Тренингтік топтардың психологиялық маңыздылықтары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Тренинг – жаттығулардан, оларды талқылаудан, әдейі ұйымдастырылған іс-
әрекеттермен жұмыс істеуден тұратын белсенді.
Тренинг – қатысушылардың тәжірибе жинақтауы, өмірлік тәжірибеге қарағанда,
арнайы ұйымдастырылған тәірибе жинақтау болып табылады.

Тренингтік топтардың психологиялық маңыздылықтары.

Топтық тренингтің мақсаты.
Тренингтік әдістер психотерапияда және психокоррекцияда
жүргізіледі.Топтық тренингтің жалпы мақсатын былай бөлеміз:
1. Топтағы қатысушылардың психологиялық мәселелерін зерттеу.
2. Субьективті өзіндік сезімді және денсаулықты жақсарту.
3. Психологиялық заңдылықтарды үйрену, адамдармен қарым-қатынаста
тұлға аралық өзара әрекетті құру.
4. Қатысушылар коррекция үшін өзіндік санасы мен өзін зерттеуді
дамыту немесе ішкі негізгі эмоциялық жүріс-тұрыстық өзгерулер.
5. Тұлғалық даму процесінің әрекеті, шығамашылық реализация
потенциалы,өмірлік іс-әрекеттің оптималды деңгейге жету және табыс
пен бақытты сезіну.
Біздің бұл кітапта топтық тренингтің жоғары деңгейде өзіндік сананы
дамытудың мақсатын көрсетеді.

Тренингтегі топтық жұмыстың мақсаты.
• Зерттеудегі және шешудегі психологиялық проблемаларға көмек.
• Психикалық денсаулық жақсарту.
• Психологиялық қарым-қатынас негізін оқу.
• Өзіндік сананың дамуы,өзі өзгеру мақсатымен мінез-құлық
коррекциясы.
• Тұлғалық өсу мен өзін-өзі дамытуға әсер ету.
Психологиялық жұмыстың ерекше топтық формалары.

1. Топтық тәжірибе жатырқаушылыққа қарсы әсер етеді,тұлға
аралық проблеманы шешуге көмектеседі.
2. Топ қоғамдық көріністен қашып,конформизмге жол береді.
3. Кері байланыс тууы мүмкін және адамдардан кейбір жағдайға
байланысты қолдау көрсету.
4. Топта адам жаңа әдеттер үйренуі мүмкін,партнерлар арасындағы
әртүрлі қатынасты зерттеу.
5. Топта қатысушылар өзін басқаның орнына қоюы мүмкін.Басқа
адамды жақсы түсіну үшін ,таныстық үшін;Нәтижесінде
эмпатиялық эмоционалды күй бәссекестілікке алып келеді.
6. Топтағы өзара әрекет жағымсыздық тудыруы мүмкін,бұл әр
адамның проблемасын түсіндіргенде.Бұл эффект индивидуалдық
психокоррекциялық және психотерапевтік жұмыста кездспейді.
7. Топ өзін сезіну,өзін зерттеу,өзін ашу процестерін
жеңілдетеді.Бірінші топқа қарағанда адамдар арқылы ,бұл
механизмдер мүмкін емес.
8. Индивидуалды терапияға қарағанда, топтық форма экономикалық
жоспарда жақсырақ.Психологта уақыт жағын үнемдегенде табысты
болады.
Топтық нормалар.
Бірде-бір әлеуметтік орта, кіші топтан бастап халықтық
мемлекет ереже нормасыз бола алмайды.Мұны құрушылар өмірлік
әрекеттегі адамдар.Топтық тренингте осылай өз нормалары бар.Бұл
нормаларды тренинг жүргізуші таныстырып қою керек.
Осында және қазір.
Бұл принцип тренингке қатысушылардың сол кездегі болған
процестерді,сезімдерін уайымдауларын жасырын ұстау.Өткендегі
болашақтағы проекцияны қозғауға тиым салынады.Қатысушылардың
аарасындағы рефлекциясына нағыз түрде қабілетті.Қатысушыға
өзінің ойларымен сезімінің дамуын өзі талдау дағдысы керек.
Адалдық және ашықтылық.
Топтағы ең маңыздысы өтірік айтпау мен өзгермелі болмау.
Неғұрлым топта адалдық болса соғұрлым тренинг мақсаты дұрыс
болады.Неғұрлым ашық болған сайын шын мәнінде алаңдап,қызығулар
соғұрлым пайда болады.С.Джуард өзінің ашылуын былай айтады:Мен
басқа адамға күшті және мықты тұлға болып көрінемін.Өзін-өзі ашу
басқа адамға бағытталған,бірақ өзіңмен өзің болуды және нағыз
өзіңмен өзің болуды кездестіреді.Адалдық және ашықтылық топтағы
тұлға аралық өзараәрекеттің механизмін,өзін сезіну сияқты
механизді анық болуды көрсетеді.
Мен принципі.
Қатысушылар арасындағы негізгі көңіл бөлу-өзін тану,өзін-өзі
талдауға және рефлекция міндетті.Тұлғалық мінез-құлыққа баға
берудің өзі,сезімімен алаңдаушылығын,өзінен өткізіп топ мүшесіне
содан кейін айту керек.Біз солай ойлайыз,бізде пікір басқаша
деген сөздер типтерін қолдануға тиым салынады.Барлық жағдайда
қолдану Мендегенге көшу керек.Мыс:мен сеземін,менің
ойымша.Бұл тренингтің басты міндеті –жауапкершілікті алуға
үйрену,солай қабылдауды үйрнеу.Алғашқы топтық дискуссия жүргізсе
әр адамның айтатыны әртүрлі көзқарас болатынын көрсетті.
Белсенділік.
Топта пассивтілік бұғып қалужоқ болу керек.Психологиялық
тренинг болып жатқан нәрсеге міндетті түрде және белсенді
қатысуды талап етеді.

