ӘЛЕУМЕТТІК ЗЕРТТЕУЛЕРДЕГІ ОТБАСЫ МЕН ОТБАСЫЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ АЖЫРАСУДЫҢ ТЕНДЕНЦИЯСЫН ТАЛДАУ

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 41 бет
Таңдаулыға:

«Қазақ ұлттық қыздар педагогикалық университеті» КеАҚ

«Қорғауға жіберілді»

С. ғ. д., Бағдарлама көшбасшысы

Иманбекова Б. И.

«» 2022ж.

Қазақстандағы ажырасудың әлеуметтік салдары: балаларға алимент төлеу бойынша мәселелер

ДИПЛОМДЫҚ ЖОБА

5В050100-«Әлеуметтану» білім беру бағдарламасы/мамандығы бойынша

Орындағандар Тұрсынхожа Гүлназ

Сейсембек Дилназ

Нарат Надиа

Ғылыми жетекшісі

Саяси ғылымдарының кандидаты Сарсенбаева Ж. Г.

Алматы 2022

Қысқаша түйіндеме (аңдатпа)

Ал отбасы институты экономикалық дағдарыс жағдайында айтарлықтай ең осал болып келеді, бұл өз кезегінде қоғамның назарын және әлеуметтік қолдауды қажет етеді. Зерттеу тақырыбының өзектілігі ажырасу санының өсуіне байланысты әлемде және біздің елімізде байқалатын демографиялық тенденциялардың болуымен анықталады. Олардың үлес салмағының артуы, ең алдымен, балалы отбасылардағы ажырасулар санының өсуіне, некесіз туудың көбеюіне байланысты. Отбасылық ажырасудың экономикалық стратегияларын әлеуметтанулық зерттеудің өзектілігі толық емес отбасылардың әлеуметтік-экономикалық қолайсыздығы олардың әлеуметтік мәртебесінің орнықсыздық салдары болып табылатындығында және тиісінше оларға қоғам тарапынан жеткіліксіз көңіл бөлінуіне байланысты артып отыр, мемлекет пен қоғам, сондай-ақ әлеуметтік саясаттың тиімсіздігі әсер етеді. Дипломдық жобаның теориялық және әдістемелік негіздерінің ерекшелігі зерттеу объектісі мен пәнімен анықталады, өйткені отбасы тұлғаны қалыптастыратын негізгі әлеуметтік институт ретінде басқа адамдармен өзара институттар мен процестерде әсер ету жағдайында зерттелуі керек. Отбасы арқылы негізгі адамгершілік құндылықтар беріледі, мінез-құлық үлгілері қалыптасады, рухани және жеке тұлғалық қасиеттердің негіздері қаланады.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . . 4

ӘЛЕУМЕТТІК ЗЕРТТЕУЛЕРДЕГІ ОТБАСЫ МЕН ОТБАСЫЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ АЖЫРАСУДЫҢ ТЕНДЕНЦИЯСЫН ТАЛДАУ

1. 1 Ажырасуды зерттеудің теориялық және әдіснамалық тәсілдері . . . 8

1. 2 Қазақстандағы ажырасудың әлеуметтік салдарын зерттеудің әдіснамалық негіздері . . . 13

2 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ НЕКЕ ЖӘНЕ АЖЫРАСУ БОЙЫНША ҚАЗІРГІ ЖАҒДАЙ: БАЛАЛАРҒА АЛИМЕНТ ТӨЛЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

2. 1 Ата-аналардың ажырасуының жасөспірімдерге әсері: ажырасудың әлеуметтік салдары… . . . 20

2. 2 Қазақстандағы ажырасу кезіндегі алимент төлемдердің ерекшеліктері мен ережелері . . . 25

ҚОРЫТЫНДЫ . . . 40

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . . 44

ҚОСЫМША . . .

