Қазақстан Республикасының салық құқығының негіздері. Қазақстан Республикасының банк құқығының жалпы сипаттамасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының салық құқығының негіздері. Қазақстан Республикасының банк құқығының жалпы сипаттамасы

1991 жылға дейін, яғни КСРО ыдырағанға дейін елде көбінесе экономиканы басқарудың әміршіл-әкімшіл жүйесіне, бағаларға қатаң мемлекеттік реттеуге сәйкес келетін салық жүйесі қызмет етті. Бюджеттің басты кіріс көздерінің бірі болған айналым салығы тіркелген бөлшек сауда және көтерме сатып алу бағаларын қолдануға және мемлекетті реттеп отыруға бағытталған болатын. Қазақстан егемендікке ие болғаннан кейін 1991-1995 жылдары қабылданған бірқатар заңдарға сәйкес республикада жаңа салық жүйесі қалыптасты.

1991 жылғы желтоқсанның 25-інен бастап біздің елімізде салық жүйесі жұмыс істей бастады. Ол Қазақстан Республикасындағы салық жүйесі туралы заңға негізделді. Бұл заң салық жүйесін құрудың қағидаттарын, салықтар мен алымдардың түрлерін, олардың бюджетке түсу тәртібін белгіленген алғашқы құжат еді.Осы заңға сәйкес Қазақстанда 1992 жылға қаңтардың 1-нен бастап 13 жалпы мемлекеттік салық,18 жергілікті салықтар мен алымдар енгізді.

Қазақстан Республикасының Үкіметі 1995 жылдың басында салық реформасының ұзақ мерзімді тұжырымдамасын қабылдап, онда еліміздің салық жүйесі мен салық заңнамасын бірте-бірте халықаралық салық салу қағидаттарына сәйкестендіру көзделді. Осыған байланысты Салық және бюджетке төленетін басқада міндетті төлемдер туралы1995 жылғы сәуірдің 24-інде Қазақстан Республикасы Президентінің заң күші бар жарлығы шықты. Енді бұрынғы 42 салықтар мен алымдар едәуір қысқартылып, олардың саны небәрі 11 болып қалды.

Қазақстан Республикасы Президентінің 1995 жылғы сәуірдің 24-індегі заң күші бар жарлығы Қазақстан Республикасының 1999 жылғы шілденің 16-сындағы № 440-1 заңына сәйкес заң мәртебесін алды. Осы уақыт аралықтарында Президент жарлықтарымен және Қазақстан Республикасының заңдарымен бұл заңға өзгертулер мен толықтырулар еңгізіледі. Қазақстан Республикасы Конституциясының 35 - бабында: заңды түрде белгіленген салықтарды, алымдарды және өзге де міндетті төлемдерді төлеу әркімнің бұрышы әрі міндеті болып табылады, - жазылған.

----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Қазақстан Республикасының қазіргі салық жүйесі

1995 жылдың 24 сәуірінде қабылданған ҚР Президентінің Салықтар және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер туралы заң күші бар жарлығы салық жүйесіне оңтайлы өзгерістер енгізді. Олардың қатарына қолданылып келген салықтар мен салықтар мен алымдар санының 46-дан 11-ге қысқартылуы, салық салу принциптерінің дүниежүзілік тәжірибеге сай өзгертілуі, халықаралық салық салу тәртібінің енгізілуі, салықтардың нышанына, белгілеріне қарай топталуы, сонымен қатар бұл құжаттың көптеген заңдармен тығыз байланыстылығы, салықтық әкімшіліктің жаңа ережелерінің енгізілуі салық жүйесіндегі басқа да түбегейлі өзгерістер жатады. Әрине мемлекттің нарықтық экономикалық қатынас талабына сай дамуы жағдайында салық жүйесінің бір орында, өзгеріссіз қалуы мүмкін емес. Алайда қысқа уақыт аралығында қабылданған шексіз өзгерістер мен толықтырулардың енгізілуі нәтижесі оның әлі де болса жетілмегендігін көрсетеді.

Бүгінгі күні республикада салық заңдарының барлық негізгі кемшіліктері ескерілген, әрі жетілдірілген жаңа Салық кодексі дайындалып, 2001 жылдың 12 маусымында қабылданды.

Уақыт ағымының әсеріне, заман талабына сай қабылданған Салық кодексінде келесідей мәселелерді шешуге басты назар аударылған.

Біріншіден , барлық шаруашылық субъектілеріне салықтандырудың тең жағдайын жасау.

