Қазақстан Республикасындағы валюталық жүйедегі орны және оның экономикадағы маңызы

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І. Халыаралық валюта жүйесінің теориялық негіздері. Қалыптасуы және даму
эволюциясы.
1.1 Халықаралық валюта жүйесінің мәні, құрылымы және даму
кезеңдері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 Халықаралық валюталық курс туралы сипаттамасы ... ... ... ... 10
1.3 Халықаралық валюта және қаржы-несие рыноктары ... ... ... .13
1.4 Еуропалық валюта
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .18

II. Қазақстан Республикасындағы валюталық жүйедегі орны және оның
экономикадағы маңызы.
2.1 Қазақстан Республикасының валюта жүйесі және
жетістіктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... ... ... ... ... ... ...22

2.2 Халықаралық валюта-қаржы және несие қатынастары жүйесіндегі
Қазақстанның
орны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
... ... .25

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... 29
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Кіріспе

Осы курстыќ ж±мыста барлыќ валюталыќ курстыњ т‰рлері ќарастырылѓан . М±нда
єлемдік валюталыќ ж‰йеніњ тарихы, Еуропалыќ одаќтыњ даму кезењдері жєне
Еуроныњ артыќшылыѓы мен кемшілігі жайлы айтылады. Сонымен ќатар б±л ж±мыста
валюталыќ нарыќќа сипаттама беріледі.

Халыќаралыќ валюталыќ ќатынастар нарыќтыќ шаруашылыќтыњ ќ±рамды бµлігі
жєне к‰рделі салаларыныњ бірі болып табылады.М±нда ±лттыќ жєне єлемдік
экономиканыњ мєселелері ќарастырылѓан. Шаруашылыќ байланыстардыњ
интернацанализация мµлшері бойынша халыќаралыќ тауар ќызмет жєне капитал
аѓымы кµбееді. Халыќаралыќ шаруашылыќ байланыстар реттелген валюталыќ
ќатынастар ж‰йесіз м‰мкін емес. ¤зіндік т‰рде олар мемлекет ішіндегі аќша
айналым зањдарын дамытады.
Халыќаралыќ валюталыќ ќатынастарѓа бірлесіп ж±мыс жасайтын дамыѓан
мемлекеттер ‰лкен беделге ие. Соњѓы он жылда осы салада дамушы мемлекеттіњ
белсенділігі кµрінеді.
Халыќаралыќ валюталыќ ќатынастар ±лттыќ шаруашылыќ ќызметтерініњ
нєтижесінен µзара ќызмет ететін жєне єлемдік шаруашылыќтаѓы валюталыќ
ќызмет етуі барысында ќалыптасатын ќоѓамдыќ ќатынастар жиынтыѓын білдіреді.
Валюталыќ ќатынастардыњ жекелеген элемменттері ерте Грецияда жєне
ертедегі Римде вексель т‰рінде айтылады. Келесі даму кезењіне Лиондаѓы жєне
Батыс Еуропа елдерініњ басќа да сауда орталыќтарында ѓасырдыњ Векселль
жєрмењкелері жатады. М±нда аудармалы вексель (тратта) бойынша айырысулар
ж‰ргізілген. Феодализм ќарсањында жєне µндірістіњ Капиталистік тєсілініњ
ќ±рылуымен байланысты банктер арќылы халыќаралыќ есеп айырысулар
ж‰йелері дами т‰сті. Валюталыќ ќатынастардыњ жаѓдайы ±лттыќ жєне єлемдік
экономиканыњ дамуына, саяси т±раќтылыќќа, елдер арасындаѓы к‰штердіњ шектік
ќатынасына тєуелді болып келеді. Сыртќы экономикалыќ байланыстарда, оныњ
ішіндегі валюталыќ ќатынастарѓа экономика мен саясат дипломатиясын Комерция
µнеркєсіптік µндіріс пен сауда бір-бірімен байланысуын валюталыќ
ќатынастардыњ ±лттыќ жєне єлемдік шаруашылыќтаѓы орныныњ ерекшелігін
кµрсетеді. Валюталыќ ќатынастар бµлу жєне айырбас саласында ќызмет етеді.
