Сақтар, скифтер: алтын адам

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

4 апта
4 практикалық сабақ
Тақырып: Сақтар, скифтер: алтын адам.
Практикалық сабақ мазмұны:
1.Сақтар туралы жазба және археологиялық деректер.
2.Сақ тайпалық одағының көрші мемлекеттермен (Иран, Қытай) өзара қарым-қатынастары.
3.I Дарий, Кир әскерлері мен А.Македонскийдің жаулаушылық жорықтарына қарсы сақтардың күресі.

1.Сақтар туралы жазба және археологиялық деректер.
Сақтар туралы жазба деректерді 3 топқа бөлуге болады:
I.Ежелгі Парсы патшаларының тастағы сына жазбалары мен Геродоттың еңбектерінен негізделген.
II.Александр Македонский мен оның мұрагерлері жорықтары кезіндегі грек жазбалары.
III.Орта Азия халықтарымен байланыста болған өз замандастарының мәліметтеріне сүйенген грек және латын ғалымдарының жазбалары.

Парсы патшалары I Дарий мен Ксеркстің бұйрығымен жазылған мәтіндерде Қазақстандағы сақ тайпаларының аты аталады. Грек және латын тіліндегі деректерінің арасынан Геродот пен Страбонды айтуға болады.
Сақтар - б.з.д I мыңжылдықта Орта Азия мен Қазақстан жерін мекен еткен ежелгі тайпа. Жалпы сақ тайпалары атауының мағынасы жайында көпипікір бар. Сақ сөзінің мағынасын парсы жазбаларында Құдіретті еркектер деп түсіндіреді, ал Иран жазбаларында Жүйрік атты торлар дейді. Ежелгі грек авторлары сақтарды Азиялық скифтер деп атайды. Б.з.д. 484-425 жылдары өмір сүрген грек тарихшысы Геродот шошақ бөрікті сақтарды тиграхауда-массагеттер деп атаған. Олар батыр жауынгерлерді ардақтап, аса құрмет тұтқан. Сақ деп аталатын тайпалардың әр қайсысының өз алдында көсемі болған. Антропологтар сақтарды еуропоидттық нәсілге жатқызады.
Ежелгі Рим ғұламасы Цицерон Геродотты тарихтың атасы деп көрсетеді. Көне грек авторларын үлгі етуіміздің себебі, олардың мұраларының ең ескі дерек көздері болғандығынан деп ойлаймыз. Біздің заманымызға дейін V ғасырдың ортасында жазған Тарих атты тоғыз томдық еңбектің 4-томында тұңғыш рет антикалық әдебиетте скифтердің географиялық орналасуы, саяси тарихы, әдет-ғұрпы, тұрмысы суреттеледі. Геродот скифтердің Шығыстағы далалық көшпелі тайпалар арасынан келгенін айтады. Геродот грек авторларының көпшілігі сияқты сақтарды азиялық скифтер деген терминмен атайды. Скиф атауы Солтүстік Қара теңіз өңірі мен Алдыңғы Азияның көшпелі тайпаларына қатысты қолданылады. Грек деректемелерінде басқа да тайпа атаулары кездеседі. Мысалы, массагеттер, сарматтар (савроматтар), аргиппейлер, аримаспылар, исседондар және т.б. Геродот массагеттерді Каспий теңізінен шығыска қарай, Сырдарияның (Аракстің) арғы жағына орналастырады. Сақтар мен массагеттер еліне жасалған
Дарийдің, Кирдіңжорықтарын егжей-тегжейлі әңгімелейді.Сақтардан солтүстікке қарай орналасқан сайримдер туралы Геродоттан барынша толығырақ деректер алуға болады. Геродот: Танаис өзенінің (қазіргі Дон) арғы жағы сарматтардың қолында, -- дей келе, Доннан Еділге дейінгі аралықты меңзейді. Сарматтар тайпа бірлестігі құрамына Солтүстік-батыс Қазақстан өңірінен шыққан аорстар да енген. Жайық -- Елек өзендері аралығынан табылған археологиялық ескерткіштер де аорстардың сарматтармен мәдени ұқсастықтары бар екендігін анықтады. Геродот Дарийдің Скифияға жорығы туралы айта келіп: Сарматтар скифтер жағында белсенді түрде соғысты, -- деп жазды. Оларды әйелдер басқаратындығын айта келіп, амазонка әйелдер тайпасы туралы аңызды баяндайды.

