Отын энергетика кешені және оның негізгі салалары

Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім жəне Ғылым министірлігі

Семей қаласының Шəкəрім атындағы мемлекеттік университеті

Техникалық физика және жылу энергетика

кафедрасы

БӨЖ №2

Тақырыбы: ҚР отын-энергетикалық кешеннің экологиялық мәселелері

Семей 2019

МАЗМҰНЫ

Кіріспе3

1Отын энергетика кешені және оның негізгі салалары4

2 ҚР отын-энергетикалық кешеннің экологиялық мәселелері6

Қорытынды8

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі9

Кіріспе

Еліміздің табиғаты мен оның байлықтары Қазақстан Республикасы халықтарының өмірі мен қызметінің, оларды тұрақты әлеуметтік - экономикалық дамуы мен әл-ауқатын арттыруды табиғи негізі болып табылады десек, бүгінгіге дейін адамзат баласы табиғатбайлықтарына таусылмайтын пайда көзі деп қарап келгені де рас.

Қазіргі кезде қоршаған ортаның экологиялық жағдайы кімді болса да толғандыратын проблемаға айналып отыр. Адамның қоршаған ортаға әсері қауіпті сипат алуда. Болашақ ұрпақтардың мүдделері үшін Қазақстанда жер мен оның қойнауларын, су ресурстарын, өсімдік пен жануарлар дүниесін қорғау және ұтымды пайдалану, ауа мен суды таза сақтау, табиғат байлықтарының молаюын қамтамасыз ету және қоршаған ортаны жақсарту үшін қажетті шаралар қолдану керектігі жөніндегі мәселелердің бір қатары бүгінгі күн тәртібіндегі ғаламдық проблемалар болып табылады.

1Отын энергетика кешені және оның негізгі салалары

Кешеннің табиғи негізін энергетикалық ресурстар құрайды. Оған минералдық отын (мұнай, табиғи газ, көмір) мен су қоры (өзеннің құлама суының энергиясы) жатады. Біздің елімізде ядролық отынның (уран), жанғыш тақта тастың және таусылмайтын энергетикалық ресурстардың - Күн жөне жел энергиясының мол қазынасы бар. Қазақстан отынның барланған ресурстары жөнінен дүние жүзінде жоғарғы орындарды алады. Олар экономиканы көптеген онжылдықтарға толық қамтамасыз етуге жетеді. Отынның әр түрінің жылу шығару қасиеті бірдей емес. Оларды салыстыру үшін шартты отын деген арнаулы түсінік енгізілген. 1 кг шартты отынның жану жылуы 7000 килокалорияға (кКал) немесе 29 мегаджоулге (мДж) тең. Соған байланысты 1 тонна көмірді 1 тонна шартты отынға (т. о. ), мұнайды - 1, 5 т ш. о., коңыр көмірді - 0, 4 т ш. о., жанғыш тақта тасты 0, 3 т ш. о., ал 1000 м ³ табиғи газды - 1, 5 т. ш. о. теңестіреді. [1]

Қазақстандағы энергоресурстарды пайдалану жылдан жылға өсуде. Оның құрылымы да өзгерді: табиғи газ бен мүнайдың үлесі көбейді. Бірақ өзірге негізгі энергия көзі көмір болып саналады.

Еліміздің ОЭК-і - шетелдік компаниялармен ынтымақтастықтың басты сферасы. 1990 жылдары олар кешеннін барлық салаларында - мұнай, газ, көмір, электр энергетикасы салаларында жұмыс істей бастады. Бұл қазақстандық кен орындарының ірі аумақты және өте күрделі болуымен байланысты. Оларды игеру үшін республикада қажетті технология мен қаржы болмады. Атақты фирмаларға да ондай кен орындарын бір өздері игеру күрделі болып келеді. Сондықтан олар уакытша келісімдер (консорциумдар) жасайды.

Мұнай өнеркәсібі. Мүнай өнеркәсібі отын өнеркөсібіндегі жетекші рөлді атқарады. Сонымен бірге негізгі стратегиялық шикізат көзі болып есептелінеді. Мұнайдан 300 түрлі өнімнің түрін алады: ең қажетті өнімдерінің бірі машиналарға арналған отын жене химия өнеркөсібіндегі полимер материалдарының негізгі шикізаты.

