Шеміршекті балықтардың шығу тегі мен эволюциясы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Та Картинки по запросу "женпу эмблема"" ихи

СӨЖ

Тақырыбы : Шеміршекті балықтардың шығу тегі мен эволюциясы

Орындаған: Аутен Әсел Үсенқызы

Тобы: 6B01508-химия-биология

Тексерген: Айтжанова Мира Онланбековна

ЖОСПАРЫ:

Кіріспе
Негізгі бөлім

II. 1. Шеміршекті балықтар

II. 2. Тақтажелбезектілер

II. 3. Тұтасбастылар

Қорытынды

Кіріспе

Шеміршекті балықтар (Chondrichthyes) - омыртқалылар класы.
Қазба қалдықтары девонның орта шенінен белгілі. 2 класс тармағы: тақтажелбезектілер (Elasmobranchіі) және бүтінбастылар (Holocephalі), 140-қа жуық туысы, 730 түрі бар. Шеміршекті балықтардың денесінің ұзындығы 6 см-ден 20 м-ге жетеді. Қаңқасы тек шеміршекті, қаңқасының ізбестенгендері (сүйектенбеген) жиі кездеседі. Егер қабыршағы бар болса, ол плакодты (тісшелі) . Көпшілігінде ұзынша тұмсығы болады, аузы тұмсығының астында көлденең саңылау сияқты көрінеді. Қанат қалақшалары эластинді талшықтармен бекіген. Құйрық қанаттарының қалақшалары тең емес, үстіңгі қалағы үлкен, 5 - 7 жұп желбезек саңылаулары сыртқа жеке ашылады. Торсылдағы болмайды. Тоқ ішегінде иірлі қатпарлы қақпақшасы, жүрегінде артериалды конусы бар. Ас қорыту және несеп-жыныс жүйелері құрсақ қанаттарының жанындағы ортақ қуыс - клоакаға ашылады. Іштей ұрықтанады. Аталықтарының жұп шағылысу органдары (птеригоподилері) құрсақ қанаттарының сыртқы талшықтарынан дамыған. Шеміршекті балықтар тірі туады (сирек) немесе ұрықтанған жұмыртқа салады (тірідей жұмыртқа туу) . Шеміршекті балықтардың ішкі осмостық қысымы негізінен қанда еритін мочевина арқылы реттеледі. Дене қуысы сұйығының қысымы сыртқы ортаға қарағанда жоғары болады. Шеміршекті балықтар негізінен теңізде тіршілік етеді. Бұларды тұщы суға жіберсе, ішкі осмостық қысымы төмендейді де, олар тез өліп қалады. Араларында тұщы суда кездесетін түрлері бар, олар осмостық қысымын сақтау үшін өте көп мөлшерде зәр бөледі. Шеміршекті балықтардың барлығы да жыртқыштар. Бұлардың көп аулануына қарамастан, кәсіптік маңызы шамалы.

Терісі 2 қабаттан тұрады. Сыртқысы - эпидермес, көп қабатты эпителий, ал ішкі - нағыз тері қабаты дәнекер ұлпасынан түзелген. Эпидермисінде безді жасушалар көп. Шеміршекті балықтардың қабыршақты ұсақ бүртікті. Плокоидты (грекше "плакс" - тақташа, "ейдос" - пішінді) қабыршақтармен қапталған. Тақтажелбезектілерге - акулалар мен скаттаржатады. Акулалардың 350-ге жуық түрі бар. Олар мұхиттарда, теңіздерде таралған. Дене пішіндері алуан түрлі. Акулалардың ішінде адамға қауіптісі - сұр акулалар. Олардың кеңінен таралған түрі - жолақ акула. Ол мұхиттардың субтропикалық және тропикалық теңіздерде кездеседі. Скаттардың да 350-дей түрі бар. Денесі жалпақ әрі көкірек жүзбеқанаттары тұмсығымен тұтасып кеткен. Желбезек саңылаулары денесінің құрсақ жағында орналасқан. Олардың көпшілігі су түбінде тіршілік етуге бейімделген. Ең ірі түрі - манта, оның денесі көлденеңінен 6 метрге жетеді. Кейбір скаттардың денесінде электр қуатын шығаратын мүшесі болады. Тұтасбастыларға 30-дай түрлері жатады. Көпшілігі судың терең қабаттарында тіршілік етуге бейімделген. Дене пішіні ұзынша ұршық тәрізді. Терісінде қабыршақтары болмайды. Сырты қалың қабықпен қапталған ұрықтанған уылдырық шашып көбейеді. Баренц теңізінде ұзындығы 1 метрдей еуропа тұтасбасы кездеседі. Олардың көпшілік түрі теңіз түбіндегі жәндіктермен қоректенеді.

