Еңбекақы жүйелері және тариф жүйесі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Еңбекақы жүйелері және тариф жүйесі

Еңбек есебінің маңызды элсменті болып еңбектің күрделілігіне, жұмысшылар
мен қызметкерлердің мамандық дәрежесіне қарай жұмыстың әр түріне кететін
жұмыс уақытының мөлшерін анықтау болып саналады. Жұмыстың күрделілігіне
қарай еңбекақының мөлшері тарифтік жүйеде қаралады. Тариф жүйесінің негізгі
элементтері болып мыналар табылады:
* тарифтік кесте;
* тарифтік еңбекақы мөлшері;
* тарифтік мамандық анықтамалары.
Осыларға негізделіп жұмысшылар мен қызметкерлердің еңбекақы мөлшерінің
үлгілі кестесі жасалады. Тариф жүйесінің көмегімен жұмыстың барлық түрі
күрделілігіне және көп еңбек сіңіруді қажет ететіндігіне қарай
топтастырылады және жұмысшылар мен қызметкерлердің мамандық дәрежесіне
қарай оларға тариф бойынша әр түрлі еңбекақы мөлшері белгіленеді. Тарифте
мамандықтар бойынша өндірістің қай саласында болмасын негізгі жұмыстың
әрбір түріне, жұмыстың күрдслілігімен қаншалықты еңбек етуіне керекті
ұқыптылықпен жауапкершілікке қарай берілген разрядтар көрсетіледі. Сонымен
қатар тарифте әрбір атқаратын жұмыстың нақты түрлеріне мінездеме беріледі
және жұмысшылар мен қызметкерлердің өзіне берілген разрядқа ие болуына
керекті еңбек дағдысы мен біліміне де мінездеме береді. Тарифтік кестеде —
жұмысшылар мен қызметкерлердің әрбір топтарының арасында төленуге тиісті
еңбек мөлшерінің арақатынасы айқындалады. Тарифтік кестеде: таряфтік
еңбекақы (сағаттық, күндік, айлық) осы өндіріс саласында өте қарапайым және
жеңіл бірінші дәрежелі болып саналатын жұмысқа төленетін мөлшерде
бекітіледі. Жоғары дәрежелі еңбекке төленетін еңбекақы бірінші дәрежелі
еңбекке төленетін еңбекақы мөлшсрімен осы қарастырып отырған дәрежелі
еңбектің арақатынасының тарифтік коэффициентін, бірінші дәрежелі еңбекке
төленетін еңбекақы мөлшеріне көбейту арқылы анықталады.
Тарифтік кестеде тарифтік еңбекақы жұмыстың түріне қарап кесімді және
мерзімді еңбекақы болып екіге бөлінеді.
Тарифтік мерзімді еңбекақы мөлшері бір сағатқа белгіленеді. Кесімді еңбек
бағасы белгілі тарифтік баға бойынша бір сағатқа белгіленген немесе бір
сағатқа тиісті еңбекақы мөлшерін сол сағатта өндірілген өнім көлеміне,
орындалған жұмыстың мөлшеріне болу арқылы табылады немесе бір өнімге кеткен
уақытқа көбейту арқылы табылады. Уақыт мөлшері мен өндірілетін өнім
мөлшері, көлемі, барлық өндіріс саласында техникалық мөлшерлеу үдірісін
(процссін) жүргізу кезінде анықталады.

Еңбекақы жүйелері және тариф жүйесі

Еңбек ессбінің маңызды элсменті болып сңбсктің күрдслілігінс, жүмысшылар
мсн қызметкерлсрдің маман-дық дәрежесінс карай жүмыстьтң ор түрінс кетстін
хумыс уақытының молшсрін анықтау болып саналады. Жүмыс-тың күрдслілігІнс
қарай еңбекақының мөлшері тарифтік жүйеде қаралады. Тариф жүйссінің нсгізгі
элсмснттсрі болып мыналар табылады:
* тарифтік кссте;
* тарифтік сңбекақы молшсрі;
* тарифтік мамандық аныктамалары.
Осыларға нсгадсліп жүмысшылар мен қызмсТкерлер-дін сңбскақы молшерінің
үлгілі ксстесі жасалады. Тариф хүйесінің комсгімсн жүмыстың барльтқ түрі
күрдслілігіне жонс коп сңбск сіңіруді қажст стстіндігінс қарай топ-
тастырылады жоне жүмысшылар мен қызмстксрлсрдің ма-мандык дорсжссіне карай
оларға тариф бойынша ор түрлі сңбекақы молшері белгіпснсді. Тарифте
мамандықтар бо-ііынша ондірістің кай саласьища болмасын нсгізгі жүмыс-тың
арбір түрінс, жүмыстың күрдслілігімсн каншалыкты сңбск етуіне ксректі
үқыптылықпен жауапксршілікке қа-рай бсрілгсн разрядтар корсетіледі.
Соньтмсн қатар тариф-те әрбір атқаратын жүмыстың иақты түрлеріне мінездемс
бсрілсді жоне жүмысшылар меы қьпметкерлсрдің опіію берілген разрядқа ие
болуына ксректі еңбек дағдысы мсн білімінс дс мінсздсмс береді.
Еңбекақы есебі
Жүмыешылар мен кызметксрлсрдін өндірген онімдсрі мсн істсгсн жүмыстарына
толтырылған алғашқы қүжатгар мсн жұмыс уакытілның табсльдері оларға
еңбекақы ессп-теу жоне оны төлсу үшін үйымның цсхынан, болІмше-лсрінсн,
бригадаларынан кәсіпорынның әкімшілігі бслгі-лсгсн мерзімдс бухгалтерияға
ксліп түседі. Еңбекақьі ессптеу үшін толтырылатын бүл алғашқы қүжаттар мен
табсльдсрдің дүрыс толтырылуы, лауаиымды түлғалардың колдарының койылуы
мүқият тскссрілсді. Сондай-ақ бүл қүжаттагы сңбек бағасының дүрыс қойылуы
олардың жүмысшылар мсн кызметкерлергс сңбекакы толсу жонс сыйақы сссптсу
қағидаларына сәйкес келуі жоне шифр-ларының дурыс қойылуы тскссрілсді.
Тексеріліп болғаннан ксйін бүл қүжапар бойынша косіпорынның жүмысшы-лары
мен қызмстксрлсрінс сңбскақы сссптслсді.
Еңбекақының түрлері мен нысаңдары (формалары)