Біраќ олар тµлем балансы, валюталыќ курс, несиелік жєне есеп айырысу
операциясы арќылы єлемдік капиталын экономикалыќ жаѓдайына, ќоѓамдыќ ±дайы
µндірістіњ дамуына,жекелеген мемлекеттіњ экономикасына жєне солардыњ
халыќаралыќ экономикалыќ ќатынасына єсер етеді. Валюталыќ ж‰йе жєне
валюталыќ ќатынасты реттеу ±лттыќ зањмен немесе мемлекет аралыќ
келісімдермен бекітілген.
Валюталыќ ж‰йелер ‰ш т‰рге бµлінеді:
1. ¦лттыќ валюталыќ ж‰йе;
2. Д‰ниежџзілік валюталыќ ж‰йе;
3. Аймаќтыќ немесе мемлекет аралыќ валюталыќ ж‰йе.
Тарихта ±лттыќ валюталыќ ж‰йе халыќаралыќ тµлем айналымын ж‰зеге
асыратын µндіріс процесіне ќажетті валюталыќ ресурсты ќ±райтын жєне оны
пайдалануѓа кµмектесетін экономикалыќ ќатынастар жиынтыѓын білдіреді.
Д‰ниеж‰зілік валюталыќ ж‰йе б±л халыќаралыќ жєне несие институттары мен
валюталыќ ќ±ралдардыњ ќызмет етуін ќамтамассыз ететін халыќаралыќ келісім
шарттарын мемлекет аралыќ ќ±ќыќтыќ нормалар кешенін ќамтиды.
Аймаќтыќ валюталыќ ж‰йе µнеркєсібі дамыѓан елдердегі єлемдік валюта ж‰йе
тµњкерісінде ќ±рылады.

І. Халыаралық валюта жүйесінің теориялық негіздері. Қалыптасуы және даму
эволюциясы.

1.1. Халықаралық валюта ж‰йесініњ мєні жєне ќ±рылымы.

ХХ ѓ. Орта шенінде халыќаралыќ экономиканыњ ќаржы-ќаражат жєне валюталыќ
ќатынастар µз дамуында жања сатыѓа кµтерілді. Ашыќ экономика ќ±руѓа
±мтылыстардыњ басты тенденциясы сауда айырбасын жеделдетуді, халыќаралыќ
ќаржыландыруды, єр т‰рлі елдердіњ арасындаѓы валюталыќ – ќаржылыќ
ќатынастарды кењейтуді кµздейді.
Валюталыќ ќатынастар – дегеніміз дєст‰рлі аќша ќызметініњ д‰ниежџзілік аќша
ќызметіне ауысуымен байланысты ж‰зеге асатын экономикалыќ ќатынастардыњ
жиынтыѓы .
Д‰ниеж‰зілік аќша сыртќы сауда мен ќызмет кµрсетулерді, капиталдар
ќозѓалысын, пайданы инвестицияларѓа аударуды, несие жєне ќарыз беруді,
ѓылыми-техникалыќ айырбасты туризмді, зањды жєне жеке т±лѓалардыњ аќша
аударуын ќамтамасыз етеді.
Валюталыќ ќатынастар ±лттар жєне халыќаралыќ дењгейде ж‰зеге асады. ¦лттыќ
дењгейде олар ±лттыќ валюта ж‰йесін ќамтиды.
¦лттыќ валюта ж‰йесі дегеніміз-мемлекет зањдары мен бекітілген, елдіњ
валюталыќ ќатынастарын ±йымдастыру нысаны (формасы).
¦лттыќ валюта ж‰йесініњ негізгі белгілеріне мыналар жатады:
( ±лттыќ валюта бірлігі;
( ресми алтын –валюта ќорыныњ ќ±рлымы;
(±лттыќ валютаныњ паритеті мен валюта курсын ќалыптастыратын механизмі;
( валютаныњ айырбасталу м‰мкіндігі ;
( валютаныќ шектелулердіњ дењгейі;
(мемлекеттіњ сыртќы экономикалыќ есептулерді ж‰зеге асыру тєртібі.
¦лттыќ валюта ж‰йесін байланыстыратын буыны валюталыќ курсы (ќ±ны) мен
паритеті жатады.
Валютаныњ курсы дегеніміз – жекелеген елдердіњ валюталарыныњ ара
ќатынасы немесе басќа елдіњ валютасы арќылы кµрсетілген жеке бір ел
валютасыныњ “баѓасы”.
