Қазақстанда бастауыш мектеп дидактикасының қалыптасуы мен дамуы

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Пәнге кіріспе,пәннің мақсат міндеттері мәні мен мазмұны

Мазмұны

Кіріспе.
1 тарау. Білім беру мен оқытудың теориялық негізі.
1. Бастауыш мектеп педагогикасы, оның құрылымы
2. Оқыту теориясы немесе дидактика пәні, оның зерттеу
міндеттері
2 тарау. Бастауыш мектеп дидактикасының қалыптасу және даму тарихы
2.1. Педагогика ғылымдары жүйесінде бастауыш мектеп дидиактикасының
даму және қалыптасуы
2. Қазақстан Республикасында бастауыш мектеп дидактикасының дамуы және
қалыптасуы.

Кіріспе

Қазіргі өскелең өмір талабына сай жастарға білім және тәрбие беру,
оларды жан-жақты дамыту қоғам алдында тұрған басты міндеттердің бірі.
Білім беру - бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық мәдени
дамуының жоғарғы деңгейін және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге
бағытталған тәрбие беру мен оқытудың үздіксіз процесі, - деп жазылған.
Әрбір елде халыққа білім беру ісі өндіргіш күштердің даму деңгейіне
өндірістік қатынастардың қалыптасуына байланысты. Сонымен бірге білім беру
ісінің дамуы қоғам дамуның әлеуметтік экономикалық міндеттеріне әсер етеді,
әр ұлттың ерекшеліктерімен сипатталады. Білім беру ісінде осындай түбегейлі
мәселелер еске алынады.
Қазақстан республикасында жастарға білім беру процесі халқымыздың
ұлттық дәстүр-салтына, мәдениетіне, экономикасына және саяси өміріне
негізделіп іске асырылады.
Міне, осыған орай, заңда көрсетілген білім беру жүйесінің негізгі
міндеттерін еске түсірген жөн. Олар:
- жеке адамның рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін ашу, адамгершілік пен
салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, әрбір адамды
дамыту үшін жағдайлар жасау;
- азаматтық, үйілменнің, халықтың, қоғамның және мемлекеттің алдындағы жеке
адамның құқылары мен міндеттерін ұғынуды, сондай-ақ республиканың мәдени,
қоғамдық, экономикалық және саяси өміріне қатысуы қажеттігін тәрбиелеу;
- республика тұрғындарына жалпы және кәсіптік білім алу үшін мүмкіндіктер
жасау;
- жеке адамның шығармашылық қабілеттерін және эстетикалық тәрбие беруді
дамыту;
- қазақ халқының мәдениеті мен салт-дәстүрін оқып үйрету үшін жағдайлар
жасау.
Халыққа білім беру жүйесінің міндеттерін іске асыруда кейбір
факторлардың ықпалын ескерген жөн. Олардың бірі - қоғамдық өндірістің дамуы
және оның ғылыми техникалық негіздерін жетілдіру. Қоғамдық өндірістің
үдемелі ғылыми техникалық деңгейін көтеру жеке адамның және техникалық
білім алу сапасына барынша ықпал жасайды, білім беру жүйесін жоғары сатыға
көтереді және үнемі дамытуын талап етеді.
Осыған орай, егеменді Қазақстан жағдайында жалпы білім және тәрбие
беретін мекемелер желісінің ұлғая түсуі кәсіптік техникалық, арнайы орта
және жоғарғы оқу орындарының жаппай мамандар дайындау жөніндегі ролі одан
әрі арта беруі тиіс. Халыққа білім беру жүйесінің міндеттерін жүзеге асыру
білім берудің мемлекеттік саясат принциптеріне тәуелді. Қазақстан
мектептерінің практикалық материалына сүйене отырып, жалпы педагогикалық,
дидактикалық маңызы бар тақырыптар бойынша көп жұмыстар жүргізілді. Жалпы
педагогикалық мазмұнды жұмыстар мынадай мәселелер төңірегіне тапсырылды:
оқытудың даму дәрежесімен байланысты мектепті политехникаландыру, түрлі
жастағы мектеп оқушылармен жұмыс істеудің ерекшеліктері тағы басқа жөнінде
Р.Г. Лембергтің, С. Қожахметовтың, Д.Т. Тұрсыновтың, Г.Мейрамовтың, А.И.