Екіншіден , кейбір жекелеген категориядағы салық төлеушілерге берілген жеңілдіктерді жою арқылы салық жүктемесін жеңілдету.

Үшіншіден , салық заңдылығы жөніндегі барлық ережелер мен нормаларды тікелей қызмет ететін заң мөлшерінде біріктіру.

Төртіншіден, салық заңдылығының тұрақтылығын қамтамасыз ету.

Әрине, салық заңдылығында өзгерістер мен толықтырулар болашақта да жүргізіліп отырылады. Өйткені экономикалық қарым-қатынастар бір орында тұрып қалмайды, ол жаңа даму сатысына көшкен сайын салық заңдылығының да сол экономикалық саясатқа сай өзгертіліп отыруы керек. Сондықтан өзгерістің енгізілуі де заңды. Бірақ, кодекс бойынша енді жаңадан енгізілген өзгерістер жылына бір рет енгізілуі тиіс. Енгізілген өзгерістер келесі жаңа жылдың басынан бастап күшіне енеді. Бұл ереже біржағынан салық төлеушілерге жаңа енгізулерге алдын ала дайындалып, операциялар мен қаржы шешімдерін жоспарлауға мүмкіндік берсе, екінші жағынан салық қызметкерлерінің жұмысын жеделдетуге және жеңілдетуге көп әсерін тигізеді.

Салық кодексі 2002 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енді. Ол салық салудың ойластырылған құқықтық негізін құрудың түпкілікті міндетін шешуге бағытталған.
Салықтар дегеніміз - жалпы мемлекеттік қажеттіліктерді қанағаттандыру
мақсатында, мемлекеттің жоғары өкілді органы қабылдаған нормативтік кесімнің
негізінде, сондай-ақ заңда белгіленген мөлшерде және уақытта, заңды және жеке
тұлғалардан міндетті түрде қайтарылмайтын және ақысыз негізде бюджетке
алынатын ақшалай төлемдер. Ал алымдар, төлемақылар мен баждар заңды және
жеке тұлғаларға көрсеткен белгілі бір қызметтері үшін мемлекеттік өкілетті
органдардың алатын төлемдері.
Мемлекет біржақты тәртіппен заң жүзінде белгілеген, белгілі бір мөлшерде
жүргізілетін, қайтарымсыз және өтеусіз сипатта болатын, бюджетке төленетін міндетті
ақшалай төлемдер;
Жалпы авторлардың көпшілігі салық элементтерін екі топқа топтастырады:
Негізгі- яғни оларсыз салық мехынизмі мүлдем өмір сүре алмайтындары (салық
төлеушілер, слық объектісі, салық ставкасы);
Қосымша - салықтық механизмінің ерекшеліктерін ашып көрсететтіндер, яғни, салық
салудағы жеңілдіктер, салықты есептеудің ерекшеліктері, салықтардың түсу көзін анықтау
(бюджет немесе өзге де қор), салықты аударудың мерзімі немесе кезеңі.
Жеке жеке тоқталып кетик. Субъект бұл салықты төлейтін тұлға. Сонымен қатар
салық төлеу қатынасына қатысушы тұлғалар. Бұл орайда ...
Участниками отношений, регулируемых законодательством о налогах и сборах,
являются:
1) организации и физические лица, признаваемые в соответствии с законодательством
РК налогоплательщиками или плательщиками сборов;
2) организации и физические лица, признаваемые в соответствии с законодательством
РК налоговыми агентами;
3) Министерство финансов РК и др. субъекты.
Салық объектісі - бұл бұл салық неге байланысты салынса, сол. Худяков пен Карагусова
салық барлығына салынады деп есептейді. Яғни ол сатушы мен сатып алушыдан,
тауарлармен қызмет түрлерінен, компаниялар мен өндірушілерден, табыс көзі мен шығын
көзінен алынуы мүмкін. Құқықтық тұрғыда салық объектісі- бұл салықтық міндеттеменің
туындауына негіз болатын құқықтық факиті.
Салық объектісімиен салық салу пәні өте тығыз. Салық пәні салық объектісінің заттай
көрінісі. Мысалы көлік салығының объектісі көлік құралына ие болу қфактісі қарастырылса салық
салу пәнін сол көліктің өзі құрайды.
Салық салу нормасы - салықтық төлемнің мөлшерін (размер) анықтатын салық салу көлемі.
Яғни, ... ..
Салық салу бірлігі - яғни салық салу базасын анықтауға мүмкіндік беретін өлшем, Мысалы,
автокөлік салығы көліктің қозғауышының күштілігіне байланысты, жер салығында салық салу
бірлігін жердің 1 га қарастырылады. Яғни оның нарықтық құны.
Салық салу ставкасы - салық салу бірлігіне қатысты салық көлемі. Яғни мысалы табыс
салығында 10 пайыз десек әркімде салық сомасы әртүрлі. Себебі еңбек ақысының көлемі әртүрлі.
Салық салу әдісі- салық базасының өсуіне қарай салық ставкасын қолдану тәртібі
қарасытырлады. Негізгі әдістер ретінде теңдей салық салу әдісі, пропорционалды салық салу
әдісі, прегрессивті және регрессивті әдістер қарастырылады. Түсіндір
Салықты төлеу тәртібі- салық салу пәніннің салық төлеушіден мемлекетке өтуінінң заңмен
белгіленген ережесі. Ол өз кезегінде салық салудың әдістерін, мерзімін және нысанын қамтиды.
Саылқ салу әдісі - салық төлеушінің салық салу пәнін мемлекетке беру процедурасы.
Бұл ретте салықты төлеу әдісі өздігінен(ерікті) және мәжбірлі болып бөлінелді.
Өздігінен төлеу:
-Декларация бойынша
- Патетнт арқылы
- Немесе салықты жеке дапра төлеу арқылы жүзеге асырылады.
Мәжбірлі төлеук:
- Салықты төлем көзінен ұстау;
- Салықты уведомление негізінде төлеу;
- Салық төлеуден жалтарған тұлғаларға мәжбірлі алу.
Екінші топта салықтық жеңілдіктер деген ұғым бар. Бұл салық төлеушілерді салық
төлеу ауыртпалығынан босату немесе оны жеңілдету болып табылады.
Салық түрлері
Жаңа Салық кодексіндегі салықтардың, салық сипатындағы алымдардың тізбесі мыналарды құрайды:

