Қазақстан Республикасындағы ақша-несие саясаты

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 65 бет
Таңдаулыға:

қарқыны төмендейді. Бірақ сонымен бірге өндіріс өсуі де құрып, жұмыссыздықты арттырып жіберуі мүмкін. Ол қоғам үшін инфляцияны тежеудің құны болады. Құлдырау жағдайында бюджет саясаты сұранымды кеңейтуге бағытталады.

Мемлекетті реттеу саясатының бір бағыты болып табылады. Ол - нарықтық экономиканың тірегі ретінде экономикалық дамудың ажырамас элементін білдіреді. Ақша - несие саясаты Қазақстан Республикасында ҚР Ұлттық Банкімен елдің банктік пайыздық ставкаларын, валюта курсын, төлем қабілеттілігін анықтау жолымен іске асады. Сонымен қатар ақша массасы көлемінің кеңеюіне немесе оның қысқаруына бағытталуы мүмкін. ҚР Ұлттық банкі түрлі күрделі операцияларды орындайтын және ақша айналымын реттейтін, ұлттық валютаның тұрақтылығын қамтамассыз ететін негізгі буын болғандықтан бірінші деңгейлі банк болып есептеледі.

Ақша-несие саясаты бүгінгі таңда несиелеуге болатын экономика секторын дұрыс таңдай білуге, сондай-ақ несие беру мүмкіндігі туралы, төлем балансы сұрақтарын шешуде банк үшін бірінші реттік маңызы бар басқа факторлар мен қарыз алушының несиелік қабілетіне қарап өз клиентін таңдаудағы біліктілігіне негізделеді.

Мемлекеттің ақша-несие саясаты нақты сектордың дамуына, нарықтың барлық субьектілерінің дамуына қажетті экономикалық, институционалды, ұйымдастырушылық және құқықтық ортаны қалыптастыруда. Ақша-несие жүйесінде мемлекет мынадай рольдер атқара алады: несие беруші, қарыз алушы және кепіл.

Ақша-несие саясатының көмегімен мемлекет бос ақша ұсынысына әсер етеді. Осылай ол несие сұранысына және оның үй шаруашылықтарында қолданылуын реттейді. Сонымен қатар қаржы нарығының тұрақтылығын сақтауға, сақтандыру, бағалы қағаздар нарығының толық және сенімді түрде дамуына, экономиканың нақты секторын банктердің несиелеуін әрі қарай өсіру үшін жағдай жасауға, сондай-ақ жинақтаушы зейнетақы қорларының жетілдірілуіне мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасының осы заманғы әлеуметтік-экономикалық даму кезеңі нарықтық қатынаспен сипатталады. Бұл қатынаста жаңа ақша-несие жүйесі қалыптасып, қаржы институттарының жаңа түрлері пайда болып жатыр, нарықтық экономикаға тән жүйеге сәйкес банк жүйесінің құрылымы өзгерді.

Еліміздің ақша-несие саясаты халықаралық несиелік саясатпен жұмыс істеу принциптеріне көшу барысында Қазақстан Республикасындағы өтпелі кезеңнің ерекшеліктері мен әлемдік банктің технологиясын ұштастыра білудің маңызы зор.

Дипломдық жұмыстың өзектілігі- Қазақстан Республикасындағы монетарлық саясаттың ерекшеліктері, болашағы болып табылады.

Дипломдық жұмыстың мақсаты - Соңғы жылдары Қазақстан Республикасы шетелдерден едәуір несиелер алды. Сондықтан валюта қаражаттарын ұтымды, үнемді жұмсаудың маңызы арта түсуде. Олар бірінші кезекте тұтынуға арналған тауарды шығарған кәсіпорындарды құру және жаңғырту және басым өндірістерді, яғни экономиканы сауықтыру үшін белгіленген құрылымдық саясатты ескере отырып дамыту үшін пайдаланылуы тиіс. Сондықтан да, Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатының ерекшеліктерін тереңірек зерттеу, нарықтық макроэкономикалық принциптері бойынша құрылымын анықтау, оның тиімді және тиімсіз жақтарын қарастыру ұсынылған жұмыстың негізгі мақсаты болып табылады.