Көшкінбаевтың, М.Құдайқұловтың, Х.Арғыновтың, Т.Ақшолақовтың,
Е.И.Ривлиннің, Н.Көшекбаевтың, П.Д. Устименконың, Б.З. Ақназаровтың, Э.И.
Шыныбекованың, Т.Мұсақұловтың тағы басқа жұмыстарында мектеп жағдайындағы
оқыту - білім беру процесінің ерекшеліктері қарастырылды. Жоғарыда
көрсетілген ғалымдардың көпшілігінің еңбектері жеке оқу пәндерін оқыту
методикасына арналған, сондықтан да олар дидактиканың негізгі міндеттерін
шешуге қызмет еткен деп саналады.
Жоғарыда әңгімеленгендерден басқа оқыту теориясына байланысты соңғы
жылдарда Х.А. Бекмұхамедова, Г.Ф. Гуревич,К.Ш. Губашева, Р.В. Ревина, К.
Бейсенбаева, Ш. Ахметов, Ш. Имашев, И.М. Ломоносов, Х.Сұрағанов, Р.Я.
Кеслер, И.Нұғыманов, Қ.Бадырақов, С.Жортанов т.б. авторлар бір қатар
байсалды зерттеулер жүргізді.
Бұл еңбектердің мектептегі оқу жұмысының сапасын артыруға әсері
болатыны сөзсіз. Алайда дидактиканың диалектикалық заңдылықтарға
бағынатындығынан оқыту заңдылықтарының өзгеруіне қатысты оқыту процесін
ұйымдастыру формаларында жаңа түрге келтіру қажеттігі туындайды.
Педагогика ғылымының ең ірі саласы болып табылатын дидактика
ғылымының мазмұндық және құрылымдық ерекшелігі үнемі өзгеру және даму
үстінде болатындықтан дидактиканың даму және қалыптасу тарихын зерттеу
арқылы қазіргі оқыту жүйесінің өзгеру динамикасы мен заңдылықтарының
арасында туындаған қайшылықтарды шешу үшін зерттеу тақырыбын: Бастауыш
мектеп дидактикасының даму және қалыптасу тарихы леа таңдауға мүмкіндік
берді.
Зерттеу мақсаты: Бастауыш мектеп дидактикасының мазмұндық ерекшелігі
мен құрылымына тарихи және ғылыми талдау жасау.
Зерттеу нысанасы: Бастауыш мектеп дидактикасының даму процеі Зерттеу
пәні: Бастауыш мектеп дидактикасының даму және қалыптасу тарихына ғылыми
тұрғыдан салыстырмалы талдау жасау
Зерттеу болжамы: Бастауыш мектеп дидактикасының даму және қалыптасу
тарихын зерттеу арқылы дидактика ғылымының кещегі және бүгінгі
проблемаларының шешілу механизмдеріне салыстырмалы түрде талдау жасауға
болады, дидактиканың негізгі жаңа міндеттерін айқындауға, олардға қойылатын
педагогикалық шарттарды болжауға мүмкіндік туады деп санаймыз.
Зерттеу болжамынан төмендегі міндеттер туындайды:
1. Зерттеу тақырыбы бойынша ғылыми, әдістемелік және тарихи әдебиеттерге
шолу және талдау жасау;
2. Бастауыш мектеп дидактикасының даму кезеңдерінің ерекшеліктеріне және
қалыптасу тарихтарына сипаттама беру;
3. Бастауыш мектеп дидактикасының кезеңдік мазмұнының құрылымдық
компоненттерін айқындау және оларға сипаттама беру;
Зерттеу әдістері: талдау, салыстыру, әңгімелесу, баяндау,жинақтау,
шоғырлау.
Зерттеу кезеңдері:
1-ші кезеңде (2001-2002 ж.ж.) зерттеу проблемасының методологиялық негізі
талқыланып, тақырыптың өзектілігі дәлелденді. Ғылыми, әдістемелік және оқу
әдебиеттеріне талдау жасалынды, зерттеу проблемасының ғылыми болжамы
құрылып, міндеттері айқындалды.
