ФИРМАЛАРДЫҢ ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТІРЛІГІ

Орындаған:

Қабылдаған:

АСТАНА 200

ФИРМАЛАРДЫҢ ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫНДАҒЫ ЖАҒДАЙЫ

Қазіргі жағдайда Қазақстан экономикасындағы нарықтық қатынастар жағдайында фирма өзінің өндірістік қызметінде тлық өз бетінше еркіндігін алуда: ол барлық халық шаруашылығы кешенінен техникалық, ұйымдық, экономикалық және құқықтық тұрғыдан дараланған. Фирмалар жаңа индустриялды мемлекет қалыптастырүға катализатор болып табылады, сондықтан қазiргi экономика жағдайына сай Қазақстанда оларды қолдау мен дамытуға көп көңiл бөлiнедi. Әсiресе елiмiздiң экономикасындағы басым бағыттардың бiрi шағын фирмалар мен корпорациялары дамыту болып табылады. Сол себептен олардың қазiргi жағдайын анықтау және болашақтағы дамуына көз салу маңызды.

Қазақстандағы фирмалардың дамуы мен ондағы шағын фирмалардың рөлі

Фирма үшін нарық тарапынан объективті бақылау керек, бірақ нарыққа да фирмалар керек, себебе тек қана фирма түріндегі өндірісті ұйымдастыру нарықтық экономиканың дамуы үшін қажетті нәтиже бере алады. Фирмалар тәртібі нарықтағы басқа субъектілер топтары (үй шаруашылықтары, мемлекет пен шетел субъектілері) үшін маңызды рөль атқарады. Қазіргі замандағы фирма- ұлттық және халықаралық дәреженің өнеркәсіптік, саудалық және қаржылық кәсіпорындардың күрделі салааралық комплексі.

Қазақстан Республикасының Азаматтық Кодексімен, «Шаруашылық қызметінің еркіндігі және кәсіпкерлікті дамыту туралы», «Жеке кәсіпкерлік қорғау мен қолдау туралы» республика заңдарында кәсіпорын кез келген меншік түрлерінде және оның өзі құрған бірлестітерде болу мүмкіндігі айқындалған. 2003жылдың статистикалық көрсеткіштері бойынша меншік түріне сәйкес өенркәсіптік өндірістің құрылымы келесідей. Жеке меншік- 82, 3%, мемлекеттік меншік- 1, 4%, басқа мемлекеттер мен олардың заңды тұлғалары және азаматтарының меншігі- 16, 3% (сурет 4) . Олардың өндіретін тауарлары мен көрсететін қызметтерінің көлемі жылдан-жылға прорессивті түрде өсіп келе жатыр.

Ел экономикасын дамыту жөніндегі басым бағыттардың бірі шағын және орта фирмаларды дамытуға жағдай жасау болып табылады. Өйткені бұл экономикалық қатынастардың жаңа жүйесіне көшкен еліміздің әлеуметтік-экономикалық шараларын жүзеге асыру бағдарламаларын шешу үшін қуатты тұтқа болып саналады. Қазақстан үшін шағын бизнестің маңызы өте зор, өйткені ло көп мәселе шешеді:

-Қазақстан халқының елеулі бөлігін құратын жағдайы төмен адамдар үшін соншама көлемді капитал салымынсыз тұтыну тауарлары мен қызметтер өндірісін кеңейтуге ат салысады;

-халықтың материалдық және қаржылық қаражаттарын өндіріске тартуға көмектеседі;

-ірі өндірістен босаған адамдарды жұмыспен қамтуға мүмкіндік береді;

-қоғамның тұрақтылығының кепілі болып табылатын орта таптың даму негізі.

Бірақ шағын фирмалардың дамуын тежейтін ішкі және сыртқы себептері бар. Ішкі факторлар: старттық капиталдың жетімсіздігі, банкілермен байланыстың нашарлығы, сыртқы факторлар: қисынсыз салық жүйесі, заңдардың шикілігі мен тұрақсыздығы, «криминалдық прессинг», т. б [4, 126б. ] .

