Дебиторлық борыштар есебінің жүргізілуі және аудиті

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 70 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

КІРІСПЕ . . .:

ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ,

ЕСЕБІНІҢ ЖҮРГІЗІЛУІ ЖӘНЕ АУДИТІНІҢ МАҚСАТЫ . . .

5: 9

КІРІСПЕ . . .: 1. 1 Дебиторлық борыштардың жалпы түсінігі және мәні . . .

5: 9

КІРІСПЕ . . .: 1. 2 Дебиторлық борыштардың есебін жүргізу әдістері . . .

5: 14

КІРІСПЕ . . .:

Дебиторлық борыш аудитінің мақсаты мен бағдарламасы . . .

5: 21

КІРІСПЕ . . .: 2 «МИРАС-2000» ЖШС -НЕ СИПАТТАМА ЖӘНЕ ОНЫҢ ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТАР ЕСЕБІНІҢ ҰЙЫМДАСТЫРУЫ . . .

5: 26

КІРІСПЕ . . .: 2. 1 «Мирас-2000» ЖШС - нің қаржы- шаруашылық қызметінің жағдайы . . .

5: 26

КІРІСПЕ . . .:

2. 2 Кәсіпорынның сатып алушылар және тапсырыс берушiлерінің

дебиторлық берешектер есебi . . .

5: 32

КІРІСПЕ . . .: 2. 3 Күмәндi берешектердiң есебi, резервтер кұру тәсiлi . . .

5: 39

КІРІСПЕ . . .: 2. 4 Басқа да дебиторлық борыштар есебі . . .

5: 44

КІРІСПЕ . . .: 3 КӘСІПОРЫНДА ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТАР ЕСЕБІНІҢ АУДИТI ЖӘНЕ ОНЫ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ . . .

5: 49

КІРІСПЕ . . .: 3. 1 Дебиторлық борыштардың құрамы мен құрылымының аудитi . . .

5: 49

КІРІСПЕ . . .: 3. 2 Дебиторлық борыштардың сапасы мен өтiмiдiлiгiн талдау . . .

5: 55

КІРІСПЕ . . .: 3. 3 Есептi ұйымдастыруды жетiлдiру жолдары . . .

5: 63

КІРІСПЕ . . .: ҚОРЫТЫНДЫ . . .

5: 67

КІРІСПЕ . . .: ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

5: 71

КІРІСПЕ . . .: ҚОСЫМША . . .

5: 73

КІРІСПЕ

Дипломдық жұмыстың өзектілігі. Қазақстан Республикасының экономикасы қарқынды нарықтың қайта құру кезеңінде тұр. Оны реформалау жиналған тәжірибені, эволюциялық үрдістерді анықтауды және шаруашылық субъектіні кәсіптік іс-әрекетін басқару қағидалары мен әдістерін, нарықтың реформаны танудағы қадамдарын ойлауды қажет етеді.

Негізгі бөлігін нақты орнатылған жүйе бухгалтерлік есеп, қаржы шаруашылық іс-әрекетінің аудит және талдауын беретін дер кезіндегі экономикалық ақпаратсыз қалыптасқан нарықтық қарым-қатынастағы шаруашылық субъектінің күрделі экономикалық механизиін басқару мүмкін емес. Бухгалтерлік есеп пен аудит мәліметтерін шаруашылық субъектілерімен олардың құрылымдық бөлімшелерінің жұмысын жедел басқару үшін экономикалық болжау мен ағымдық жоспарды құру үшін және де мемлекеттілік даму заңдылығын зерттеп, оқу үшін қолданылады.

Қазақстан Республикасы Президенті Ұлы Көшбасшысы Н. Ә. Назарбаевтың 28 қаңтар 2012 жылға Қазақстан халқына жолдауында «Қазақстан жолының жаңа кезеңі - экономиканы нығайтудың, халықтың әл-ауқатын арттырудың жаңа міндеттері» деп атап айтқан болатын. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында бухгалтерлік есептің әрі қарай дамуы мен жетілуіне, нормативтік актілерді қабылдауға және қайта өңдеуге, оның жаңа адекватты нарықтардың экономика жүйесіне кіруде жеделдетуге үлкен жұмыстар атқарылып жатыр [1, б. 5] .