ЖАЛПЫ ТРЕНИНГТІК ӘДІСТЕР

Психологилық тренингтегі топтық дискуссия бұл қандай да бір бәсекелес
сұрақты талқылау сәйкестігі, ойды анықтауға мүмкіндік беру, топта
қатысушылардың тікелей қарым-қатынасындағы позициясы мен бағдары. Тренингте
топтық дискуссия қатысушылардың өз мәселелерін әртүрлі жақтан көру
мақсатында қолданылады. Топтық дискуссияны классификациялау формасын
әртүрлі негіздеуге болады. Мыс, құрылымдық дискуссиялар жайлы айтуға
болады, онда талқылауға тақырып беріледі, кейде дискуссияны жүргізу реті,
уақытын мөлшерлеп қояды және құрлымдық емес диискуссиялар, мұнда жүргізуші
пассив болады, тақырыпты қатысушылардың өзіне таңдатады, ал дискуссияның
уақыты формальді түрде шектелмейді. Сонымен, Н. В. Семилет бойынша, мыналар
қарастырылады:

• Тематикалық дискуссиялар, мұнда тренингтік топтағы қатысушалардың
бәріне қатысты мәнді мәселе талқыланады;
• Биографикалық, өткен тәжірибеге бағытталған;
• Интеракциондық, топтағы қатысушыларөзара қатынастың мазмұнынан
тұрады.
Ойындық әдістерге ситуациялық-рольдік, дидактикалық творчестволық,
ұйымдық – іс-әрекеттік, имитациондық, іскерлік ойындар жатады. Ойын
психотерапевттік әдіс ретінде де қолданыла береді. Ойындық әдістерге
белгілі бір мәнде қарым-қатынастағы деструктивті ойындық жұмысты да
жатқызуға болады. Оны трансактілі анализдеген Э. Берн болды.
Ойындық әдістерді тренингтерде қолдану, көптеген зерттеушілердің
айтуынша, өте тиімді. Бірінші стадияда топтық жұмыста ойындар
қатысушылардың ауыртпашылығы мен шырмалушылықты жеңу мақсатында
қолданылатын тәсіл, психологиялық қорғаныш аурусыздықты шешу мақсатында
қолданылады. Көбінесе ойындар диагностика мен өзіндік диагностиканың
инструменті болып табылады, мезі қылмай, жұмсақ, қарым-қатынас пен
психологиялық мәселелердегі шиеленістерді оңай табуға көмектеседі. Ойынның
нәтижесінде оқыту процесі интенсифтенеді, яғни күшейеді, жаңа жүріс-
тұрыстық әдеттер бекітіледі, басқа адамдармен вербалды және вербалды емес
коммуникативті ептілік жаттығып, бекітіледі. Ойын басқа әдістерге қарағанда
өзін-өзі ашу мен тануда эффективті, адмның творчестволық потенциалын аша
түседі, ашықтық пен шыншылдықты адамды оның балалық шағымен психологиялық
байланысын қалыптастырады. Осыған орай, ойын балаларға ғана емес, үлкендер
үшін де күшті психотерапевтикалық және психо коррекционды құрал болып
табылады.
Келесі негізгі блоктық әдістердің ішіне әлеуметтік перцепцияның дамуна
бағытталған әдіс жатады. Топтағы қатысушылар қабылдай алу ептілігін
