Жылқы тұмауы кезіндегі патоморфологиялық өзгерістері

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

"ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ САНИТАРИЯ" КАФЕДРАСЫ

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы: Жылқы тұмауы кезіндегі патоморфологиялық өзгерістері

Орындаған: Джанысова Асель

Тексерген: Байниязов А.А

Астана 2019 ж.
С. СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ САНИТАРИЯКАФЕДРАСЫ

БЕКІТЕМІН
Каф. меңгерушісі: _______ в.ғ.к., Е.А.Ешмухаметов
________________2015 ж.

курстық жұмысты орындауға арналған
ТАПСЫРМАСЫ

Пән: Жануарлар патологиясы.
Студент: Джанысова Асель
Тобы: Ветеринариялық медицина - 404 Б
Жұмыстың тақырыбы: Жылқы тұмауы кезіндегі патоморфологиялық өзгерістері
Керекті деректер: Ауыл шаруашылық құрылымының індеттік жағдайы жөніндегі кесім.

№
Түсініктеменің мазмұны
Орындау мерзімі
Жұмыс көлемі
1
Кіріспе
Қыркүйек-Қараша

2
Негізгі бөлім
Қыркүйек-Қараша

3
Қорытынды
Қыркүйек-Қараша

4
Хаттамалар
Қыркүйек-Қараша

№
Графикалық бөлім мазмұны
Орындау мерзімі
Парақтар саны
Формат
1
суреттер
Қыркүйек-Қараша
2
А4

ӘДЕБИЕТТЕР:
Қожабеков З.К.,Өтенов Ә.М. Малдың патологиялық физиологиясы. Алматы.Ана тілі,1992ж.
Ө.Ығылманұлы. Малдың жалпы патологиялық анатомиясы.Алматы,1997ж.
Ветеринариялық заңдылықтар. 1,2,3- том. Астана, 2004.(225 б)

Тапсырма берілген күні_14.09.2019ж._Жұмысты қорғау күні ______________
Курстық жұмыстың жетекшісі ___________________________________ _____
Тапсырманы орындауға қабылдады ___________________________________
күні, студенттің аты-жөні, қолы
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ АУЫЛШАРУАШЫЛЫҒЫ МИНИСТРЛІГІ

С.СЕЙФУЛЛИН АТЫНДАҒЫ ҚАЗАҚ АГРОТЕХНИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

"ВЕТЕРИНАРИЯЛЫҚ САНИТАРИЯ" КАФЕДРАСЫ

Курстық жұмысқа
ПІКІР

Пән_____ Жануарлар патологиясы.______________
Студент______ Джанысова Асель _____________Тобы______404 Б____
Жұмыстың тақырыбы _Жылқы тұмауы кезіндегі патоморфологиялық өзгерістері __
Жұмыстың берілген тапсырмаға сәйкестігі _____________________________
___________________________________ _______________________________
Кемшіліктері___________________________________ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ___________________________________ _____ ________________

Курстық жұмысты тексеру күні ___________________________________ ____
Болжамды бағасы ___________________________________ ______________
Қорғау күні ___________________________________ _____________________
Қорғағаннан кейінгі бағасы ___________________________________ _______

Күні Жетекшінің қолы

Жоспар

І.Кіріспе
5-6
II Әдеби шолу
7
ІІI.Негізгі бөлім
8-17
3.1 Жылқы тұмауы
8
3.2 Жылқы тұмауының таралуы
8
3.3 Жылқы тұмауының қоздырғышы
8
3.4 Жылқы тұмауының қоздырғышының төзімділігі
8-9
3.5 Жылқы тұмауының қоздырғышының шоғырлануы мен репродукциясы
9
4. Жылқы тұмауының қоздырғышы патогенезі
9
5. Жылқы тұмауының қоздырғышының клиникалық белгілері
9-10
6. Жылқы тұмауында өлікседегі патоморфологиялық өзгерістер
10
7. Жылқы тұмауының диагностикасы
10-11
8. Дифференциалды балау
11
9. Жылқы тұмауының күресу шаралары
11-12
10. Өлексені сойып-зерттеу әдістері
12-18
ІV Хаттама
19-21
V Қорытынды
22
VI Тіркемелер
23-24
VII Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
25

