А. Шопенгауердің әлемдік еркі туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Сейдәзім Елдар ММОК224

1-тапсырма

А. Шопенгауердің әлемдік еркі

Тақырыбымыздың өзектілігіне кіріспестен бұрын Шопенгауер деген кім сұрағына жауап бергім келеді. Себебі талдағалы отырған тақырыптың авторы-Артур Шопенгауер.

Артур Шопенгауер 1788 жылы Данциг қаласында дүниеге келеді. Геттинген мен Берлин қалаларында философиялык білім алады, меніңше философияға деген қызығушылығы осы кездерден бастау алады. Кейін Берлин жоғары оқу орнында лекция оқумен айналысады, дегенмен оның лекциясына ешкім көңіл аудара қоймады. Осы жерде бай отбасы да туылғаны оның өміріне септігін тигізді. Себебі ол өз замандастарынан жырақта, жалғыздықта әкесінен қалған мұраға күнелтеді. Өзінің «Дүние ерік пен елестету ретінде» атты негізгі туындысын 1844 жылы әлемге көрсетеді. Өмірінің тауысылуына 10 жылдай қалғанда, әлемге танылып, атақ-даңққа кенеледі. Дегенмен нағыз атақ-даңқтың астында көз жұмғаннан кейін қалады, яғни ХХ ғасырда танылды.

Шопенгауерді танымал еткенде, өшпестей атын тарихта қалдырғанда және біз талқыламақ болып отырған нәрсе ол - ЕРІК.

Шопенгауердың даңққа кенелу себебі оған дейінгі ғалым-философтар «ерік» түсінігін, адам санасынан, ақылынан жеке қарастырмаған еді. Мысалы Сократ өз сөзінде: «адамдардың жүріс-тұрысы мен іс-әрекеттеріндегі келеңсіз жайттар оларды білмегендерінде» дейді, ал Августин болса: «Жамандықтың не екенін білсем де, соған карай мені тартады, мен соны іске асыруға ынтықпын» дейді. Өз кезегімде менде Августин сөзін қолдай отырып, Зигмунд Фрейд сөзін айтқым келеді, яғни : «Ләззаттың шектелуі оның құндылығын ғана арттырады. » Яғни жасауға тыйым салынған нәрселер бізді көбірек қызықтырады, өзіне ынтық етеді. Гете де өзінің кітап кейіпкері арқылы «Мен әрқашан жамандықты қалайтын және әрқашан жақсылық жасайтын күштің бір бөлігімін» деп қалдырып кетеді. Осы жерде санамыздан бөлек, басқа күштің бар екенін ұйғара бастаймыз. Ол біздің қалауымыз - «біздің ерік».

Шопенгауер де Дүниенің тамыры, оның жүрегі, оның өмірге деген құлшынысын арттырушы Әлемдік ерік деп санаған. Тіпті жарық дүниені бар еткен тылсым күш те осы Әлемдік ерік деп қарастырады. Оныың айтуынша Әлемдік ерік өзін әлемге танытқысы келгеннен, өмір сүруге деген құштарлығынан бүкіл дүниені тудырды дейді. Әлемдік ерік те адам еркі секілді тұрақсыз, жылдам құбылмалы. Ол өзінің толық қалауымен, еркімен теңелетін құдыретті күш. Әрі ол бейсаналы болғандықтан, көздеген мақсат мұраты болмағандықтан, жәй ғана өмірге деген ынтықтығынан түрлі жамандықтар мен зұлымдықтарды дүниеге әкелуі мүмкін екенідігін айтады. Әлемдік еріктің ешқандай себебі және арнайы қызметі болмағандықтан, ол ешқандай заңдылыққа бағынбайтын күш. Ол бүкіл дүниені тудырса да, оған ешқандай тәртіп, жоспар сияқты нәрселерді әкеле алмайды, керісінше, ол заттарды бір-бірінен бөліп, қиратып, карсы қойып, оған тағы да канағаттанбай, өзінің шексіз ізденісін, күресін жалғастыра береді дейді. Ол ызаға толы, ақылсыз, мақсаты мен қызметі болмағаннан, не істеу керектігін білмегеннен кейін, өзін-өзі тырнап, жұлып жеп жатырған жыртқыш аңдай деп көрсетеді.