Қазақстан жерінде сақтар туралы археологиялық ескерткіштер жеткілікті көп. Олардың қатарына қорымдар, жартастағы суреттер, сақ бұйымдарының көмбелері. Жетісу мен Оңтүстік Қазақстан аймақтарында сақ тайпалары аса көлемде мекен еткен, яғни Жетісуда жоғарыда айтып кеткендей тиграхаудалар, ал Арал өңірі мен Сыр бойында массагеттер мекендеген. Сол жерлерде Алексеев, Бесшатыр, Есік, Түрген және Кеген обалары Іле алқабында табылған. Жетісудағы сақ мәдениеті 2 бөлінеді, яғни ерте(б.з.д. VIII-VI ғғ) және кейінгі(б.з.д.V-I ғғ).
Шығыс Қазақстандағы археологиялық ескерткіштерге көшетін болсақ, олар Алтай аясында, Шыңғыстау мен Тарбағатай бөктерінде кездеседі. Тіпті үлкен патша обалары да болған. Нақты Шілікті алқабында көп орналасқан. Кезеңдеріне көшетін болсақ бұл өңірдің мәдениеті 3 ке бөлінген. Олар:Мәйемір (б.з.д.VII-VI ғғ), Берел (б.з.д.V-IV ғғ), Құлажүгін (б.з.д.III-I ғғ).Мәйемір кезеңінің соңында салт кісіні атымен бірге қоятын қабырлар пайда болған.
Орталық Қазақстанда Тасмола мәдениеті (б.з.д VII-III ғғ) ашылды. Зерттеу жұмыстарын әйгілі қазақтың археолог-тарихшылары Ә.Марғұлан мен М.Қадырбаев өткізді. Бұл обалардың ерекшелігі -- оларда тас жалы, мұрты болады. Бірнеше нұсқалардан тұрады. Негізгі обаға жанаса немесе оның шығыс бетінде, иек астында кіші оба тұрады, одан шығысқа қарай доғаша иіліп, ені 1,5-2 м, ал ұзындығы 2-200 м дейін кейде одан ұзыны да болады, екі жал кетеді. Үлкен обаға үйілген төбе астында жерден қазылған қабырда өлген кісінің мәйіті жатады, ал кіші қорғанда үйінді астындағы қабырға ат пен ағаш ыдыс-аяқтар қойылған.
Арал өңірлерінде сақ мәдениетінен Тегіскен, Ұйғарақ, Оңтүстік Тегіскен қорымдары. Түгіскен қорымы екі дәуірдің ескерткіштерінен тұрады. Ең алдымен бұл -- Солтүстік Түгіскен, б.з.б. IX -- VIII ғасырлардағы қорымдар. Сақтардың обалы қорымы -- Оңтүстік Түгіскен де осында Түгіскен үстіртінде орналасқан. Ол өз кезегінде екі кешенге бөлінеді, олардын біріншісі 9, екіншісі 27 обадан тұрады. Оңтүстік Түгіскеннің барлық сақ обалары б. з. б. VII -- V ғасырларда тұрғызылған. Ұйғарақтағы сол заманның 80 обасы үш топқа: шығыс, орталық және батыс топтарға шоғырланған. Олардан 70 оба қазылды. Ұйғарақ пен Түгіскенде жерлеу құрылыстары әртектес болғанмен, жерлеу ғұрпы бірдей. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.