“Паритет” – валюталардыњ алтын мµлшеріне сєйкес ара ќатысы . Паритет
валюта курсыныњ негізі, біраќ валюта курсы (ќ±ны) оныњ паритетіне дєлме-дєл
келмейді.
Халыќаралыќ валюта ж‰йесі д‰ниеж‰зілік шаруашылыќ шењберіндегі валюталыќ
ќатынастарды ±йымдастырудыњ формасы. Яғни ол – халықаралық несие-қаржы
институттарымен халықаралық шарт және мемлекеттік құқық нормасы кешендерін
біріктіретін жүйе.
Б±л ж‰йе д‰ниеж‰зілік капитал шаруашылыѓыныњ бірте-бірте ќалыптасуы
нєтижесінде пайда болып, кейінірек мемлекетаралыќ келісімдер арќылы
зањдастырылѓан .
Халыќаралыќ валюта ж‰йесініњ негізгі элементтеріне мыналар жатады:
( ±лттыќ жєне ±йымдыќ валюта бірліктерініњ ќоры;
( халыќаралыќ µтімді активтердіњ ќ±рамы мен ќ±рылымы;
( валюталыќ паритеттер мен курстардыњ (валюта ќ±рамыныњ)механизмі;
( валюталардыњ дара айырбасталу жаѓдайы;
( халыќаралыќ валюта рыногтары мен д‰ниеж‰зілік алтын рыногындаѓы орныќќан
тєртіп;
( халыќаралыќ валюта ќаржы ќозѓалысын реттеуші ±йымдар (халыќаралыќ валюта
ќоры-МВФ, халыќаралыќ даму банкі –МБРР жєне т.б).
Халыќаралыќ валюта ж‰йесініњ негізгі міндеттеріне т±раќты экономикалыќ
µсуді , инфляцияны ауыздыќтауды, сыртќы экономикалыќ , айырбас пен тµлем
айналымын тепе-тењдікте саќтауды ќамтамассыз ету шењберіндегі халыќаралыќ
есептеулер мен валюта рыноктарын реттеу жатады.
Халыќаралыќ валюта ж‰йесі халыќаралыќ экономикалыќ ќатынасты кењейтуге
немесе керісінше шектеуге єсер ететін ењ мањызды механизмдердіњ бірі.
Халықаралық валюта ж‰йесініњ даму кезењдері
Халыќаралыќ валюта ж‰йесі-динамикалыќ, дамушы ж‰йе. Б±л ж‰йе Батыс
елдерініњ экономикасындаѓы, д‰ниеж‰зілік шаруашылыќтаѓы µзгерістер мен
ќажеттіліктерге сєйкес бірте-бірте µрістеді. ¤з дамуы барысында халыќаралыќ
валюта ж‰йесі негізгі тµрт кезењімен µтті жєне сол кезењдер халыќаралыќ
валюта ж‰йесініњ тµрт т‰рін сипаттайды.
Халыќаралыќ валюта ж‰йесініњ бірінші т‰рін алтын стандарт ж‰йесі
деп атайды. Б±л ж‰йе ХІХ ѓасырдыњ соњына ќарай ќалыптасты . Ол кезде
бірќатар мемлекеттіњ валюталары ел ішіндегі рыноктарда алтынѓа еркін
айырбастады.
Алтын стандарт ж‰йесініњ негізгі белгілеріне мыналар жатады:
( єрбір валюта бірлігінде белгілі алтын мµлшерініњ болуы;
( валютаныњ алтынѓа айырбасталу мџмкіндігініњ ел ішінде де, мемлекет
шекарасынан тысќары жерлерде де саќталуы;
( алтын ќ±ймалардыњ тиынѓа айырбасталуы, алтынныњ еркін экспартталуы мен
импортталуы жєне халыќаралыќ алтын рыноктарында еркін сатылуы;
( алтынныњ ±лттыќ ќоры мен ел ішіндегі аќша ±сынысы арасындаѓы ќатањ
байланыстыњ болуы.
Алтын стандартќа негізделген халыќаралыќ есептеуіш ролініњ механизмі
ќатањ курс бойынша ж‰ргізіледі. Алтын стандарттыњ басќа т‰рлеріне , алтын
тиын , алтын ќ±йма жєне алтын девиз стандарттары жатады. Алтын стандарттыњ
бір т‰ріне кµшу д‰ниеж‰зілік капитализм ж‰йесініњ дамуы барысында ж‰зеге
асып отырады.