Мемлекетімізде 3 ірі мұнай өңдеу зауыты және Қарашығанақ кен орнында жақында салынған отын өндіруші зауыт бар. Тұз тұнбаларынан тұратын кен орнындағы мұнайды өндіру біршама қиын. Оның тереңдігі 4-6 км болғанымен өте жоғары қысымды болып келеді. Оны өндіретін құрал-жабдықтар мұнай құрамында күкіртті сутектің көп болуынан тез жарамсыз болып қалады. Мұнай мен газды ірі компаниялар өндіруде: «Шеврон Тексако» (Теңіз) КПО консорциумы (Қарашығанақ), Қытай ұлттық мұнай компаниясы (Жаңажол), Канаданың «Петро-Қазақстан» компаниясы Құмкөл мұнайын игеруде. Қазакстанның ең ірі ұлттық мұнай компаниясы «Қазмұнайгаз». [2]

Мұнай өндірудің жылдам және қарқынды дамуы елімізде жеке танкерлер флотының пайда болуына әсер етті. «Астана» жене «Алматы» танкерлері теңіз арқылы Ресей жөне Әзірбайжан порттарына Қазақстанның мұнайларын жеткізуде. Газ өнеркөсібі мұнай өнеркөсібіне қарағанда жас салалардың бірі. Оның жан-жақты игерілуі 1960 жылдарда Маңғыстау мұнай-газ алабынан басталды. Соған дейін тек қана мұнаймен бірге шығатын ілеспе газды игерумен шектеліп келді. Газ өндіру көлемі көп жылдар бойы баяу жылжыды. Оның серпіліп кең көлемде өндірілуі КПО консорциумының Қарашығанақ кен орнын игеруімен байланысты болды. Қарашығанақ республикамыздағы газ өнеркәсібінің өркендеуін жеделдетіп экспортқа шығаруға мүмкіншілік берді.

Қазір республикамыз ілеспе газбен бірге табиғи газды да өндіруде. Оны негізінен газконденсат және газ кен орындары береді. Сондықтан да газ өнеркәсібінің географиялық таралуы мұнай өнеркәсібінің таралуымен парапар. Батыс Қазақстан - бұл өнеркәсіптегі жетекші облыс. Өндірілген шикі газ құрамында су, сұйық көмір сутегі, күкіртті сутек кездеседі. Сол себепті де алғашқы кезде газ өңдеу зауыттарында өңдеуден өткізіледі. Өңделген газ сол күйінде еліміздегі немесе шет елдердегі тұтынушыларға жеткізіледі. Газдың біраз бөлігі жоғары қысыммен арнайы ұңғыма арқылы мұнай қабатына жіберіледі. Мұндай әдіс мұнайды өндіруді жеңілдетеді. [3]

2 ҚР отын-энергетикалық кешеннің экологиялық мәселелері

Мұнай және мұнай өнімдеріне жағдаят өзгерістерінің әсерін төмендету мақсатында аса ірі мұнай экспорттаушы елдер соңғы он жылда мұнай экспорттаудан алынатын табысты қайта бөлу есебінен экономиканың өндірістік құрылымын жетілдіру жөніндегі шараларды іске асыруда. Осымен бір мезгілде дамыған елдер экономикасынан табыс алу мақсатында басқа елдерге қапитал экспорттау жұмысы жүргізілуде.