Салықтар:

Корпорациялық табыс салығы
Жеке табыс салығы
Қосылған құнға салынатын салық
Акциздер
Жер қойнауын пайдаланушылардың салықтары мен арнаулы төлемдері
Экспортқа шығарылатын шикі мұнайға салынатын рента салығы
Әлеуметтік салық
Жер салығы
Көлік құралдарына салынатын салық
Мүлік салығы
ҚР жасалған келісім-шарттары бойынша өнімді бөлу жөніндегі үлесі
Функции налогов выявляют их социально-экономическую сущность, внутреннее
содержание. Функции налогов:
:: фискальная;
:: контрольная;
:: распределительная.
Фискальная функция -- основная, характерная изначально
для всех государств. С ее помощью образуются государственные денежные фонды, т.е.
Данная функция неотделима от фискальной и находится с ней в тесной взаимосвязи. Расширение налогового метода в мобилизации для государства национального дохода вызывает постоянное соприкосновение налогов с участниками процесса производства, что обеспечивает ему реальные возможности влиять на экономику страны, на все стадии воспроизводства.
Стимулирующая функция налогов реализуется через систему льгот, исключений, преференций, увязываемых с льготообразующими признаками объекта налогообложения.
Она проявляется в изменении объекта обложения, уменьшении налогооблагаемой базы, понижении налоговой ставки.
Салық салу процесінде нақтылы салық төлеуші орындауға тиіс салықтық міндеттемелер салықтық заң актілерінде белгі ленген әрбір салықтың құрамдас бөліктерінің жиынтығы - салық элементтері арқылы айқындалады. Салық элементтері салықтық міндеттемелердің элемент терінде толық әрі сапалы көрініс тапқан жағдайда салық жүйесінің фискальдық және реттеуші қабілеті күшейе түседі. Салық элементтеріне: салық субъектісі; салық объектісі; салық базасы; салық базасын есепке алу тәртібі; салық ставкасы; салық салу бірлігі; салық заты; салықтық кезең; салықты есептеу тәртібі; салықты төлеу мерзімі; салықтық төлеу тәсілі мен тәртібі; есеп беру кезеңі; салық жеңілдіктері мен преференциялары; салықтық құқыұқ бұзушылық үшін жауапкершілік жатады. Салықтар - өте көп қырлы, мемлекеттің даму кезеңдері өзгерген сайын нақтыландырылатын, ұдайы жүзеге асырыла-тын міндетті ақшалай төлем болып табылады.
Салықтардың функциялары экономикалық табиғаты мен заңи мән-жайына қарай мемлекет кірісін бөлу және қайта бөлу құралы сипатында мемлекеттің салықтық қызметінің негізгі бағыттарында пайдаланылатын салықтардың тек өзіне тән эко номикалық-құқықтық қасиеттері ретінде көрініс табады.
Экономиканың қазіргі даму мүмкіндіктерін есепке ала отырып мемлекеттік қажеттіліктерге сай айқындалған салықтардың функциялары мемлекет белгілеген бағыт бойынша іске асырылады. Экономикалык категория ретінде салықтың функцияларына: фискальдық функцияны; бөлуші функцияны; реттеуші функцияны; бақылаушы функцияны; жеңілдік беруші функцияны жатқызуға болады. 