Шерхан Мұртаза туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Шерхан Мұртаза

Шерхан Мұртаза 1932 ж. Жамбыл облысының, Жуалы ауданындағы Мыңбұлақ
аталатын ауылда дүниеге келген. Талапты жас оңжылдықты бітірген соң,
М,В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университетінің журналистика
факультетіне оқуға түседі. 1955 ж. ол кездегі ең таңдаулы, беделді оқу
орындарының биік талаптары мен қатал сындарынан мүдірмей өтіп, ұстаздарының
озық дәстүрі мен ұлағатты дәрістерін, зиялы тағылымдарын өз бойына
мейлінше мол сіңіріп, талантты маман ьолып, елге оралады.
Драматург, жазушы, журналист, қоғам қайраткері Ш. Мұртаза қай салада
еңбек етсе де, халықтын сөзін айтып, жоғын жоқтайды. Оның мінезіндегі
турашылдығы, еңбекқорлығы өзі жасаған кейіпкерлер бойынан табылып жатады.
Драматургтын ‘’Сталинге хат‘’,’’Бесеудің хаты‘’,’’Жетім бұрыш‘’, т.б.
пьесалары республикалық, облыстық театр сахналарында қойылған. ‘’Бұлтиыз
күнгі найзйғай‘’,’’Мылтықсыз майдан’’,’’41-жылғы келіншек’’,’’Интернат
наны’’,т.б. хикаяттар мен әңгімелер жинағы, көп томды’’Қызыл жебе’’ романы
жарық көрді.
Көркем шығармалардың бір түрі – драмалық туындылар. Драмалық
туындылар, яғни пьессалар театр сахнасына қоюға арнап жазылады. Осыған
байланысты пьесаның көлемі, құрылысы, тілі, адам мінезін таныту тұрғысынан
өзге жанрдағы туындылардан өзіндік ерекшкліктер бар.
Драмалық туынды құрылысындағы ерекшелік – оның кейіпкерлердің диалогы
(диалог – оқиғаға қатысушы адамдардың өзара сөйлесуі) мен монологіне
(монолог - әдетте, бір кейіпкердің сөзі, түрлі жағдайлардың әсерімен оның
өзімен - өзі сырласуы, толғанысы) құрылуы. Диалог те, монолог те пьесадағы
тартысқа қатысушы адамдардын алуан мінезін, көзкаркс – мақсатын айқын
танытатындай мағыналыда көркем болуы керек. Өйткені драмалық туындыда автор
басқа жанрлардағы шығармадағыдай (мәселен, әнгіме, повесть т.б.) оқиғаларды
өзі баяндап, әңгімелеп, кейіпкерлеріне мінездеме беріп отырмайды. Драматург
адам мінезін де, тартысты да, бейнелеп отырған өмір шындығын да тек пьеса
кейіпкерлернің сөзі (диалог монолог) мен іс - әрекеттері арқылы ғана көркем
танытады. Қысқа түсіндірме түрінде келетін автордың сөзі ремарка деп
аталады.
Пьесаның тағы бір ерекшелігі – оқиғаны, тартысты сахналық қойылым
барысында актерлердің ойыны арқылы көрерменнің көз алдына дәл қазыр, осы
сәтте өтіп жатқандай таныту.
Жазушы, драматург Ш.Мұртаза өз шығармаларына тарихи оқиғаны өзек етіп
алады. Тарихи шындықты көркем шығарма етіп беру оңай емес, себебі ол
шындықты елдің бәрі біледі. Ел білген шындықты көркем сөздің қуатымен қайта
жаңғырту, оқырманының жүрегінен өткізу нағыз талантты жазушының қолынан
ғана келеді.
Ш.Мұртаза ‘’Бесеудің хаты’’ атты драмасына арқау болған – ел басына
түскен азапты күндер, қолдан жасаған аштықтан қырылған екі милион халықтын
тағдыры. Драматург сол кездегі өкімет басшыларымен, оның қасындағы
жандайжаптардың бейнесіне жан бере суреттейді. Әркейіпкер өзінің сөзі
арқылы танылып жатады. Қасіретті қолдан жасап отырған Сталиннің теріс
саясатын, асыра сілтеп отырған Голошекиннің көрсоқырлығын жазушы
Ғ.Мүсірепов ашына жеткізеді.
Ш.Мұртазаның драматург ретіндегі шеберлігін өзі сонда, ол
кейіпкерінің мінез – құлқын ғана ашып қоймайды, оның жан дүнйесін
көрсетеді, оқушы кейіпкердің даусын естиді.

41 – жылғы келіншек

(Әңгіме)

- Сен мені танымай қалдың ба, неге үндемейсің, Мақсұт?
Ол тіл қатпады. Босағада тұрды да қойды.
- Бір – бірімізді көрмегелі, отыз жылға жуық болды, Мақсұр.
Сен соғысқа кеткенде, мен жиырма сегізде едім ғой.
Ол үндемеді.
- Қартайдым, Мақсұт. Ал сен дәл осыдан отыз жыл бұрынғы қалпында
қалыпсың.
Ол үндемеді.
- Танымадың ба, Мақсұт? Мен Хадишамын ғой! Сені әні келеді, міне
келеді деп отыр едім. Жұрт көрсе, сені менің балам дер. Сен, сірә, сол
кезден қорқып тұрсың ғой.
Ол үндемеді.
- Богсағадан тұрғаның қалай, Мақсұт! Төрге шық, өз үйің ғой. Хадиша
Мақсұтты қолынан ұстап, төрге алып шықпақ болып, ілгері аттайын деп еді, -
орнынан қозғала алмады. Арада екі адым жер, бірақ алынбас асу сияқты. Жілік
– жілігіне қорғасын құйып, жерге қағып қойғандай, тырп етуге дәрмен жоқ.
Ал Мақсұт табалдырықта әлі тұр.
- Сенің келгенің жақсы болды, Мақсұт, - дейді Хадиша. – Туысың
Шалабайдың қорлығына шыдай алмай, сені айқайлап тұрып шақырып ем, естіген
екенсін... Шалабайдың былтыр күйеуге тиген қызы төркініне түсе келіпті. Ол
қызды сен көрген жоқсын, мұнда туған бала ғой. Қағынып, былтыр байға қашып
кеткен. Шалабай қызына: ‘’Енді сенің өлігінді ғана көрейін’’, - деп еді,
бәлені ме, құдасы бахуат неме екен. Шалабайдың көмейіне тас тығылған
қасқырдай бола қалды. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.