2-ші кезең (2002-2003 ж.ж.) бастауыш мектеп дидактикасының даму және
қалыптасуы мен өзгеру динамикасы зерттелінді, оның тәуелділік заңдылығына
байланысты негізгі әсер етуші факторлары анықталынды. Бастауыш мектеп
дидактикасының құрылымдық элементтері мен компоненттері, олардың түрлі
өзгерістері жаңа педагогикалық технологияларға қатысты қайта зерттелінді.
Қорғауға ұсынылады:
1. Бастауыш мектеп дидактикасының қалыптасу және даму кезеңдері
2. Қазақстанда бастауыш мектеп дидактикасының қалыптасуы мен дамуы

1 тарау. Білім беру мен оқытудың теориялық негізі.
1.1 Бастауыш мектеп педагогикасы, оның құрылымы
Қазіргі кезеңде тұтас педагогикалық процестің мәні өте зор, өйткені,
қоғамдық-өндірістік қатынастың дамуы оқыту мен тәрбие бірлестігі
принципінің толық іске асуын талап етеді. Қазақстан республикасының заңы
бойынша мына мемлекеттік принциптер басшылыққа алынады:
1. Қазақстан республикасы барлық азаматтарының білім алу құқықтарының
теңдігі. Бұл принципке сай Қазақстан республикасының әрбір азаматы
әлеуметтік және мүлік жағдайына, ұлтына, жұмысына, тіліне, ұстайтын
дініне қарамастан білім алуға құқы бар.
2. Білім берудің мемлекеттік стандарттары шегінде білім беру қызметтерінің
теңдігі. Әртүрлі үлгідегі білім беру мекемелерінің бітірушілеріне
қойылатын талаптардың қажеті ең аз деңгейін анықтайтын мемлекеттік
стандартты республика үкіметі жасап бекітеді.
3. Меншік түрлері, қызмет ету бағыттары, тәрбие беру мен оқыту түрлері
бойынша білім беру мекемелерінің әртүрлі болуы.
4. Білім беру процесінің осы саладағы сатылардың сабақтастығы қамтамасыз
ететін үздіксіздігі.
Бұл барлық білім беру саласындағы мекемелерде, әсіресе бастауыш,
орталау және орта мектептерде білім берудің сабақтастығын, соған байланысты
қисыңдылық бірізділігі мен жүйелігін қамтамасыз етеді.
5. Білім берудің ғылыми сипаты, құқылы және экологиялық бағыты. Ғылымның,
техниканың, мәдениеттің жаңа табыстарының негізінде білім беруді ғылыми
бағытта үнемі жетілдіру. Білім беру кеңесі заңды ұйым, оның өзіндік
мүлкі болады, өз атынан мүліктік және жеке мүлікті емес құқыққа ие
болады. Білім беру мекемесі айналадағы табиғи ортаны қорғайды, оның
үнемі жақсарып отыруына белсенді көмектеседі.
6. Білім берудің озыңқы дамуы. Халық шаруашылығының барлық салаларының
жетілуі білім берудің озыңқы дамуына байланысты. Білім беру ісі неғұрлым
ғылым негізінде тиімді ұйымдастырылса, өндіргіш күштердің, халықтың
материалдық жағдайының дамусыз өсуіне игі әсер етеді.
7. Білім беру жүйесіндегі басқару демократизмі. Халыққа білім беру ісінің
шешуші шарттарының бірі демократиялық жолымен басқару. Демократияландыру
- бұл білім беру мекемелерінің ведомоствалардан, жергілікті
мұқтаждықтардан құтылып, қоғамның және жеке адамның мүдесіне бет бұруы,
қоғамдық күштерде білім беру ісін басқаруға қатысуы.
8. Мемлекеттік білім беру мекемелеріндегі білім берудің зиялылық сипаты.
Барлық оқу орнындарында және халық арасында оқыту мен тәрбиенің
зиялылығын сипаттау, табиғат құбылыстарын қоғамдық өмірді ғылыми
материалистік көзқарас негізінде түсіндіру, халық мәдениетіне зиян
келтіретін ымырашылдықпен, жоққа дамушылықпен күресу.