дамытып, өзін, өзінің тобын, басқа адамдарды түсініп және оларды бағалайды.
Тренингтік жаттығулардың болуынан қатысушылар басқа адамдардан вербалды
және вербалды емес информациялар алады.
Келесі әдіс дене-бағытталанған психотерапия әдісі, негізін салушы В.
Райх (1960 ж). Кейінгі кездері тренингтік топтарды жүргізуші практик
психологтардың көбісінің қызығушылығы терапияның осы түріне болып жүр.
Мұнда үш негізгі топтарды бөледі: дененің құрылымы мен жұмыс жасау
(Александрдың техникасы, Фельденкрайздың әдісі), сезімдік саналау және
нервтік-бұлшық ет релаксациясы шығыс әдістері (хатха-йога, тайчи, айкидо).
Медитативті техникалар, біздің ойымызша, тренингтік әдістерге жатуы
тиіс, топтық жұмыс жасау процесінде тәжірибеде пайдалылығын және
эффективтілігін көрсетеді. Бұл техникалар физикалық және сезімдік
релаксация, артық психикалық аурулар мен ауыртпашылықтардан айығу,
стресстікжағдайдан шығу мақсатында қолданылады.
Кейбір мамандар тренингте транстік суггестияны пайдаланады – тренинг
қатысушыларын батыру (бату) қолданылады. Эриксонның гипноз әдісін қолдану.
Тапсырмалардың ұйымдастырылған мөлшердегі интенсивтілігі маманның
қадағалауымен – 8-10 күн 18-20 сағаттан.
Психологиялық тренингте қолданылатын негізгі әдістер 4 суретте
көрсетілген.

Қазіргі уақытта классификацияның сапасы жоғары болып
табылады. Бұл көп мүмкіндіктерді қарастырумен байланысты.
Біріншіден орыс тілінде айтарлықтай биік спектр әдісі
психологиялық топтардың ретті мазмұндау талдау Рудестаманың
жұмысында крінеді. Таблица . тренингтік топ
классификациясы ( К. Рудестаму бойынша)

Топтар Жетекші Қатысушы

Рационалды Т-топтар Т-топтар

Топ Гештальт
Топ тән терапи-
ясы.
Аффективті Психодрамма би Кездесу тобы.
Терапия тобы
Өнер терапия
Тобы.

Бір мың тоғыз жүз тоқсан екінші жылы Ж . Годфруа
психотерапияның әдісін екі категорияға бөлуді ұсынды :
интрапсихическую и поведенческую. Негізінде интра психикалық
терапияның Годфруа бойынша маңызы зор болып табылады.
Терапияның мақсаты мыналардан тұрады: адамға көмектесу үщін
және оның психологиялық қабілеттерін білу үшін шынайы
жағдайда адаптациялану үшін мүмкіндік беру. Өзін және
өзгенің жүріс – тұрысын өзгерту үшін.
Жүріс-тұрыс терапиясы кез-келген адам жүріс- тұрысының
принципінен шығады. Әдістер көмегімен әрекет ету себепші
болу немесе моделді ауыстыру адамның неадекватты
жүріс-тұрысы басқаға әсер етеді.
Бұл мынадай егер интрапсихикалық терапия қабылдауға әсер
етеді. Мысалы адамның талаптануына т.б.