Әлемдік еріктің тудырған дүниесіндегі ғажайыптарға тоқталып, мысалдар келтіретін болсақ- өлі табиғаттағы дүниежүзілік тарту, магнетизм, химиялык қосындылар секілді табиғат күштері. Ал тірі табиғатта - тіршіліктер формаларының өмірге деген еркі, сол үшін өзара бір-бірімен күресі, өмірді жалғастыруға бағытталған жыныс инстинктері, адам өміріндегі ешкашанда ойдағы нәтижелерге әкелмейтін саналы талпыныстар мен жаңалықтар, бейсаналық түрде пайда болатын әртүрлі сезім толқындары т. с. с. Бірақ қандай да болмасын өмірдегі кұбылыстарды тудырса да, олар күрделеніп, саналы түрде сезінілген сайын, әлемдік ерік оларға канағаттанбай, өзін зардап шегіп, азапқа толы, бақытсыз ретінде сезінетіндігін айтады.

Адам өмірінің деңгейіндегі еріктің көрінісіне келер болсақ, онда мынаны байқауға болады: егер адам ой өрісі мен адамгершілік тұрғысынан катты дамыса, соғұрлым оның өмірде неше түрлі қайшылықтарға келуі көбейіп, зардап шегуі де өседі, әлеуметтік өмірде көре алмаушылык, надандық пен екіжүзділік жиі кездеседі. Адамдардың өмірі жетіспеушілік пен үрейге, кайғы мен қасіреттерге толы. Өмірге келген жана ұрпактар өткендердін қателіктерін тағы да қайталайды, адамгершілігі жоқ адамдар қоғамды билейді, ғылыми жетістіктер залымдық жолында жұмсалады.

Өкінішке орай, Шопенгауер еңбегінен кейін қаншама жылдар өтсе де, оның Әлемдік ерік жайлы келтірген негативті ойлары әлі күнге өз ізін жалғап келеді. Соған қарап, бірнеше ғасыр мен қазіргі күнде өзгерістер болмаған ба деген ой келді.

Дегенмен, айналадағы мейірім мен жақсылықты, қамқорлық пен ізгілікті де көре білу керек. Түрлі зұлымдықтарда адам еркінен шығатындай, жақсылықтарда сол еріктен шығатынын ұмытпау қажет.

Жақсылықты немесе жамандықты таңдау - біздің қолымызда, біздің ЕРКІМІЗДЕ!

2-тапсырма

Ғылым тарихы мен философиясы тізбегіне түсіндірме

Ғылым философиясы салыстырмалы түрде жақында - ХХ ғасырда жеке ғылыми пән ретінде қалыптасты және бүгінде бұл қазіргі заманғы ғылымды қажет ететін өндіріс пен мамандандырылған қоғамның сұраныстарына жауап беретін ең қарқынды дамып келе жатқан философиялық пәндердің бірі.

Танымның басқа тәсілдері сияқты, ғылым адамдардың практикалық іс-әрекетінен туындайды. Бұл қарапайым, стихиялық-эмпирикалық танымның тікелей жалғасы, оның барысында адамдар практикалық өмірде қажетті заттардың қасиеттері мен айырмашылықтарын түсінді. Мұндай білім күнделікті практикалық іс-әрекетте жеткілікті болатын жалпы мағынаға негізделген. Бірақ қарапайым өмір мен тәжірибеден асып кетуге тура келетін барлық жағдайларда ақыл-ой қабілетсіз болып шығады. Керісінше, ғылым тәжірибеден пайда болғаннан кейін, одан әрі даму барысында нақты әлемнің жаңа объектілерін игеру тәжірибесінен біртіндеп озып кете бастайды. Бұған ол құбылыстар мен заттардың қасиеттері мен заңдылықтарын стихиялық-эмпирикалық, практикалық іс-әрекет процесінде тікелей зерттеудің орнына абстрактілі және идеалды объектілерді қолдана отырып теориялық модельдер құра бастайтындығына байланысты қол жеткізеді. Теориялық модельдің дұрыстығы немесе ақиқаты тікелей тәжірибе арқылы емес, сол үшін арнайы жасалған эксперименттік әдіс арқылы тексеріледі. Модельдің эмпирикалық тексерілген мәлімдемелерінен алынған логикалық салдарлар эксперименттердің нәтижелерімен тікелей салыстырылады. Оларды растау немесе теріске шығару арқылы нақты шындық моделінің сәйкестігі бағаланады. Ғылымдағы жаңа шындықтарды іздеу және тексеру үшін арнайы теориялық және эмпирикалық әдістер мен бақылау мен өлшеудің материалдық-техникалық құралдары (телескоптар, Микроскоптар) қолданылады. Олар ғылымға бар тәжірибеде табиғаттың жаңа объектілерін игеру нәтижелерін күтпестен іздеуге мүмкіндік береді.