Қазақстанда жылдан жылға көбейіп келе жатқан мұнай-газ өнеркәсібіндегі инвестициялар көлемі экономика құрылымын әртараптандыруға қолайлы орта болып саналады. Жалпы алғанда Қазақстанның орта және ұзақ мерзімді болашағында отын-энергетикалық кешеннің дамуы Каспий теңізінің қазақстандық секторының дамуымен айқындалатын болады. Каспий өңірі көмірсутегіні өндіру, магистральдық, оның ішінде экспорттық мұнай және газ құбырларын, жүктерді сақтау және ауыстырып тиеу үшін теңіз порттары мен порт құрылыстарын, мұнай құятын және газ толытыратын теміржол терминалдарын салуға, электр энергиясы мен байланыс инфрақұрылымына жаңа қуаттарды енгізуге байланысты Қазақстанның жалпы экономикалық қарқынына едәуір көлемде әсер ететін инвестициялық және өндірістік белсенділіктің қуатты өсуін бастан кешіретін болады. [4]

Каспийде көмірсутегіні өндірудің дамуы мұнай-химия индустриясы үшін отандық шикізат базасының қалыптасуына жағдай жасайды. Ірі инвесторларды тарта отырып, Қашаған кен орнының өнеркәсіп аймағының маңында ілеспе табиғи газды ұқсату жөніндегі мұнай-химия кешенін салу жоспарлануда. Кешен мұнай-химия өнімдерінің сұйық және бастапқы құрамдас бөліктерінің ауқымды бөлігін - этан, пропан, бутан, гексан, этилен, пропилен, ацетилен, бензол, ксилол және басқаларын және олардың негізінде пластикалық заттар алуға мүмкіндік береді. Алдағы он бес жылда Қазақстан мұнайын өндіруді дамытуға инвесторлар 80 млрд АҚШ долларынан астам қаржы салуға ниет білдіруде. Бұл қаражат іске қосылатын кәсіпорындардың жұмысын қамтамасыз ететін өндірістік, инфрақұрылымдық және әлеуметтік нысандар салуға көмектесетін болады. Аталған инвестициялық жұмсалымдар тауарлар мен қызмет көрсетулердің ауқымды түріне сұраныс тудырады. Олардың бір бөлігі Қазақстан үшін уақытша сипатта болса, ал басқа бөлігі мұнай қорлары сарқылғаннан кейін сыртқы және ішкі рыноктарда қажет болатын өндірістер құруға бағытталатын болады. Мысалы, Каспий жағалауының инфрақұрылымын дамыту демалыс және ойын-сауық индустриясын құру үшін, теңіз порттары жүктерді тасымалдаудағы көлік шығындарын азайту үшін, машина жасау зауыттары биржалар, жүк, кәсіпшілік және әскери кемелер, құрал-жабдық пен тұрмыстық техниканың мол ассортиментін шығару және т. б. үшін алғышарт жасайды.

Қосылған құн тізбегін (ҚҚТ) дамыту бөлігінде шикізатты ұқсатуды кеңейте түсудің жақсы перспективалары бар. Мұнай мен газды ұқсатуды кеңейте түсу іс жүзінде экономиканың барлық салалары мен тұрмыста пайдаланылатын полимерлік бұйымдардың шамамен 200 түрін шығаруға мүмкіндік жасайды. Осы бағытта ҚҚТ-ны дамыту көп салалы трансұлттық корпорация құруға жағдай жасайды.

ҚҚт-ны дамыту үшін метеллургия өнеркәсібінің болашағы зор. Қазақстанда Д. Менделеевтің периодтық кестесінің 90-ға жуық элементін қамтитын минералдық рудалардың қоры бар. КСРО тұсында 74 элементі өнімнің алуан түрінде қолданылса, Қазақстанның түсті металлургия өнімдері ғылымды көп қажет ететін жоғары технологиялық тауарларды - ғарыш аппараттарын, қару-жарақ, электр техникасын жасауда пайаланылады. Қазақстанда түсті, асыл және сирек кездесетін металдардың үлкен көлемін күрделі және қоры аз рудалардан, руда үйінділерінен. Металлургиялық шлактар мен қайта өңдеу қалдықтарынан алу жөніндегі ғылыми-инновациялық әзірлемелерді түсті металлургия кәсіпорындарында енгізудің ғылыми әлеуеті мен тәжірибесі зор. Металлургиялық қалдықтар мен руда үйінділерін ұқсату жөніндегі жаңа технологияларды енгізу орта мерзімді болашақта қосылған құны жоғары өнімді алуда мүмкіндік береді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.