Табиғи жайылымдар, ауыспалы жайылымдар. Табиғи жайылымның өнімділігін арттыру жолдары

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық техникалық университеті

Ветеринарлық медицина және мал шаруашылығы институты

Қарастырылатын сұрақтар:

Өзіндік жұмыс бойынша

1. Табиғи жайылымдар, ауыспалы жайылымдар.

2. Табиғи жайылымның өнімділігін арттыру жолдары.

3. Шабындық мерзімін ұйымдастыру

Жайылымның маңызы

Қазақстанда мал шаруашылығын қарқынды өркендетуде жай- млым мен шабындықтың маңызы өте зор. Жаз кезінде мал жайы- пымнан 60%-ға дейін азықтық өлшем және шамамен 70%-ға дейін қорытылатын протеин қабылдайды. Орманды-далалық аймақта жайылым кезеңі 160-200 тәулік, далалық аймақта-180-220, шөлейт ліімақта 220-280 тәулік және шөл аймақта барлық мал жайылым- дықта жыл бойы бағылады. Қазақстан бойынша жайылымдықты пайдалану кезеңі орташа жарты жылдан астам. Жайылымдық шөптің қоректілік бағасы өте жоғары. Табиғи жайылымнан алынатын сапасы орташа азықтың 100 кг құрғақ чатында 65 а. е. және шамамен 6, 5 кг қорытылатын ақзат бар. Ал құнарлы жайылымдықтардың, әсіресе екпе астықты-бұршақты шоп қоспасының 100 кг құрғақ затында 10 кг-нан жоғары қоры- тылатын ақзат және 100 кг дейін а. ө. бар. Яғни құнарлығы жағы- ііан мұндай жайылымдық азық сұлыға жақындайды (А. Г. Андреев, 1987, Р. И. Тоомре, 1990 т. б. ) . Жайылымдық шөпте жақсы дайын- далған пішенге қарағанда қоректік заттар 1, 5 есеге дейін жоғары болатынын көптеген зерттеулер көрсетті (Ю. К. Олль, 1958ж. ) . Оның себебі көк шөпте кептіру кезінде қоректік заттардың (көмірсуы, амидтер, ақзаттар) азаюында. Сонымен қатар кептірі- лген шөп мал организмінде көк шөпке қарағанда 15-20% нашар қорытылады. Пішенге қарағанда жайылымдық көк шөпте каротин (прови- тамин А) мөлшері шамамен 10 есеге дейін көп сақталады. Және де көк азықта Д, С, Е витаминдері жоғары. Жайылымдықты тиімді пайдаланған кезде өнімі мен азықтық қоректік бағасы қатты көтеріледі, нәтижесінде онда бағылатын малдан алған өнімдер (ет, сүт, жүн т. б. ) жоғарылайды. Өзен алқ- аптары мен таулы аудандарда орналасқан жайылымдарда бағылған сиырлардың сүттілігі тәулігіне 14-16 кг дейін көтерілген. ГІаи лодар облысында Октябрьдің 25 жылдығы атындағы тәжіриГк' шаруашылыгында құргақ далалық аймақта табигн және екпе жа йылымдарды бірге тиімді етіп пайдаланғанда өгізшелердің (сал мағы 250 кг) тәуліктік ет қосуы орта есеппен 900 г. болған. Жайылым азығының сапасының мал өнімін жоғарлатудың әсерін Франция ғалымы А. Вуазэннің (1959) зерттеулерінен до көруге болады: жоғары сапалы жайылымда (астықты-бұршақгі. і шоп) сауын сиырлар 13, 3 кг (құрғақ массасы) дейін азық жегенді1 тәуліктің сүт беруі 21 кг болса, сапасы орташа жайылымнан тек 5 кг ғана сүт сауылған, ал сапасы нашар жайылым малдың тірі жүруін ғана қамтамасыз етуге ғана жараған. Тағы да айта кететін жайт: жайылымда бағылған малдың бар лық потенңиалдық мүмкіндіктері толығымен ашылады. Жайы лымда бағылған мал ауа райының қолайсыз жағдайларына төзімді, қысқы кезеңге жақсы шыдайды, организмі ауру-сырқауларға ач шалдығады және де жас төлдер жақсы өсіп, дамиды.