Капиталды шаруашылыќты ж‰ргізудіњ бірте-бірте к‰рделенуі,
д‰ниеж‰зілік шаруашылыќ байланыстарыныњ кењеюі мен терењдеуі, экономикалыќ
даѓдарыстардыњ циклдыќ ќайталанулары экономиканы реттеуді к‰шейтудіњ
объетивті ќажеттігін туѓызып , мемлекеттіњ экономикалыќ процестерге
араласуыныњ к‰шеюі алтын стандартпен аныќталатын ќатањ валюта курсыныњ
реттелетін, µзара байланысты валюта курсына айнала бастауына єсер етті.
Екінші ж‰йе – алтын девизді стандарт ж‰йесі 1922 жылѓы Генуя
конференциясы шешімініњ нєтижесінде пайда болды. Кейінірек б±л шешімді
капилалистік елдердіњ кµпшілігі ќ±птады. Алтын девизді стандарт жаѓдайында
банкноттар алтынѓа емес басќа елдердіњ девиздеріне (банкноттар,вексельдер,
чектер) айырбасталып, содан кейін ѓана алтынѓа ауыстырылатын болды, Девиз
валюта ретінде доллар мен фунт стерлингі ќабылданады. Алтын девизді
стандарт іс ж‰зінде реттелетін валюта курсы ж‰йесіне, ењ алдымен алтын
валюталыќ стандарт ж‰йесіне кµшудіњ алѓашќы ќадамдары еді.
Алтын – валюталыќ стандарт ж‰йесі ХХ ѓ. 30 жылдарда пайда болып ,50-
жылдардыњ соњына ќарай толыќ ќалыптасты . Б±л ж‰йе бойынша ќаѓаз аќшалары
алтынѓа айырбастау тоќтатылды . Алтын –валютаныњ стандарт ж‰йесі Бреттон
–Вудс (АЌШ) даласында 1944 жылы µткен халыќаралыќ конференциясында
ќабылданып, µз к‰шіне кірді. Бреттон – Вудс валюта ж‰йесініњ негізгі
белгілеріне мыналар жатады:
( елдер арасындаѓы т‰пкілікті аќшалай есеп айырысу ќызметін алтын
атќарады.
( єр т‰рлі елдердіњ валюталары ќ±ныныњ µлшемі ретінде жєне халыќаралыќ
доллар бекітілді.
( басќа елдердіњ орталыќ банктері мен ‰кімет мекемелері АЌШ-њ
казначейліктерінде 35 долларды тролмдыќ унция мµлшеріндегі алтын курсы
бойынша айырбастайды.
Унция-аѓылшын µлшем ж‰йесіндегі масса бірлігі. Алтынныњ валюталыќ
баѓасы ресми баѓа негізінде ќ±рылып, 1988 жылѓа дейін аса кµп µзгерістерге
±шыраѓан жоќ.
( валюталарды µзара салыстыру жєне оларды айырбастау алтын мен доллар
арќылы кµрсетілген ресми валюталыќ паритеттер негізінде ж‰зеге асырылады;
( єр бір ел µз валютасы курсыныњ т±раќтылыѓын басќа бір елдердіњ
валюталарына салыстырмалы жаѓдайда ќамтамассыз етуге міндетті болады;
Валюталардыњ рыноктыњ курсы белгіленген алтын немесе доллар
паритеттерінен 1 % -тен артыќ ауытќымауѓа тиіс. Паритетерді µзгерту
ж±мыстары тµлем балансы т±раќты т‰рде б±зылѓан жаѓдайда ѓана ж‰ргізіледі.
Мемлекетаралыќ валюталыќ ќатынасты реттеу Бреттон – Вудс конференциясында
ќ±рылѓан Халыќаралыќ валюта ќоры арќылы ж‰зеге асырылады.
Бреттон – Вудс келісімі халыќаралыќ валюта ж‰йесініњ дамуындаѓы халыќаралыќ
валюта ж‰йесініњ ‰кіметаралыќ келісімдерге негізделеді. Бреттон – Вудс
ж‰йесі алтын долларлыќ стандартты орныќтыру арќылы халыќаралыќ сауда
айналымын кењейтуге , µнеркєсібі дамыѓан елдерге олардыњ µсуіне едєуір
ыќпал жасады.