Кіріспе
Бұл кустық жұмыста жылқы тұмауы кезіндегі патоморфологиялық өзгерістерді зерттейміз. Бұл тақырыпты талқыламас бұрын жылқы тұмауына сипаттама беруіміз керек.
Жылқының тұмауын алғаш рет 1933 жылы Я.Е. Коляков жəне Д.Н.Рожнов сипаттады, ал қоздырушы вирусын 1956 жылы Чехословакия ғалымдары О.Совинова мен В.Тумова бөліп алды. Ауру дүние жүзінің көптеген елдерінде кездеседі.
Тұмаудың вирусы сыртқы ортада төзімсіз болып келеді. Ультракүлгін сəуле əсерінен 5 минут ішінде өледі. Ауадағы хлордың аздаған концентрациясынан 30-60 минутта белсенділігін жояды. 70 % спиртте 5 минут, 3 % фенолда, 1 % йод тұнбасында, 0,1 % алмаста (сулема), 1 % тотыяинында 3 минут өткенде өледі.
Жылқылардың ауруға шалдығу көрсеткіші, вирустың тиісті типіне қарсы иммунитетке, күтіміне, қондылығына байланысты 10 % -дан 100 % -ға дейін жетеді. Ауа-райы қолайсыз, күтімі нашар болған жылқы 1-3 күн ішінде жаппай ауруға шалдығып, тұмау өкпенің қабынуымен асқынады. Кейіннен аурудың таралу қарқыны бəсеңдеп, ұзаққа созылады. Тұмаудың байқалу ерекшеліктері мен асқынуына байланысты өлім көрсеткіші ауырған малдың 0,5-10 % деңгейінде болады.
Ветеринариялық ғылым мен практиканың өзекті проблемаларын ғылыми
тұрғыдан шешу патоморфологиялық зерттеусіз мүмкін емес, өйткені бұл ғылым аурудың материалдық түбірін анықтайды- ағза мүшелеріндегі дертке тән пато- морфологиялық өзгерістерін, аурудың даму барысында ( патогенез бен морфогенезі ).
Жануарлар патологиясы- жануарлар мен адамның ағза - мүшелерінде түрлі аурулар әсерінен пайда болатын морфологиялық өзгерістерді зерттеп, анықтайтын ғылым. Жануарлар патологиясы- дертке шалдыққан организмдегі тіршілік әрекеттерінің бұзылуын анықтайтын ғылым. Алғашқыда аурудан өлген мал өлігіндегі өзгерістер оны сою барысында анықталса, кейіннен микроскоп арқылы зерттеле бастады. Сөйтіп бұл ғылым патологиялық гитологиямен толықтырылды. Қазіргі кезде пато-морфологиялық зерттеу жұмыстары әрқилы тәсілдермен жүргізіледі - гисто-химиялық, гисто-бактериялық, электронды және люминисцентті микроскопия, т.б. Осыған орай патологиялық анатомиялық өзгерістерді ультра құрылымдық және молекулярлық деңгейлерде зерттеуге мүмкіндік бар. Қазіргі кезде ғылыми деректер бойынша патологиялық процестерін даму барысындағы тіршілік әрекеттерінің бұзылуы морфологиялық өзгерістердің бір- бірімен өте тығыз байланыстылығы нақтылы дәлелденген.
Жануарлар патологиясының негізгі зерттеу тәсілі - мал өліксесін сойып зерттеу- аутопсия болып табылады. Аутопсияның мақсаты- тек диагноз қоюмен аурудың асқынуын анықтаумен шектелмей, өлімге әкеліп соқтырған аурудың жаңа морфологиялық белгілерін, патогенезінің ерекшеліктерін, патоморфозын және этиологиясын анықтайды.
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты жылқы тұмауы кезіндегі патоморфологиялық өзгерістерді зерттеп жануар өлгенен сон болатын өзгерістерді зерттеу.
Курстық жұмыстың міндеті:
Жылқы тұмауына түсінік беру;
Жылқы тұмауы кезіндегі клиникалық белгілерді қарау;
Жылқы тұмауына диагностика жүргізу;
Жылқы тұмауы кезіндегі патоморфологиялық өзгерістерді қарау;
Жылқы тұмауын емдеу және алдын алу.