Жұмыстың міндеттеріне келесілер жатады:

- ақша-несие саясатының түсінігін мен ерекшеліктерін қарастыру;

- ақша-несие саясаттың құралдарын қарастыру;

- Ұлттық банктің міндеттерін мен қызметін сипаттау;

- Ұлттық банктің ақша-несие саясатының бағыттарын зерттеу;

- Ұлттық банктің ақша-несие саясатының бағыттарын қарастыру;

- Ұлттық банктің ақша эмиссиясы мен ақша айналысын реттеудегі орнын ашу;

- Екінші деңгейлі банктердің ақша-несие қызметін реттеу мен қадағалау жағдайын талдау

- ақша-несие саясатының болашақтағы бағыттарын қарастыру;

- Ұлттық банктің банк ресурстарын қалыптастыру шараларының перспективаларын қарастыру.

Жұмыстың құрылымы. кіріспеден, негізгі үш бөлімнен, қорытындыдан және қолданылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1 Ақша-несие саясаттың теориялық негіздері

1. 1 Ақша-несие саясатының түсінігі мен ерекшеліктері

Ақша-несие саясат- бұл экономикадағы ақша массасының өзгеруін қарастыратын саясат болып табылады. Бұл саясаттың негізгі нарықтағы ақшаға сұраныс пен ұсыныс механизмдерінің қызметінде жатыр. Ақшаға сұраныс пен ұсыныстың классикалық және кейнсиандық концепцияларын қарастырайық.

Ақша сұраныс (өтімділікке сұраныс) - бұл белгіленген мөлшердегі ақша қаражаттарға қажеттілігін айтамыз. Оның анықталуы төлемдік құралдарының көлемімен және де халықтың мен фирмалардың қолма-қол ақша және чектер негізінде ұстау қажеттілігімен сипатталады.

Ақшаға сұраныстың пайда болуы оның ерекшеліктерінің болуымен және де олардың ақша нарығындағы табиғи болуымен байланысты.

Ақшаға сұраныстың болуын екі жақты ақша-несие (классикалық) және кейнсиандық концепцияларының түсіндірмесі бар [1, 25б] .

Классикалық концепциясында ақшаға сұранысты ақшаның сандық теориясының айырбасының тепе-теңдігінің негізінде анықталады:

МV=PY (1)

мұндағы:

М- айналымдағы ақшаның көлемі;

V- ақшаның айналымдағы жылдамдығы;

Р-бағалардың деңгейінің (бағалардың индексі) ;

Y-шығарылым көлемі.

Сонымен бірге айналымдағы жылдамдығы тұрақты есептеме болып табылады, өйткені экономикадағы келісім-шарттардың тұрақты құрылымымен байланысты деп есептелген болатын. Ол әрине уақыт өткен сайын өзгереді(жаңа банктік технологиялардың енгізуімен, мысалы кредиттік карточкалардың пайда болуымен байланысты) . Бірақ айырбастын тепе-теңдігі келесідей орын алады:

МV=PY (2)

Осының негізінде М ақшасына сұраныс ЖІӨ динамикасымен (PY) анықталады:

М+РY/V (3)

Егер мысалы ЖІӨ 3% өсетін болса, онда осы деңгейіне ақшаға сұраныстың көлемі сәйкес болады. Яғни ақшаға сұраныстың жалпы функция тұрақты болып табылады.

Ал ақшаға ұсыныс монитаристердің пікірінше, тұрақты болмайды, өйткені ол мемлекеттің үкіметінің шешімдеріне тәуелді болады. Сонымен бірге классикалық теориясына сәйкес нақты ЖІӨ-ң экономиканың өндіріс факторларының өзгеруіне ғана байланысты өзгереді [2, 12б] .