Табиғи және мәдени жайылымдардың мал жайылымдық ма- ңызын көрсете отырып, оның тиімді пайдалану әдістерінің де өте актуальды екенін атап өтуге болады. Жайылымды мал жаюға тиімді пайдаланған жағдайда оның түсімі айтарлықтай көтері- леді. Мысалы жайылымда малды қоршаулар арқылы баққанда бір жерге бағылатын мал басын 20-35% көбейтуге болады, ал тиімді пайдаланудың барлық жүйелерін қолданғанда (малға шөпті дүрыс жегізу, уақытында күтіп, баптау, ауыспалы жайылым енг- ізу, қоршауларда бағу және т. б. ) табиғи жайылымдықтың жалпы өнімі 2-3 есеге көтеріледі екен. Қазақстанның аймақтарында кез- десетін негізгі табиғи жайылым топтарына тоқталайық. Орманды-далалық аймақтағы жайылым топтарының мал азықтық өнімділігі ерте көктемнен жаз ортасына дейін көтері- леді. Оларды мамырдың аяқ кезінен бастап, қазан айына дейін пайдаланады. Күзге қарай жайылым өнімділігі төмендейді. Күздің аяғында ауа райының бұзылуына байланысты жайылымға мал бағу қиындықтар туғызады. Бұл аймақта қарқынды мал бағу ке- зеңі 165 күндей. Көктемде және күзде жайылымдық азықтың жетіспеуі егістіктен алынатын азықпен толықтырылады. Және де бұл жерлерде қысқы мал азыгын (пішен, пішендеме, сүрлем жөне т. б. ) дайындауға да көп көңіл бөлінуі тиісті.

Шөлейт аймақта жайылымның азықтық потенңиалы пайда- папу кезеңінде былай болінеді - көктемде негізгі мал азығы эфе- мсрлер (мортық, баданалы қоңырбас, шытыршық, шөлдік қияқ, гркекшоп т. б. ), жазда - сораңды өсімдіктер (әртүрлі сораңдар, қараматау, көкпектер, теріскен т. б. ) .

Жазғы жайылымдардың кейбір кемшіліктері малды тауға (жай- иауға айдаумен толықтырылады. Яғни бүл жерлерде жайылым- дарды табиғи жасыл конвейер ретінде пайдаланады (мысалы Бет- иақцала оңірінде) . Бүл аймақта жайылымдық кезең сәуірдің басында басталып, қарашаның аяғында бітеді.

Шөлейт аймақта жайылым кезеңінің үзақтығы 220-240 күнге дейін созылады. Қыстық азықтың аз дайындалуына байланысты көбінесе жай- ылымдық кезең одан көпке созылуы мүмкін. Шөл аймақта жайылымдық жердің ең жоғарғы өнімі көктемде •фемерліеркекшөпті жайылымдар бойынша қалыптасады. Жаз- гы жайылымдарға негізінен жусан, жүзгін, изен, теріскен оскен жерлер және өсімдіктерге бай өзен алқаптары мен көлтабандар жатады.

Күзгі жайылымдардың азықтық қоры көктем кезеңш дей. Ауа райы қолайлы жылдары эфемерлер мен эфемероидтпр белсенділік танытады, бетегебоздар жақсы дамиды, жайылшмдіі өсімдік құрамы кобейеді, осімдік биіктігі артады, өсімдік жамыл ғысы толықтай біріккен және шөптесін маусымға дейін жасі. ш болып тұрады. Осындай жылдары кейбір жайылымдарды шомкг шабуға болады. Бұл жерлерде негізгі осімдіктер- изен, теріскпі, мортық, ақ жусан, еркекшөп және т. б.

Тау жайылымдарында мал азығының жоғары өнімдсрі көктемнен жаз ортасына дейін қалыптасады. Бұл жерде жоғары өнімді мал азықтық шөптерді (атқонақ, жима тарғақ, қылтықсы і арпабас, жатаған бидайық, беде, кобрезия және т. б. ) пайдалаің кезеңі қысқа-жаз басталғаннан күз басталғанға дейін ғана. Тау жайылымдарын басқа кезеңдерде пайлануға климат жағдайлары на, жер бедеріне байланысты мүмкіншіліктер жоқ

Шабындық - жаз бойы өсуге бейімделген шөптесін өсімдіктер биогеоценозы. Табиғи Шабындық орташа ылғалдылық жағдайында дамитын көп жылдық мезофиттік шөптесін өсімдіктердің өсуіне қолайлы жерлерде болады