Әдеби шолу
Жылқының тұмауын алғаш рет 1933 жылы Я.Е. Коляков жəне Д.Н. Рожнов сипаттады, ал қоздырушы вирусын 1956 жылы Чехословакия ғалымдары О. Совинова мен В. Тумова бөліп алды. Ауру дүние жүзінің көптеген елдерінде кездеседі.
Әр түрлі атаулардағы ауру ежелгі заманнан белгілі (б. з. 4-5 Ғ.). Ауру көбінесе инфлюэнция деп аталды, бұл адамның тиісті ауруымен ұқсастықты көрсетеді. 18 және 19 ғасырларда жылқы тұмауы Еуропа мен Америкада панзоотия түрінде өтті. 1914-1918 және 1941-1945 жж. [1]
Оны алғаш рет ірі эпизоотия кезінде Чехословакияда (1956) Совинова мен Тұмов бөліп алды. 1963 жылы АҚШ-та ірі респираторлық тұтану кезінде жылқыдан антиген құрылымы бойынша чехословаккийден ерекшеленетін вирус бөлінді. Осылайша, жылқы тұмауы вирусының екі антиген сероварианты жылқы-1 және жылқы-2 деп танылды. Келесі жылдары әлемнің әртүрлі елдерінде жылқылардан респираторлық аурулар кезінде чехословак немесе американдық эталондық штаммдарға ұқсас немесе антигендік айырмашылықтары бар вирустың әртүрлі штаммдары бөлінген. Тұмаудың нақты қоздырғыштарынан басқа, жылқылардан әртүрлі ауырлық дәрежесі бар респираторлық ауруларды тудыратын штамдар оқшауланады, бірақ сипаттамасы бойынша адам тұмауының А вирусына сәйкес келеді. Олар гемагглютининмен ерекшеленеді. Жылқы тұмауының вирусы сүтқоректілер мен құстардың әр түрлі эритроциттерін агглютинациялау қасиеттеріне, сондай-ақ жылқы мен басқа да жануарларда антиденелердің пайда болуын туындататын антигендік қасиеттерге ие. Соңғы жылдары екінші серовариант қоздырғышына тән вирустың антигендік вариабельділігі туралы хабарлар жиі пайда болады. [2]
Эпизоотологиялық мәліметтер. Ауру әлемнің көптеген елдерінде таралған. Тұмаумен Жасы, жынысы мен тұқымына қарамастан жылқылар ауырады. Құлындар-қарағайлар тұмаумен ауырады, ересек жануарларға қарағанда. Тұмаумен де есек пен ұлдар ауырады. Инфекция қоздырғышының көзі жөтел кезінде ауамен бірге сыртқы ортаға жұқпалы бастау бөлетін ауру және ауырып жазылған жылқылар болып табылады. Сондай-ақ мұрын қуысының аяқталуы. Инфекция қоздырғышының берілу факторлары ауру бөліктерімен ластанған азықтар, қи, төсеніштер және ауру жануарлар жанасқан түрлі заттар болуы мүмкін. Жұқпалы агент адам да көшірілуі мүмкін. Ауру әрқашан эпизоотия түрінде, кейде үлкен аумақта бірқатар мемлекеттерді қамти отырып, панзоотия түрінде көрінеді. Таралу жылдамдығы өте жоғары. Ұстау жағдайларының нашарлауы аурудың жеке ағынын ауырлатады. Ипподромдар мен жылқы зауыттарында жылқы тұмауы 2-4 жыл аралығымен кезең-кезеңімен кездеседі. Бұл ретте, мал басын аурумен қамту әртүрлі болады (30-дан 100% - ға дейін), бұл бұрын ауырған жылқыларда иммунитеттің пайда болуымен түсіндіріледі. [3]