КІРІСПЕ

Дипломдық жобаны зерттеу өзектілігі

Ажырасу үрдісінің артуы демографиялық жағдайдың нашарлауына, туу көрсеткішінің төмендеуіне және толық емес отбасылардың пайда болуына әкеледі. Бұл тақырыптың өзектілігі мынада: некедегі адамдар арасындағы қарым-қатынас жеке индивидуалды болса да, сонымен бірге олардың жоғары әлеуметтік мәні бар. Мемлекеттің болашағы осы қатынастарға байланысты, сондықтан олар ерекше қызығушылық тудырып, мемлекет пен қоғам тарапынан алаңдаушылық тудыруы тиіс. Қоғам мен мемлекет ажырасудың азайып, отбасы-неке қатынастарының болашақта ажырасуға әкеп соқтыратын жанжалды жағдайларсыз дамуына мүдделі болуы керек. Қоғамда отбасы институты ең маңызды сала болып табылады. Себебі ол қоғамдағы саяси жүйе, дін институты сияқты қоғамдағы өзгерістердің маңызды белсенді қайта құру мәселелеріне жауап береді. Қазақстан тәуелсіздік алғаннан бері қоғамдағы үлкен әлеуметтік өзгерістер болды, сонымен қатар отбасы институтының құрылымдары мен әлеуметтік белсенділігі мен рөлдері де артты. Қоғамдағы болып жатқан экономикалық өзгерістер әлеуметтік қолдауды қажет етеді. Әлемде болып жатқан демографиялық өзгерістер, сонымен қатар отбасы институтына қатысты ажырасу санының өсуіне байланысты көптеген өзгерістер енді. Күннен арта отбасындағы ажырасу мәселесі артып келеді, оның себебін әлеуметтанушылар бірнеше себептермен анықтауда, ең маңыздысы некесіз туудың көбеюіне алып келуде.

Отбасылық ажырасудың зерттеудің өзектілігі толық емес отбасылардың әлеуметтік-экономикалық қолайсыздығы олардың әлеуметтік мәртебесінің орнықсыздық салдары болып табылатындығында және тиісінше оларға қоғам тарапынан жеткіліксіз көңіл бөлінуіне байланысты артып отыр, мемлекет пен қоғам, сондай-ақ әлеуметтік саясаттың тиімсіздігі әсер етеді

Отбасы институтының мәселелерін шешу отбасы ішіндегі қарым-қатынас механизмдерін зерттемейінше мүмкін емес. Бұл қарым-қатынастардың сипаты мен тұрақтылығы отбасының психологиялық климатымен байланысты және балалардың да, ересектердің де дамуына сәйкес әсер етеді. Осының барлығы отбасы жағдайын үнемі қадағалап, мемлекет тарапынан отбасына әлеуметтік көмек көрсетудің тиімді шараларын әзірлеу қажеттігін дәлелдейді.

Сондай-ақ ана мен баланы қорғау проблемалары Қазақстан Республикасының стратегиялық мемлекеттік құжаттарында стратегиялық саяси қайта құрулар мен экономикалық өсімге негізделген қазақстандық қоғамның тұрақты әлеуметтік құрылымын құрудың құрамдас бөлігі ретінде айқындалғанын атап өту маңызды. Бұл «Қазақстан-2050» Стратегиясының ұзақ мерзімді басымдықтарының бірі болып табылады, онда «Біздің елімізде толық емес отбасылар көп. Баланы жалғыз өсіріп отырған аналарға мемлекет көмектесуі керек. Біз әйелдерді жұмыспен қамтудың икемді түрлерімен қамтамасыз етуіміз керек, үйде жұмыс істеуге жағдай жасауымыз керек. Біздің мемлекетіміз бен қоғамымыз жетім балаларды асырап алуды және отбасылық үлгідегі балалар үйлерін салуды ынталандыруы керек.

Ерлердің әйелдер мен балаларға деген аса жауапсыз қарым-қатынасының саны артып келеді. Бұл салт-дәстүрімізге, мәдениетімізге тән емес. Балалар - біздің қоғамның ең осал және ең қорғалмаған бөлігі, сондықтан олар құқығынан айыруға болмайды. Балаларды тәрбиелеу ананың ғана емес, екі ата-ананың да міндеті. Бірақ егер бұлай болса, онда әкесі алимент төлеуі керек. Мемлекет жалғыз басты аналарды қолдап, алимент төлемегені үшін жазаны қатайтуы керек.