Негізгі бөлім

Тақтажелбезектілер класс тармағы (Elfsmobranchii) . Өкілі - акулалар (Selashoidei) және скаттар (Batoidei) .
Шеміршекті балықтар . Осы заманда тіршілік ететін балықтардың ішіндегі қанқасы шеміршектен тұратын қарапайым құрылысты шеміршекті балықтар. Желбезек тесіктері өзара перделермен бөлініп, денесінің сыртына ашылады. Желбезек қақпақшалары болмайды. Сыртқы қабыршақтарының құрылысы күрделі емес, плакоиды болады. Жүзу торсылдақтары болмайды. Қазіргі уақытта тақтажелбезектілерге жататын азғана топ жыртқыш шеміршекті балықтар тіршілік етуде. Олар теңіздерде таралған. Тақтажібектілерге акула мен скаттар жатады. Ғылымға акуланың шамамен 350 түрі, скаттардың 340 түрі белгілі.

Дене пішіні . Тіршілік ету тәсіліне қарай олардың денесі ұзынша ұршық тәрізді (акулада) және жалпақ сүйірленіп барып бітеді(скатда) . Шеміршекті балықтардың дене мөлшері 2 м-ден ---15-20 м дейін (китовая акула) болады, ал кейбіреулерінің салмағы 1, 5 тоннаға дейін жетеді. Ал скаттардың ұзындығы 6-7 м-ге дейін болады. Қозғалу мүшелері . Балықтардың көбі денесін қимылдату арқылы және жүзу қанаттарының жәрдемімен қозғалады. Шеміршекті балықтардың көкірегі мен құрсағында горизонталь орналасқан қос қанаттары болады. Еркектерінің құрсағындағы қос қанатының ішкі жағынан саусақ тәрізді өсінділер пайда болады, олар шағылысу қызметін атқарады. Құйрық қанатының жапырақшалары біркелкі болмай, үстіңгі жапырақшасы үлкен де, ал астыңғысы одан кіші болып келеді, сондықтан оны гетероцеркалдық құйрық қанаты деп атайды.

Тері жабындысы . Эпидермистен түзілген тері және дермадан тұрады. Сыртқы қанатының эпидермисі мүйізденбейді, өйткені оның денесінінің суға тиюінен туатын, кедергісінің үйкеліс күшін кемітетін үнемі шырыш бөліп, тұратын көптеген бір клеткалы бездері болады. Көптеген балықтардың денесін құрылысы жағынан әртүрлі болып келетін қабыршақтар жауып жатады. Акула мен Скаттарда бұл қабыршақтар өте қарапайым құрылысты плакоидты болады.

Қаңқасы . Шеміршекті балықтард ың қаңқасы өмір бойы шеміршекті болады. Қаңқасы омыртқа жотасынан және құйрық омыртқалары деп екіге бөледі. Омыртқаларға бекінген қабырғалары дене қуысын, үстіңгі және бүйір жағынан қоршап тұрады. Бас сүйегі ми сауытынан, сезім мүшелерінен тұрады. Басының тұмсық жағында - рострум деп аталатын өсінді болады. Сондықтан ауыз, басының астынғы жағында көлденең саңылау түрінде орналасқан. Қанаттары бір жақ ұшымен белдеу бөліміне бекісе, екінші ұшы денесінің сыртында болады. Балықтардын құйрық және дене бұлшық еттері метемерлі құрылыты болып келеді. Олар миосепта арқылы бірнеше ссегменттерге (бөлшектерге) бөінеді. Басында, жүзу қанаттарында, белдеулерінде басқа бұлшық еттер орналасқан.

Нерв жүйесі . Балықтардың орталық нерв жүйесі ми мен жұлыннан құралады. Олардың миы басқа басқа омыртқалыларға қарағанда, кемірек жетілген. Ол алдыңғы, ортаңғы, аралық, мишық және сопақша мидан тұрады. Бас миының барлық бөлімдері үлкейген, олардың құрылысы үлкейген және химиялық тітіркендіргішті қабылдайды. Шеміршекті балықтардың тез қимылдауларына, жүзуіне байланысты тепе - теңдік жағдайын сақтау мақсатында олардың көлемі үлкейген. Сонымен бірге жұлынның да құрылыс күрделенген.

