Еңбек нарығының негізгі құрамдастары және олардың өзара әрекеттесу тетігі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Жоспары
Кіріспе:
I.КӘСІПОРЫНДАҒЫ ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫНЫҢ МАҢЫЗЫ МЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
І1.1.Еңбек- нарығының мәні
1.2. Еңбек нарығының негізгі құрамдастары және олардың өзара әрекеттесу тетігі

1.3.Еңбек нарығының қазіргі түрлері мен үлгілері

II ЕҢБЕК ТИІМДІЛІГІН АРТТЫРУ ШАРАЛАРЫ

II ЕҢБЕК МӨЛШЕРІН АНЫҚТАУ ӘДІСТЕРІ

2.1. Еңбек қарқындылығының басқа экономикалық санаттармен және көрсеткіштермен өзара байланысы

2.2. Еңбек қарқындылығын тұрақтандыру факторлары

2.3. Еңбек қарқындылығын өлшеу әдістері

2.4. Жұмыс үдерісінің тиімділігіне әсер ететін факторлар

Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Еңбек ресурстары- халықтың еңбектік әлеуеті, ел халқының шаруашылық саласында жұмыс істеуге қажетті білім деңгейі бар, дене күші толысқан және дені сау бөлігі, елдің экономикалық әлеуетінің маңызды элементі. Еңбек ресурстарының өлшемі халықтың санына, оның өсіп өнуінің режиміне, демографиялық құрылымына байланысты барлық демографиялық процестерінің қарқындылығына сәйкес болады.
Қазақстанда оған I және II топтағы мүгедектерден басқа барлық еңбек жасындағы адамдар (16-63 жастағы ерлер, 16-63 жастағы әйелдер) және жеңілдік жағдайда жасы бойынша зейнетақы алатын зейнеткерлер, еңбек жасынан жоғары және төмен тұрған жұмыс істейтін адамдар жатады. Қазіргі кезде кәсіпорындарың тиімді қызмет етуі кәсіпорындарда қызмет істейтін адамдармен тікелей байланысты.
Кәсіпорындардың қажетті еңбек ресурстарымен қамтамасыз етілуі, олардың рационалды қолданылуы еңбек өнімділігінің жоғары деңгейі өнім көлемінің өсуімен кәсіпорындардың тиімділігін арттыруға әсерін тигізеді. Кәсіпорынның кадрлары мен еңбек ресурстары- бұл кәсіп орында орналасқан және жұмысқа қабылданған тізімдегі әртүрлі профессионалды квалификациялы топтағы жұмысшылшардың жиынтығы. Жұмыс күші бұл адамның дене және ой қабілеттілігінің жиынтығы, оның жұмысқа деген алғырлығы деп түсіндіріледі. Кәсіпорынға еңбек ресурстарын тартуда еңбек нарығы белгілі бір рөл ойнайды.
Еңбек нарығы- бұл жұмыс берушілер мен жалдамалы жұмысшыларды және елдегі шаруашылықты реттеуде негізгі функцияларды атқаратын жұмыс күші қозғалысының өзара байланысқан динамикалық жүйесі. Еңбек нарқының негізгі мақсаты- еңбек ресурстарын жұмыспен тиімді және нәтижелі қамту. Қоғамдық өндірісті қарқындандыру, оның экономикалық тиімділігі мен өнім сапасының артуы кәсіпорындағы еңбек ұжымдарының инициативиасының максималды өсуіне әкеледі. Қазіргі экономиканың даму этапында өндіріс процесіндегі еңбекті қолданудағы өзгерістер өткен кезеңнің шешімдерімен салыстырылады. Кәсіпорындағы еңбекті қолданудағы негізгі көрсеткіштер жұмыс күшін пайдалану. Жұмыс уақыты, еңбек өнімділігі, еңбекақы төлемдерінің салыстырмалы көрсеткіштері. I.КӘСІПОРЫНДАҒЫ ЕҢБЕК РЕСУРСТАРЫНЫҢ МАҢЫЗЫ МЕН ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