Ғылыми зертелу деңгейі

Ажырасу феноменін зерттеу отбасының әлеуметтік институт ретіндегі трансформация процестерін көрсете отырып, отбасы социологиясы аясында жүргізілуі тиіс.

Отбасы институтының әртүрлі құрылымдық нысандарын талдаудың тұжырымдамасы мен негізгі категорияларының анықтамасы жалпы екі әлеуметтік институттың мазмұны мен генезисін ашатын социологиялық теориялармен дипломдық жобалық зерттеу аясында берілген (М. Вебер, Г. Зиммель) . , Π. Парсонс және т. б. ) [1] және институционализация процесінің өзі отбасылық және отбасылық қатынастар (Р. Зидер, И. С. Кон және т. б. ) [2] . Жұмыста стратификациялық тәсілдің әдістемелік құралдары, сонымен қатар қазіргі қоғамның әлеуметтік құрылымын зерттеу (Э. Гидденс, П. Сорокин, П. Парк, С. И. Голод, О. Шкаратан және т. б. ) жұмыстары пайдаланылды[3] .

Жалпы, зерттеушілер отбасылық ажырасулардың өмірінің сан алуан аспектілерін қарастырады. Қазіргі отбасы мен оның мәселелерін зерттеудің әдістемелік және қолданбалы аспектілері қазақстандық ғалымдардың Қ. У. Биекенова, М. С. Әженова, Н. А. Айтова, Қ. Г. Ғабдуллина, М. С. Садырова, С. Е. Жүсіпова, З. Ж. Жананазарова, Г. С. Әбдірайымова, Г. Т. Әлімбекова, Кабакова М. П, Шеденова Н. У., Соловьева Г. Г. және т. б теориялық зерттеулерінде[4] . Ажырасу адамдардың санасында жағымсыз құбылыс ретінде көрініс тауып, қоғамның басты бірлігі - отбасының қайғылы күйреуі ретінде қабылданады. Ажырасу санының артуы отбасы дағдарысымен, жастар арасындағы отбасылық құндылықтардың деградациясымен байланысты. Дегенмен, ажырасуды деструктивті құбылыс ретінде ғана емес, одан әрі отбасылық өмірді дамытудың оң факторы ретінде де қарастырған жөн. Отбасылық құндылықтардың маңыздылығының төмендеуі туралы айта отырып, ғалымдар отбасының жаңа девиантты ретіндегі формаларын жиі атап өтеді. Алайда, отбасылық құндылықтарды өзгерту тенденциялары отбасы дағдарысының себебі емес, қоғамдағы әлеуметтік-экономикалық, рухани қатынастардың жағдайын көрсетеді.

Зерттеу жұмысының мақсаты

Әлеуметтік зерттеулердегі отбасы мен отбасылық қатынастардағы ажырасудың тенденциясын талдау.

Зерттеу жұмысының міндеттері

Қазақстандағы ажырасудың әлеуметтік салдарын зерттеудің әдіснамалық негіздерін талдау;
Қазақстан Республикасындағы неке және ажырасудың қазіргі жағдайын анықтау;
Қазақстандағы ажырасу кезіндегі балаларға алимент төлеудегі кездесетін мәселелерді зерттеу;
Ата-аналардың ажырасуының жасөспірімдерге әсерін анықтау;
Ажырасудың әлеуметтік салдарын нақтылап оның ерекшеліктерін зерттеу;
әр түрлі отбасылық жағдайы бар қазақстандықтардың некеге тұру және ажырасуға қатынасының ерекшеліктерін ашу.