Сезім мүшелері . Суда тіршілік етуіне байланыстытүрлі тітіркендіргішті қабылдауға бейімделген. Көздері сыртқы жалпақ мөлдір қабықпен көз алмасынан тұрады, қабағы болмайды. Алыстан көруі нашар шеміршекті балықтар заттың түсін айыра алмайды. Есту мүшесі ішкі құлақтан ғана тұрады. Оның үш жарты шеңберлі каналдары болады. Иіс сезу мүшесінің қызметін жұп иіс сезу шұңқырлары атқарады. Бүйір сызығы айқын байқалады. Бүйір сызықтар балыққа жүзген кезде, оның жолында кездесетін заттардың пайда болатын судың болмашы тербелісін қабылдауға мүмкіндік береді. Осы бүйір сызықтарының арқасында балық су ағысының бағытын сезеді, жолында кездескен кедергілерді көрмей-ақ айналып өтеді.

Қан айналу жүйесі . Балықтардың барлығында да қан айналу жүйесі ланцетниктердікіне ұқсас. Барлық балықтарда, бір қан айналым шеңбері болады. Сондықтан жүрек арқылы тек вена қандары ғана өтеді. Шеміршекті балықтардың жүрегі екі камерадан: жүрекше мен қарыншадан тұрады. Жүрекшеге вена қаны құйылатын веноздық қуыс жалғасады. Қарыншаға артериялдық конус жалғасады. Артерия қаны жүрекке соқпай, денеге тікелей желбезектен тараралады. Қан қантамырларымен өте жай қозғалады және оттегіне онша бай болмайды. Тотығу процесі тым нашар өтеді. Сондықтан да балықтың денесінің температурасы жоғары болмайды., өзін қоршаған ортаның температурасынан сәл ғана артып түседі. Суық суда балық денесінің температурасы төмендейді, ал жылы суда-көтеріледі. Балықтарда қан жасайтын мүше көкбауыр бар. Көкбауырда және сол сияқты бауыр ұлпаларында эритроциттер, лейкоциттер және тромбоциттер жасалады.

Тыныс алу жүйесі . Шеміршекті балықтар акула мен скаттарда, т. б желбезек перделерімен бөлінііп, екінші ұшы денесінің сыртына ашылады. Шеміршекті балықтарда желбезек қақпақтары жоқ. Желбезек перделерінің алдынғы және орналасқан, ондағы өте көп қан тамырлары орналасқан. Газ алмасуы тездетеді. Скаттарда желбезек тесіктері бауыр жағында орналасқан. Желбезектерге су тек бүріккіштер арқылы ғана кіреді. Оларда газ алмасу көбіне тері арқылы да болады. Акулаларда жоғарыда айтылған 5-7 желбезек тесіктерінен басқа, көзінің арт жағында жұтқыншақпен жалғасатын екі тесікті көруге болады. Оларды бүріккіштер деп атайды.

Зәр шығару жүйесі . Зәр шығару қызметін мезонефрос деп аталатын алғашқы бүйрек атқарады. Бүйректерден шыққан зәр заты қос волъфров каналшалары арқылы клоакаға келіп құйылады. Асқорыту жүйесі. Шеміршекті балықтардың ауыз қуысын қоршап тұратын жақтарында ірі тістері болады. Сондықтан шеміршекті балықтардың көпшілігі жыртқыштар. Олардың ішектері, сүйектері балықтармен салыстырғанда қысқа болады.

Көбеюі . Балық дара жынысты, бірақ сирек болса да қос жыныстыларда (гермафродиттер) кездеседі ( теңіз алабұғасы) . Шеміршекті балықтарда акулаларда, скаттарда бекірелерде аналық жыныс бездері жұп болады. Олар бауыр жағындағы қысына түседі, содан кейін одан уылдырық түтіктерінің шұңқырына түседі. Демек, жұмыртқа клеткалары уылдырық түтіктерімен тікелей жалғаспайды. Уылдырық түтіктері бірден клокаға ашылады. Ұрықтану іште өтеді. Акула мен скаттарда ұрықтану ұрғашы балықтардың жыныс жолдарында болады. Спермалар (шаует) ұрғашы балықтың жыныс мүшесіне еркек балықтың ерекше жаратылған қосалқы (копулятивный аппарат) мүшесі арқылы енгізіледі.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.