Жер кадастрының халық-шаруашылык, есепке алудың кейбір түрлерімен жене жерді үйлестірумен байланысы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Жер кадастрының халық-шаруашылык, есепке алудың кейбір түрлерімен жене жерді үйлестірумен байланысы

Халық шаруашылық есепке алудың кейбір түрлері шаруашылық қызметіне жатады және ақпаратты бақылау, жинау, өңдеу, талдау процесін жүзеге асыруға бағытталған /оларды бақылау және дамуына әсер ету мақсатымен процестерді сапалық көрсету, сипаттау/. Халық шаруашылық есепке алудың тиісті өлшемдері /натуралдық, еңбектік, құндык/, абсолюттік және салыстырмалы шамалары қолданылады.

Натуралдық өлшемдер /сан, ұзындық, салмақ/ шаруашылық құралдарының нақты түрлері мөлшерін береді. Мысалы, жер ауданын тек қана натуралдық өлшемде көрсетуге болады /га/. Дегенмен, натуралды өлшемдермен тұтас өндірістік процестерді, әртекті объектілер мен процестердің /аудан, масса/ көрсеткіштері әр дақылдың тиімділігі бойынша бағаланса тұтас жер сапасын салыстыру мүмкін емес.

Еңбектік өлшемдер шаруашылық құбылыстарды көрсету үшін жұмсалған еңбек мөлшері, уақыт бірлігі /сағат, жүмыс күн/ ретінде қолданылады. Натуралдық көрсеткіштермен бірге олар еңбек төлемін, өндіру нормасын есептеу үшін пайдаланылады.

Құндық өлшем талдауда кең қолданылады, ол бүкіл шаруашылық әрекеттері нәтижелерін қорытуға мүмкіндік береді. Жер кадастрында оның көмегімен жерге жалпы баға береді.

Халық шаруашылық есепке алу жүйесіне оның келесі негізгі түрлері кіреді:

1/ статистикалық;

2/ бухгалерліқ;

3/ қолма-қолдық /оперативный/.

Жер кадастрының құрамдық бөлігі ретінде жерді есепке алудың орны ерекше. Онда статистикалық және жедел есепке алу сәтттері жанастырылады.

Статистика деп әдетте қоғамдық өмір немесе құбылыстардың жан-жағын сипаттайтын сан кәрсеткіштері жиынтығын айтады. Статистикалық есепке алуда мәліметтерді алу, өндеу, талдау бойынша айрықша тәсілдер қолданылады. Ол толық, орта шамалық және т. б. әдістер. Бұл әдістерді де жер кадастрында қолданады.

Бухгалтерлік есепке алу өндіріс жүрісін, кіріс, шығысты, қаржылық нәтижелерді көрсетіп бақылайды, оның объектісі шараушылық процестер, материалдық құңдылықтар болып табылады. Ол қатаң құжаттылықта жүргізіледі, оған есепке алынатын екі жақты тексеру тәсілі тән.

Жедел есепке алу объектісі болып жеке шаруашылық операциялар, сондай-ақ өндірістің жеке звенолары саналады. Жедел есепке алуда натуралдық, ақшалық, еңбектік өлшемдерді қолданады.

Осы аталған статистикалық, бухгалтерлік жедел есепке алу жер кадастрында кең қолданады. Мысалы, жерлерді бағалауда, олардың пайдалануын сипаттауда дақылдардың шығымдылығы, алқаптардың өнімділігі, өнімдердің шығымдары, жалпы құны, жалпы және таза пайда туралы, есепке алу құжаттарында болатын мағлұматтарды жер кадастрында кеңінен қолданады. Әсіресе ақпараттар алудың, өндеудің, талдаудың статистикалық тәсілдері мәнді. Мысалы, жерді есепке алуда, бағалауда статистикалық топтау, бақылау және баланс әдістері, сондай-ақ салыстырмалы, орта шамалар, индекстер, корреляциялық талдаулар қолданылады. Өз кезегінде, жер кадастры мағлұматтарын жер пайдалануды талдау барысында статистикалық, бухгалтерлік жедел есепке алуда пайдаланады.