9. Ақиқат білім алуға кедергі болатын саяси және идеологиялық ықпалдарда
білім берудің тәуелсіздігі. Қазіргі кезеңде ғылымның соңғы табыстарына
негізделіп мектеп өмірінде жүзеге асырыла бастаған және асырылатын ең
басты мәселелер: оқытудың ғылыми негіздерінің өмір және еңбекпен
байланыстылығы; оқытудың политехникалық принципі; арнаулы факультативтік
курстар, бағдарламалар және дифференциялық оқыту, қоғамдық пайдалы және
өнімді еңбектердің оқу және тәрбие жұмысында алатын орны, кәсіптік
бағдар беру, техникалық құралдарды компьютерлерді, оқыту машиналарын
кеңінен қолдану т.б. болып отыр. Осы мәселелерді іс жүзінде асыру
мұғалімнің тікелей психологиялық және педагогикалық білім деңгейіне
байланысты. Сондықтан ол балалардың жас ерекшеліктерін есепке ала
отырып, физиологиялық, психология және педагогика ғылымдарындағы
құбылыстардың негізгі ұғымдарын, заңдылықтарын, принциптері мен
ережелерін және олардың табиғи байланыстылығын, атақты физиологтар И.М.
Сеченов, И.П. Павлов, белгілі психологтар А.А. Смирнов, А.Н. Леонтьев,
А.А. Давыдов белгілі педагогтар Б.П. Есипов, М.А. Данилов. Л.В. Занков,
М.Н. Скаткин т.б. ғылымдардың еңбектерін қол үзбей терең оқып меңгерген.
Сонда ғана мұғалім шығармашылық еңбектің тамаша шебері бола алады.
Орта, жоғары оқу орындары мен мектептен тыс мекемелер жүйесінде
білім беру мен тәрбие мақсатын жүзеге асыру процесін тұтас педагогикалық
процесс немесе оқу-тәрбие процесі деп атайды. Білім беру мен тәрбие
міндеттерін толық шешу үшін сабақ үстінде әрбір тақырып бойынша оқуды
тәрбиемен үйлестіріп өткізу - оқу-тәрбие процесінің басты шарты.
Педагогикалық процесті ұйымдастыру барысында оқушы және оқушылар ұжымы
біржағынан тәрбие объектісі, екінші жағынан, тәрбие субъектісі болады.
Осыған орай, оқу, тәрбие процесінде мұғалімдер мен балалар ынтымақтастығы,
олардың шығармашылық еңбек етулеріне зор сүйеніш болады.Тәрбиенің
субъектілері мен объектілері арасында әртүрлі байланыстар пайда болады.
Мысалы, Тәрбиешілер мен оқушылар арсындағы қарым-қатынас арқылы ақпарат
алмасуы, ынтымақтастық немесе бірлестік іс-әрекеті т.б. Мұндай байланыстар
педагогикалық процестіңтабысты болуына игі әсер етеді. Тұтас педагогикалық
процестің өзіне тән компоненттері бір-бірімен тікелей байланысты түрде іске
асырылады.Педагогикалық процестің нәтижелі болуы оның ішкі қозғаушы
күштеріне байланысты. Қозғаушы күш деп - қойылатын талаптармен оларды
орындауға оқушылардың мүмкіншілігі арасындағы қайшылықты айтады. Егер
қойылатын талап оқушылардың мүмкіншілігіне, яғни даму деңгейіне сай келсе,
онда қайшылық даму процесінің көзіне айналады.Тұтас педагогикалық процестің
мақсаты, міндеттері, мазмұны, формалары мен әдістері қоғамның әлеуметтік-
экономикалық талаптарына, саясатына байланысты. Қоғамның экономикалық
мүмкіншілігі өскен сайын тұлғаны әржақты дамытуға үлкен жағдай жасалады,
мектептің оқу-материалдық базасы жақсарады, тәлім-тәрбие, білім беру
жұмысының сапасы жоғарылайды. ҚР-сының субъектісі Білім беру туралы
Заңында (1992 жылғы 18 қаңтар ): Мемлекет білім беру мекемелерін
дүниежүзілік деңгейге бағдарланған нормотивтер бойынша қаржыландыру және
материалдық-техникалық жағынан жабдықтау жолымен білімділік-мәртебесін
арттыруға кепілдік береді, -деп жазылған
Егер тәрбиенің органикалық бөлігі ретінде оқыту мәселесі
қарасытырылатын болса, онда педагогика ғылымының алдында бұл процестің
мәні неде және оны қалай жүзеге асыруға болдаы деген сұрақ туындайды.