Тренинге топтың дамыуының негізгі
кезеңдері.
Тренингте топтың дамуының жалпы түсінігі.
Құрылымы, жасы, жынысы кәсіби бағыттығы және мәртебесі әр түрлі топты
зерттеу топтың динамикасының нақты заңдылықтарының бар екендігі айқындалды.
Жұмыс істеуге тура келген топтардың көбісінде Б.Тукманмен анықталған даму
кезеңдері өтеді: бағынышты және зерттеуші мінез құлық топ ішіндегі
жанжалдарды шешу, бірлік мәселелерді нәтижелі шешу.
О.В.Немиринский ұсынған динамиканың шарты бойынша топтық үрдістің
кезеңділігі де анықталады. Оның бағытын, топтық динамиканы талдау үшін
өзіндік сананың жетекші контекісті терминін енгізу,тренингтің өзіндік
сананың даму кезеңіне қолдауға болады. Өзіндік сана деп өз мінез құлығынды
оппозицалық нысандар арқылы талдауды түсінуге болады. Әр топтың динамика
кезеңінің индивидуалдылық жетекші контекстің өзгерістері тән. Бір кезеңде
жетекші контекстің түсінудің оппозициясы Біз Олар . бүл топ
идентификациялану. Олар топтан тыс кеңістікке жатады. Екінші кезеңде,
жауапкершіліктің болуы, Мен Олар опозициясы, яғни өзін басқа топ өкілдеріне
өзін қарама қарсы қою. Үшінші кезең Мен Сен қатынастар кезеңі бұл
жақындықпен махабатқа қабілеттілігінің қалыптасу кезеңі. Төртінші кезең
өзінің экзизтенциялды қайталанбастығына әсері. Оның жетекші контекісті Мен
Мен . осылайша тренингте топтың үрдіс қатысушыларының өз Меніне және өз
Мені арқылы басқа адамдарының Менім жол ретінде анықталады.
Л.М.Митинамен әр кезеңде болатын кезеңдер мен үрдістерді қамтитын адам
мінез құлқының конструктивті моделі ұсынылды. Тренинг қатысушыларының мінез
құлықтарының өзгеруінің төрт кезеңі бөлінеді: дайындық, түсіну, қайта
бағалау, іс әрекет. Модель өзгерістің негізгі үрдістерін қамтиды:
мотивациялық, когнинтивті, афективті және мінез құлық.
І кезең дайындық.
Кейде тренингті жүргізушілермен қатысушылардың мінез құлықтың
өзгерістерге дайынсыздығы есепке алынбайды. Сонымен қатар, тренингтін
топқа, өзгерістерге мотивацияландыру керек. Кейде топты дайындау үшін
бірнеше сағат жеткілікті, кейде оған алғашқы дәрісті түгелдей оған арнау
керек. Бұл, топтың өз мінез құлқын өзгертуге дайындық деңгейіне байланысты
әр түрлі тактикалар қолданылады:
Егер топ позитивті сипатта, бірақ қысыңқы болса, жетекшінің мақсаты
оларға қысымнан босануға, өздерін еркін, ашық, сенімді сезінуге жағдай
жасау.
Егер топ әуел бастан скептикалық түрлі негативті бағытталған болса,
жүргізуші саналы түрде бұл жақтырмаушылықты сыртқа шығару үшін жағдайлар
жасайды, мысалы, оларды эффективті камуникация мен мәселені шешу үшін
әдістерді табудың дағдылары жоқ екенін көрсететін қиын психологиялық
тапсырмалар береді.
Екінші жағдай іскерлік ойын Кеме апаты қолданылады. Ойынның мәні
келесіде: топтың қатысушылары кеме апаты кезінде, азғана заттармен амн
қалған жолаушылар. Бұл заттардың маңыздылығы бойынша алдымен
индивидуалдылық, кейін жұптың, және топтық деңгейде жіктеу керек. Ойынды