Жер кадастры жерді үйлестірумен өте тығыз байланыста. Олар жер қорларын ұтымды, тиімді пайдалануды, қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған. Екі жағдайда да жер табиғи қор және өндіріс құралы ретінде қаралады. Жер қорларын тиімді пайдалану, оларды территорияларды үйлестіру керектігін объективті түрде есептейді. Былай айтқанда, жерді үйлестіру арқылы мемлекет жерді нысаналы, дұрыс пайдаланады. Осының нәтижесінде халық шаруашылық, сапалық, шаруашылық ішкі тұрғыларда жақсы территориялық жағдайлар жасалынады.

Шаруашьшықаралық жерді үйлестіру процесінде пайдаланатын жерлердің жаңа

құрылымдары құрылып, қазіргі қолданыстағылары ретке келтіріліп, өзгертіледі. Шаруашылық ішінде жерді үйлестіруде өндірістік бөлімшелерді, шарушылық орталықтарын, жол желісін, алқаптарды және ауыспалы егістерді ұйымдастыру, бақтарды, жүзімдерді, шабындықтарды, жайылымдарды орналастыру мәселелері шешіледі. Учаскелік жерді үйлестіруде аз көлемді жер учаскелерінің, массивтерінің территорияларын ұйымдастыру мәселесі шешіледі.

Жерді үйлестіру мәселелерін шешу-республикамыздағы барлық жерлер мен әр жер учаскесінің табиғи шаруашылық және кұқықтық жай-күйлері туралы нақты мағлұматтар алу қажеттігін білдіреді. Ал жер қорлары туралы бұл мағлұматтарды мемлекеттік жер кадастры береді. Жерді үйлестіру, мелиорация, рекулытивация, жерлерді жақсарту жобаларын құруда кадастр мәліметтері бастапқы ретінде алынады. Жерлерді күнделікті есепке алуды жүргізуде алқаптардың бір түрінен екіншісіне көшу жобаларын іске асыру тексерулері, зерттеулері кадастр үшін қажетті мағлүматтарды алу және бұрынғыларын дұрыстауға негіз болып саналады.

Жер кадастрының Кеңес одағы кезіндегі дамуы

Мемлекеттік жер кадастрының құрамдас бөлігі болар алдыңда жерді тіркеу, есепке алу, бағалау халық шаруашылығының ертеректегі даму кезеңдерінен басталып, көптеген белгілі өзгерістерден өтті. Бірақ, олардың арасында әрқашан бір белгілі байланыс болды. Сондықган, олардың дамуы, жетілу тарихын, шын мәнінде тұтас жүйе ретінде, Кеңестік жер кадастрының қалыптасуы, даму тарихы деп қарауға болады.

Жер кадастрының қазіргі кездегі мәнін дұрыс түсіну жөне оны әрі карай дамуын алдын ала білу үшін оның пайда болуы мен және дамуының тарихын жақсы білген жөн. Бұл мәселелер осы бөлімде келтіріледі. Кеңес мемлекеті құрылуымен елімізде пайдаланылатын жерлерді тіркеу, есепке алу арнайы мемлекеттік әдіс ретінде жүргізіле бастаған.

Ал жерлерді бағалау тек жеке жер мәселелері мен шаруашылық міндеттерді шешуде ғана жүргізілді. Бірінші жылдары жер кадастрлық әдістердің және олардың міндеттерінің қажеттілігі "Жер туралы" декретінде кеңестік жер өзгертулерін жүргізу қажеттігімен негізделген. Декреттің 3-бабына сәйкес, помещик жерлерін тартып алу тәртібін қатаң сақтау, тәркіленген мүліктің дәл тізімін жасау, халыққа өтетін жерлерді қатаң қорғау ояздық шаруа депутаттарына жүктелді.