Ал ұзақ мерзім кезеңінде ЖІӨ өзгеруінің мүмкіндігі жоғары болады. Яғни ұзақ мерзім кезеңінде ақшаға ұсыныстың өзгеруі бағалардың өзгеруіне әсер етеді, ал өндірістің мен жұмысбастылық деңгейіне ешқандай ықпалын тигізбейтін болады.

Бұл құбылыс экономикалық теорияда ақшаның «нейтральдігі» деген атауын алған болатын. Сондықтан монетаристердің пікірінше мемлекет ақша қаражаттарының массасын нақты ЖІӨ-ң орташа деңгейінде ұстау керек. Сол уақытта ғана ақшаның ұсынысы олардың сұранысына сәйкес болып, экономикадағы бағалардың деңгейі тұрақты болады.

Ақшаның сандық теориясының шегінде сұраныстың екі себептері анықталды. Бірінші себеп халықтың мен кәсіпорындардың ақшаға сұранысы оның төлем құралы, яғни келісімдерге қызмет етуші құралы болып табылатындығымен анықталады. Осы мақсаттағы ақшаға қажеттілікті келісім жағынан ақшаға сұраныс деп атайды.

Келісімдерді жүзеге асыру үшін қажетті ақшаның көлемі келісіге тәуелді болады:

Нарықтағы тауарлардың массасының көлеміне;
Тауарлар мен қызметтердің сатылу бағасының деңгейіне;
Ұлттық табыс;
Ақшаның айналымның жылдамдығы.

Бірақ сонымен бірге табыстың деңгейі мұнда негізгі факторы болып табылады.

М= F(Ү) (4)

мұндағы:

М- ақшаға трансакциондық сұраныс;

Y-жалпы (ұлттық) табыс.

Ақшаға сұраныстың екінші сеғбебі «қауіпсіздіктің себебімен сұраныс» атауына ие болған. Оның пайда болуы адамдардың қызметі кезінде күтпеген төлемдердің болуымен байланысты. Ал бұл жағдайда төлем жасау үшін ақшаның белгілі мөлшері болуы қажет. Осы ақшаның көлемі күтпеген жағдайдағы шығындардың көлеміне тәуелді болады, ал осы шығындардың көлемі ұлттық табысқа пропорционалды болады:

М= F(Ү) (5)

мұндағы:

М-қауіпсіздік себебі бойынша ақшаға сұраныс.

Жоғарыда аталғандарын қоса, Джон Кейнстің еңбегінің бірі ақша қаражаттарын сақтауының үшінші себеі-спекулятивті болып табылады. Осы себепті атақты экономист ақшаның баламалы құнының бар болуымен байланыстырған болатын [3, 117б] .

Ақшаның баламалы құны деп ақшаны өтімділігі төмен, бірақ табыстылығы жоғары қаржылық активтерге айырбастамау салдарынан алынбаған пайыздар түріндегі ақшаның массасын айтамыз.

Активтер жағынан сұраныс немесе спекулятивті сұраныс М, пайыз мөлшерлемесінің деңгейіне тәуелді болады және бұл тәуелділіктің кері байланысы бар. Ақша мен несие саясаты 1 графикте көрсетілген.

P Несие

саясаты Sb

1b 1a

Qb Qo Qa Ақша

Саясаты

1 сурет Ақша несие саясаты

Пайыздық мөлшерлемесінің төмендеуі кезінде ақшаға спекулятивті сұранысы өсіп, ал пайыздық мөлшерлемесінің өсуінен керісінше сұраныс қысқарады.

Ақшаның ұсынысын экономикада мемлекет жүзеге асырады. Ақша ұсынысы С және D қолма-қол ақша қаражаттарын қосады.

М=С+D (6)

Қолма-қол ақшаның шығарылуы келесі қызметтерді жүзеге асырады:

Халықтан, кәсіпорындардан, мемлекеттен бағалы қағаздарды қолма-қол ақшаның шығарылуы келесі қызметтерді іске асыру;
Мемлекетке және коммерциялық несиелерді банкноталармен беру.