1997 жылдың 1 қаңтарынан бастап бухгалтерлік есеп және субъектілер қаржы-шаруашылық іс-әрекеттің Бас жоспар есеп шотының стандарттарының іс-әрекетіне енгізілуі халықаралық стандарт талабына сай қаржылық есеп-қисап формуласының жасалуы нарықтың экономикалық шартына сәйкес аудиттың жаңа әдісін құрудың қажеттілігін тудырады. Мұндай әдіс қаржы есеп-торабының дәлдігін орнату үшін қажет, ал шаруашылықтық субъектілер арасында қалыпты қарым-қатынастың дамуын жақсартуға, іскерлік әріптесті таңдауды немесе дұрыс ғылыми дәлелденген басқарушылық, өндірістік және қаржылық шешімдерді қабылдау, шаруашылық субъектілердің қаржылық беріктілігін анықтау, олардың іскерлік белсенділік және кәсіпкерлік іс-әрекеттің эффектілігін бағалау.

Кәсіпорынның қаржылық жағдайы көрсеткіштер қатарымен мінезделеді, олардың ішінде төлеу мен кредит төлеу қабілеттілігі кәсіпорынның қаржы есеп торабын қолданушының назарын аудартады - инвесторлар, банктер, әріптестер, акционерлер.

Кәсіпорынның қаржылық шаруашылық іс-әрекетін орындауда туындайтын қарыздар ағымды және ұзақ мерзімдегі қорларды тарту немесе қайтаруын құрайды, олар дебеттік және кредиттік қарыздарымен белгілі, олар өз кезегінде төлемқабілеттілігі мен өтімділікке әсер етеді.

Қазіргі кезде барлық шаруашылық иелерінің алдында тұрған актуальды сұрақ, тікелей есеп-төлеу операцияларымен байланысты, шаруашылық субъектілердің жұмысын реттеуші - бұл дебиторлық қарыздар.

Дебиторлық қарыздар шаруашылық субъект активтерінің басты бөлігі болып табылады. Кез-келген кәсіпорынның Қазақстандық баланстың қазіргі заманғы құрылымында ол бірінші, не екінші бөлімдерінде орын алады.

Нақты тәжірибеде, әсіресе нарықтық қатынасқа көшкенде және өндірістік төмендеуінде, әрқашанда белгілі бір себептермен кәсіпорын контрогенттердің қарыздарын ала алмау жағдайы туындайды. Дебиторлық қарыздар көптеген айларға, ал кебірі көптеген жылға да созылады. Дебиторлық қарыздардың өсуі кәсіпорынның қаржылық жағдайын нашарлатады, ал кейбір кезде банкроттікке де әкеледі.

Дебиторлық берешектің құрылымының басты мақсаты іс жүзіндегі бухгалтерлік нормативтік актілер мен салық есебінің ұстанымы тұрғысынан дебиторлық берешекті жіктеу мен дұрыс көрсетуді белгілеумен қорытындыланады. Дебиторлық берешектің аудитінің маңызды мақсаты дебиторлық берешектің нақты қалдығын көрсетіп, есеп айырысу мен төлем жүргізілетін субъектінің жағдайын жақсарту болып табылады.

Осындай мақсатты жүзеге асыру кезінде мекеменің ішкі саясаты белгіленген есеп беру мезгілінде, қаржылық есепті көрсеткенде және мекеменің қаржылық жағдайын дұрыс бағалауда іске асыру қажеттілігі туындайды.

Негізі дебиторлық борыш - деген белгілі бір қарым-қатынаста байланысты заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық субъектілердің алдындағы сатып алған тауарлары, субъектінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай-ақ жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектілерден аванс ретінде алған немесе несиеге, қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін қайтаруға тиісті борыштарын айтады.

Дебиторлық қарыздар аудитінің негізгі мақсаты - ұйымдағы қалыптасқан дебиторлық қарыздардың бар болуы мен олардың бухгалтерлік есепте дұрыс дұрыс бейнеленуін тексеру. Өнеркәсіптік-шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын қызметкерлерін қызмет бабымен іссапарға жібереді, дүкендерден кеңсе жабдықтарын сатып алады, почта арқылы жіберілген ақшаларды және басқа да шығындарды төлейді. Бұл шығындарды үнемі банк мекемелері арқылы нақты ақшасыз есеп-айырысу жолымен төлеу мүмкін емес. Сондықтан да жоғарыда аталған және басқа да шығындарды төлеу үшін қызметкерлерге нақты ақша беріледі және олар алған ақшасына есеп беруте тиісті.