Болыстық жер комитеттері жергілікті жер қатынастарын реттеу, жалпы жерді қайта рәсімдеуді дайындау үшін қажетті мәліметтерді жинауға тиісті болды: әр болыстықтың жер мөлшері, сапасы, алқаптардың көлемі, табиғи мал азық жайылымдардың және өндеуге, жыртылуға жататын жерлердің сапасын, жерлердің ауданын анықтау үшін барлық қол астындағы жоспарлы-картогафиялық материалдар, басқа да құжаттар пайдаланылды. Тәркіленген жерлерге акт жасалынды. Оларға алқап түрлерінің, жерлердің барлық көлемдері көрсетіліп, тиісті жерлер тізімдері тіркелген. Жерді есепке алу, бағалау, бірінші кезекте жерді үйлестіру қажеттілігінен туды.

1919 ж. 14 ақпаңда жарияланған БОАК бекіткен "Социалистік жер үйлестіру және социалистік егіншілікке көшу шаралары туралы" ережеде жер үйлестірудің міндеттері, мазмұны жүргізу принциптері анықталған. Осы ережемен жерді есептесе алу міндеттері де белгіленген. Оны жүргізу тәртібі 1919 ж. 23 қыркүйекте РСФСР халықтық жер комитеті бекіткен "Социалистік жерді үйлестіру мүддесі үшін жерлерді есепке алу бойынша нұсқаулармен" белгіленген. Кеңес кезіндегі жерлерді есепке алу бойынша бұл бірінші арнайы нұскау болған. Ол жерлерді есепке алуды жүргізу тәртібін және жер есептік құжаттың мазмұнын белгілеген. Болыстық бойынша жер үйлестіру ісін дайындауда халықты және жерлерді есепке алу жүрді.

Жерді есепке алу бастапқы /негізгі/ және күнделікті деп бөлінген. Ол әр болыстық бойынша жеке жүргізілген. Үлестіруге жатқызылған, жатқызылмаған барлық жерлер есепке алынған. Болыстық территориялары "Есептік дачалар" деп аталатын бірнеше бөліктерге бөлінген. Есептік дачаның ауданы межелеу мәліметтері бойынша есептеліп, әр учаскі орналасуына байланысты тиісті есептік дачаға тіркелген, ал алқаптар ыңғайлы /жайылым, шабыңдық, орман, бұта, жыртылған, бау, бақшалар, аула жерлері/ және ыңғайсыз /жыралар, құмдар, батпақтар, су/ деп бөлінген. Жерді есепке алуды жүргізу нәтижесінде барлық болыстық жерлердің есептік тізімдері, карталары пайда болған.

1918 ж. 25 шілдеде В. И. Ленин қол қойған Орталық статистикалық басқарма туралы

Ережеде бірінше рет, басқа міндеттер ішінде, жерді тіркеу осы басқармаға жүктетілген. 1919 ж. заңды түрде ол бірінші рет жер жағдайы туралы мөліметтерді жинау, жүйелеу, сақтау, жаңғырту бойынша белгілі әрекет түрі ретінде бекітілген. Оның жүзеге асуы іс жүзінде "Социалистік жерді үйлестіру және егіншілікке көшу шаралары туралы" Ереже қолданғаннан кейін басталды. Осы заңдық актіде "Пайдаланатын жерлерді мемлекеттік тіркеу үлестірілген жер қорын, жер пайдаланушыларды және болып жаткан бар өзгерістерді есепке алу мақсатымен жүргізіледі" деп кәрсетілген. Бұл жазба құрылған жер пайдалануларды болыстық карталарға түсіруден жер тізімдерін жасаудан тұрған.

Жер пайдалануға кұқықтығын дәлелдейтін құжат болып, осы жерді бөліп беру туралы жазба саналған. Бұл жазуды губерниялық жер бөлімі бекіткен. Жер пайдаланушыларға берілген жоспарларда және жерді бөліп беру туралы жазбада тіркеуден өткендігі кәрсетілген. Негізгі тіркелуші бірлік ретінде жеке жер учаскесі алынған. Ол учаскені бір немесе бірнеше алқаптардан тұратын, баска жер пайдаланушылар жерінен бір тұйық сызықпен шектелген жер ауданы құрған.

Мемлекеттік тіркеуге жататын мағлұматтар арнайы құжатта көрсетілген /болыстық карта, мекен картасы, мекен тізбегі, жер пайдаланушылардың тізімі/. Әр жеке жер учаскесіне жерді пайдалану бойынша іс кұрастырылған, бұл істе барлық материалдар жинақталған.