Аталған сұрақтарды теориялық тұрғыдан негіздейтін педагогика ғылымының
ерекше бір саласы дидактика деп аталады.
Дидактика термины гректің didacticos - оқытушы және didasko -
үйренуші" деген сөздерінен шығады. Бұл терминді педагогика ғылымыныа
алғаш рет неміс педагогы В. Ратке (1571 - 1635) енгізген. Оның
түсініктемесіне сәйкес дидактика деп оқытудың теориялық және әдістемелік
негіздерін зерттеумен айналысатын педагогикалық пәнді айтады.
Дидактика білім беру мен оқытудың мазмұнын, оқытудың принциптерін,
оқытуды ұйымдастыру әдістерін және формаларын қарастырады. Дидактиканың
негізінде жеке пәндерді оқыту ерекшеліктері де зерттеледі.
Дидактиканың ғылыми негізін салған чех педагогы Ян Амос Коменский
(1592-1670). Оның Великая дидактика кітабында (1632) оқытудың мақсаты,
әдістері мен принциптері және сынып сабақ жүйесі баяндалған.
XVII ғ. швейцар педагогы Иоганн Генрих Песталоцци (1746-1827)
дамытып оқыту принциптерінің жүйесін дәлелдеді, бастауыш білім беру
әдістерінің негізін жасады.
XIX ғ. неміс педагогы Фридрих Вильгельм Адольф Дистервег (1790-1966)
дамытып оқыту дидактикасын баяндады. Оқыту процесінде әр түрлі ережелерді
қолдана білуді атап көрсетті: көрнекілік, еліктіргіштік, жігерлілік,
оқушылардың дербес ерекшеліктерін ескеру, жақыннан қашыққа, оңайдан
күрделілікке көшу т.б.
К.Д. Ушинский Ресейде орыс дидактикасының дамуына игі әсерін тигізді,
ал Кеңес өкіметі жылдарында Н.К. Крупская, П.П.Блонский, С.Т.Шацкий т.б.
үлкен үлес қосты. Белгілі педагог ғалымдардың Б.П.Есипов, М.А. Данилов,
Л.В.Занков, М.Н.Скаткин т.б. оқыту мәселелері жөніндегі еңбектері
жарияланды. Олар оқыту принциптерінің жүйесін, оқытуды ұйымдастырудың
әдістері мен формаларын дәлелдеді.
Нені оқыту керек, қалай оқыту керек, не үшін оқыту керек деген
дидактика сұрақтарына қазіргі заман талаптарына сәйкес жауап берілуі тиіс.
Мысалы: Нені оқыту керек? Оқушыларды кең білім шеңберімен қаруландыру,
олардың бойында адамгершілік қасиеттерін қалыптастыру керек. Сондықтан
білім беру мазмұнын мектеп реформасына, жалпы білім беру бағдарламасы
талаптарына және жаңашыл мұғалімдердің идеяларына сәйкес ғылым негізінде
дәлелдеп, іске асыру қажет.
Қалай оқыту керек? Тұтас педагогикалық процесте оқыту мен тәрбиенің
қазіргі кездегі әдістерін тиімді пайдалану. Ол үшін оқыту әдістерін,
формаларын жетілдіру және дәлелдеу керек.
Не үшін оқыту керек? Қоғамдық өмірдің барлық саласына оқушыларды
белсенді қатысуға даярлау. Ол үшін мектепте оқытудың мақсатын, міндеттерін,
принциптері мен заңдылықтарын дәлелдеу және жүзеге асыру. Дидактиканың
негізгі категориялары: білім беру, оқыту, сабақ беру, оқу, оқыту
принциптері, оқыту процесі және оның компоненттері, міндеттері, мазмұны,
формалары, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі. Дидактиканың дамуы білім
беру мен оқыту проблемаларын терең зерттеуге, педагогикалық озат тәжірибені
зерттеп жинақтауға және оны оқыту мен тәрбие процесіне енгізуге байланысты.