Кейбір жағдайларда жабдықтаушы сатып алушыға тиеліп жіберілген тауарлар үшін вексель алады. Вексель өзінің иесіне міндеттеменің мерзімі өткеннен кейін немесе мерзімінен бұрын вексельде көрсетілген соманы төлеуді талап етуге даусыз құқық береді.

Вексельдерді толтыру мен ресімдеу белгіленген ережені сақтауды керек етеді. Вексель берілген уақытынан бастап төлеу мерзіміне дейін жабдықтаушының иелігінде болуы, тауарға төлем төлеу үшін басқа заңды тұлғаға немесе жеке тұлғаға берілуі немесе банк мекемесінен несие алу үшін пайдаланылуы мүмкін.

Аванс есебі бойынша артық жұмсалган шығындар қызметшіге кассадан беріледі. Аванс есептерін бухгалтерия тексереді, сонан соң оларды субъектінің басшысы бекітеді. Дұрыс рәсімделмеген аванс есептері және оларға қоса тіркелген құжаттар қайта рәсімдеу үшін есеп беруші адамдарға қайтарылады.

Қорларды есепке алу “Күдікті қарыздар бойынша резервтер” шотында жүргізіледі. Аудитор күдікті қарыздарды қайтару бойынша жүргізілген шараларды тексереді. Күдікті қарыз болып белгіленген мерзімде, ал егер мерзім белгіленбесе, онда бұл үшін қажетті уақыт ішінде өтелмеген деби-торлық қарыздар, сондай-ақ тиісті кепілдіктермен қамтамасыз қарыздар есептеледі. Күдікті қарыздар бойынша резервтер жылдың аяғында дебиторлық қарыздарды тізімдеудің деректерінің негізінде жасалады

Күмәнді қарыздарға - уақытында төленбеген, жабылмаған және тиісті кепілдікке қамтамасыз етілмеген дебиторлық борыштар жатқызылады. Қазақстан Республикасының заңына сәйкес талап ету мерзімі өтіп кеткен дебиторлық берешек күдікті қарыз болып саналады.

Күдікті қарыз болып белгіленген мерзімде берілмеген қарыздар есептеледі және олар қажетті уақыт ішінде өтелмеген дебиторлық қарыздар, сондай-ақ тиісті кепіілдіктермен қамтамасыз етілмеген қарызар болып есептеледі. Сонымен қатар, біз күдікті қарыздарды бағалау әдістерімен есептен шығару шараларын қарастырдық. Және де дебиторлық берешек есебінің жүргізілу тәсілдерін, ерекшеліктерін талдадық.

Қандайда болмасын кәсіпорынды аудиттеудің міндеті мен тексеру

процедуралары, әдістері қолданылады. Кәсіпорынды аудиттеудің негізгізгі міндеті өзінің тұжырымы мен пікірін қалыптастыруы үшін, аудиторлық делелдемелер мен қаржы есептемесінің әрбір беркітілімен растау немесе жоққа шығару болып табылады. Ал аудиторлық процедуралар жекеленген аудиторлық дәлелдемелер жинақтаудың әдістерінен, тәсілдерінен, жолдарынан құралады. Аудитте тексеру әдістері қаржылық бақылаудың барлық түріне бірдей пайдаланылмайды, сондықтан өзіне ғана тән тексеру әдістері болады. Тәжірибеде тексеру әдістері әдетте таза, жеке-жеке емес, бірнеше әдіс қатар бірігіп пайдаланылады. Аудиторлық тексеруде жұмыс түрлері әртүрлі болып келеді. Сондықтан аудиттің міндеті мен тексеру әдістері шама шарқынша әртүрлі болып келеді

Айналым қорларының бөлігі болып табылатын, әсіресе айналым қорларының бөлігі, дебиторлық қарыздар, әсіресе өз-өзін ақтамағандар айналым қорларының айналымдарын тез қысқартады, сондықтан кәсіпорынның табысы төмендейді.

Сондықтан, дипломдық жұмыстың басты мақсаты дебиторлық қарыздың есебі мен оған жүргізілген аудиторлық тексеруді оқып, дебиторлық қарыздарды төмендету жолдарын ұсыну.

Дипломдық жобаның зерттеу объектісі болып «Мирас-2000» ЖШС -гі алынды.