Экономикаға қома-қол ақшалары түсіп, келесі бағыттар бойынша бөлінеді:

Ақшаның бір бөлігі үй шаруашылығының мен кәсіпоырн кассаларында шоғырланады;
Коммерциялық банктердің депозиттеріне түседі.

Яғни қолма-қол ақшаларды Ұлттық банк шығаратын болса, ал депозиттерді коммерциялық банктер құрастырады [4, 74б] .

Коммерциялық банктерге түскен қолма-қол ақша несиеге беріліп, оның нәтижесінде экономикадағы ақшаның көлемі ұлғаяды. Несиенің қайтаруы кезінде субъектілердің қолында шоғырланған ақшаның көлемі азаяды. Яғни коммерциялық банктер де ақша массасын құрылуын және қысқаруын жүзеге асырады.

Бірақ Ұлттық банктің ақшаны ұлғайтудың шектеулігі болмаса, коммерциялық банктердің несие беру көлемі шектеулі болып табылады.

Коммерциялық банктер өзінде шоттарды аша отырып, салымшы өзінің салымдарын кез-келген уақытында қайтарып алуын ескеруі керек. Сондықтан коммерциялық банктер міндетті болып табылатын, пайыздық емес салымдары түрінде Ұлттық банкте ақша қаражаттарды сақтайды. Яғни Ұлттық банк қолма-қол ақшаларды ғана шығармай сонымен бірге міндетті резервтерді R, яғни ақша базасын Н құрастырады:

Н=С+R (7)

Қорыта келгенде, мемлекет ақша-несие саясатты Ұлттық және коммерциялық банктер арқылы жүзеге асырады [5, 38б] .

Қазақстан Республикасының ақша-несие саясатының жүргізілуі 1993 жылдан бастап жүзеге асырылуы басталған болатын. Бұл саясаттың жүргізілуінің басталуы негізінен Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің құрылуымен байланысты болды.

Бұл саясаттың басты мақсаты инфляциялық процесті тоқтату болып табылатын. Яғни ақша-несие саясат нақты әкімшілік-әміршілдік жүйеден нарықтық экономикаға өту кезеңінде қалыптасқан еді.

Теңгенің тарихын белгілі бір кезеңдерге бөлсек, 1993-1996 жылдар инфляцияны ауыздықтау, ұлттық валютаның және қаржы рыноктарының қалыптасуымен ерекшеленеді.

1991 жылдың аяғында ІЖӨ-нің 8, 2 пайызға төмендеуіне қарамастан, осы кезеңнің соңында инфляцияның деңгейін 60, 3 пайызға төмендетуге қол жеткізілді. 1993 жылы қарашада теңгенің енгізілу кезеңіне қарай еліміздің банк жүйесі едәуір дәрежеде реформаланған болатын.

Екі деңгейлі банк жүйесі құрылды, барлық мамандандырылған банктер акционерлік банктер болып қайта құрылды, ал Ұлттық банкке Орталық банктің бірқатар өкілеттіліктері берілді.

Бұл өз валютамызға көшуді және Қазақстанның ақша-кредит саясатын жүргізуді едәуір жеңілдетті. 1993-1996 жылдары банк секторын сауықтыру жөніндегі шаралардың нәтижесінде екінші деңгейдегі банктердің саны 204-тен 101-ге дейін қысқарды. [6, 3б] .

1997-1999 жылдары экономиканы тұрақтандыруға қол жеткізілді және банк жүйесін жедел түрде реформалау шаралары қарастырылды.

Экономиканы реформалауды жалғастыру нәтижесінде ІЖӨ-нің 2, 7 пайызға өсуін, инфляция деңгейінің 17, 8-ге төмендеуін және нақты жалақы индексінің 13, 1-ге жоғарылауын айта кету қажет. Банк секторын шоғырландыру және сауықтыру шаралары екінші деңгейдегі банктер санының 55-ке азаюына ықпал етті.

1998 жылдан бастап нарықтық қатынастар негізінде құрылған үш деңгейлі зейнетақы жүйесі енгізілді. 2000 жыл экономиканың тұрақты өсуі, қаржы секторын қарқынды дамыту және қаржы секторының халықаралық стандарттарға көше бастауымен ерекшеленді.