Дидактика көптеген проблемаларды зерттейді. Солардың ішінде жалпы орта
білім беру тұжырымдамасы, үздіксіз халыққа білім беру жүйесі. Бұл жерде
оқыту тұжырымдамасына сәйкес кейбір көкейкесті мәселелер қарастырылады:
1. Жалпы және кәсіптік білім беру мазмұнын, оқу жоспарын,
бағдарламаларды, оқу құралдарын жетілдіру, жаңарту.
2. Әрбір пән бойынша сабақ берудің сапасын арттыру
2. Политехникалық білім, еңбек тәрбиесі мен оқыту, кәсіптік бағдар
беру.
2. Жалпы білім беру мазмұнын ізгілендіру және
гуманитарландыру.
Жалпы және кәсіптік білім берудің мақсаты - жастарды жан-жақты
дамытып, өмірге, еңбек іс-әрекетіне және кәсіптік орта жоғары оқу
орындарына түсуге даярлау.
Дидактиканың негізгі зерттеу проблемаларына төмендегі мәселелер
жатады:
- білім мазмұнының ғылыми-педагогикалық негіздерін дайындау;
- оқытудың мәнін, заңдары мен принциптерін ашып көрсету;
- оқушылардың оқу-танымдық қызметінің заңдылықтарын көрсету;
- оқыту әдістерін дамыту;
- оқу жұмыстарын ұйымдастыру формаларын жетілдіру және жаңарту.
Білім берудің мазмұны қазіргі кездегі жоғары талаптарға сай жазылған оқу
бағдарламалары мен оқулықтарға байланысты. Жалпы білім беру мазмұнына
оқылатын пәндердің үш негізгі циклдері кіреді: ғылыми жаратылыс,
гуманитарлық циклдер, еңбек және дене шынықтыру дайындығы.
Білім беруді жетілдірудің негізгі талаптарының бірі - оқу пәндері бойынша
сабақ беру деңгейін арттыру, оқу пәндерінің негізгі ұғымдары мен жетекші
идеялары барынша айқын баяндалатын болсын, оларды ғылым мен практиканың
жаңа жетістіктерінің қажетті түрде көрініс табуы қамтамасыз етілсін!-деп
мектеп реформасында жазылған.
Оқыту процесінің табысты болуы: біріншіден, мұғалімнің өз пәнінен
теориялық және практикалық дайындығына, оқу процесін ұйымдастыра және
басқара білуіне; екіншіден, білім дағдысына, жоғары мәдениеттілігіне, ғылым
мен техника жетістіктерін пайдалана білуіне; үшіншіден, мұғалім мен
оқушылар арасындағы адамгершілік өзара қатынас және бірлікке байланысты.
Оқыту пәндері бойынша әрбір сабақты шығармашылықпен өткізу жайлы
жаңашыл мұғалімдердің еңбектерін терең зерттеп, тиімді етіп пайдалана
білген жөн. Бұл жөнінде И.П.Волковтың Творчествоға баулимыз, В.Ф.
Шаталовтың Баршаны да, әркімді де оқыта білейік еңбектерінде сабақты
өткізу принциптері мен әдістері көрсетілген. Жаңашыл-экспериментшіл
мұғалімдердің идеяларын сабақ үстінде шығармашылықпен пайдалану оқыту
процесін жақсартудың шешуші жолдарының бірі.
Қазіргі кезеңде еңбек тәрбиесі және оқыту, кәсіптік бағдар,
политехникалық білім беру мәселелеріне ерекше мән берілуде. Осы мақсатқа
лайық мектептің, кәсіптік-техникалық училищелердің базасын толық
пайдалануды қамтамасыз ету керек. Негізгі базалар мектеп лабараториялары,
оқу кабинеттері, шеберханалар, оқу-тәжірибе учаскелері, оқушылардың
өндірістік бригадалары, мектепаралық оқушылардың өндірістіккомбинаттары,
орта кәсіптік-техникалық училищелер т.с.с.