3 Салықтарды топтастыру олардың айырмашылықтары мен ұқсастықтарын белгілеуге септігін тигізеді, саны жағынан ша- малы топтарға бөлу арқылы олардың ғылыми зерделенілуін және практикада қолданылуын жеңілдетуді кездейді. Салықтарды топтастырудың кейбір негіздеріне: алыну тәсілдері бойынша; салық салу субъектілері бойынша; салық салу объектілері бойынша; кірісіне салықтық, түсімдер (төлемдер) есептелінетін бюджет деңгейі бойынша;салықты енгізудің мақсат-бағдары бойынша; салықтық түсімдерге деген салықтық құқықтарын пайдалану ауқымы бойынша; салықтық төлемдерді төлеу көздері бойынша сияқты принциптер жатады. Мәселен, салық салу субъектілері бойынша: заңды тұл- ғалардан алынатын салықтар; жеке тұлғалардан алынатын са- лықтар; салықтық түсімдерге деген салықтық құқықтарын пайдалану деңгейі бойынша: өздеріне тұрақты берілген (бекітілген) салықтар; бөліктерге (сомаларға, проценттерге) бөлу арқылы белгіленетін (берілетін) реттеуші салықтар болып бөлінеді. Салықтардың мән-жайларына байланысты: тікелей және жанама салықтар; тұрақты бекітілген жөне реттеуші салықтар; мемлекеттік деңгейдегі және жергілікті аумақтардағы салықтар; жалпы және мақсатты салықтар; ұдайы алынатын және біржолғы салықтар сияқты түрлері болады.
Салықтардың қалыптасқан түрдегі үш функциясы бар:
1. Фискалдық - салықтардың және басқа да міндетті төлемдердің бюджетке толығымен және уақытылы мерзімде түсіп отыруын қамтамасыз етеді.
2. Қайта бөлу - әртүрлі шаруашылық субъектілерінің табыстарының белгілі бөлігін мемлекет пайдасына қайта бөлу қызметі.
3. Салықтық реттеу - салық нарықтарының мөлшерін өзгерту, салық түрлерін азайту және негізделген салық жеңілдіктерін енгізу арқылы немесе ынталандыру функциясы.
Салық қызметі деп мемлекет қазынасын қалыптастыру мақсатында жүзеге асырылатын мемлекеттік қызметті айтады. Бұл қызмет салықтарды және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдерді белгілеу, оларды мемлекет кірісіне алу, салықтық реттеу және бақылау арқылы атқарылады.
Салықтық құқықтың дерек көздері болып 2001 жылдың маусымының 12 жұлдызында қабылданған Қазақстан Республикасының Салық кодексі, салық мәселері жөнінде қабылданған Қазақстан Үкіметінің қаулылары және т. б. есептеледі.
Төменде салықтардың әрқайсысына қысқаша жеке тоқталып, қарастыра отырып жалпы
сипаттамасын береміз.
55-бап. Салықтың және бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдердің түрлері
1. Қазақстан Республикасында мынадай:
1) салықтар:
корпоративтік табыс салығы;
жеке табыс салығы;
қосылған құн салығы;
акциздер;
экспортқа рента салығы;
жер қойнауын пайдаланушылардың арнаулы төлемдері мен салықтары;
әлеуметтік салық;
көлік құралы салығы;
жер салығы;
мүлік салығы;
ойын бизнесі салығы;
тіркелген салық;
бірыңғай жер салығы;
2) бюджетке төленетін басқа да міндетті төлемдер:
мемлекеттік баж;
алымдар;
Қазақстан Республикасына шетелдік жұмыс күшін тартуға рұқсатты бергені және (немесе) ұзартқаны үшін алымдар; тіркеу алымдары; автокөлік құралының Қазақстан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.