Алға қойған мақсатқа жету, әрі «Мирас-2000» ЖШС -нің қаржылық жағдайын жақсарту үшін мынадай міндеттерді шешу қажет:

дебиторлық борыштардың есебі мен аудитының теоретикалық негіздерін оқып талдау;
жаңа жоспар есеп шотына және бухгалтерлік есептің жаңа жүйесіне өтуге байланысты «Мирас-2000» ЖШС -нің дебиторлық борыштардың есебін дұрыс ұйымдастырылуын оқып, танысу;
«Мирас-2000» ЖШС -нің дебиторлық борыштарына талдау жасау, оның өсіміне және анықталмаған қарыздарды жоюға бағытталған резервтерін анықтау;
дебиторлық борыштар есебін ұйымдастыруды жетілдіру жолдарын жеделдету;
кәсіпорынның дебиторлық борыштар аудитінің талаптарын қарастыру.

Тақырыптың ғылыми-тәжірибелік деңгейі. Дебиторлық борыштар есеп пен аудит саласындағы зерттеген Қазақстандық және Ресейлік К. А. Сағадиев, А. И. Мырзахметов, А. С. Смағулов, С. Т. Мыржақыпова, Г. Б. Поляк, Г. А. Краева, Ю. Б. Долгушина, А. О. Левкович, А. В. Малявина сияқты авторлар қолданған.

Жұмыстың теориялық және тәжірибелік негізі. Зерттеу барысында отандық және шетел экономист ғалымдардың бухгалтерлік есеп, қаржылық талдау және менеджмент, экономикалық - математикалық әдістері облысында еңбектері қарастырылды. Сонымен қатар заңдық және нормативтік құжаттар, ғылыми - тәжірибелік конференция материалдары және тәжірибелік қолдану нәтижелері зерттелді. Зерттелген нәтижелер бір-бірімен құрамы мен құрылымы, маңыздылығы мен құбылысы және себептері мен нәтижелері үздіксіз байланыста көрсетілген.

Дипломдық жұмыстың құрылымы. Диплом кіріспеден, 3 бөлімнен, қорытынды, әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

1 ДЕБИТОРЛЫҚ БОРЫШТАРДЫҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗІ, ЕСЕБІНІҢ ЖҮРГІЗІЛУІ ЖӘНЕ АУДИТІНІҢ МАҚСАТЫ

1. 1 Дебиторлық борыштардың жалпы түсінігі және мәні

Дебиторлық берешек латынның "debitor" - "берешек" деген сөзшен шықкан - бұл стаып алушыларға, басқа да тұлғаларға ақша, тауар алуға қойылатын талап, яғни басқа кәсіпорындардың осы кәсіпорын алдындағы міндеттері. Дебиторлық берешектегі қаражаттар компанияның шаруашылық айналымына қатыспайды, сондықтан көп дебиторлық берешектің болуы оның қаржылық жағдайына кері әсерін тигізеді.

«Дебиторлық борыш» иелік ету құқығын қосқандағы заңды құқықтармен байланысты активте қамтылған болашақтағы экономикалық тиімділік болып табылады.

Дебиторлық борыш - деп белгілі бір қарым - қатынасқа байланысты заңды және жеке тұлғалардың шаруашылық субъектісінің алдындағы сатып алған тауарлары, субъектінің оларға көрсеткен қызметтері үшін, сондай - ақ жұмысшылар мен қызметкерлердің субъектіден аванс ретінде алған немесе несиеге, қарызға алған тауарлары мен материалдары үшін кайтаруға тиісті борыштарын айтады. Осы субъектіге берешек борышы бар кәсшорындар мен ұйымдар, сондай - ақ жеке тұлғалар дебиторлар болып табылады. Есеп беретін уақыттан кейінгі бір жыл ішінде алынатын дебиторлық борыштар ағымдағы активтер қатарында есептеледі. Олардың қатарына жататындар:

ағымдағы активтерді сатып алуға төленген аванстың алдын - ала төленген авнстық төлем;
тапсырылған (берілген) шоттар бойынша алынуға тиісті борыштар;
вексельдер бойынша алынуға тиісті борыштар;
негізгі шаруашылық серіктестігі оның еншілес серіктестігі арасындағы түрлі операциялар негізінде туындаған дебиторлық борыштар;
Акционерлік коғамның лауазымды адамдарының (тұлғалардың) дебиторлык борыштары.
баска да дебиторлық борыштар.