1919 жылы 23 қыркүйекте РСФСР халыктық жер комитеті бекіткен "Пайдаланатын жерлерді мемлекетгік жазу тәртібі /жерді тіркеуі/ және рәсімдері туралы нұсқауда" Мемлекеттік жазуды жүзеге асыру тәртібі келтірілген. Пайдаланылатын жерлерді тіркеу бойынша бұл бірінші нұсқау болды.

1934 жылдан бастап жерді есепке алу бойынша арнайы есеп беру енгізідді. 1934 ж. 29 мамырындағы КСРО ХКК қаулысымен «Алкаптар және жер пайдаланулар бойынша "жерлерді үлестіру туралы есеп беру жөнінде" қолындағы бар құжаттар және материалдар негізінде аудандық жер бөлімдері есеп құрып, жоғарыға есеп беру міндеттері жүктелген.

1935-1938 жылдары ауыл шаруашылық артелдерге мемлекеттік актілер тапсырылды, керек жағдайда шаруашылықаралық жерді үйлестіру жүргізілді. Бұл кәдімгі дәрежеде есептік жер кұжаттардың саласын және сенімділігін арттырды. Қоғамдық колхоз жерлерін талан-тараждан сақтау және жер істерінде тәртіп орнату мақсатымен 1939 ж. арнайы есептік жер құжаты енгізілді:

1. Колхозда - баулықтап тігілетін жер кітабы.

2. Аудандық атқару комитетінде - жерлерді мемлекеттік тіркеу кітабы.

Бұл кітаптардың жер есептік жөне жер тіркеулік мағынасы болған. Жерлерді есепке алу және онымен қоса тіркеу колхоз жерлерін талан-таражға салудан сақтауға мүмкіншілік берген. Бірыңғай жер қорының құрамы есепке алу барысында 5 санатқа бөлінген:

1. Ауыл шаруашылығына арналған жерлер;

2. Өнеркәсіп, көлік, арнайы арнаулы жерлері;

3. Қалалар және қала типтес поселкелер жерлері;

4. Мемлекеттік орман қоры;

5. Мемлекеттік босалқы жерлері.

1938 ж. бастап үлкен көлемде шаруашылық ішіндегі жерді үйлестіру жұмыстары жүргізіле бастады. Жерді есепке алу үшін жерді үйлестіру алқаптары құрамын, жай-күйін сипаттаушы айрықша құнды мағлұматтар береді. Есепке алу жұмысы жақсы қойылған жерлерде жерді үйлестіру үшін қажетті мәліметтерді беріп отырды.

КСРО МК 1949 ж. 20 тамыздағы қаулысымен совхоз жерлерін мемлекеттік есепке алу кітабы енгізілген. Ол кітап екі бөліктен тұрған. Бірінші бөлігінде әр совхоз туралы жалпы мәліметтер келтірілген, ал екінші бөлігінде совхоз жерлерінің экспликациясы берілген. 1952 ж. бастап барлық колхоз, совхоздарында суарылатын жерлерді есепке алу мақсатымен жоспарлы-картографиялық материалдар дайындала бастады. 1953 ж. бастап суармалы жерлердің сапасын, жағдайын күнделікті есепке алу жұмыстары жүргізілетін болды.

Социалистік жер қатынастарының әрі карай дамуы және жер пайдаланушьшардың күшеюі барлық пайдаланылатын жерлерді бір жүйеде тіркеудің, бүкіл елдегі бірыңғай жүйесін кұру қажеттілігін алға қойды. Елде Пайдаланатын жерлерді мемлекеттік тіркеу, есепке алудың бірыңғай жүйесі 1954 ж. 31 желтоқсанда кабылданған КСРО МК "КСРО жер қорын бірыңғай мемлекеттік есепке алу туралы" қаулысынан басталды.