60-жылдардыњ соњына ќарай Бреттон – Вудс ж‰йесі к‰шейе т‰скен
д‰ниеж‰зілік шаруашылыќтыњ интернационалдыру процесімен ќайшылыќќа келе
бастады. Транс±лттыќ корпорациялар ќызметінде валюталыќ алыпсатарлыќтар
кµбейді. Алтын долларлыќ стандарт іс ж‰зінде бірте-бірте тек ќана долларлыќ
стандарт ж‰йесіне айнала бастады. Ол аз дегенде АЌШ –тыњ µз экономикасы
бірќатар ќиыншылыќтарѓа тап болады, олардыњ ењ бастысы Батыс Еуропа мен
Жапонияныњ экономикалыќ ќуаты артып, олардыњ ыќпалыныњ к‰шеюі 60-жылдардыњ
соњына ќарай доллардыњ позициясын шайќалтты. Еуропа елдеріндегі доллардыњ
ќоры орасан зор сомаѓа жетіп, дербес еуродоллар рыногын ќалыптастырады.
Айталыќ 90-жылдардыњ басында АЌШ-тан тыс елдердегі доллардыњ кµлемі 300
млд. доллардан асып т‰сті. АЌШ-тыњ тµлем балансыныњ тапшылыѓы шектен шыѓып
кетті.
Бреттон – Вудс ж‰йесініњ долларды алтынѓа айырбастау жµніндегі
талаптары АЌШ-тыњ экономикасына кµптеген ауыптпалыќтар єкелді.
70- жылдардыњ басында Бреттон – Вудс ж‰йесі іс ж‰зінде к‰йрейді. АЌШ
алтынды ресми баѓасы бойынша долларѓа айырбастаудан бас тартты.
Д‰ниеж‰зілік рынокта алтынныњ баѓасы к‰рт жоѓарлап кетті.

1.2. Халықаралық валюталық курс туралы сипаттама

Халықаралық экономикалық операцияларды жүргізу үшін ұлттық валютаны
халықаралық төлем өлшеміне айырбастау қажет. Айырбастау процесі белгілі бір
арақатынаспен жүргізіледі. Әр түрлі мемлекеттердің ақша өлшемдерінің
арақатынасы, яғни басқа елдің ақша өлшемімен көрсетілген бір елдің ақша
өлшемінің бағасы валюта бағамы деп аталады.
Валюта бағамы халықаралық валюталық, есеп айырысу, несие-қаржылық
операцияларды жүргізу үшін қажет. Мысалы, экспортшы шетел валютасымен
түскен түсімді ұлттық валютаға айырбастайды, себебі басқа елдің валютасы
бұл мемлекеттің жерінде күнбе-күнгі жағдайда ақша қаражаты ретінде
айналысқа түсетін құқы жоқ. Ал импортшы шетелден сатып алған тауарларға
төлеу үшін шетел валютасын сатып алады.
Валюта бағамы қайта есептеу коэффиценті емес, ол шетел валютасымен немесе
халықаралық валюталық өлшемдермен көрсетілген осы мемлекеттің ақша
өлшемінің бағасы. Валюта бағамы валюта нарығындағы сұраныс пен ұсыныс
механизмі арқылы күнбе-күнгі айналым процесінде валюталарды салыстыру
барысында қалыптасады. Валюта бағамын қалыптастырудың негізі не? Тауардың
бағасы оның құны негізінде құралатын сияқты, ақша өлшемінің бағасы оның
сатып алу мүмкіндігінің негізінде қалыптасады.
Валюта бағамының қалыптасуы – көп факторлы процесс. Валютаға сұраныс пен
ұсынысқа әсер ететін факторлар мыналар:
• Инфляция қарқыны;
• Процент мөлшерінің деңгейі;
• Бағалы қағаздардың табыстылық деңгейі;
• Төлем балансының жағдайы.
Бұл факторлар елдің экономикалық жағдайын білдіретін факторлар.
Елдегі ақшаның инфляциялық құнсыздануы оның сатып алу мүмкіндіктерін
төмендетіп және валюта бағамының құлдырау тенденциясын тудырады.
Мемлекеттің активтік төлем балансында оның валютасына шетел
борышқорларының сұранысы артады, сол кезде оның бағамы көтерілуі мүмкін.