Қазақстанның Ұлттық Банкi ақша-кредит саясатының жанама құралдарын пайдалана отырып, ақша базасының деңгейiн реттеу жолымен инфляцияның төмен қарқынын ұстауға бағытталған тәуелсiз ақша-кредит саясатын жүргiзедi. 1998 жылға дейін бюджеттегі тапшылықты Ұлттық банкінің ақша-несие саясаты қарастырған еді.

Қазіргі уақытта құрылып отырған кредиттеудің үш деңгейлі жүйесі елдің түрлі аймақтарында адамдардың неғұрлым басым көпшілігіне және ұйымдарға қаржылық қызмет көрсетуге мүмкіндік береді. Ол екінші деңгейдегі банктерден, банктік қызмет көрсетудің жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардан және микрокредиттік ұйымдардан тұрады. Бүгінгі күні шағын кәсіпкерлікті қаржыландыруды ұлғайтуға мүмкіндік беретін микрокредиттік ұйымдарды дамыту ерекше маңызды. [6, 4б] .

Қаржылық қызмет көрсетуді аймақтық қамтуды кеңейтуге сондай-ақ пошта-жинақ жүйесі де ықпал етті.

Халықтың әлеуметтік проблемаларын шешу үшін Қазақстанда 2001 жылдан бастап ипотекалық кредиттеудің екі деңгейлі жүйесі енгізілді. Оның бірінші деңгейі банктер және ипотекалық кредиттер беретін банктік емес ұйымдар, ал жоғары деңгейі - басты міндеті қайталама рынокта ипотекалық кредиттеуді жүзеге асыратын банктерді қайта қаржыландыру болып табылатын Қазақстан Ипотекалық компаниясы.

Ең қысқа мерзімде құрылған және 1998 жылдан жұмыс істеп келе жатқан жинақтаушы зейнетақы жүйесі халықты әлеуметтік қорғауға барынша үлес қосуда. Жинақтаушы зейнетақы жүйесі салымшыларының саны 2005 жылғы қаңтарда 6 миллион адам болды. Бұл - экономикалық белсенді халықтың 80 пайызы.

Қазіргі уақытта жинақтаушы зейнетақы қорлары ірі институттық инвесторларға жатады. Зейнетақы активтерінің жалпы көлемі 540, 8 млрд. теңге. Бұл ІЖӨ-нің 8 пайызын құрайды. Барлық инвестицияланған зейнетақы активтері отандық компаниялардың бағалы қағаздарына және банктік депозиттерге орналастырылады.

Ақиқаты сол, Қазақстанның қаржы жүйесі ТМД-ның басқа елдерімен салыстырғанда әлдеқайда дамыған, айқын және мемлекеттің араласуынан қорғалған. Қаржы секторын дамытудың жемісті болуы елдің кредиттік рейтингін жоғарылатады [6, 5б] .

Ел экономикасының стратегиялық даму көрсеткіштеріне болжам жасала отырып, 2006-2007 жылдары теңгені еркін айырбасқа жіберу туралы мемлекеттік бағдарлама бекітілді. Осыған орай теңге барлық экономикалық кеңістіктерге АҚШ доллары сияқты еркін айырбасталатын валютаға айналады.

Қаржы рыногының ең дамыған сегменті мемлекеттік бағалы қағаздар рыногы болып табылады. Қазіргі жағдайда айналымда 58 мемлекеттік облигациялардың эмиссиясы қызмет істейді және олардың номиналдық бағасы 116, 9 миллиард теңге, немесе ІЖӨ-нің 3 пайызын құрап отыр.

Сақтандыру рыногы дамып келе жатыр, дегенмен оның деңгейі экономика қажеттілігін өтей алмай отыр. 32 сақтандыру компаниясының сақтандыру қызметін іске асыру лицензиясы бар, соның ішінде 7-еуі шет ел компанияларының қатысуымен жұмыс істейді, ал 1-еуі адам өмірін сақтандырумен айналысады.