1964 ж. КСРО АШМ нұсқауы бойынша В. В. Докучаев атындағы топырақ институты жерлерді мемлекеттік есепке алу мүддесі үшін топырақ топтарының жүйелі тізімін жасады. Топырақтардың агроөңдірістік қасиеттерін, олардың тыңайтқыштарда, мелиоративтік шараларға мұқтаждығын, соңдай-ақ ауыл шаруашылық дақылдары үшін олардың жарамдылығын ескере отыра, барлығы 117 негізгі топтар бөлінген. Топырақтардың топтары бойынша сипаттаумен қатар, алқаптар эрозиялану, тұздану, сортандану, топырақтардың фосфор, калийдің жылжымалы түрлерімен қамтамасыз етілуі /100 г топыракқа миллиграмм

есебімен/ дәрежесі бойынша бөлінеді.

1971 В. В. Докучаев атындағы топырақ институты топырақтарды бонитеттеу әдістемесін ашқан болатын. Оның негізінде барлық облыстарда топырақгарды бонитеттеу бойынша әдістемелік нұсқаулар құрастырылды. Бұл нұсқауларға сәйкес бағалауға топырақ түрлері, сондай-ақ олардың кешендері жатады. Топырақтарды бонитеттеу негізіне олардың табиғи қасиеттері жөне шығымдылық дәрежесі алынды.

Ауыл шаруашылық экономикасының Бүкіл одақтық ғылыми-зерттеу институты ауыл шаруашылық өндірісінің басты құралы ретінде жерді жалпы бағалау әдістемесін тапты. Бұл әдіспен Мөскеу, Смоленск, Брянск облыстарында жұмыстар жүргізілген. Жерлерді бағалау көрсеткіштері ретінде аудан бірлігіне қатынастанған өсімдік шаруашьшығындағы жалпы өнім мен таза пайда алынған. Жерлерді бағалауды әр табиғи экономикалық ауданда тандалған типті шаруашылық мәліметтері бойынша жүргізу ұсынылған. Бағалау шкаласы 100 баллдық жүйе бойынша құрылады.

Қазақ ауыл шаруашылық экономикасы жөне ұйымдастыру ғылыми-зерттеу институты жерлерді зкономикалық бағалау кәрсеткші ретінде өзіндік құнды және салыстыруға келетін шығымдылықты алуды ұсынды. Экономикалық бағалау алдында топырақгарды бонитетгеу керек. Соңғының нәтижесінде физикалық, химиялық, гидрогеологиялық, биологиялық және т. б. табиғи қасиеттері, сондай-ақ, олардың қазіргі мәдениелену жай-күйі бойынша, топырақтар агроөндірістік тұрғьща топтастырылады. Бірқатар ауыл шаруашылық жоғары оку орындарының жерді үйлестіру факультеттері мамандары жоғарыда айтылған жұмыстарға үлкен үлес қосты.