Егер басқа мемлекеттерге қарағанда елде процент мөлшері жоғары болса,
онда ол шетел капиталының құйылуына, валютаға сұраныстың көтерілуіне,
оның бағамының жоғарлауына әсер етуі мүмкін.
Сонымен қатар валюта бағамына әртүрлі саяси, саудагерлік, психологиялық
факторлар да әсер етуі мүмкін.
Валюта бағамын беогілеу, яғни валюталарды айырбастау пропорциясын
анықтауды валюталық котировка деп атайды. Валюта нарығында валюта бағасын
белгілеудің екі әдісі бар: тікелей және жанама.
Тікелей котировка деп шетел валютасының бағамын ұлттық валютамен
көрсетуді айтады. Ал жанама котировка деген ұлттық валютаның бағамын
шетел валютасының белгілі бір санының көрсетуі. Жанама котировка әдісін
Ұлыбритания, ао 1987 жылдан бастап АҚШ қолдануда.
Жалпы валюта бағамының өзгеруі ел экономикасына екі жақты әсер етеді.
Ұлттық валюта бағамының төмендеуі, экспортшыға тиімді, себебі ол
қымбаттаған шетел валютасымен түскен түсімді арзандаған ұлттық валютаға
айырбастаған кезде экспорттық сыйақы алады. Демек, экспортшылар бағасы
орташа әлемдік бағадан төмен тауарларды алып кетуді кеңейту жолымен өзіне
түсетін пайданы ұлғайту үшін ұмтылады.
Бұл тұста импортшылар ұтылады, себебі валютаны келісім-шарт бағасымен
сатып алу қымбатқа түседі. Ұлттық валютаның бағамы төмендегенде онымен
көрсетілген іс-жүзіндегі қарыз төмендейді, бірақ сатып алуы қымбатқа
түсетін шетел валютасымен көрсетілетін сыртқы қарыз өседі.
Шетел ақша өлшемдерімен салыстырғандағы ұлттық валютаның бағамының өсуі,
негізінде, халықаралық экономикалық қатынастарға кері әсерін тигізеді.
Валюта бағамының ауытқу салдары елдің валюта-экономикалық және экспорттық
потенциалына, оның әлемдік шаруашылықтағы орнына байланысты болады.

1.3. Халықаралық валюта жєне ќаржы-несие рыноктары.
Халыќаралыќ валюта жєне ќаржы-несие рыноктары д‰ниеж‰зілік
шаруашылыќтыќ, халыќаралыќ экономикалыќ ќатынастардыњ ењ мањызды
буындарыныњ бірі.
XX ѓасырдыњ соњѓы 15—20 жылы ќаржы рыноктарыныњ ќарќынды µсуімен
айќындалады. 1980 жылдан бастап д‰ние ж‰зініњ дамыѓан елдерініњ ќаржы
активтері олардыњ ішкі жиынтыќ, µнімдерімен салыстырѓанда 2,5 есе жедел
кµбейген. Д‰ниеж‰зілік валюта жєне сауда операцияларыныњ ќ±ндарыныњ ара
ќатысы 1980 жылы 10:1 болса, 1992 жылы б±л кµрсеткіш 60:1 болѓан.
Ќаржы рыногы дамуыныњ негізінде ќаржы айналымыныњ объективті
зањдылыќтары жатыр. Бір жерлерде уаќытша бос капитаддар пайда болса екінші
жерде оѓан с±раныс ќалыптасады. Д‰ниеж‰зілік валюта жєне ќаржы-несие
рыноктары б±л ќайшылыќтарды д‰ниеж‰зілік шаруашылыќ дењгейінде шешеді.
Халыќаралыќ экономикалыќ ќатынастар, соныњ ішінде д‰ниеж‰зілік сауда,
ќызмет кµрсету жєне капиталдар ќозѓалысы µздерін т±раќты т‰рде валютамен
ќамтамасыз етуді ќажетсінеді, ±лттык, валюталардыњ сауда-саттыѓын талап
етеді.
Д‰ниеж‰зілік валюта, несие, к±нды ќаѓаздар рыноктары ќалыптасуыныњ
алѓы шарттарына мыналар жатады:
1) капиталдыњ µндіріс пен банктерде шоѓырлануы;
2) шаруашылыќ байланыстардыњ интернационалдануы;
3) банкіаралыќ телекоммуникациялардыњ дамуы.