Негізгі бөлім
Жылқы тұмауы (Equine enfluenza virus)
Жылқы тұмауы ( Grippus eguorum )- қысқы мерзімді қызбамен және жоғарғы тыныс жолдарының кілегейлі қабықтарының катаральді қабынумен сипатталатын, жіті өтетін, жоғары контагиозды ауру. Індет безгек, коньюктивит, жас ағу, мұрыннан серозды немесе іріңді сұйықтық ағу, ауыртпалы жөтел, жоғарғы тыныс жолдарының қатары, ларинготрахеит және бронхитпен сипатталады.
1871-1873 жылдары АҚШ- та жылқы тұмауының эпизоотиясы туралы жазылған.
Жылқы тұмауының таралуы.
Жылқылардың тұмауы Европа, Америка және Азияның көптеген елдерінде, оның ішінде біздің елде де кездеседі.
Жылқы тұмауының қоздырушысы
Қоздырушысы- А типті ортомиксовирустердің түріне жататын РНҚ- сі бар вирус. Вириондар шар немесе жіп тәрізді (80-120 нм) болады, түк сипаттас қабықпен жабылған. Вирустық тауық эмбриондарында өсіреді. Ол ультракүлгін сәулелерімен және дезинфекциялық дәрулермен активтігін тез жояды. Бұл аурудың қоздырғышы- арнаулы сүзгіден өтетін вирус. Бұл ауру көптеген жағдайда стрептококк, стафилокок, пневмокок, сияқты ауру тудыру қабілеті бар уытты әлсіз микробтардың өсінен асқынып кетеді.
Алғаш рет 1956 жылы Чехославакияда Совинова мен Тумова бөліп алған. 1963 жылы АҚШ-та вирустың тип тармағы анықталған. СССР жылқы тұмауының вирусы 1969 жылы бөлген. Бөлінген жылқы тұмауының вирустары адамның тұмау вирусынан айырмашылығы байқалмайды, А туыстығына жатқызылады.
Жылқының тұмау вирусы полиморфты келеді, пішіні шар , жіп, алмұрт, сопақша тәрізді, сыртында бүршіктері бар, вирустар күрделі, капсид симметриясы спираль тәрізді, сыртқы қабықшасы ақ заттардан, липидтерден және көмірсулардан тұрады, гемагглютинин және нейраминидаза гликопротейдтері бар. Геномы бір жіпшелі, сызықшалы, үзілмелі ( 8 үзілімдерден тұрады) және терісі стратегиялы РНҚ-лы. Вирионың 70%-ы белоктар, РНҚ- 1-2 %. Тұмау вирусында гемагглютинация туғызатын белсенділігі бар.
Жылқы тұмауының қоздырушысының төзімділігі.
Физико-химиялық әсерлерге вирустардың төзімділігі аз. Бөлме температурасында 1 тәуліктен кейін белсенділігі жойылады, ал 4С-та 2-3 ай, минус 20С - белсенділігі бірнеше жыл бойы сақталады. 50-60С қызғанда 20 минутта, ультракүлгін сәулесі әсерінен вирус инактивтелінеді.
Антигендік қасиеті. Жылқы тұмауының барлық бөлінген вирус штамдары А туыстығына жатады. Сыртқы гемагглютинин және нейраминидаза гликопротейдтеріне қарсы ауырған мал организміне вирусты бейтараптаушы, комплемент байланыстырушы, антигемагглютининдер пайда болады. Жылқының, құстардың тұмау вирустары арасында антигендік байланыстар байқалады.
Індеттік деректер.
Жасы мен тұқымына қарамастан ауруға жылқылар бейімді. Инфекция қоздырушының кезі- мұрынның сараптарымен, жөтелгенде және пысқырғанда кілегеймен вирус бөліп шығаратын ауру және ауырып айыққан малдар. Вирус ауалы- тамшылық және алиментарлық жолдармен беріледі. Сау малдар ауру малдармен бірге күтіп- бағылғанда, сонымен бірге жем- шөп, су, күтім заттары арқылы ( вируспен инфекцияланған ) залалданады. Ауру жылдың кез- келген мезгілінде, жиірек көктем мен күзде шығады. Тұмау жылқылардың көп шоғырланған жерлерінде өте тез таралады. Бұған қолайсыз ауа жағдайы, малдардың қораларда тығыз орналасуы мен әдетте тыс қалжырау себебін тигізеді. Аурушаңдық әжептәуір болады. Кейбір шаруашылықтарда ауру бүкіл жылқы басын, басқа біреулерінде 10-50 процент малды қамтыйды.