бақылау арқылы адамдардың дискуссияға түсуі қабілеттіліктерін өз пікірлерін
айту, біреудін пікірін талдау қабілеттіліктері және компрамиске келе алу
қабілеттерін анықтауға болады. Көбіне дискуссия талқылану кезінде адамның
бір бірі тыңдамауы олар қарым қатынас саласында компетектілігінің жоқтығы
мен мінез құлқын өзгерту керектігі оның көрінуі.
Қысымды жою үшін релаксациялық бағыттағы психогимнастикалық ойындар
қолданады,мысалы, шатасу. Барлық қатысушылар бірбірінің қолын ұстайды,
бірінші тұрған ойыншылардың қолдарының астынан үстінен өтіп, шатыстыруды
бастайды. Қарамай тұрған жүргізуші, ойыншылардың қолдары босатылмайды, шешу
керек. Осы кезеңдердің өзінде әрбір жаттығу индивидуалдылық және топтың
рефлекциямен қатар жүреді, оның мақсаты индивидуалдылық және ортақ
қызметтердің нәтижелері, әдістерін, үрдістерін талдау.
Тренингтік топтың дамуындағы дағдарыс.
Кейде скептицизм мен қанағаттанбаушылық бірінші кері кетпей, керсінше
көбейеді. Жүргізуші ұстамды болу керек және өз бейнесінен қарым қатынастың
ашықтығы мен шынайлылығын көрсету керек. Топтардың көбі жұмыстын үшінші
күнінде дағдарыстан өткен. Кейбіреулерде дағдарыстан шығу тренингтің соңына
дейін созылады. Кейбіреулер жалпы топтық даму үрдісіне ене алмай,
өздерінің үрейіл мен түсінбеушілігін жасырып, конформизм көрсетті.
Конфромистер тренингте болғандарды біраз уақыт өткеннен кейін түсінетін. Ал
өздеріне позитивті нәтиже алған қатысушыларда да, тренинг аяқталғаннан
біраз уақыт өткеннен кейін аффективті әсер алған.
Топтық дамудың дағдарысының туындайтынының себебіне, қатысушылардың
өзіндік психологиялық бейнесін қайта қарауға және өзінің қатынасы өзгертуге
қарсылықты жатқыздыруға болады, яғни шынайы Мен мен бейнелі Менің
арасындағы қарама қарсылық, екінші жағынан қатысушылар мен жүргізуші
алдында ашылуға қорқыныш.
ІІ кезең түсіну.
Топта жұмыс істеуді жалғастыру қатысушыларды дағдарысты жеңу үшін
қадамдар жасауға итермелейді. Сонда сезіну кезеңі басталады. Бұл кезеңде
өзгеруінің негізгі процессі когнитивті болады. Рефлексияның күрделенуі
кеңеюі екеселенуінің қажеттілі болып табылады. Ал бұл өз кезінде үрдістің
тоқтауына әкеліп соқтырады. Тоқтауды фиксациялау рефлексияның жоғарғы
деңгейі болып табылады. Түсіну деңгейі кіші топта талқыланатын бақылау,
қарама қарсы қою, мүмкіншілікті пікірлердің, мінез құлықтың және
қабылдаудың әдістерін, бағытын интерпретациялау арқылы жоғарылайды.
Мәліметтердің көбеюі топ мүшелеріне өзінің жағымсыз мінез құлқының
альтернативаларын бағалауға және өзіндік кәсіби және тұлғалық
мүмкіншіліктерін жетілдіруге мүмкіндік береді. Сынаушылық пен скептизмнің
орнына, жүргізушінің сөздерін түсінуге, топтың ішіндегі болып жатқан
жағдайларға түсінуге қызығушылық пайда болады. Әр түрлі қызық оқиғалар
айтылады, бәрі күледі және жылы қарым қатынас арнайды. Жаттығуларды жасау
кезінде бір біріне көмек беру, эмоционалдық көмек көрсету байқалады.
Мәселелердің шешудің жаңа тәсілдері, амалдары қолданыла бастайды. Бұл