Елімізде шағын және орташа фирмалардың дамуына үлкен мән беріліп отыр. Оларға мемлекет тарапынан зор көмек көрсетілуде.

Қазіргі кезде Қазақстан экономикасында шамамен 16мың фирма қызмет атқарады. Олардың ішіндегі басым бөлігі осы шағын фирмалар үлесіне тиеді (сурет 5, сурет 6) [16, 15б. ] .

Қазақстандағы корпорациялар және оларға тән белгілері

Ірі Қазақстандық корпорациялардың құрылуы мен дамуы тек қана мемлекеттік тұрақтылықты емес, сонымен ұлттық экономиканың халықаралық бәсекеге қабілеттілігі жоғарлауының басты факторы бола алады.

Қазақстандағы корпоративтік сектордың сипатты белгісі- ондағы шетел капиталының қатысу үлесінің басымдығы және тез өсуі. Қазақстан экономикасында қатысу масштабы бойынша АҚШ, Ұлыбритания және Жапония компаниялары адыңғы орынды алады. Инвестициялардың басым бөлігі Шеврон, Бритиш газ, Аджип, Сумимото Корпорейшн, БМВ, Туркие Петроллери, Оман Ойл Компани, Джапан Петролеум, т. б. әйгілі ТҰК-ларға тиесілі. Жоғарыда айтып кеткендей, қазір Қазақстан экономикасында шамамен 16 мың фирма қызмет етеді, солардың ішінде ірі кәсіпорындар 1, 6% құрайды және елдегі барлық өнімнің 77% өндіреді [16, 15б. ] .

2002 жылдың қорытындысы бойынша дочерлік және аффилендірілген ұйымдарды есепке алғандағы ұлттық компаниялардың алған таза кірісінің сомасы 32 568, 3 млн. теңгені құрады. Бұндағы таза кірістің ең үлкен мөлшерін «Қазақтелеком» ААҚ (12 147, 2млн тг. - аффилендірілген фирмаларды есептегенде), «Қазақстан Темір жолы ҰК» ЖАҚ (8 842, 7мн тг. - дочерлік ұымдарды есептегенде), «Қазатомпром ҰК» ЖАҚ (4 625, 8млн тг. - дочерлік кәсіпорындар мен аффилендірілген фирмаларды есептегенде), «ҚазМұнайГаз ҰК» ЖАҚ (3 116, 8млн тг. - дочерлік және тәуелді ұйымдарды есептемегенде) [16, 15б. ] .

Ірі Қазақстандақ фирмалардың арасында жүзден аса қатысты түрде ірі корпоративтік бірлестіктер қалыптасты, олар көлемі, фирма құрамы, меншік құрылымы, ұйымдастыру формасы мен басқару жағдайы бойынша ерекшеленеді. Қазақстандағы корпоративтік сектордың аз санына және жеткілікті дамымағандығына қарамастан, онда корпоативтік құрылымдардың орнықты төрт түрі көрінеді. Оларды айқын түрде кестеден көруге болады (кесте 4) . Оннан сәл астам корпорациялар іс жүзінде экономиканың нақты секторындағы төлемге қабілетті сұранысты басқарады. Бұл негізінен жанармай мен шикізаттың экспорт шығарушылары ҚазМұнайГаз, ҚазТрансОйл, , , КЕГОК, Испат-Кармет, ҚазақМыс Корпорациясы, ҚазЦинк, Қазақстан Алминиі, Өскемен Титан-магний комбинаты және ҚазХром ТҰК.

Қаржылық сектордағы корпорациялық құрылымдардың арасындағы Ұлттық көшбасшылары болып еліміздің екі ірі банкі табылады- Казкоммерцбанк және Қазақстанның Ұлттық жинақтаушы Банкі. Біріншісінің бағалы қағаздары Еропа мен Азияның қор нарықтарында сатылады, сонымен әлемнің ең жақсы 1000 банкінің қатарына кірді (ТОР 1000 World Banker тізімі), ал екіншісі барлық жеке тұлғалар депозиттерінің үштен екі бөлігін ұстайды.