Валюта рыноктары дегеніміз — с±раныс пен ±сыныс негізінде шетелдік
валютаны ±лттыќ валютаѓа курсы (ќ±ны) бойынша сатып алу мен сатуды ж‰зеге
асыратын орталыќтар.
¦лттыќ валюта рыноктары дамыѓан рыноктыќ, экономикасы бар елдердіњ
барлыѓында ќызмет атќарады. ¦лттыќ рыноктардыњ дамуы мен олардыњ µзара
байланысьныњ к‰шеюі арќылы бірт±тас д‰ниеж‰зілік валюта рыногы ќалыптасты.
Оныњ ќ±рамына д‰ниеж‰зілік, аймаќтыќ, ±лттыќ (жергілікті) валюта рыноктары
кіреді. Б±л рыноктар µздерініњ кµлеміне, валюталыќ операциялар мен валюта
сомаларыныњ сипатына ќарай ерекшеленеді.Єдетте, д‰ниеж‰зілік валюта-
рыноктары д‰ниеж‰зілік ќаржы орталыќтарында шоѓырланады.

Д‰ниеж‰зілік ќаржы орталыќтары дегеніміз — банктердіњ маманданѓан несие-
ќаржы институттарыныњ топтасќан жері. Онда халыќаралыќ валюта, несие, ќаржы
операциялары ж‰ргізіледі жєне ќ±нды ќаѓаздармен, алтынмен байланысты
келісімдер жасалады. Д‰ниеж‰зілік ќаржы орталыќтарыныњ ішіндегі ењ ірілері
— Лондон, Нью-Йорк, Майндаѓы Франкфурт, Париж, Цюрих, Токио валюта
рыноктары. Б±лардаѓы валюта операцияларьшыњ кµлемі 1973—1992 жылдар
аралыѓында к‰ніне 10—12 млн. доллардан 900 млрд. долларга дейін µсті.
90-жылдардыњ басында халыќаралыќ валюта келісімдерініњ 50%-ке жуыѓы
д‰ниеж‰зілік валюта рыногыныњ ‰ш орталыѓында ж‰зеге асырылды. Олар: Лондон
валюта рыногы — к‰ніне 187 млрд. доллар, Нью-Йорк — 129 млрд. доллар, Токио
— к‰ніне 115 млрд. доллар валюта операцияларын ж‰зеге асырады. Халыќаралыќ
валюта операцияларыныњ бір тєуліктегі жалпы кµлемі 90-жылдардыњ ортасында 1
трлн. 230 млрд. долларѓа жетті.
Ќазіргі валюта рыноктарына мынадай ерекшеліктер тєн:
1) д‰ниеж‰зілік шаруашылыќ байланыстарыныњ интернационалдануы негізінде
валюталык, рыноктардыњ да єлемдік µріске шыѓуы жєне валюталыќ, келісімдерді
ж‰зеге асыруда автоматты байланыс ќ±ралдарын кењінен ќолдануы;
2)валюталыќ операцияларды орталыќсыздандыру жєне олардыњ
компьютерлерді ќолдану арќылы б‰кіл єлемдік сипатќа ие болуы;
3) валюта операцияларын ‰йлестірудіњ (унификация) мєнініњ артуы;
4) алыпсатарлыќ келісімдер кµлемініњ ±лѓаюы;
5) валюта курстарыныњ т±раќсыздануы.
Валюта рыноктары халыќаралыќ есептеулерді жедел ж‰зеге асыруды,
д‰ниеж‰зілік валюта рыноктарыныњ несие жєне ќаржы рыноктарымен µзара
байланысын ныѓайтуды ќамтамасыз етеді. Валюта рыноктарыныњ кµмегімен
банктердіњ, кєсіпорындардыњ, сондай-аќ мемлекеттік валюталыќ резервтері
толыќтырылып отырады.
Сонымен ќатар валюталыќ рыноктар механизмі экономиканы мемлекеттік
реттеуге, бір топ елдердіњ (мысалы, Еуропалыќ Одаќ) макродењгейінде
пайдаланылады. Наќты ќызмет шењберінде валюта рыноктары биржалардыњ,
брокерлік фирмалардыњ, банктердіњ, жєне транс±лттыќ корпорациялардыњ
жиынтыѓы. 80-жылдардыњ соњына ќарай банктер банкаралыќ рынокта µзара
келісімдердіњ оѓан ќоса сауда-µнеркєсіп саласыныњ клиенттерімен
келісімдердіњ 85—95% жасады. 90-жылдардыњ ортасына ќарай келісімдердіњ
кµпшілігі инвестициялыќ ќорлар арќылы жасалатын болды.
