Тіл біліміне кіріспе

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Тіл біліміне кіріспе практика 5-6.
Орындаған- Тоқанова Аружан.
Тобы:ҚТӘ-20-1к.
Фонетика дегенімізбізге бұрыннан белгілі грек тілінен аударылғанда дыбыс деген мағынаны білдіреді.мДыбыс дегеніміз белгілі үн, салдыр, әуен, тон т.б. Дыбыстың жазбаша өлшем бірлігі әріп деп аталады. Жасалым фонетика дегеніміз (артикуляционная фонетика) - дыбыстың жасалу жолдарын анықтайтын фонетика саласы.Дыбыстардың әсерін, сыртқа шығу жолы барысндағы оларды айту үшін алдын-ала қалай жасалатындығын саралайтын сала. Яғни дыбыстың жасалу жолдары. Мысалы ерін, тіл ұшы, тіл алды, тіл арты, тілшік. Жасалу тәсілі жағынан тоғысым, тоғысыңқы, жуысыңқы т.б. Дауыс қатысы тербелмелісіне қарай қатаң, ұяң, үнді, дауысты. Айтылым фонетикасы (акустическая фонетика) - дыбыстың нақты болмысын анықтайтын фонетика саласы. Яғни дыбыстың адам керек кезде бірнәрсеге қажет болып қалған жағдайда дыбыстың шығарылуын, яғни қалай айтылатынын зерттейтін сала. Қуыс жүйесіне қарай: ауыз қуысы, көмей қуысы болып, ал айтылым күшіне қарай: нық,босаң,бос болып бөлініп сараланады.Естілім фонетикасы (перцептивная фонетика) - дыбыстың естілуін анықтайтын фонетика саласы. Яғни дыбыстың айтылғаннан кейінгі оның біздің есту мүшелерімізге реакциясын, оның жағымдылығы мен естімділік түрін анықтайды.Түйсінім түріне қарай: қатаң, ұяң, үнді, ал естілім қарқынына қарай : күшті, лепті, бос лепті, босаң лепті бөлінеді екен. Бұдан басқа фонологиялық ұғым мен атаулар бар. Ол сингормонизм, яғни үндесім заңына лайық,қазақ тілі дыбыстары үндесім заңы тұрғысынан талданып, үндесім фонологиясы өз алдына дербес сала ретінде қаралады. Үндесім фонетикасы ( сингормоническая фонетика) - дыбыстың үндесетін сипатын анықтайтын фонетика саласы. Саласы яғни дыбыс жасалып, айтылып, естілу барысында оның басқа дыбыстармен қажеттілігіне қарай үндесуін анықтайтын сала. Әуез жүйесіне қарай үндесім заңы: езу, әуез,еркін әуез болып, жасалу белгісіне қарай: езулік, еріндік, ілгерінді, кейінді ықпал болып, және айтылым белгісіне қарай: ауыз қуысты, көмей қуысты, ілгерінді , кейінді ретінде ең соңынан естілім белгісіне қарай жуан,жіңішке, езулік, еріндік болып сараланады екен.
Фонология дегеніміз грек тілінен аударылғанда дыбыс, сөз, ілім деген мағынаны білдіреді екен. Фонология тіл білімінің тілдің дыбыстық жүйесінің құрылымдық және функционалдық заңдылықтарын зерттейді. Яғни әр қырынан алып қарағанда дыбыстардың аражігін ажыратушы, дыбысты барлық қырынан зерттеуші, оны дұрыс қырынан танып білуге көмектесер сала.
Фонема дегеніміз грек тілінен аударғанда дыбыс деген мағынаны береді. Дыбы пен фонеманың айырмашылығы неде деген сауалға дыбыс ең бөлшектенбейтін бөлік мысалы: с деген әріп бір дыбыс, ал фонема дегеніміз морфемалармен сөздерді бір-бірінен мән және мағына жағынан ажыратушы ілім. Мысалы:ат, ұт, ет, ұр деген сөздерде жәй екі дыбыстың қосындысыда бола алады бізге мұны ажырату үшін фонема саласы көмекке келеді. Фонологиялық мектептердің бірі Москва мектебінің фонемаға берген пікірінің бірі: фонема күшті-әлсіз позиция арқылы айқындалады: өр-лө-ді (өрледі) әлсіз позициядағы дыбыстар фонеманың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.