Бағдарламаның мақсаты мен мiндеттерi

Бағдарламаның мақсаты:
мемлекеттік жер кадастрын жүргізудi ұйымдастыру, жерге орналастыру жұмыстарын орындау тәртiбi мен технологиясы, құрылымы бөлігінде Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 23 маусымдағы N 442-II ЗРК Жер кодексiнiң 14-бабы 3) тармақшасының, 150-бабы 4-тармағының, 152 және 156-баптарының нормаларын;
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң:
жep реформасын жүргiзу, оның ғылыми, кадрлық және әдiстемелiк қамтамасыз етiлуi жөніндегі жұмыстарды ұйымдастыру мен жүзеге асыру, жерге орналастыру, геодезия мен картография жөнiндегi шараларды әзiрлеу мен iске асыру бөлігінде "Қазақстан Республикасының Жер ресурстарын басқару жөнiндегі агенттігiнiң мәселелерi" туралы 1999 жылғы 23 қарашадағы N 1776 қаулысын;
жер-кадастрлық құжаттамалардың құрамы, мазмұны мен нұсқалары, бірыңғай мемлекеттік жер реестрiн қоса алғанда, оларды жүргiзу бөлiгінде "Қазақстан Республикасында мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзу ережесiн бекіту туралы" 2003 жылғы 20 қыркүйектегi N 958 қаулысын;
"Жердi пайдалану мен қорғауды мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыру ережесiн бекiту туралы" 2003 жылғы 29 қыркүйектегi N 990 қаулыларын және нарықтық экономика жағдайында қоршаған ортаны қорғау жөнiндегi басқа да iс-шаралармен кешенді жердi ұтымды пайдалану, топырақ құнарлылығын сақтау және арттыру, жер ресурстарын қорғау бөлiгінде Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң өзге де нормативтік құқықтық кесiмдерiнiң iске асырылуын қамтамасыз ету болып табылады.
Алға қойылған мақсаттарға жету үшiн Бағдарламада мынадай мiндеттердi шешу көзделген:
топырақ құнарлылығын сақтауға және арттыруға, жердiң жай-күйiне теріс антропогендік әсердi жоюға бағытталған жер ресурстарын ұтымды пайдалану мен қорғау жөнiндегi іс-шараларды әзірлеу;
ауыл шаруашылық мақсатындағы жерлердi ұтымды пайдаланудың экономикалық тетiктерiн жетiлдiру;
мемлекеттiк жер кадастры мен оның автоматтандырылған ақпараттық жүйесiнiң инфрақұрылымын жасау;
жердi пайдалану мен қорғауды және жер заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылауды тиiмдi жүзеге асыруды қамтамасыз ету;
жер мониторингi торабын дамыту және оның деректерiнiң негiзiнде теріс процестердi жою бойынша ұсынымдар әзiрлеу;
ақпараттарды алудың, жердi зерттеу мен картографиялаудың жаңа технологиялары мен әдiстерiне көшу;
жердi ұтымды пайдалану және қорғау жөніндегі iс-шараларды әзiрлеу мен жүзеге асыру кезiнде ландшафтық-экологиялық бетбұрысты iске асыру;
жер ресурстарын басқару мен жер қатынастарын реттеу саласындағы ғылыми-әдiстемелiк, нормативтiк қамтамасыз ету.

Бағдарламаны iске асырудың негiзгi бағыттары мен тетiктерi

Жер қатынастарын реттеу жөніндегі нормативтік құқықтық кесiмдер тұтастай қалыптастырылды.
Бағдарлама өзара тығыз байланысты экономикалық, техникалық, ұйымдастыру-шаруашылық және құқықтық iс-шараларды жетілдiру негізiнде жерлердi бүкiл қоғам мен жекелеген жер пайдаланушылардың мүддесі үшін оларды тиiмдi пайдалану мен қорғауды ұйымдастыру мен қамтамасыз етудiң жаңа сапасына көшуге бағытталған.

Жер ресурстарын басқаруды жетiлдiру

Бағдарламада мемлекеттiк жер кадастрын жүргiзудi жетiлдiру үшiн мыналар көзделген:
Қазақстан Республикасының 272, 5 млн. га жердi, соның iшiнде оларды пайдалану санаттары бойынша мемлекеттiк есепке алуды қамту;
жыл сайын жер учаскелерiнiң меншiк иелерi мен жер пайдаланушылар жөнiндегi жер кадастрының мәліметтерін қағаз және электронды жеткiзгiштерде жинақтау;
2005 жылы - 59356 мың га алаңда; 2006 жылы - 62330 мың га және 2007 жылы - 65446 мың га алаңда әкімшілiк аудандар мен есептегі кварталдардың электрондық жер-кадастрлық карталарын жасау;
Жер кодексi мен статистикалық есеп беру талаптарына сәйкес жер-кадастрлық құжаттамасының нысандарын және олардың мазмұндарын жетiлдiру;
СТжССОТ сәйкестендiрiлген БМЖТ жүргiзудiң құжаттамасы мен әдiстемесiн әзiрлеу;
жерлерді мемлекеттiк кадастрлық бағалауды жүргiзу әдiстемесiн жетiлдiру;
паспорт беру мақсатында 3, 2 млн. га алаңда, соның iшiнде 2005 жылы - 1023, 6; 2006 - 1074, 8 және 2007 - 1128, 5 мың га алаңда егiстiк топырағының бонитетін анықтау, ол аграрлық секторда шаруашылық жүргiзушi субъектiлердiң егiстiгi алаңының 15, 2% құрайды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.