Зерттеу обьектісі

Қазақстан қоғамының әлеуметтік-демографиялық құрылымындағы ажырасу

Зерттеу пәні

Қазақстандағы ажырасудың әлеуметтік салдары

Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негізі

Дипломдық жобаның теориялық және әдістемелік негіздерінің ерекшелігі зерттеу объектісі мен пәнімен анықталады, өйткені отбасы тұлғаны қалыптастыратын негізгі әлеуметтік институт ретінде басқа адамдармен өзара институттар мен процестерде әсер ету жағдайында зерттелуі керек. Отбасы арқылы негізгі адамгершілік құндылықтар беріледі, мінез-құлық үлгілері қалыптасады, рухани және жеке тұлғалық қасиеттердің негіздері қаланады.

Қолданылған эмпирикалық әдістер : сұрақ қою, сұхбат алу, жинақтау, мәтінді талдау, мазмұнды талдау, социологиялық зерттеудің сапалық және сандық әдістемесінің артықшылықтарын пайдалана отырып, ақпараттық кеңістікті талдау. Теориялық әдістер: талдау, синтез, герменевтикалық әдістер, салыстырмалы әдістеме, әлеуметтік қайта құру әдісі, төменнен және жоғары қарай мәліметтерді талдау стратегиясы.

Негізгі эмпирикалық құралдар жинағы ретінде әлеуметтанулық зерттеулер сұрау арқылы пайдаланылды. Квота бойынша стратификацияланған іріктеуге негізделген сауалнама (жас 20-50, n=700 адам) . Мәліметтерді интерпретациялау және өңдеу әдістері - Пирсонның сызықтық корреляциясы. Алынған деректер IBM. SPSS. Statistics v көмегімен өңделді. 20. Эмпирикалық мәліметтерді өңдеу үшін математикалық статистика әдістері қолданылды.

Топ мүшелерінің жобаға байланысты бөлімдерге жауапты көлемі.

Тұрсынхожа Гүлназ дипломдық зерттеу жобасы бойынша қазіргі қоғамдағы ажырасулар санын азайту, отбасындағы әлеуметтік-психологиялық ахуалды жақсарту, сол арқылы отбасы институтының өзін нығайту бойынша шараларды әзірлеуге бағытталған анкеталық зерттеу жүргізді.

Сейсембек Дилназ Қазақстан бойынша ажырасудың тенденциясын талдауда статистикалық мәліметтерді негізге ала отырып жобаның негізгі бөлімі бойынша «Отбасылық жанжалдардың себептері мен салдары» зерттеуін жүргізді.

Нарат Надиа баланы қорғау проблемалары Қазақстан Республикасының стратегиялық мемлекеттік құжаттарындағы стратегиялық саяси қайта құрулар мен экономикалық өсімге негізделген қазақстандық қоғамның тұрақты әлеуметтік құрылымын және «Қазақстандағы алимент төлеу мәселелері» тақырыбындағы социологиялық сауалнама жүргізді.

ӘЛЕУМЕТТІК ЗЕРТТЕУЛЕРДЕГІ ОТБАСЫ МЕН ОТБАСЫЛЫҚ ҚАТЫНАСТАРДАҒЫ АЖЫРАСУДЫҢ ТЕНДЕНЦИЯСЫН ТАЛДАУ

Ажырасуды зерттеудің теориялық және әдіснамалық тәсілдері

Зерттеу жобамыздың бірінші бөлімінде отбасы мен отбасылық қатынастардың қоғамдағы рөлі мен әлеуметтік зерттеулердегі ажырасудың тенденцияларын зерттедік. Отбасы мемлекеттің нығаюына, халықтың әл-ауқатының артуына қаншалықты ықпал ететіндігін, мемлекеттің отбасына қатынасына қалай әсер ететіндігін талдадық. Қай уақытта болмасын бұл мекеме қоғамда тұрақтылық факторы болып табылады, себебі отбасы - некеден, туыстықтан, бала асырап алудан немесе балаларды отбасына тәрбиелеудің кез келген өзге де нысандарынан туындайтын ортақ құқықтар мен міндеттерге байланысты бірге тұратын адамдардың бірлестігі болып табылады. Отбасының бастауы мен негізі некеден бастау алады, некеге тұру қажетті жасқа толған әрбір адам үшін моральдық міндет болып саналады. Неке ұрпақ жалғастыруды айтпағанда, еркек пен әйелдің арасындағы жақындықты заңдастырады.