Қазақстан экономикасында әлемдік классқа сай келетін корпорациялар жоқ. Көптеген қазақстандық корпорацияларға төмен бастапқы капитал мен нарықтық капитализациясы тән, және де ешқайсысы геобәсекенің минималды шарттарына (капитализация деңгейі 1 млрд. АҚШ долларынан жоғары болуы керек) жауап бере алмады [16, 17б. ] .

Акционерлік Қоғамдардың көп бөлігінің меншік құрылымы тұрақсыз және тиімсіз, себебі тек бірнешеуі ғана бизнестің жүйелік қайта құруын өткізді. Одан басқа, әрекет етіп жатқан заңдық- құқықтық базаның жетілмегендігі көптеген ірі корпорацияладың тұрақсыздығына әсер етеді.

Қазақстан корпорацияларының басқа сипаттамаларына өнім түрлерінің көбінде сапаның соншалқты жоғары еместігі болғандағы бәсекеге қабілеттігінің төмендігін, мешіктің бірігу деңгейін, инвестициялық мүмкіндіктердің шектеулігі мен корпоративтік басқарудың осалдығын жеткізуге болады [16, 18б. ] .

Сонымен, еліміз шетелдік ТҰК-лармен бәсекеге бағдар ұстанған корпорациялардың дәстүлі түрін қалыптастыру сатысында орналасқан деуге болады.

Шағын және орташа фирмалардың болашақтағы даму теденциясы мен Қазақстанның әлемдік экономикаға интеграциялану мәселелері

Шағын және орташа фирмалар олардың ерекшеліктерін ескере отырып, әрқашан да мемлекет пен жергілікті басқарма мүшелері жағынан қолдауды керек етеді. Себебі олардың дамуына мемлекет тарапынан «күтім» болмаса, онда болашақта оның сәтті жұмыс істеуі және ЖІӨ құрылымына, бюджетке, сонымен жұмысбастылық, ғылыми- техникалық прогресті жеделдету, «орташа» тапты қалыптастыру сияқты мәселелерге үлесін қосатыны беймәлім.

«Қазақстан-2030» ұзақ мерзімді бағдарламалық стратегиясында негізгі 8 бағыттың бірі шағын және орташа фирмалардың дамуы болып табылады. Онда дамудың 4 кезеңі қарастырылған: 1998-2000жж., 2001-2010жж., 2011-2021жж., 2021-2030жж.

Шағын және орташа фирмаларды қолдау жүйесінде оның дамуына қатты әсер ететін қаржы- несиелік қолдау, салық жеңілдіктерін қолдану мен басқа да маңызды сұрақтарын шешу ияқты мәселелер ерекше орын алады. Бұлардың қатарына келесілерді жатқызуға болады:

-кең құқықтық ортаны қалыптастыру, бұл процесс реттеуші құқықтық- нормативтік актілерді қабылдаудан басталады;

-салық режимін жетілдіру;

- жаңа қаржы тетіктерін енгізу, несие мәселесін шешу;

-фирмаларға өзін-өзі ұйымдастыруды жетілдіру;

-әкімшілік тексерістер жиілігін азайту мен тіркелу жүйесін жеңілдету, т. б.

Қазақстан Республикасының 2003-2015 жылдарға арналған индустриалды- инновациялық дамуының стратегиясы 2015жылға дейінгі кезеңге арналған мемлекеттік-экономикалық саясатын қалыптастырады және экономика салаларын әртараптандыру арқылы дамудың шикізаттық бағытынан қол үзудің тұрақты дамуына қол жеткізуге бағытталған. Ол стратегияда оны іске асырудан күтілелін нәтижелерде былай жазылған: « Шағын және орта бизнесті дамытуда шешуші бетбұрыс болады. Елде экномиканың нарықтық емес секторларының үлесі күрт қысқарады. Фирмалардың қаржы-шаруашылық қызметінің ашықтығы қамтамасыз етіледі» [15, 75б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.