Қазақстан Республикасы бухгалтерлік есеп және аудит жөніндегі Ұлттық комиссияның 1996 жылғы № 2 «Қаржылық есепті дайындау мен ұсынуға арналған тұжырымдамалық негіздер туралы» - деп аталатын қаулысына сәйкес «Дебиторлық борыш » иелік ету құқықтарымен қоса, заңды құқықтарына байланысты актив болып саналады [2, б. 43] .

Мысалы: Американдық ҒАSВ - пен (қаржылық есептің стандарттарын жасау бойынша құрылған кеңесі) сәйкес, дебиторлық борыштың активі маңызды екі сипаттамаға ие:

ол, ақша қаражаттарының тікелей және жанама өсуіне мүмкіндікті қамтамасыз ететін (немесе басқа да активтермен бірге) болашақтағы тиімділікті камтиды;
активтер дегеніміз - шаруашылық субъектісі басқара алатын ресурстар болып табылады. Тиімділікке деген немесе потенциалдық қызметтерге деген құқтар, заңды болуы немесе оларды алудың заңды дәлелдемелері болуы қажет.

Бір жылдан астам уақыт бойы алынбаңан дебиторлық борыштар ұзақ мерзімдегі активтердегі «Ұзақ мерзімді дебиторлық борыштар» бабына енгізілуі мүмкін. В. К. Радостовецтің тұжырымдауы бойынша табыс негізгі және негізгі емес қызметтерден алынуы мүмкін және де жылдың жиынтық табысты құрайды, тауарлы материалдық запастарды сатқаннан, қызмет көрсеткеннен, кәсіпорынға жататын активтерді пайдалануға беруден, пайыздардын, роялтиден және дивидендтерден алынуы мүмкш. К. Ш. Дүйсенбаевтың ойынша табыс жинақталған түрде шаруашылық жүргізудің нәтижесін, жанды және затқа айналған еңбектің өнімділігін көрсетеді. Нарықтық жағдайда табыстың ролі айтарлықтай артты. Өзіміз білетіндей жоспарлы дерективті экономика жағдайында оның ролі төмендетілген болатын. Табыс табу кез келген кәсіпорынның мақсаты функциясы ретінде төмендетіледі. Нарыктық экономикаға көшумен табыс оның, яғни кәсіпорынның қозғаушы күшіне айналды. Тек табыс қана өзара байланысқан үш мәселенің шешімін анықтайды: нені, қалай және кім үшін өндіру керек? Табыс табу кез келген кәсіпорынның қызмет етуінің мақсаты болып қалыптасты, ал нарықтық экономика кәсіпорынның негізгі өндірістік және әлеуметтік дамуының көзі болып табылады [3, б. 54] .

Ал В. С. Талпаков табысты былай түсіндіреді: «Табыс - кәсіпорынның қаржылық шаруашылық қызметінің нәтижесінде активтердің өсуі мен міндеттемелердің азаюы арқасында экономикалық ресурстардың көбеюі». Саудадағы негізгі қызметтен түскен табыс - бұл өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызметтен алынған кіріс. Негізгі емес қызметтен түскен табыс - бұл табыстар активтерді өткізуден, негізгі қызметке жатпайтын шаруашылық операциялардан және да тауарлар өткізу мен қызмет көрсетуге байланысты еместер. Халықаралық бухгалтерлік есеп стандарты бойынша кіріс - ол активтердің түсімі немесе өсуі немесе міндеттемелердің азаюы нысанында есепті кезеңнің ішінде экономикалық пайданы ұлғайту, ол капиталға қатысушы тұлғалардың жарналарымен байланысты ұлғайтудан өте жақсы капиталдың ұлғаюына келтіреді. Табыстардың танылуы - бұл кәсіпорынның қаржылық есебінде көрсетілуі. Тауарды сатқаннан түскен табыс келесі жағдайды сақтаған кезде танылады:

табыс сомасын үлкен деңгейдегі дәлдікпен бағаланғанда, яғни екі тарапта мәмілеге қатысқан кезде, сатушы қандай соманы сатып алушы төлейтіндігін білген жағдайда;
мәмілемен байланысты экономикалық олжаны және соны субъектінің алу ықтималдығы бар болған жағдайда. Ал бұл сатушының сатқан тауары үшін келісім шартқа көрсетілген соманы сатып алушының төлейтіндігі туралы сенімін білдіреді. Келесі шарт сатушыдан сатып алушыға өтетін меншік құқығы болып танылады, бұл әдетте берілген кезден басталады, ал егер сатушы меншік иесі ретінде кұкығын және міндеттемесін сақтаған болса, онда ол сатылған болмайды табыс танылмайды. Мәміле бойынша күтілетін шығын үлкен нөлдік деңгейдегі бағалауды кажет етеді толығында бухгалтерлк есепте сатудан түскен табыс мына кезеңдерден тұрады:

сату кезінде табыстың танылуы;
сатылғаннан кейін табыстың танылуы;
сатылар алдындағы табыстың танылуы.

