азық-түлік саудасының 60%-ы осы елдердің үлесіне жатады. Сатып алу мен сатудың әлемдік 1/3 бөлігі Азия, Африка, және Латын Америка үлесінде. Өтпелі экономикадағы елдер үлесі 5% ғана.

Азық-түлік нарығында дәнді-дақылдар, ал одан кейін ет пен сүт ең өтпелі және сатылатын тауарлар болып еледі. Бидайдың негізгі экспорттаушылары болып А. Қ. Ш. , Канада, ЕО (негізінен Франция), Аргентина және Австралия есептеледі. Осы елдердің үлесіне әлемдік бидай және жемнің экспортының 9/10 бөлігі жатады.

Әлемдегі азық-түлік алдағы экспорттаушы елдер азық-түлікті экспорттаумен қатар үлкени импорттаушылар болып келеді. Мысалы, А. Қ. Ш. өзі стратегиялық маңызды бар азық-түлік шикізаттарын экспортқа шығарып, жеміс-жидек, кофе, какао, шай, әртүрлі қоспалар, көкеніс және т. б. тауарларды импорттады. ( 1996 жылы А. Қ. Ш. -та экспорт - 47 млрд. доллар, ал импорт - 22 млрд. доллар болды. )

Әлемдік бидай экспорты 1996-2004 жылдары (июль-июнь) млн. т.

Елдер: Елдер

Бидай: Бидай

Жем: Жем

Елдер: 1996

Бидай: 2000

Жем: 2004

1996

2000

2004

Елдер:

АҚШ

Канада

ЕС

Аргентина

Австралия

Барлық 5 экспорттаушылар

Әлем

5 экспортерлардың әлемдегі үлесі, %

Бидай:

27, 0

17, 9

16, 9

9, 6

18, 4

89, 8

97, 2

92, 4

Жем:

28, 1

21, 1

14, 0

9, 2

15, 3

87, 7

98, 4

89, 1

29, 0

14, 5

16, 0

7, 0

14, 5

81, 0

93, 3

86, 8

52, 2

5, 0

8, 6

11, 4

4, 4

81, 6

92, 2

88, 5

44, 4

3, 5

4, 1

13, 1

2, 9

68, 0

86, 6

78, 5

49, 8

3, 5

9, 1

12, 5

3, 5

78, 4

90, 7

86, 4

Азық-түлік саудасындағы протекционизм

Қазіргі кезде халықаралық ауылшаруашылық және азық-түлік саудасы күрделі өзгерістерге ұшырап жатыр. Бұл саладағы реформалардың қажеттілігінің пайда болуына басқа елдердегі, әсіресе дамыған елдердегі мемлекеттік көмектің және протекционизмның өсуі әсер етті.

Осы жүргізілген саясат ішіндегі өнімнің артығымен өндірілуіне әкелді. Экспорттық субсидиялар тарады, және импорт шектелді. Ал бұл өз кезегінде мемлекеттер арасындағы сыртқы экономикалық байланыстарды шиелендіре түсті. Халықаралық деңгейдегі келісілген шаралар мен міндеттер болмағандықтан халықаралық сауданың тұрақтылығының әлсіреуіне және экономикалық қақтығыстарға әкелді.

Ең негізгі қақтығыстар Е. О. пен А. Қ. Ш. арасында болды. Ол елдер экспорттаған кезде үлкен субсидияларды қолданды. Осы шараларға қарсы Австралия, Канада және басқада кіші экспорттаушылар болды. Негізінен дамыған елдерде ауылшаруашылығына берілетін субсидиялар 180 млрд. долларға жақындап қалған еді, қазіргі кезге ол 30 млрд. долларға төмендеді.

Ә. С. Ұ. және әлемдік азық-түлік саудасы

Ә. С. Ұ. нің негізгі жұмыстарының бірі болып сыртқы ауылшаруашылық өнімдерінің саудасындағы протекционизмді төмендету. Келісімшарттарының негізгі бір бөлігі ауылшаруашылығы туралы келісімдер болды. Осы келісімдерде тарифті емес тежеулерді бірінші тарифті, ал содан кейін сол тарифтерді төмендету (6 жыл ішінде, 1986-1988 жылдармен салыстырғанда 1995 жылы орташа 36%-ға), экспорттық субсидияларды төмендету (экспорттық субсидиялар үшін бюджеттік ассигнованияларды - 36%-ға және көлемін 1986-1990 жылдармен салыстырғанда 21%-ға), мемлекеттік көмекті азайту келісілген.

Дамушы елдер осыған қосылған кезде бірінші 10 жыл, біраз жеңілдетілген шарттармен жұмыс істейді, ал дамуы төмен елдер бұл шарттардан босатылады.

Осы шарттардың орындалуы барысында ауылшаруашылығы дамыған елдердің әлемдік азық-түлік нарығында позицияларының күшеюіне әкеледі. Ал қалған дамушы елдер осы шарттарға бейімделе алмаса, онда осы елдер үлкен шығындарға ұрынады. Осы елдердің халқы көптеген импортталған тауарлармен кездеседі, негізінен бидай, қант, ет және сүт тағамдары. Ішкі тауарлардың бағасының өсуімен кездеседі, өйткені ішкі өндіріс субсидиялардан айырылады.

Азық-түлік проблемаларын шешудің жолдары

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.