Сақтандыру компанияларының жиынтық активтері 24, 4 миллиард теңге, жиынтық меншік капиталы 7, 8 миллиард теңге болып отыр.

Қаржы рыногының инфрақұрылымына мыналар кіреді: төлем жүйелері, Қазақстан қор биржасы, Қазақстан банкаралық есеп айырысу орталығы, Бағалы қағаздардың орталық депозитарийі, Банкнот фабрикасы, Теңге сарайы, құндылықтарды сақтау орталығы.

Қазақстанның төлем жүйесінің негізі - банкаралық ақша аудару жүйесі және автоматтандырылған бөлшек төлемдер жүйесі болып табылады. Ел банктерінің шығарған пластикалық карточкалары 1, 8 миллион данаға жетті, яғни экономикалық белсенді халықтың төрттен бірінің төлем карточкалары бар.

Ұлттық банкаралық төлем карточкалар жүйесін құру бағдарламасы қабылданды және ол халыққа қызмет көрсетуде электрондық ақша қолдану арқылы біркелкі төлем кеңістігін құруға жағдай жасайды. Осындай межелі нәтижеге жеткізген қаржы секторындағы реформалар мемлекеттік саясаттың дұрыстығын айғақтайды.

Ақша-несие саясатының қазіргі әлсіз жақтарына тоқталып кетейік. Қаржы жүйесi дамуының жеткiлiксiз деңгейде болуы, ол экономиканы монетаризациялау деңгейiнiң салыстырмалы түрде төмен болуынан және қолма-қол ақша айналымы үлесiнiң жоғары болуынан көрiнедi.

Экономиканың шикiзаттық бағытта болуы салдарынан экспорттық валюта түсiмiнiң көлемi шикiзаттың әлемдiк бағасының конъюнктурасына тым тәуелдi және өте-мөте тұрақсыз, ал бұл төлемдiк баланс жағдайына және ұлттық валюта бағамының тұрақтылығына тiкелей ықпал етедi.

Экономиканың долларлануының айтарлықтай деңгейде сақталуы ақша-кредит саясатының тиiмдiлiгiн төмендетедi, банк жүйесiнiң және экономиканың нақты секторының әлсiздiгiн арттырады, мемлекеттiң кiрiсiн азайтады.

Банк секторының тұрақты дамуына қарамастан, кредиттеу көлемi экономиканың нақты секторының кредиттерге, әсiресе өндiрiстi техникалық қайта жабдықтау мақсаттарына арналған қажеттiгiн әлi де қанағаттандырмайды. [7]

1. 2 Ақша-несие саясаттың құралдары

Ақша-несие саясаттың құралдарына келесілер жатады:

Қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің өзгертуі;
Міндетті резервтер нормасын өзгерту;
Шетел және ұлттық валютасымен ашық нарықтағы операциялары.

Ақша-несие саясаттың құралдары 1 суретте көрсетілген.

Қазақстан Республикасының Ұлттық банкінің ақша-несие саясаттың маңызды құралдарының бірі- міндетті резервтер нормасын реттеу болып табылады. Бұл операциялар- қаржылық нарығындағы жағдайына және инфляция деңгейінің өзгеруіне байланысты жүргізіледі.

2 сурет Ақша-несие саясаттың құралдары

Қазіргі кездегі міндетті резервтер -барлық несиелік мекемелер үшін міндетті, қолма-қол ақша түріндегі банк кассасында немесе Ұлттық банкте депозит түрінде сақталатын өтімділігі ең жоғары активтер болып табылады.

Резервтік міндеттемелердің нормативі - Қазақстан Республикасының заңнамалық актілермен белгіленген минималды резервтердің абсалютті немесе қатысты пассивті (депозит) немесе активті (несиелік салымдар) операцияларына қатынасы болып табылады [10, 52б] .