Еңбек тәрбиесін және кәсіптік бағдар беру ісін осылай ұйымдастыру
және жүргізу оқушылардың еңбек етуге ынтасын, қабілетін дамытады, өз
сүйетін мамандықты саналылықпен таңдап алуға қолайлы жағдай жасайды,
кәсіптік бағдар беру ісіне игі !әсер етеді.
Дидактиканың негізгі міндеттерінің бірі - оқытудың танымдық
қызметінің іс-әрекеттік жүйесін психологиялық, педагогикалық тұрғыдан
негіздеу болып табылады.
Оқу - оқыту процесіндегі оқушылардың іс-әрекеті. Оқыту процесінің
логикасы, оның құрылымын анықтайды, ал құрылымына оқыту процесінің
звенолары-танымдық іс-әрекеттің кезеңдері кіреді:
- таным міндеттеріне жете түсіну;
- жаңа материалды қабылдау;
- ұғыну және оқу материалдарын түсініп жинақтау процесі;
- білімді, іскерлікті және дағдыны бекіту және жетілдіру;
- білімді, іскерлікті және дағдыны практикада қолдана білу;
- оқушылардың жетістіктерін талдау, білімін, іскерлігін және дағдысын
тексеру.
Оқушылардың өз бетімен дамуына лабораториялық жұмыстар, практикалық
және семинар сабақтары, үйрету машиналары, ауызша және жазбаша жаттығу
жұмыстары мүмкіндік туғызады. Олардың жетістіктерін талдау, білімін,
іскерлігін және дағдысын тексеру, бағалау - бұл оқытудың кері байланыс
процесі. Таным іс-әрекетінің бұл кезеңінде оқушылардың сабақ үстінде тек
қана белгілі сұрақ бойынша білімін тексеріп бағалаумен шектелуге болмайды,
сондықтан оқушылардың барлық жетістіктерін - білім сапасын, байымдау
сауаттылығын, жалпы ой-өрісінің даму дәрежесін ескеріп, талдау жасап
отырған жөн. Оның негізінде білім мазмұны анықталады, әділ баға беріледі.
Оқыту практикасында оқытудың әртүрлі мотивтері болады. Олардың бірі -
тікелей талаптандыру мотивтері - бұл оқушылардың ұстазын ұнатуы, оған
сүйіспеншілігі. Өйткені мұғалім оларға қызықты, тартымды сабақ береді,
түрлі көрнекі және техникалық құралдарды, үйрету машиналарын шеберлікпен
қолданады. Осылардың бәрі оқышыларды терең білім алуға қызықтырады,
талпындырады.
Түрлі психологиялық-педагогикалық зерттеу деректеріне сүйеніп (А.К.
Марков, Г.И Щукина В.И. Ильина т.б.) мотивтерді екі топқа ажыратуға болады:
1. Танымдық мотивтер:
а) оқушыларды жаңа білімді игеруге және ұғу тәсілдеріне бағыттау мотивтері;
ә) өз бетімен білім алу, оны іс-әрекетінде қолдана білу мотивтері
2. Әлеуметтік мотивтер:
а) кең мағынадағы әлеуметтік мотивтер
ә) тар мағынадағы әлеуметтік мотивтер
б) ынтымақтастық әлеуметтік мотивтері оқу тәрбие жұмысында өзара
әрекеттесуге ұмтылу және үнемі жетілдіру.
Мотивтер жас ерекшелігіне байланысты өзгеріп отырады. Мысалы, кіші
жастағы балалар үшін тікелей талаптандыру мотивтері, жоғары жастағы балалар
үшін перспективті талаптандыру және әлеуметтік мотивтер үлкен роль
атқарады. Ал ойдың талаптандыру мотивтері оқытудың барлық сатысында болуы
қажет.
Сонымен бірге қазіргі дидактика ғылымының өзекті мәселесінің бірі -
білім мазмұнының ғылыми-педагогикалық негізін оқыту процесіне
сәйкестендіру болып табылады.
Сондықтан білімнің мазмұны тұлғаның жан-жақты үйлесімді дамуына
бағытталуы тиіс. Осы талаптардың негізінде мынадай принциптерге қолдану
білім мазмұнының деңгейін көтеруге өте қажет:
1. Оқушыларды біліммен қаруландырудың табиғатты қорғауға, еңбекке және
өмірге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.