Жылқы тұмауының қоздырушысының шоғырлауы мен репродукциясы.
Аурудың шығуы мен жұғуы. Індет көбіне ауру жылқы арқылы тарайды. Ол ауру мал сау малмен жанасқан кезде, сондай- ақ микроб тамған азық, суат және қора- жай арқылы жұғады. Індеттің жіті өтетін кезінде үлкен концетрацияда вирус кеңірдектің бөліндісінде, өкпеде, мұрынның кілегейіңде, өңештен сақталады да, осы мүшелердің торшаларында шоғырланады. Организмнен қоздырушы тыныс алғанда ауа арқылы, мұрыннан бөлінетін сұйықпен, нәжіспен кейде зәрімен бөлініп шығады. Вирус сезімтал клеткаларға еніп, адсорбциясы гемагглютинин көмегімен мукопротеиндік клетка рецепторлары арқылы жүреді. Транскрипция және рецепторлары арқылы жүреді. Транскрипция және репликация ядрода өтеді. Транскрипция РНҚ - тәуелді РНҚ полимераза көмегімен үзілмелі РНҚ геномында РНҚ терісі жіптері пайда болады. Репликация кезінде тұмау вирусының үзілмелі әсерлер байқалады да, вирустың өзгергіштік себебі осыған байланысты. Вирус- денешіктерінің жиналуы цитоплазмалық мембрана арқылы жүреді, ал клеткадан шығуы бүршіктену жалымен өтеді.
Өсіру. Зертханалық жануарлардың ішіндегі тұмау вирусына сезімтал келетін- ақ тышқан, ат жалмандар. Вирус жоғары тыныс алу жолдары мен өкпеде көбейеді. Вирус тауық эмбрионының аллантойс, амнион қуыстарында жақсы көбейеді. Зақымдалған эмбрион өлмейді. Аллантойс сұйығындағы бөлінген вирус РГА арқылы анықталады.
Патогенезі. Вирус жоғарғы тыныс жолдарының кілегейлі қабықтарына түсіп, өсіп- өнетін эпителиальді клеткаларға енеді де катаральды қабынулар мен қызбаны туындатады деп жорамалдаған.
Клиникалық белгілері .
Жасырын кезеңі 1-6 күн. Ауырған малдардың дене температурасы 39 - 40С дейін көтеріледі, қан тамырларының соғуы мен тыныс алуы жиілейді, қысқы мерзімді енжарлық болады. Қызба кезеңдерінің ұзақтығы әр түрлі. Бірде температураның жоғарлауы 1-2 күн, тағы бірде 2-7 күн төмендемей тұрып алады. Көп күндік қызба тіпті қай уақытта болмасын ремитирлеуші типте болады. Мұрынның кілегей қабығы мен көздің дәнекер қабығын қан кердейді және ісінеді. Аурудың басында, кейінірек қатаң дыбысты, аурушаңға айналатын, құрғақ жөтел пайда болады. Бұл кезде жұтқыншақ пен көмей ерекше сезімтал болады. Жөтелгенде мал басын төмен салып мұрнынан сірілі- кілегейлі сорап ағады. Биелердің іш тастауы да байқалған. Ол буаздықтың бірінші жартысында (4-5 айында) кенеттен болады. Ауру 3-5 күнге жалғасады, сирегірек 6-9 күнге және де ауру малдың сауығуымен аяқталады. Күтім, азықтандыруы және жұмысқа пайдалануы нашар шаруашылықтарды тұмаумен ауырған жылқыларда асқыну аз болмайлы- бронхопневмония, ішек- қарын жолының зақымдануы, артқы аяқтары сыртында ісінулер білінеді. Бұндай жағдайда жылқыда созылмалы өтуге бет бұрады да 2-3 аптаға және одан да көпке жалғасады және жағдайда малдың өлуімен аяқталады.