Міндетті резервтердің саясаты. Міндетті минималды резервтер екі функциясын атқарады. Біріншіден олар өтімділігі жоғары активтер болып табылғанымен коммерциялық банктердегі депозитке салымдары бойынша міндеттемелердің орындалуын қамтамасыз етеді.

Экономикалық жағдайына тәуелділігін Ұлттық банк минималды деңгейде сақтап қалу мақсатында, міндетті резервтер нормасын коммерциялық банктер үшін өзгертеді.

Екіншіден, міндетті резервтер елдегі ақша массасының көлемін реттеудің Ұлттық банктің құралы болып табылады.

Міндетті резервтердің нормасын өзгере отырып, Ұлттық банк коммерциялық банктердің активті операцияларыдын көлемін, яғни несиелік операцияларын реттейді. Сонымен бірге Ұлттық банк бұл жағдайда депозиттердің эмиссиясын жүзеге асыра алады.

Несиелік институттар несиелік операцияларын Ұлттық банктегі міндетті резервтер нормасы бекітілген деңгейінен көп болған жағдайда кеңейте алады. Айналымдағы ақша массасының көлемі тұтыну қажеттілігінен асатын болса, бұл жағдайда Ұлттық банк міндетті резервтер нормасын артырып, ақша массасын азайтады.

Міндетті резервтер нормасы несиелік институттардың рентабельдігіне әсер етеді. Мысалы, егер міндетті резервтер нормасы өсетін болса, несиелік институттардың алынбаған табысы өсетін болады.

Сондықтан экономистердің пікірінше, ол инфляцияға қарсы тиімді құралы болып табылады. Бірақ кейбір арнайы банктер коммерциялық банктерге қарағанда, қаражатарының көлемі үлкенірек болады және олардың несиелік операциялары кең таралып, оның реттелуін жүзеге асыру мүмкін емес болады. Аталған жай бұл әдістің негізгі кемшілігі болып табылады [10, 167б] .

Соңғы оң-жиырма жыл бұл әдісті қолдану арқылы реттеу қысқаруда.

Коммерциялық банктерді қайта қаржыландыру. «Қайта қаржыландыру» термині Ұлттық банктің коммерциялық банктерге ақшамен қамтамасыз етуін қарастырады. Ұлттық банк коммерциялық банктерге несиелерді бере алады. Сонымен бірге ол бағалы қағаздарды қайта есепке ала алады.

1992-1995 жылдары қайта қаржыландырудың пайыздық мөлшерлемесі жағымсыз болған еді, яғни оның деңгейі инфляция деңгейіне қарағанда төмен болатын.

Орташа шамамен 1993 жылы бұл көрсеткіш 195%, ал 1994 жылы 130% тен болатын. Қаржылық тұрақтандыру кезінде 1994-1996 жылдары қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің реттелуі оны оң жағына жақындату мақсатында жүргізілген болатын.

Ұлттық банкпен қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің көтеру кезінде коммерциялық банктер өзінің жоғалтуларды жабу мақсатында берілетін несие бойынша пайыздарды өсіретін болады. Яғни қайта қаржыландыру мөлшерлемесінің өсуі нәтижесінде берілетін несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелерінің өсуіне әкеледі. Ал ол Ұлттық банктің ақша-несие саясатындағы негізгі мақсаты болып табылады.

Қорытынды жасай отырып келесі маңызды мәселелерді байқауымызға болады.

1. Ұлттық банктегі несиені алудың қиындалуы, өтімділігіне әсер етеді;

2. Мөлшерлеменің өзгеруі коммерциялық банктердің несиенің арзандалуына және қымбатталуына әкеледі.

Бұл әдістің кемшілігі оның коммерциялық банктерді ғана реттеуін жүзеге асыруында көрінеді.

Сонымен бірге қайта қаржыландыру және редисконтау мөлшермелерін қойылуымен қатар, Ұлттық банк ломбард және бағалы қағаздарды залог ретінде салу бойынша мөлшермелерді қойылуын жүзеге асырады. Бұл бағалы қағаздардың құны және өтімділігі тексеріледі [12, 7б] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.