Жалпы жүмысшылар мен кызмсткерлергс ссептслстін еңбекакы негізгі жоне
қосымша деп аталатын екі түргс болінсді.
Негізгі еңбек ақы - жүмысшылар мсн қызметксрлсрдін нактылы жүмыста болғаң
уақытына, яғни олардың істегсн Жүмысына, аткарған кызмстінс толснеді.
Негізгі еңбск-акығз мына томендсгІ аталғандйр жатады:
. МерзІмді жоне кесімді еңбекақы.
2. Сыйлықтар мен сыпақылар.
3. Үстеме сыйлықтар.
Қосьшша еңбекақыга — сңбск заңына сәйкес шарттарда вдшып белгілснген,
жумысшылар мсн кызмстксрлсрдің жумыс істсмсгсн, қызмет атқармаған уақытына
толенстін Төлемдер жатады. Бунлай толсмдср қатарына:
. Жумысшылар мен қызметкерлердің еңбек демалысы ушін төленетін толемдер.
2. Жүмысшылар мен қыміеткерлердің мемлекеттік, қогамдық жумыстарды
атқарганы ушін төленетінтолемдер.
3. Жас собилі аналарга берілетін демалысқа, баланы тамақтандыру ушін
берілетін узілістерге төленетін тояемдер.
4. Жас оспірімдердің қыскартылган жумыс уақытына төленетін толемдер.
5. Жумысшшар мен қызметкерлердің кінвсінсіз жумыстың тоқпюп қалган
уақытына төленетіи тшемдер.
6. Тегін көрсепгілген немесе тегін берілетін қызметтср мен заттың қуны.
7. Жоғары немесе арнаулы оқу орындарында жоне басқа да мамандыгын көтеру
курсына жіберілген уақытына байланысты жумысшылар мен қышеткерлерге
төленетін ттемдері.

Әскери жиындарга қатысқаны ушін сондай-ақ демалыс немесе мейрам
кундері кезекшілік атқаратын адамдарга ттенетін төлемдер жоне
тагы да басқалар жатады. Өндіріс псн құрылыста халык шаруашылығының
басқа да салаларында сңбскақы есептеудің жәнс оны төлеудің мерзімді және
кесімді деп аталатын екі нысаны (формасы) қолдаішлады.
Мерзімді еңбекақы жұмысшылар мен қызметксрдің жу-мыс істсгсн уақытыңа,
сағагшк немесе күндік сңбскақы мөлшері бойынша өнім өндіргенІ нсмссе
өндірмегеніне қарамастан, яғни оның жүмыста болған уақытына төлс-нсді.
Мерзімдік сцбекақы ондірген өнімі мен істеген жүмысып молшсрлсугс
болмайтын, яғни атқарған жүмы-сының колсмі мен санын анықтау мүмкін емес
болып сссптслетін инжснсрлік-техникалық жүмыстағы жүмыс-шылар мсн
кызметкерлергс сңбскақы төлеуге негізделгсн.
Мысалы: автоматтаидырылған ондірістс машина жөн-дейтін жүмысшылар мен
кызмстксрлсргс үйымның бас-шыларына қаржы жонс сссп бөлімінің
кызметкерлсрінс, тағы басқаларға. Мсрзімдік еңбекақының томсндсгідсй
түрлері бар:
. Жай мерзімді;
2. Мерзімді сыйлықты.
Жай мерзімді жуиесі бойынша — жүмысшылар мсн қыэметкерлерге сңбскақы
жүмыс істеген уақытына тариф-те нсмссс штатга корсетілгсн мөлшері бойынша
төленеді.
Мерзімді сыйлықты - жүмысшылар мсн қызмсткер-лсргс олардың тарифтс
нсмесе штатга көрсетілген түрақты еңбекакьтсына қосымша олардың өндіргсн
опімдерініц көлсміпе, санына, сапасына жоне тағы да басқа корсст-кіштсрдің
есуіне қарай сыйдық бсру болып табылады.