Жылқы тұмауында өлікседегі патолого- анатомиялық өзгерістері.
Өлікседегі өзгерістер. Тұмауда малдың өлуі тек қана қатты асқынуларлың нәтижесінде болады, сондықтан өлікседегі өзгерістерді бұл ауруға тән деп санауға болмайды. Бронхопневманияда өкпеден қызғылт- сұр немесе сұрғылт түсті қабыну ошақтарын, ал кеңірдектің ішінен кілегейлі іріңді экссудатты табуға болады. Ішек - қарын жолының кілегейлі қабығын қан кернеген, көптеген ұсақ қан құйылу бар, ісінген эпителий түсіп қалған. Ұлпалы органдарға қан толған, бұзылып өзгерген. Жүректің еті босаңсыған, бозарыңқы. Эпикардтың астында және эндокардың бетінде әртүрлі көлемді қан құйылуы бар. Ішкі органдардың қөптеген жер пішіні нүкте тәрізді болып қанталаған. Ішектің кілегейлі қабығы қабынған, көптеген жағдайда ол қанталап кеткен.
Жылқының тұмауын анықтау.
Жылқыда тұмау клиникалық белгілеріне қарай анықталады, осыған орай аурудың өршуі белгілі бір маусымға байланысты екені оның барысы ескеріледі. Жылқы тұмауы көбіне жылдың жауын- шашынды кезеңдерінде жаппай ауырады. Ауру індет түрінде өтеді. Оны дәл анықтау үшін инфлюэнц жұқпалы тұмау ауруларын, жұқпалы плевропневмонияның жеңіл түрін ажырата білу керек.
Диагнозы клиникалық- індеттік деректердің және лабораториялық зерттеулер нәтижесінің ( серологиялық- спецификалық антителдерді табу үшін және вирусологиялық- вирусті бөліп алу мақсатымен) негізінде қойылады. Вирусті бөліп алу үшін өкпе тканьдері мен мұрын қуысы кілегейінің сынамалары зерттеледі.
Алдын - ала балаудың әдістері:
Эпизоотологиялық. Індет ауру және ауырып жазылған малдар арқылы таралады, бұл індет тыныс жолдары жолымен жұғады. Тұмаумен барлық жастағылар ауырады, көбіне 2 жасқа дейінгі малдар сезімтал келеді, және де есектер де тұмаумен ауырады.
Клиникалық зерттеу. Жоғарғы температура (39- 40С) 4-6 күн тұрады. Ентігу пайда болып, құрғақ жөтел, содан соң ауырсына бастайды, мұрыннан сұйық ағып, коньюктивит, лимфа түйіндерін басқан кезде ауырсынады. Малдардың өлімі 1-5%- ға дейін жетеді.
Патологиялық - анатумиялық өзгерістер. Респираторлы мүшелерде өзгерістер көрінеді. Мұрын, кеңірдек, бронхлардың кілегей қабықтары- ісінген, гиперемияланған, өкпеде- қабыну ошақтары пайда болғаны байқалады.
Зертханалық балау. Зерттелетін материалдар- бөлінділер, кілегей қабықтарының қағындысы, бронхиалды бөлінді, өкпе кесінділері.
Вирустың индикациясы:
Тауық эмбрионында- амнион және аллантоис куыстарына материалды жұқтыру.
Алғашқы клетка өсіндісінде. Өсіндідегі вирусты ГАР және ГАТР- да анықтайды.
Вирустың серологиялық идентификациясы: ГАРТ, КБР, ИФР, БР- арқылы жүргізіледі.
Ретроспективті балау қою үшін жылқылардың жұп қан сарысуын зерттейді. Антигемагглютиндеуші, вирус бейтараптаушы және комплемент байланыстырушы антиденелер РТГА, КБР, БР арқылы анықталады.