Отбасының құрылуына, қызмет етуіне және ыдырауына байланысты барлық мәселелер әрқашан өзекті болды және ерекше өзекті болады, өйткені неке мен отбасы жалпы адамзат өркениетінің ажырамас бөлігі болып табылатын тұрақты құндылықтар болып табылады. Отбасын мемлекеттік қорғау, қолдау және қорғау принципі негізгі конституциялық қағидат дәрежесіне көтеріліп, конституциялық құрылыс негіздерінің бір бөлігі болып табылатыны кездейсоқ емес. Қазіргі қоғамда, сондай-ақ оның дамуының кез келген сатысында екеуінің некелері жалғасады ма, әлде оны тоқтату керек пе деген жеке мәселе қоғамдық мүдде сапасына ие болады. Көп жағдайда толық емес ана отбасы көп жағдайда балаларды қараусыз қалдырады және соның салдарынан бүкіл әлемде кәмелетке толмағандар арасындағы қылмыстың өсуіне әкеледі. Егер бала «толық емес» отбасында өмір сүрсе, оның дамуына кері әсерін тигізетін бірқатар қауіп факторлары бар және шетелдік әлеуметтанушылардың пікірінше, кедейлік факторы олардың негізгісі болып саналады.

Қазақстан Республикасында қоғам үшін маңызды отбасы-неке қатынастарын реттеу және отбасының құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету Қазақстан Республикасының «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы» 17. 11. 2014 ж. өзгертулер мен толықтырулар енгізілді. Бүгінгі күні Қазақстан Республикасы Әділет министрлігі ажырасу себептеріне мониторинг жүргізбейді. Елордалық АХАЖ-да Астана тұрғындары некенің бұзылуына себеп болған себептердің ішінде көбінесе «кейіпкерлердің үйлесімсіздігін» көрсетеді. Елордалық неке агенттігі отбасындағы келіспеушіліктердің басты себебі қаржы екенін алға тартады. Оның үстіне АХАЖ қызметкерлері отбасылық өмірге араласуды жоспарлап отырған азаматтармен жұмыс істеу үшін психологты да қарастырмайды. Осы орайда біз Қазақстан Республикасындағы неке және ажырасу жағдайына талдау жасауды жөн көрдік. Мақсаты, Қазақстандағы неке және ажырасу жағдайының аймақтық ерекшеліктерін зерттеу. Біз Қазақстан Республикасындағы тіркелген некелер мен тіркелген ажырасулар саны туралы статистикалық мәліметтерді зерттедік. Аналитикалық, мазмұндық талдау, статистикалық, салыстыру, қатынас, рейтинг, себеп-салдар сапалық және сандық әдістер қолданылды.

Біз Қазақстандағы неке және ажырасу жағдайының аймақтық ерекшеліктерін талдадық.

Қазақстанда ерлер үшін бірінші некеге тұрудың орташа жасы орта есеппен 27, 0 жасты құраса, әйелдер үшін орта есеппен 24, 4 жасты құрайды. Ал ажырасуға келетін болсақ, бірінші некесін бұзған ерлі-зайыптылардың орташа жасы ерлер арасында 35, 5, ал әйелдерде 33, 4 болды . 18 жасқа дейінгі жас санатындағы ажырасулар саны шамалы, ал ерлер үшін бұл іс жүзінде нөлге тең. Жас ұлғайған сайын ажырасулар саны артады. Осылайша, ажырасудың өсу тенденциясы 25-29 жас тобында басталып, 45-49 жас тобында төмендейді. Ерлер арасында ажырасудың ең көп саны 30-34 жас аралығында болса, әйелдер арасында 25-29 жас аралығындағылар байқалады. Жалпы, бәрінің шыңы ажырасулар 25-29 және 30-34 жас топтарында[5] .

1. Барлық ажырасулардың негізгі бөлігі некеде тұрған 4 жасқа дейінгі және 5-9 жасқа дейінгі кезеңге келеді.