Сатылу кезіндегі табыстың танылуы №18 ХБЕС сай тауар сатушыдан сатып алушы менішігіне сатылған кезден бастап өтеді. Тауарды өткізген кезде коносаменте немесе басқада құжаттар болады (транспорттық накладной, шығыс накладнойы және атқарылған жұмыс акті, шот - фактура) . Табыс сатылған күннен бастап танылады. Бұл сатылу кезең әдісі. Сатылғаннан кейін табыстың танылуы, сатып алушы келісім шартта көрсетілген тауарлардан бас тартқан кезде, немесе сатушы тауарды қайтаруды, я қайтармауды ұйғарады. Осындай кезде тауарды жеткізуден түскен табысты кейінге қалдырады. Кейінге қалдырылған тауар екінші жақ толығымен есеп айырысқаннан кейін ғана жөнелтіледі. Егерде өткзілетін тауардың көптеген бөлігі төленіп, қалғаны қоймада жөнелтуге дайын тұрса, онда табыс деп танылады. Сатылар алдындағы табыстың танылуы, кейбір жағдайда табысты танылу ұзақ және бірнеше есептік кезеңдерге созылады. Ол мысалы құрылыс т. б. бұл кезде келісім шартта мынадай қосымша болады, онда құрылысшы келісімде көрсетілген этаптардың дайын болуына байланысты атқарылған жұмыс актілерін толтырады. Құрылыс аяқталу кезінде актілердің көбі төленген, бірақ құрылысшы табысты тану үшін құрылыстың аяқталуын күтеді № 18 "Табыс" бухгалтерлік есеп стандарты тауар-материалдық қорларды өткізуден, қызметтер көрсетуден және ұйымға тиесілі әрі сыйақы, роялти мен дивидендтер әкелетін активтерді пайдалануға беруден алынатын табыстарды есепке алу кезінде қолданылады. Ұйымдар бұл стандартты, бухгалтерлік есептің басқа стандартының шарттары бойынша есепке алудың басқа әдістемесі қажет болатын немесе қолдануға рұқсат етілетін жағдайларды коспағанда, табыстарды есепке алу кезінде қолданады. Осы стандартқа сай кірістер - меншіктенушілердің салымдарымен байланысты емес меншік капиталдың артуына әкеп соқтыратын активтердің немесе олардың құнының артуына не міндеттемелердің азаю нысанында есепті кезең ішінде экономикалық пайдалардың артуы. Табыс алынған немесе алынуға тиіс өткізу құны бойынша бағаланады. Өткізу құны - актив айырбасталатын немесе мәміледен хабардар және оған дайын тәуелсіз тараптар арасындағы міндеттемеге төленетін күн. Өткізу құны ұйымның және активті сатып алушының немесе пайдаланушының арасындағы келісіммен айқындалады. Бірдей мәмілелер немесе ұйым қызметіндегі бірдей оқиғалар нәтижесінде туындаған табыстар мен шығындар бір мезгілде танылады [4, б. 70] .

Табыс мынадай шарттар сақталған кезде:

табыс сомасы барынша дұрыс бағаланған жағдайда;
ұйымның мәмілемен байланысты экономикалық пайдаларды алу

ықтималдылығы болғанда танылады. Ұқсас тауарлар мен. Қызметтерді айырбастау кезінде мәміле бойынша табыс танылмайда. Ұқсас емес тауарлар мен қызметтерге айырбастау кезінде табыс алынған тауарлар мен қызметтердің өткізу құны бойынша танылады және бағаланады. Егер алынған тауарлармен қызметтердің өткізу құны дұрыс бағалан байтындай болса, табыс берілген тауарлардың немесе көрсетілген қызметтердің өткізу құны мөлшерде [5, б. 43] .

Қызметтер көрсетуден алынған табыс мына жағдайларда: