Халықты жұмыспен қамту туралы мәліметтер

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Халықты жұмыспен қамту

Қазақстан Республикасының қазіргі күші бар заңнамалары
халықаралық нормаларды ескере отырып, еңбекті қоғамдық ұйымдастыру
саласында құқықтық кепілдемелер және азаматтардың конституциялық
құқықтарының әлеуметтік-экономикалық негіздерін жүзеге асыруды анықтайды.
Жұмысбастылық қатынасы Қазақстан Республикасының Конституциясы
нормаларымен, Қазақстан Республикасының “Халықты жұмыспен қамту туралы”
заңымен, ұжымдық келісімдер мен келісім шарттармен, басқа да нормативтік
құқықтық актілермен реттеледі.[1] Жұмысбастылық жайындағы заңнама Қазақстан
Республикасының азаматтарына және республикада тұрақты өмір сүретін шетел
азаматтары мен азаматтығы жоқ азаматтардың барлвғына қатысты.
Нарықтық экономика және меншіктің әр түрінің тең құқылы
жағдайында мемлекет халықты жұмыспен қамту саласында өзінің жаңа саясатын
анықтап, жұмыс күшіне деген сұраныс пен ұсынысқа негізделген
жұмысбастылықты құқықтық құқықтық реттеудің жаңа критерилерін анықтайды.
Жұмысбастылық-Қазақстан Республикасының Конституциясына және
құқықтық нормативтік актілерге қайшы келмейтін өзіндік және қоғамдық
қажеттіліктерді қанағаттандыра отырып табыс әкелетін азаматтар іскерлігін
айтамыз. Сондай-ақ “уақытша жұмысбастылық “ деген ұғым бар. Бұл
азаматтардың белгілі бір уақыт аралығында қоғамдық қажет жұмыстарға
араласуы барысындағы жұмысбастылық. Мұндай жұмысбастылық кезінде
азаматтардың еңбек әрекеті, мамандық түрін таңдау еркіндігі бар.
Заңнамаларда көрсетілген жағдайлардан басқа уақытта азаматтарды кез-келген
әкімшілік және басқа да күштеу формалары арқылы еңбекке күштеуге жол
берілмейді. Соның ішінде, Қазақстан Республикасының 24-ші бабының 1-ші
пунктінде сот үкімімен жазасын өтеу барысында немесе әскери және төтенше
жағдайдан басқа уақытта еңбекке күштеуге тыйым салынады делінген .
Жалпы жұмысбастылық азаматтардың жұмысқа , кәсіби
дайындыққа және қайта даярлауға , жұмыс орындарын дамытуға ынталандыру ,
халықты жұмыспен қамтудың аймақтық және республикалық бағдарламаларын
іске асыру мемлекеттің әлеуметтік –экономикалық белсенді саясатының
негізінде жүзеге асады.
Заңнамамен мына адамдар жұмысбасты деп танылады :
1. жеке еңбек шартымен жұмыс жасаушылар, соның ішінде, толық немесе
толық емес жұмыс уақыты жағдайында жұмыс жасайтындар, сондай-ақ
басқа ақы төленетін жұмысы бар адамдар ;
2. кәсіпкерлікпен айналысушылар;
3. көмекші шаруашылықта жұмыс жасаушылар және келісім шарт бойынша
өнімді таратушылар;
4. азаматтық-құқықтық келісімдер бойынша жұмыс істеуші , сондай-ақ
өндірістік кооперативтерде жұмыс жасаушылар;
5. ақылы қызметке іріктеліп тағайындалғандар;
6. қарулы куштер қатарында әскери міндетін өтеушілер, ұлттық
қауіпсіздік органдарындағылар, Қазақстан Республикасының ішкі істер
министрлігіндегілер, Республикалық гвардиядағылар, төтенше жағдай
агенттіктеріндегілер ;
7. жалпы білім беретін мектептерде, лицейлерде , колледждерде,
арнайы орта және жоғарғы оқу орындарындағылар , аспирантура,
доктарантура және басқа да білім жүйесіне кіретіндерді жатқызуға
болады. Тек белгілі бір мемлекеттік органның нұсқауымен және
қайта даярлауға, өндірістен бөліп квалификациясын жоғарылатуға
жіберілгендерден басқасын жатқызамыз;
8. сырқатына , демалысына , ереуілге , өндіріс тоқтауына және басқа
да заңмен көрсетілген себептерге байланысты уақытша жұмыс
жасамайтындар .
Жоғарыда көрсетілген тізімнен жұмысбастылық кең
мағынада өзіне азаматтардың қоғамға пайдалы қызметтерінің барлық түрін
қамтитынын көруге болады. Сонымен қатар жұмысбастылықты арнайы тар
мағынада азаматтардың жеке еңбек шартымен немесе басқа да негізде
жұмыс атқару нәтижесінде оларға үнемі табыс әкелетін еңбек әрекетін
айтамыз.
Мемлекеттің халықты жұмыспен қамту саласындағы саясаты
белгілі бір талаптармен көрінеді. Мемлекеттің халықты жұмыспен қамту
саласындағы саясаты мынаған бағытталған :
1. ұлтына , нәсіліне , жынысына , тіліне, әлеуметтік , қызметтік және
мүліктік жағдайына , шығу тегіне , дініне, сеніміне қарамастан
Қазақстан Республикасының территориясында тұрақты өмір сүретін
барлық азаматтардың жұмысқа орналасуына тең мумкіндіктер жасау;
2. шетел еңбек күшін пайдалануды реттеу арқылы , ішкі еңбек
нарығын қорғау ;
3. еңбек ресурстарын пайдаланудың тиімділігін арттыру ;
4. еңбек нарығының қажеттілігін ескере отырып, білім жүйесінде
кадрларды даярлауды қолға алу;
5. азаматтардың еңбектік және кәсіпкерлікке деген ынтасын қолдау;
6. жұмыссыздарды әлеумметтік қорғауды жүзеге асыру , еңбек нарығында
бәсекеге дайын емес азаматтардың жұмысбастылығын қамтамасыз
ететін шараларды өткізу ;
7. мемлекеттік өкілетті органдар арқылы еңбектік делдалдықты
ұйымдастыру ;
8. жұмыссыздықты қысқарту және алдын алу;
9. жұмысбастылық мәселесін шешудегі мемлекет көлеміндегі іс-
шаралардың жергілікті атқару органдар қабылдаған іс-шаралармен
сай келуі ;
10. экономикалық және әлеуметтік саладағы саясатпен халықты
жұмыспен қамту саласы істерін үйлестіру ;
11. еңбек саласында халықты жұмыспен қамтумен айналысатын
мемлекеттік өкілетті органдар мен жұмысберушілердің істері
реттеу және бақылау ;
12. халықаралық келісім арқылы халықты жұмыспен қамту мәселесін ,
сондай-ақ Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелде және
шетел азаматтарының Қазақстан Республикасында жұмыс атқаруын
ұйымдастыру;
13. мемлекеттің жұмысбастылыққа байланысты саясатын дайындауға жұмыс
берушілер мен жұмыскерлер өкілдерінің қатысуын қамтамасыз ету;
Жұмысбастылық және еңбек ресурстарын әлеуметтік-
экономикалық салаларға бөлу мәселелерін шешу барысында мемлекеттің
өнеркәсіптік стратегиясы әсерін тигізеді. Жұмыс іздеуші азаматтарды
жұмысқа орналастыру мақсатында мамлекет өндірістік және
ауылшаруашылығын дамыту бағдарламалары және мемлекеттік бағдарламалар
арқылы жұмыс орындарын құрады.
Сонымен жұмысбастылықты кең және тар мағынада қарастыруға
болады. Кең мағынада-азаматтарға еңбектік кіріс әкелетін пайдалы істің
барлығын қамтиды, ал тар мағынада – еңбектік құқықпен реттелетін
жалдану негізінде азаматтардың атқаратын еңбектік іс-әрекетін айтамыз.
Нарықтық экономика жағдайында мемлекет халықты жұмыспен қамту
саласындағы саясатын жаңадан анықтайды. Сонымен қатар ұйымдастырушылық-
құқықтық және әлеуметтік –экономикалық алғы шарттарын жасай отырып ,
заңдық кепілдемелер арқылы азаматтардың конституциялық құқықтары мен
теңдіктерін қамтамасыз етеді.
Жұмысбастылық саласындағы азаматтардың құқығы.
Еңбек нарығының қалыптасуы жағдайында еңбек құқығының да
функциялары өзгеріске ұшырайды. Бұл сондай-ақ халықты жұмыспен қамту
мәселесін реттеу және ұйымдастыруды, азаматтардың еңбек саласындағы
конституциялық құқықтарын жүзеге асыру механизмдерін жұмыссыз қалған
азаматтарға әлеуметтік кепілдемелер мен компенсациялар беруге де әсерін
тигізеді. Жұмысқа орналастыру мен жұмысбастылық мәселелерін шешу
жолдары Қазақстан Республикасының “халықты жұмыспен қамту туралы”
заңнамасында көрсетілген.
Заңнамада азаматтар жұмысберушілер немесе еңбек жөніндегі
өкілетті органдарға тікелей жүгіну арқылы жұмыс орнын, түрін таңдауға
деген құқықтары бекітілген. Жұмысқа қабылданғаны жайында шешім жұмыс
беруші мен жұмыс іздеуші арасындағы өзара келісім негізінде
қабылданады. Жеке еңбек шартын жасау талаптары мен тәртібі еңбек
заңнамасымен реттеледі.
Өздігінен жұмысқа орналасқаннан басқа жағдайда республика
территориясында тұратын әрбір азамат арнайы органдар көмегімен
жұмысқа орналасуға құқығы бар. Еңбектік делдалдық- өкілетті
мемлекеттік еңбек органдарының сондай-ақ еңбектік делдалдықпен
айналысатын жеке және заңды тұлғалардың халықты жұмысқа
орналастыруға жәрдемдесуі. Сондай-ақ еңбектік делдалдық жұмысберушілер
мен қатар кадр таңдау барысында, кадр қажеттілігі туындаған кезде
меншіктің әр формасындағы өндірістер мен ұйымдарға да көрсетіледі.
Еңбектік делдалдық келесі принциптерге сүйенеді:
1. қолжетімділік принципі – жұмыс іздеушілер мен жұмысберушілердің
бір-біріне ұсынылып отырған жағдайларға шынайы қолжетімділігі.
2. еркіндік принципі – еңбектік делдалдықпен ұсынылып отырған
жағдайларды екі жақтың да еш күштеусіз еркін қолданылуы;
3. теңдік принципі- барлық жұмыс іздеуші адамдарға мемлекеттік
өкілетті органның тең қарауы;
4. жариялық принципі – жұмыс іздеушілердің бос жұмыс орындары
туралы , жұмыс берушінің қандай еңбек күшіне деген қажеттілігі
бар сол жайында ақпаратқа деген қолжетімділігі. Басқа сөзбен
айтқанда , еңбек жөніндегі өкілетті органға хабарланған
ақпараттар жұмыс іздеуші әр адамға жеткізіліп отырылуы тиіс.
Республика территориясында тұратын азаматтардың құқықтары
ішінде еңбекке байланысты өкілетті органдардан жұмысқа орналасуға
қажетті жұмыс жайында ақпарат алуға , сондай-ақ тегін кәсіби кеңес
алуға деген құқықтарын атап айтуға болады. Заңнамаға сәйкес жұмыссыз
азаматтар кәсіби дайындыққа , еңбек нарығының қажеттіліктерін
ескере отырып қайта даярлауға, мамандығын көтеруге, қоғамдық
жұмысқа жіберілуіне, материалдық көмек алуға (29-бап, “халықты
жұмыспен қамту туралы” заңнама ) құқылы.
Заңнамада сондай-ақ азаматтардың шетелде еңбек етуіне
құқығы бар екендігі қарастырылған . Бұндай жағдайда азаматтардың
өздеріне жұмысқа орналасуына және де өкілетті органдардың көмегімен
немесе еңбектік делдалдықпен айналысып жүрген жеке және заңды
тұлғалардың көмегімен орналасуына мүмкіндік беріледі. Азаматтарға
шетелге жұмысқа орналасуына делдалдық көмек көрсетудің тәртібі және
жағдайы Қазақстан Республикасының заңнамасымен анықталады.
Жұмысқа орналастыруды қажет ететін азаматтарға жұмыспен
қамту саласында мемлекеттік кепілдемелер беру қарастырылған. Яғни
мемлекет азаматтардың еңбектік құқықтарын қорғайды, жұмысқа орналасу
барысында таңдау мүмкіндігін қамтамасыз етеді , құқықтарының
шектелуіне жол бермейді. Бұдан басқа да азаматтардың әлеуметтік
қорғауды қажет ететін топтарына ( 20-жасқа дейінгі жастар, кәмелет
жасқа толмаған балаларды тәрбиелеп отырған жалғызбасты және көп
балалы ата-аналар , 16- жасқа дейінгі мүгедек балаларды тәрбиелеп
отырған ата-аналарға ) қосымша кепілдемелер қарастырылған .
Жастардың жұмысбастылығын қамтамасыз ету, еңбек нарығында
жастардың құқықтарын қорғау, Қазақстан Республикасы мемлекеттік
жастар саясатының ең маңызды бағыттарының бірі болып табылыды.
Республика территориясында тұратын жас азаматтарға ақысыз кәсіби
бағдар , кәсіби даярлық , бос жұмыс орындары жайында ақпарат беру ,
жұмысқа негізсіз қабылдамаудан қорғау , кәсіби дайындық барысында
уақытша қаржылай көмек көрсету кепілдемелері берілген.
Мемлекет жастардың еңбекке деген қабілеттіліктерін жүзеге
асыруына, өндірістік оқытуға, жұмыс берушілерді жас мамандардың
еңбек жағдайын жақсартуға ынталандырып, олардың құқықтарын жүзеге
асыруына жағдай жасайды. Жастармен жеке еңбек шарты жасалғанда
олардың оқудағы кәсіби, мәдени және басқа да әлеуметтік
қызығушылықтары ескерілуі қажет. Жастардың еркіндіктері мен құқықтары
жұмыс беруші тұрғысынан бұзылған жағдайда олар заң органдарына
шағымдана алады.
Мемлекеттік жастар саясатының негізгі бағыттарының бірі ол
білім саласында еңбек және жұмысбастылықта кепілдемелерді қамтамасыз
ету.[2]
Бұл мемлекеттік органдардың меншіктің қай түрінде болмасын
ұйымдармен істерінің келісіліп жасалуын, яғни жетім балалар үйінен
шыққан тулектерді, денсаулығында мүмкіндіктері шектеулі балаларды,
оқуларын тастап кеткендерді, бас бостандығынан айыру мекемелерінен
шыққан жастарды, әскери борышын өтеген жастарды жұмыспен қамту
жөніндегі келісімдерін қамтиды. Бұл нормаларды сақтау өз кезегінде
жастардың әлеуметтік қорғалмаған топтарына жұмыс орнын құрудың жаңа
нормативтік-құқықтық базасын даярлауды қажет етеді. Жастардың өздерін
дамытудағы тиімді шаралардың негізі –оларды шағын және орта бизнес
саласына белсенді түрде қосу, жас кәсіпкерлерді әсіресе фермерлермен
ауылдық өндірушілерді оқыту және қолдау.
Жұмысбастылық заңнамаларында еңбектік мүмкіндігі шектелген
азаматтарға белгілі бір мөлшерде жеңілдіктер белгіленген . Жергілікті
атқару органдары мен мүгедектердің қоғамдық ұйымдары бірлесе отырып
кәсіпорындарда халықтың бұл топтарына жұмыс орындарын броньдап
қояды. Мүгедектердің мүмкіндіктерін және жергілікті ерекшеліктерді
ескере отырып мүгедектер еңбегін пайдаланатын арнайы цехтар
кәсіпорындарда құрылуы мүмкін. Сондай-ақ үйлерінде жеке еңбек шартымен
жұмыс жасайтын мүгедектерге қажет көмектер көрсетіліп отырылуы тиіс.
Жұмыссыз деп танылған азаматтар белгілі бір құқықтық
статусқа ие. Бұндай азамматтарға еңбек жасындағылар, өздеріне
тәуелсіз жағдайлармен жұмыс жасамайтын алайда жұмыс жасауға
даярларды жатқызамыз. Жұмыссыздарды тіркеумен еңбек жөніндегі
өкілетті органдар немесе еңбектік делдалдықпен айналысатын жеке және
заңды тұлғалар айналысады. Бұл жағдайда еңбектік делдалдықпен
айналысатын жеке және заңды тұлғаларға заңнамалармен көрсетілген
мерзімде статистикалық есепті өткізу міндеттеледі. Ал өз кезегінде
еңбек жөніндегі мемлекеттік өкілетті орган көрсетілген мерзімде бұл
есепті мемлекеттік статистикалық органға өткізеді.
Жұмысқа орналастыруды қажет ететін азматтарға қолайлы
жұмысты іздеу өкілетті органның белсенді істерінің бірі болып
табылады. Қолайлы деп, жұмысшының кәсіби дайындығына , денсаулығына ,
жұмыс орнына транспорттың қолжетімділігі сай келетін жұмысты айтамыз.
Уақытша жұмысты қоса, ақы төленетін , алдын ала дайындықты қажет
ететін немесе етпейтін еңбек туралы заңнама талаптарына жауап
беретін жұмыс түрі мына азаматтарға қолайлы деп табылады : бірінші
рет жұмыс іздеушілер (яғни бұрын жұмыс жасамағандар ) және мамандығы
жоқ адамдар, бар мамандығы бойынша білімін жоғарылатудан бас
тартқандар, сондай-ақ үш жылдан артық уақыт бойы жұмыс істемегендер,
мерзімдік жұмыс аяқталғаннан кейін өкілетті органдарға тіркелгендерге.
Егер көп мөлшерде жұмыс орыны тұрғылықты жерінен алыс
болса және транспорт қатынауы (1,5 сағатқа дейін) уақытында жұмысқа
барып келуді қамтамасыз ете алмаса немесе жұмыс іздеуші адамның
келісімінсіз тұрғылықты жерін ауыстыруды талап ететін болса және егер
еңбек жағдайы еңбекті қорғау нормалары мен тәртіптеріне сай келмеген
жағдайда , заңнамаға сәйкес мұндай жұмыс қолайлы деп танылмайды.
Сонымен жұмыссыздардың кәсіби дайындыққа және
квалификациясын еөтеруге, қайта даярлауға деген құқықтарын атап айтуға
болады. Егер жұмыссыз адамның білімі, кәсіби дайындығы жоқ болғандықтан
оған қолайлы жұмыс тауып беру мүмкіндігі төмендегенде, еңбек жөніндегі
өкілетті орган бұл азаматтарды қажетті оқу орындарына жібереді.
Жұмыссыздарды кәсіби дайындау, квалификациясын көтеру курстарында,
еңбек нарығының қажеттіліктерін ескере отырып, мемлекеттік бюджеттен
қаржыландырылады. Жұмыссыздарды оқыту төрт жақты келісім шарт арқылы,
яғни еңбек жөніндегі өкілетті орган, білім ұйымы, жұмыс беруші
және жұмыссыз адам арасында жүзеге асады.
Жұмыспен қамту саласында азаматтардың құқығы тұрғындарды
жұмыспен қамту туралы заңнамада көрсетілген және басқа да мемлекеттік
шаралармен жүзеге асады.
Сонымен азаматтардың жұмысбастылық саласындағы құқықтары
яғни өкілетті органдардың көмегімен жұмысқа орналасуы, кәсіби
дайындықтан өтуі, денсаулығына қарай жұмысқа орналасуы т.б. шынайы
мүмкіндіктермен көрінеді. Бұл құқықтар әлеуметтік-экономикалық және
халықты жұмыспен қамту саласындағы арнайы заңнамалармен қамтамасыз
етеді.

Халықты жұмыспен қамтуды ұйымдастыру және

реттеу.

Мемлекет өнімді және халықты еркін таңдалған
жұмысбастылықпен қамтамасыз ету мақсатында өндіргіш күштерді дамытуға
бағытталған экономикалық саясаттағы шараларды, сонымен қатар еңбек
ресурстарының мобильділігін көтеру, уақытша ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.