2. Ажырасулардың некелердің арақатынасының өңірлік көрсеткіштерін кейінгі рейтингімен салыстыру кезінде ең жоғары көрсеткіштер Қостанай, Павлодар облыстарында және Астана қаласының Солтүстік Қазақстан облысында анықталды.

Қазақстанның солтүстік және орталық облыстарында (Павлодар, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Ақмола) МСАК деңгейінде қызметі салауатты отбасын, отбасы мәселелерін қалыптастыруға бағытталған медициналық-психологиялық қызмет ұйымдастырылды. Жыл сайын Халықаралық отбасы күні - 15 мамырда отбасына арналған конференциялар, фестивальдер ұйымдастырылады. Ажырасу бойынша белсенді профилактикалық жұмыс 9 жылға дейінгі некеде тұрған ерлі-зайыптылардың фокус тобына бағытталады. Білім бөлімдері мектептерде, колледждерде және жоғары оқу орындарында тақырыптық сағаттар, дөңгелек үстелдер, пікірталастар өткізу жұмыстарын ұйымдастырып, күшейтіліп келеді. Облыстық әкімдіктер некеге тұруға өтініш беру сатысында тұрған азаматтармен профилактикалық әңгіме жүргізу үшін АХАЖ қызметкерлеріне психолог енгізу мүмкіндігін қарастырылуы керек.

«Ажырасуды зерттеудің теориялық және әдіснамалық тәсілдері» деп аталатын бірінші параграфымызда неке институтының қазіргі жай-күйін және оның ыдырауын ғылыми тұрғыда зерттеудің негізгі тәсілдеріне тоқталдық. Біз зерттеу тобымыз қазіргі уақытта отбасын зерттеудің екі теориялық және әдіснамалық тәсілін зерттей отырып, отбасының қазіргі жағдайын кейбір зерттеушілер моногамды отбасы дағдарысы тұрғысынан олардың құрамына А. И. Антонов, В. М. Медков, А. В. Артюхов еңбектері жатса, ал қалған ғалымдар отбасы құрылымдарының трансформациясы тұрғысынан қарастырады, оларға Т. А. Гурко, А. Р. Михеева және С. И. Голод еңбектерін жатқызуға болады.

Қазіргі отбасы эволюциясының негізгі бағыты оның институттан топқа айналуы. Бұл қазіргі отбасында экономикалық функцияның әлсіреуін білдіреді, ондағы ең бастысы психологиялық атмосфера, ерлі-зайыптылардың жеке қарым-қатынасы болып табылады. Отбасының ең маңызды функциялары ұрпақты болу (репродуктивті) және тәрбиелік болып табылады. Бұл функциялардың әлсіреуі, ең алдымен, отбасылық дағдарыс ретінде, ал басқа функциялардың өзгеру процестері көбінесе трансформациялық деп бағаланатыны анық.

ХХІ ғасырдың басына қарай отбасы дамудың бірнеше сатысынан өтті: патриархалдық немесе дәстүрлі, балаға бағытталған немесе заманауи, некелік немесе постмодерндік, сонымен қатар толық емес және некеден тыс сатылары болды. Қазіргі уақытта отбасы институтына қатысты ерлер мен әйелдердің заманауи идеяларының трансформациясы орын алуда, бұл қазіргі заманғы отбасының рухани негіздері мен рухани әлеуетінің өзгеруімен бірге жүреді. Отбасы мен оның тұрақтылығына әсер ететін маңызды факторлардың ішінде мыналарды бөліп көрсетуге болады:

1. құндылықтар жүйесін батыстандыру (батыс құндылықтарының бүкіл әлемге таралуы) ;

2. экономикалық құрылымды өзгерту;

3. адамгершілік еркіндігі;

4. индивидуализмнің көріністері;

5. гендерлік асимметрия (яғни өмірдің әртүрлі салаларында екі жыныстың әлеуметтік және мәдени рөлдерінің пропорционалды емес көрінісі) ;

6. әйел мен еркек арасындағы әлеуметтік рөлдерді қайта бөлу және т. б.