Дүниежүзілік ғылым тарихының адамзаттың жалпы тарихынан салыстырмалы бірегейлігі мен тәуелсіздігін мойындай отырып, ғылым тарихшыларының көпшілігі ғылым эволюциясының келесі негізгі кезеңдерін ажыратады. Бірінші кезең ғылымның пайда болуымен байланысты. Ғылым тарихшылары үшін ғылымның пайда болуы ең күрделі мәселелердің бірі болып табылады, өйткені бұл кезеңнің уақытша шекаралары өте белгісіз, ғылымның тууына әсер еткен факторларды түсінуде, сондай-ақ ғылымның басталуы деп аталуы мүмкін өлшемдерді анықтауда Бірлік жоқ. Бұл кезең прото-ғылым кезеңі ретінде жіктелуі мүмкін, яғни. пайда болған ғылым. Екінші кезең-ғылымға дейінгі кезең. Осы кезеңге сәйкес ғылым тарихшылары оның өмір сүру уақыты мен орны, сондай - ақ ғылымға дейінгі белгілер-білімнің қолданбалы және рецептуралық сипаты, діни және рухани ізденістерден ажырамастық және оккульттік біліммен бірігу туралы келіседі. Үшінші кезең-ежелгі ғылым. Оның айрықша ерекшелігі-логикаға негізделген білімнің теориялық және дәлелді формасын қалыптастыру. Төртінші кезең - ортағасырлық ғылым. Ортағасырлық ғылымның айрықша белгілерін анықтайтын дүниетанымдық контекст-дін. Бесінші кезең-жаңа заман ғылымы (немесе классикалық ғылым) . Жаңа еуропалық ғылымның айрықша ерекшелігі - эксперимент пен фактілерге сүйену. Классикалық ғылым ежелгі және ортағасырлық ғылымнан түбегейлі айырмашылықтары бар ғылыми ойлаудың қазіргі түрінің негізін қалады. ХХ-ХХІ ғасырлар ғылымында болған елеулі өзгерістерге қарамастан, классикалық ғылымның негізгі белгілері сақталады. Алтыншы кезең-классикалық емес ғылым. Оның айрықша ерекшеліктері субъектінің эксперимент деректеріне әсер етпеуімен, классикалық ғылыми құндылықтардан және қоғам өміріндегі ерекше рөлден айтарлықтай ерекшеленетін әлемнің жаңа бейнесімен байланысты. ХХ ғасырдың соңғы ширегінде постклассикалық ғылым деп аталатын нәрсе қалыптаса бастайды-бұл жетінші кезең. Ол компьютерлік экспериментті Зерттеудің негізі және әдісі ретінде, әлемнің ғылыми бейнесі құрылатын айтарлықтай жаңа принциптермен, сондай-ақ ғылыми және әлеуметтік құндылықтармен ерекшеленеді.