кезеңде қатысушылармен өзін өзі тану,өзін өзі талдау, өзін қадағалау және
өзін өзі реттеу ерекше назармен зерттелінеді.
Бұл кезеңде өзін өзі ашуға бағытталған жаттығулар өте пайдалы. Мысалы
ретінде Заттың өз иесі туралы айтуы қатысушы өзінің кез кезкелген затын
алып, оның атынан өзі туралы айтады. Басқа заттар айтушыға қожайын туралы
кез келген сұрақты қоюға болады. Өзін өзі сипаттаудың мұндай нысаны, өзі
туралы үшінші жақтан айтуы өзін өзі ашуға мүмкіндік береді.
Өзіндік талдау жаттығуы. Әрбір қатысушы ақ қағазды алып, оны төрт
бөлікке бөледі . келесі нұсқаулар беріледі: Мен кіммін? Деген сұраққа он
жауап бер. Өте жылдам ойына бірінші келген нәрсені жаз. Оны бірінші
бағанаға жаз. Екіншісіне осы сұраққа сен туралы басқалардың пікірін жаз.
Үшіншісіне, сенің сол жағындағы адам сен туралы не айтар еді.
Сенің жазуларын көрінбейтіндей етіп, сол жақтағы адамға қағазды бүктеп
бер. Қағазды алғаннан кейін бос қалған бағанға Саған қағазды берген адам
кім? Сұрағына он жауап жаз. Кейін қағаздар жүргізушімен жиналып
шатастырылады. Кезектесіп соңғы бағаннан сипаттамалар оқылып, кіші туралы
жазылғанын топ анықтауы керек. Топ бұл сипаттамалар қаншалықты келісетіні
талқыланады.
Қортындысында, жақын адамдардан сіз туралы он пікір жазуларды алып,
салыстырасыз.
Үшінші кезең қайта бағалау.
Топ дамуының үш кезеңі қайта бағалау. Ол өзгерістердің тек
когнитивтімен шектелмей аффективті және бағалау үрдістерінің көбеюімен
сипатталады. Қатысушылар өзінің негативті мінез құлғының қаншалықты
қоршаған ортаға әсер ететіні талдайды. Бұл кезеңде әр түрлі психологиялық
техникаларды, кәсіби ойындарды, шынай өмірдің жағдайларын ойнауы кезінде
өзінің тәуелсіздігі мен өзінің өмірін өзгерте алу қабілеттілігінің
маңыздылығының түсінуі, шешілуі таңдау қабылдау кезеңінің негізгі нәтижесі.
Бұл кезеңде гештальттерапия, психодрама және дене терапиясы мен
нейроленгвистикалық программалау әдістері белсенді түрде қолданылады.
Өзінің жеке мәселелері мен іскерлік мәселелерді шешуге үйрену, өзін өзінің
мінезін өзгертуге үйрену осы кезеңнің заңдылықтары болып табылады. Егер бір
нәрсе ұнамаған жағдайда экранды қолдану әдісі қолданылады, яғни жүргізуші
адамдарды релаксациялық жағдайға әкеліп, көз алдына горизантальды сызықпен
бөлінген үлкен ақ экранды елестет деп айтады. Экранның сол жағында
фрустрация тудыратын жағдай оның емес ақ қара болып көрінеді, ал оң
жағында табысты, бақытты кезең оның боямен, әр түрлі иістер мен дыбыстарға
толы болады. Ақырындап сол жақтағы бейне ағарып, кішірейе бастайды, ал сол
жақтағы бейне одан әрі әдеміленіп, жақындай түседі. Осы жаттығуды екі үш
рет орындағанан кейін, қатысушылар негативті жағдайдың соншалықты эмоцияны
тудырытыны айқындалады.
Осы уақытқа дейін топта жылы қарым қатынастар орнайды. Мұндай атмосфера
дене терапиясын қолдануға мүмкіндік береді, маятник жаттығуын. Екі адам
бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.