Некелік, жыныстық және репродуктивті мінез-құлық үштігінің ыдырауы фертильділік пен отбасы тұрақтылығының реттеуші механизмін бұзады, бұл некеге дейінгі қатынастарға, контрацепцияға және түсік түсіруге, ажырасуға, некеден тыс ана болуға жол береді. Жеке тұлға мен қоғамның өзара әрекеттесуінде делдал ретінде отбасы рөлінің әлсіреуі отбасы мүшелерінің жеке жетістіктерге отбасынан тыс құндылық бағдарларын күшейтіп, олардың отбасылық өмір салты мен балалар құндылығынан басым болуына әкеледі. Жобада қазіргі некелердің бұзылу (ажырасу) механизмін түсіндіретін әртүрлі көзқарастар берілді. Ажырасу бұрынғы ерлі-зайыптыларға қайта некеге тұру мүмкіндігін беретін неке қатынастарын тоқтатудың институттандырылған әлеуметтік механизмі болып саналады. Некенің бұзылуына байланысты ерлі-зайыптылардың ұрпақта жаппай ыдырау процесі ажырасу деп аталады.

Нәтижесінде әлеуметтанушылар мен басқа зерттеушілер ажырасу туралы әртүрлі көзқарастарды қалыптастырды:

1. ажырасу - әлеуметтік институт ретінде некенің дағдарысы және тіпті оның жойылуы;

2. Ажырасу жеке бас бостандығын кеңейту және жыныстардың нақты теңдігін бекіту жағдайында дамитын неке-отбасы қатынастарының ажырамас атрибуты болып табылады, яғни, қазіргі заманғы отбасы жүйесінің маңызды элементі;

3. ажырасуды болдырмауға болады, бұл үшін бұл мәселені шешудің теориялық және практикалық жолдарын табу керек. Заманауи зерттеушілердің жалпы тұжырымы ажырасулар санының артуы бүгінгі таңда белсенді түрде көрініп жатқан және қоғамның макро және микродеңгейінде пайда болатын бірқатар объективті факторларға негізделген тенденция болып табылады.

Қазақстандық заңнамаға сәйкес неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарын реттеудің, отбасының құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз етудің, оның дамуын мемлекеттік әлеуметтік саясаттың басым бағыты ретінде анықтаудың қағидаттары мен құқықтық негіздері бекітілді. Қазақстан Республикасы «Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Қазақстан Республикасының Кодексімен айқындалады. Осы Кодексте пайдаланылатын Негізгі ұғымдардың 1-бабында Кодекстің Жалпы ережелері некеден, ерлі-зайыптылықтан, туыстықтан, бала асырап алудан немесе өзге де қатынастардан туындайтын мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттермен байланысты адамдар шеңбері, отбасы ұғымын анықтайды. балаларды тәрбиелеуге асырап алу нысаны және отбасылық қатынастарды нығайту мен дамытуға жәрдемдесуге арналған [6] .

Отандық әлеуметтанушылардың арасында біздің зерттеу тақырыбымыз бойынша отбасы институтын зерттеген ғалымдар З. Ж. Жаназаров пен А. В. Веревкин. Қазіргі Қазақстандағы отбасы дамуының жағдайы мен болашағын талдай отырып, З. Ж. Жананазарова Қазақстандағы қазіргі отбасының отбасы мен неке әлеуметтік институтында адамдарды алаңдататын және кейбір жайсыздықтар тудыратын негізгі әлеуметтік маңызды мәселелерін анықтайды. «Ілеспе қосымша зерттеу әдісі қазақстандықтардың құндылық анықтайтын бағытттардың ішінде ең маңыздысы. Қоғамда болып жатқан өзгертулердің белсенділігін арттыруда отбасылық құндылықтарды насихаттау және бала тәрбиесіндегі отбасының рөлі мықты. Қазақстандағы қоғамның рухани-адамгершілік саласының бұзылуының себебі отбасының дәстүрлі негіздерінің жойылуы болып табылады. Зерттеуші отбасы мүшелерін толғандырытын жас отбасының тұрақтылығына әсер ететін маңызды мәселелерді анықтайды [7] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.