Даму кезеңінің ерекшелігі-оны зерттеу, зерттеу өзіндік тарихи дереккөздерге сүйенеді. Олардың ерекшелігі-бұл тек жазбаша дереккөздер ғана емес, сонымен қатар материалдық мәдениеттің қалдықтары және т. б., мысалы, алғашқы от жағу, құрал-саймандар, тамақ, тұрақ іздері. Рухани мәдениеттің кейбір ескерткіштері - ежелгі үңгір бейнелері (Жануарлар), алғашқы ежелгі мүсіншелер, криптограммалар түріндегі алғашқы жазбаша дәлелдер (сурет пен белгі арасындағы крест), ертегілер, мифтер және т. б. түріндегі ауызша дәстүрлер. Бұл кезең революция деп аталады, өйткені адам осы кезеңде физикалық және психологиялық қасиеттердің белгілі бір кешенін, дамыған ми мен ойлау қабілетін дамытты. Ең маңызды өзгерістер болды-адам өміріне қажетті барлық материалдық және рухани алғышарттар пайда болды. Бұл кезеңде экономиканы, мәдениетті, ғылымды одан әрі жедел дамыту үшін жағдайлар жасалған. Бұл даму жолындағы алғашқы үлкен қадам ежелгі ғылым болды.

Қазіргі ғылым философиясында ғылым тарихының әртүрлі әдістемелері бар. Нео-кантиандық ғылым тарихында ғылымға дейінгі ғылымның пайда болу механизмі, осы процестегі тіл мен символдық формалардың рөлі, сондай-ақ мәдениеттің әртүрлі факторларының әсері зерттеледі. Неорационалистік ғылымның бұл тарихы біржола емес-ол қазіргі ғылымдағы өзгерістерге сәйкес "АВТО режимде" өзгереді. Ғылымның феноменологиялық тарихы ғылымның басталу проблемасына, ғылыми ұтымдылықтың классикалық түріндегі дағдарыстың себептерін анықтауға бағытталған. Ғылым тарихының әртүрлі түсіндірмелерін бір-бірін толықтыратын деп бағалау керек, олардың әрқайсысы ғылымның күрделі даму процесінің жекелеген аспектілерін ғана ашады.

"Ғылым тарихы мен философиясы" пәнінің негізгі міндеттері:

- ғылымның даму динамикасын, оның қоғамның дамуына әсерін ашу;

- ғылымның өзін - өзі тануын оның әлеуметтік - мәдени көріністерінде анықтау;

- қоғамның рухани дамуы контекстінде ғылыми білімді дамытудың құндылық бағдарларын ашу;

- ғылымның әлеуметтік институт, қуатты өндірістік күш ретіндегі негізін ашу.

"Ғылым тарихы және философиясы"пәнін оқу нәтижесінде магистрант білуі керек:

- ғылым дамуының негізгі кезеңдері;

- ғылым тарихы мен Философиясы бойынша білімді меңгеру;

- ғылыми-зерттеу қызметінің негізгі принциптері туралы түсінікке ие болу. Магистрант: - ғылыми сипаттағы әдебиеттермен өз бетінше жұмыс істей білуі; - түйінді ғылыми-зерттеу проблемаларын және олардың шешімдерін таба білуі;

- логикалық, жүйелі және сыни тұрғыдан ойлай білуі;

- алынған білім багажын ғылыми мәселелер бойынша өз пайымдауларын тұжырымдау және дәлелдеу үшін пайдалана білуі тиіс.

3-тапсырма

Қазіргі заманғы ақпараттық қоғам дамуының негізгі концепциялары
Қазіргі жаһандық мәселелерді түсінудегі және шешудегі философияның рөлі.

1) Ғылым философиясы қоғамдық дамудың әртүрлі кезеңдерінде ғылыми білімнің пайда болуы мен өсу проблемаларын зерттейді. Ғылым дамуының жалпы заңдылықтарын зерттей отырып, ол объективті шынайы білімге жетудің ұтымды әдістері мен нормаларын қарастырады. Ғылым философиясы-өте маңызды және күрделі қызмет. Ол қазіргі жағдайда ерекше өзектілікке ие болады. Ғылым құбылысы әртүрлі жолдармен анықталады.