Халыќаралыќ несие-ќаржы ќатынастары д‰ние ж‰злік несие жєне ќаржы
рыноктарындаѓы ќарыз капиталыныњ ќозѓалысымен байланысты ќатынастар ж‰йесін
ќамтиды.
Халыќаралыќ несие рыногында аќша капиталыныњ елдер арасындаѓы
ќозгалысы ќайтарымдылыќ, мерзімдік, процент тµлеу жаѓдайларында ж‰зеге
асады.
Д‰ниеж‰зілік несие рыногы ќарыз капиталы рыногыныњ бір бµлігі, оѓан
д‰ниеж‰зілік аќша рыногы мен д‰ниеж‰зілік капиталдар рыногы кіреді.
Д‰ниеж‰зілік ќаржы рыногы да ќарыз капиталы рыногыныњ бір бµлігі, м±нда
ќ±нды ќаѓаздарды шыѓару, сату мен сатып алу ж‰зеге асырылады.
Ќарыз капиталдарыныњ д‰ниеж‰зілік рыногы соњѓы онжылдыќтарда ќарќынды,
жедел дамыды. М±ныњ µзі ќарыз капиталы ќозѓалысыныњ ±заќ мерзімдік
тенденцияларымен, б±л ќозѓалысты ±лттыќ дењгейде реттеуші мемлекеттік-
ќ±ќыќтыќ, нормалардыњ икемділігініњ артуымен, ќ±нды ќаѓаздар
єрекетініњ кењеюімен жєне интеграциялыќ процестермен байланысты.Ќарыз
капиталыныњ д‰ниеж‰зілік рыногы ќарыз капиталыныњ, д‰иеж‰зілік
шаруашылыќтаѓы ќозѓалысын ќамтамасыз етуші єр т‰рлі компаниялардыњ,
банктердіњ, валюта-несие мекемелерінің жиьштығы.Үстіміздегі ғасырдың соңгы
жылдарындағы дүниежүзілік шаруашылық пен халықаралық экономикалық
қатынастардың маңызды ерекшелігінің бірі халықаралыќ несие-қаржы
қатынастарының өсу қарқынының өнеркәсіп өндірісі мен халықаралық сауда-ның
өсу қарқындарынан әлдеқайда жеделдігінде.
Халықаралық несие-қаржы рыногының дамуы XX ғасырдың 50-жылдарынан
бастап қарыз капиталының ерекше бір бөлігі болып саналатын еурорыноктың
пайда болып, өрістеуіне ықпал етті.
Еурорынок — б±л еуровалюта негізінде несиелер мен займдар бойынша
операциялар жүргізілетін рьшок.
Еуровалюта — б±л шығарушы елді қоса есептегенде, барлык, шетелдік
банктердің есеп шоттарьша аударылған және барлық елдердің банк
операцияларында қолданылатын жекелеген мемлекеттердің еркін ауыстырылатын
валютасы.
Еурорыноктардың үкіметтік немесе мемлекеттік статусы жоқ. Олардың
пайда болуы кәсіпорындардың, инвесторлардың, сондай-ақ жекелеген елдердің
қажеттіліктерімен байланысты. Еурорыноктағы операциялар нақты елдің,
мемлекеттің валюталық реттеуінде немесе салық заңдарының ықпалында
болмайды.
Еурорыноктың пайда болу себептеріне мыналар жатады:
1) АҚШ долларын шетелдерге шығару мүмкіндіктерінің пайда болуы;
2) долларға Еуропадағы с±раныстың ±лғаюы;
3)АҚШ-тың өзінде жасалатын валюталық операциялардан гөрі еркін рыноктағы
операциялардың (доллармен) анағ±рлым қолайлы болуы;
4) Еуропалыќ банктердің халықаралық валюта операцияларьн қаржыландыру
құралын жедел табуға ±мтылуы.
Еуровалюта рыногында ең әуелі еуродоллар үстемдік етті.
Еуродоллар — б±л Батыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.