Кесімді еңбекақы — жүмысшылар мен қызметксрлсрдің сңбск опімділігін
осіругс, онімді өндіруге кстксп еңбек уақытын қысқартуға ынталаңдьтру
мақсатыпа қолданы-лады. Еңбекақы ссептеудің жонс төлеудіц кесімді түрін
колданганда жүмысшылар мен қызмстксрлерге тиісті еңбскақы, олардьтң
өндірген онімінің көлемін немесе санын тарнф бойынша бслгілснгсн өлшсм
бірлігінс қарас-тырылған яғни белгіленгсн кссімді бағаға кобейту аркылы
табылады. Кесімді баға белгіленгсн жүмыс уақытында әндірілугс тиісті
онім көлсмі мсн сапасьша негізделіп белгіленсді. Уақыт молшері бір
жұмысты орындаута кс-ректі, ягни қажст болатын, адамсағат, адамкүн олшс-
мінде корсстілген уакыт болып саналады. Онім ондіру молшсрі жүмысшылар мсн
қызметксрлсрдің белгілі бір уақыт аралығында жасап шығаратын, ондірстін
өнімінің санымсн немесс көлемімен анықталады.
Кесімді еңбекақының мынадай жүйелері бар:
* тікелей кесімді;
* кесімді сыйлықты;
* үдемслі кесімді;
* аккордтық;
* жанама кесімді.
Жүмысшылар мен қызметксрлсрге еңбекақыны ессп-теудің тікеяей кесімді
жуйесі бойынша бір жүмысшынын немесе бір бригаданың өндірген онімінің,
істегсн жү-мысының борі тек қана бслгіленген еңбек бағасымен есептелсді.
Бүл жүйе бойынша еңбекақы мөлшсрі — бүл қүжатга корсстілген, өндірілгсн
өнімнің санын сол онімніц бір данасына қарастырылган яғни белгіленген сңбск
бағасына көбейту арқылы табады.
Кәсіпорьтндарда жүмысшылар мен қызмстксрлсрге ке-сімді сыйақылар
ондірісте онім өндіруді санымсн сапалык жағынан артығымен орыіідағаны, өнім
өндіру барьтсында шикізатгар мен матсриалдарды, отындар мен энергияны
үнемді де үтымды пайдаланғані.і үшін оларға төлсуге тиісті еңбскақысына
қосымша сыйақы рстіндс төленеді. Үйым-дарда нсмссе оның бөлімшелерінде
жүмысшылар мен қызметкерлерге сыйакы толсу жайлы ереже болуы кажет.
Кәсіпорындарла жүмысшылар мсн қызметкерлергс кесімді еңбекақыны
есептеудің үдемелі кесімді жүйесі бойынша төлем — онім ендіруге белгілі бір
мелшерден артық колсмдс өндірген онімдсрі үшін қосымша сыйакы рстінде
толенсді. Бүл жүйс көп жағдайда қиын да -күрделі, ауыр болып саиалатын
операциялар мсн жү-мыстарды орынлағандары ушін және еңбек өнімділігін
белгілі бір дорсжсдсн артық орындау киынға түсстін ондіріс орындарында
қодданылады. Жашты бүл жүйе кез келген үйьгадарда қолданыла бермсйді. ш-з

Кесімді еңбекақыиың аккордтық жуйесі — үйымдарда жүмысшылар мен
кызметксрлергс еңбскакы толеудс қол-данылады. Кесімді сңбекақынын бүл
жүйссі жоғары са-палы өндіргсн опшнін жоне орындаған жүмыстың санына,
колеміне қарай алдын ала кесімді баға коюды кажет етеді. Сондай-ак бүл жүйс
бойынша сңбекакы толеу үшін алдын ала аткдрылатын жүмыстың колемі мен
сапасы аныкталуы тиіс. Кесімді сңбекақының аккордтық жүйссі бойынша
жүмысшылар мсн қызметксрлергс сңбскақы ссептсу көбіне қүрылыс салушы
үйымдарда, жондсу жүмысымен айпа-лысатын үйымдарда және жүктерді тиеп
түсірумсн айна-лысатын онеркосіп орындарында қодданылады. Бүл жүйс бойьгаша
еңбекақы ссептеу шаруашылықта жүмысшылар мсн кшметкерлер санын қыскартып
еңбек онімділігін артгыруға мүмкініпілік бсрсді.
Халық шаруашылыгының ор түрлі салаларыіідағы кэ-сіпорындарда жүмысшылар
мен кызмсткерлерге кесімді еңбскақы есептсудің тағы бір жүйесі жанама
кесімді жуйе болып табылады. Бүл жүйе бойынша қосымша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.