Дифференциалды балау. Жылқының тұмауын ринопневмониядан (вирусты іш тастау), вирусты артерииттен, контагиозды плевропневмониядан ажырату керек.
Ринопневмонияның жұғымталдығы тұмаудан төмен жəне жасырын кезеңі ұзағырақ болады. Буаз биелер 7-10 айлығында іш тастайды немесе шалажансар құлын туады. Герпесвирустық инфекцияның жіті түрімен тек қана жаңа туған құлындар ауырады, ал ересек жылқыда жасырын өтеді. Аденовирустық инфекция кезінде құлынның тыныс мүшелерінің зақымдануымен бірге іші өтеді. Бұрын ауру болмаған жерде өлім көрсеткіші 100 % дейін жетеді. Біздің елде бұл ауру əлі байқалған емес.
Реовирустық инфекция құлынның күтімі нашарлаған кезде байқалады, клиникалық белгілері тұмауға өте ұқсас, серологиялық жəне вирусологиялық зерттеулер нəтижесі арқылы ажыратады. Сақау кезінде алқым бездері ісініп, құлын кісіней алмайды, ісінген сөл түйіндері мен бездері іріңдейді.
Жылқы тұмауының емі, иммунитеті және алдын алу шаралары.
Емі. Ауырған малдарды жұмыстан босатады, оған жақсы күтім жасайды, жеңіл қорытылатын сапалы жем- шөппен және жеткілікті мөлшерде таза сумен қамтамасыз етеді. Ауру жайлы өткен жағдайда емдік препараттарға жүгінудің қажеті болмайды. Асқынған жағдайда симптоматикалық ем қолданады - антибиотиктермен сульфаниламидтер, құрамы төмендегідей ерітіндіні қат тамырына 2-3 рет жібергенде жақсы нәтижелер алынған:
Хлорлы
Кальций 15г, гексамитетрамин- 8г, салицилды натрий- 2 г, кофейн- 2г, дмстиллденген су- 200 мл.
Иммунитет. Ауырып айыққаннан кейін жылқыға бір жылға дейін жететін тұмауы туындатқан вирустің типіне бейімсіздік пайда болады. Біздің елде жылқылардың тұмауына қарсы активтігі жойылған поливалентті вакцина даярланған (вирустың 1-2 подтиптері).
Сақтық пен күресу шаралары. Шаруашылыққа жанадан әкелінген жылқылар 30 күн бойы карантинге қойылады. Тұмаудың шығу қауіпі туса жылқыларды вакциналайды. Ауру анықталған болса аурудан сәтсіз шаруашылыққа карантин салынады. Ауырған малдар оңашаланады және қажет болса симптомдық ем жасалады. Қоралар, ат байлайтын орындар, станоктар карантин ашылғанша әрбір 10 күн сайын күйдіргіш нартидің 2 % ерітіндісімен немесе креолиннің 5% ерітіндісімен дезинфекция жасалып тұрады. Көң мен төсеніш биотермиялық әдіспен зарарсыздандырылады. Саусақтан малдар басқа жылқыдан бөлек күтімге алынады және ауырып айққаннан кейін 7-10 күннен соң жұмысқа ақырындап пайдалана бастайды. Карантин ақырғы ауру мал шыққаннан кейін 15 күннен соң және дезинфекция жүргізілгеннен кейін ашылады.
Өлексені сойып-зерттеу әдістері.
Өлікселерді ашудың үш әдісі әзірленді: мүшелерді оқшаулап алу, эвисцерация және ішінара бөлу.
Ағзаларды оқшаулап алу әдісі (Р. Вирхов әзірлеген). Алдын ала тексеруден кейін мүшелерді анатомиялық-физиологиялық байланыстар мен патологиялық өзгерістерді ескере отырып шығарады және әрқайсысы жеке-жеке зерттейді. Әдіс оңай қол жетімді, бірақ ағзалардың өзара байланысы және олардың патологиялық өзгерістері бұзылады.
Эвисцерация әдісі (лат. eviscerare-ішектерді шығару) - бас, мойын, кеуде, құрсақ және жамбас қуыстарын кешенді алу (Г. В. Шормен жасалған). Ол ағзаларды олардың арасындағы анатомиялық-физиологиялық байланыстарды бұзбай зерттеуге мүмкіндік береді. Оны қысқа Ішекті ұсақ жануарлардың (иттер, мамық жүнді аңдар, мысықтар және т.б.) өлекселерін ашқан кезде қолданады. Құстардың және зертханалық жануарлардың ішкі мүшелерін олардың табиғи орналасқан жерінде зерттейді.
Мүшелерді жартылай бөлу әдісі анатомиялық-физиологиялық және жүйелі байланыстарды ескере отырып жүргізіледі. Бұл әдіс ағзалар кешенін зерттеуге мүмкіндік береді: тіл, мойын және кеуде қуысы, бауыр, он екі елі ішек және ұйқы безі, жіңішке және қалың ішек, несеп-жыныс мүшелері және т. б.
Аталған зерттеу әдістері жануарлардың әртүрлі түрлерінің, жасына, ауру сипаты мен патологиялық-анатомиялық ерекшеліктерін ескере отырып қолданылады, бірақ барлық жағдайларда әрбір органды толық және жан-жақты зерттеуге ұмтылады.
Толық емес (ішінара) ашу зерттеуші әр түрлі себептермен мәйітті тұтастай ала алмаған жағдайларда жиі қолданылады.
Жануардың мәйітіне патологоанатомиялық зерттеуді ұйымдастыру және жүргізу кезінде жұмыстың белгілі бір тәртібі мен реттілігін ұстанады:
жануардың өмір сүру жағдайы туралы анамнестикалық деректерді тіркеу, жинау (anamnesis vitae), ауру тарихы (anamnesis morbi) және өлім жағдайы;
2) ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.