Ғылым өзінің пайда болуының басынан бастап қоғам мәдениетінің әсерін сезінді. Оның дамуында ғылым қоғамдық сананың басқа түрлерімен (өнер, мораль, философия, дін), сондай-ақ қоғамның әлеуметтік институттарымен өзара әрекеттесетінін ұмытпаған жөн. Ғылыми қызметтің негізгі сипаттамаларының ішінде көбінесе мыналар ерекшеленеді. Ғылыми білімді ұйымдастырудың бірыңғай қағидатының болуын болжайтын жүйелілік. Ғылым пәніне қатысты бұл сыртқы әлеммен зат, энергия және ақпарат алмасу мүмкіндігін білдіреді. Ғылыми қызметке қатысты бұл ғылым мен танымның басқа түрлері арасындағы шекараның ұтқырлығын, олардың арасындағы ашықтық пен диалог мүмкіндігін білдіреді. Қорытынды ғылыми қызметтің келесі маңызды сипаттамасы болып табылады, өйткені ғылым ұсыныстарының ішкі логикалық байланысы, олардың алғышарттардан шығуы болжанады. Пәндік-әдістемелік Сенімділік-ғылыми танымдық іс-әрекеттің осы сипаттамасында ғылыми зерттеу әрдайым оны зерттеудің белгілі бір пәнімен және әдісімен (тәсілімен) айналысатындығы баса айтылады. Пәндік-әдістемелік сенімділік негізінде ғылымның бір түрін екіншісінен ажыратуға болады, мысалы, әлеуметтік-гуманитарлық білім мен жаратылыстану ғылымдарының білімі. Ғылыми танымның сипаттамасы ретінде репродуктивтілік дегеніміз-бірдей тәжірибе жағдайында, басқалармен тең жағдайда ғылыми зерттеу нәтижелерін қайталау мүмкіндігі. Объективтілік-объектінің қызмет субъектісінен тәуелсіздігі. Сонымен қатар, ғылыми танымның маңызды белгілері: болжамдардың болуы, расталуы (тексерілуі), теріске шығарылуы (бұрмалануы), проблемалық (проблемалық жағдай танымның бастауы ретінде) .

Ғылым шындықты пәндік және объективті зерттеуге бағытталған. Ғылыми таным процесі зерттелетін объектінің ерекшеліктеріне ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік-мәдени сипаттағы көптеген факторларға байланысты. Ғылым дүниетанымға бірінші кезекте әлемнің ғылыми бейнесі арқылы әсер етеді, онда әлемдік тәртіптің жалпы принциптері шоғырланған түрде көрінеді. Сондықтан олармен танысу қазіргі білім берудің де, жеке тұлғаның ғылыми дүниетанымын қалыптастырудың да маңызды міндеті болып табылады. Ғылым қоғамның өндірістік күші ретінде. Табиғаттың объективті заңдылықтарын аша отырып, ғылым оларды қоғамның практикалық қолдануына нақты мүмкіндіктер жасайды. Алайда, XIX ғасырдың ортасына дейін ғылым жетістіктерін қолдану анда-санда болды: жекелеген ғылыми өнертабыстар мен жаңалықтар қолданылды, кейбір салалардағы технологиялық процестер жетілдірілді. Металдар технологиясы, материалдардың кедергісі, Механизмдер мен машиналар теориясы, электротехника және басқалары сияқты техникалық пәндердің пайда болуымен іргелі және қолданбалы ғылымдардың жетістіктерін пайдалану мақсатты сипатқа ие болды. Ғылым, әсіресе қолданбалы ғылым, өндіріспен тығыз байланыста бола бастады, оның сұраныстарына жақсы және жедел жауап берді. Алайда, ХХ ғасырдың екінші жартысында ғана оның жетістіктері технология мен өндірісті ұйымдастыруда жүйелі және жүйелі түрде қолданыла бастады. Ғылым тікелей өндірістік күш ретінде алғаш рет ХХ ғасырдағы ғылыми-техникалық революция кезеңінде, ғылымның жаңа жетістіктері қол еңбегін машинамен алмастыру, өндіріс технологиясындағы көп уақытты қажет ететін процестерді механикаландыру және автоматтандыру үшін қолданыла бастаған кезде, халық шаруашылығының әртүрлі салаларында компьютерлер мен басқа да ақпараттық технологияларды қолдану кезінде айтылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.