1.1.Еңбек нарығының мәні

Еңбек - бұл тауар өндіру, қызмет көрсету кезінде пайдаланылатын, адамдардың дене күші мен ойлау қабілеттерін және сол қабілеттерді іске асыратын үдерісті білдіретін термин. Еңбек нарығы жұмыскерді өндіріс құралдарынан, ең бастысы жерден айыру кезінде пайда болады. Алайда, ол заң түрінде еркін болғанымен, өндіріс құралдарынсыз өмір сүруге қаражатсыз қалады. Аштан өліп қалмау үшін ол өзінің еңбекке қабілеттілігін немесе жұмыс күшін сатуға мәжбүр болды. Осылайша нарыққа жаңа атау берген жаңа тауар пайда болды.
Жұмыс күші - бұл еңбекке деген қабілеттілік; еңбек- адамның қажеттілігін қанағаттандыратын, табиғат затын өнімге айналдыруға бағытталған мақсатты қызмет. Еңбектік қызмет- бұл термин еңбек терминіне жақын, алайда қызметтің бұл түрі қажеттілікті жүзеге асыру барысында қолданылатынын көрсетеді, яғни игілікті заттай түрде емес, қызмет түрінде, мысалы: оқу, ем алу, көлік, тұрмыстық қызмет көрсету және т.б. түрінде көрінеді. Еңбек ресурстары-бұл еңбекті жүзеге асыру үшін дене күші және рухани қабілеттерге ие болатын халықтың бір бөлігі. 2018 жылдың бірінші қаңтарынан бастап, нәзік жандардың зейнетке шығу жасы 6 айға ұлғаяды. Тіпті бұл үрдіс жүйелі түрде жыл сайын іске асатын болады.
Ал 1960 жылы 1шілде мен 31 желтоқсан аралығанда туғандар 2019 жылы зейнетке 59 жасында шығады. Дәл осылай 2027 жылға дейін жарты жылдан қосылып, осы жылы ерлер мен әйелдер де 63 жастан зейнетке шығады.
Қазіргі кезде адам көптеген қабілеттерге ие бола отырып, еңбек үдерісінде олардың барлығын қолдана бермейді. Еңбек нарығы, біріншіден, еңбек күшіне сұранысымен, екіншіден адам қабілеттерінің бір бөлігін қолданумен, үшіншіден жұмыс күшін қолдану уақытымен, төртіншіден жаңа пайда болған құнды қайта бөлумен байланысты әлеуметтік еңбектің қатынастарын көрсетеді. Тек осы жағдайда ғана еңбек нарығы, еңбек ресурстарының, нарығы, еңбек қызметтерінің нарығы, жұмыскер күшінің нарығы терминдерін синоним өзара тең ұғымдар ретінде пайдалануға болады.
Егер нақтырақ айтар болсақ, онда еңбек нарығы ұғымы жұмыс күшін пайдалану құқығын белгілі бір уақытқа жұмыс берушіге берумен, еңбекақы көлемін, жұмыс күнінің ұзақтығын, еңбек жағдайын, төленетін демалыс ұзақтығын, ауру немесе мүгедектік алу жағдайында өтелім көлемін анықтаумен, өндірісті белгілі бір уақытқа тоқтатумен байланысты әлеуметтік еңбектің қатынастарын көрсетеді.
Сонымен қатар нарық ұғымына оны өткізу тетігі жатады, ол сұраныс-ұсыныс үлгісі түрінде болып, бағалары өзгеріп тұратын ақпараттар мен бәсекелестік негізінде қызмет істейді.
Сонымен, еңбек нарығы- бұл жұмыс күшін пайдану мен жалға алу шарттары бойынша сатып алушы мен сатушы арасындағы әлеуметтік еңбек қатынастарының жиынтығы. Аталған жиынтықтың негізін білдіретін орталық қатынас жұмыс күшін өмірлік қаражаттарға айырбастау арқылы қатынас орнатады. Бұл қатынас жұмыс күші ретіндегі тауарлар мен өмірлік қаражаттарға сұраныс - ұсыныс тетігі негізінде жүзеге асады. Бұл үдеріске мемлекет те қатысады. Ол еңбекақысының ең аз мөлшерін, жұмыс күнінің ұзақтығын, жұмыссыздық бойынша жәрдемнің көлемін және басқа да көрсеткіштерді тағайындайды. Жалпы алғанда әлеуметтік еңбек қатынастары мемлекеттік - нарықтық үдеріс ретінде жүзеге асады. Нәтижесінде еңбектенушілер, жұмыс берушілер мен мемлекет арасындағы мүдделердің тепе- теңдігі орнайды.
Нарықтық қатынастар жүйесінде еңбек ресурстары маңызды орынға ие. Бұл нарықта мемлекеттік ұйым және жеке ұйымдардағы жұмыс берушілер мен еңбекке қабілетті тұрғындардың мүдделері түйіседі. Еңбек нарығының тетіктері арқылы тұрғындардың жұмысбастылық деңгейі мен еңбекақысы анықталады.Тұрғындардың жұмысбасталығы, оның ұлғайымы өндірістің қажетті жағдайын қалыптастырады.
Тұрғындардың өмір сүру деңгейі, мамандарды іріктеу, дайындау және қайта дайындау, оларды жұмысқа орналастыру мен материалдық көмекке кететін қоғам шығындарының барлығы тұрғындардың жұмысбастылығымен тығыз байланысты. Сондықтан тұрғындардың жұмысбастылығы жұмыссыздық және оларды әлеуметтік қорғау, еңбек нарығын талдау кезінде негізгі мәселе болып табылады.
Еңбек нарығы- бұл жұмыс күшін, адамның еңбек ету қабілетін тауар түрінде сатуға және сатып алуға байланысты болатын экономикалық қатынастар жүйесі. Еңбек нарығы жоғары мамандықты талап ететін еңбектің беделінің сөзсіз көтерілуіне әсер етеді. Осының арқасында әрбір жұмыс орнының бағасы артады. Жұмыскерлерге және олардың еңбегіне, сапасына деген талап күшейеді. Еңбек нарығына барынша қабілетті және іскер жұмыскерлерді ынталандыру аса маңызды орын алады. Ол жалқауларды, әлсіздерді және еңбек етуге қабілетсіздерді аямайды. Еңбек нарығы жұмыс күшін толық бағалауды қамтамасыз етеді. Оның күшті дамуына себепші болады, іскерлік пен белсенділікке ынталандырады.
Экономикада үнемі тұрақты экономикалық өсім бола бермейді. Кейде экономикалық тұрақсыздық, яғни жұмыссыздық, инфляция, өндіріс деңгейінің төмендеуі, бағаның өсуі орын алады.Еңбек нарығында жұмыссыздық айқын білінеді.
Жұмыссыздық- қоғамдағы аса ауыр экономикалық және әлеуметтік қайшылық. Егер жұмыс күшінің ұсынысы сұраныстан көп болса, онда жұмыссыздық көбейеді дегенді білдіреді. Жұмыссыздық нарықтық экономикаға тән құбылыс болып табылады. Бірақ оның әр елдің ішкі жағдайына байланысты белгілі бір шамасы болады. Егер жұмыссыздар саны сол шамадан асып кетсе, онда ол нарықтық экономикаға зардабын тигізеді, ал қажетті деңгейде тұрса, онда экономиканың тиімді дамуына қолайлы жағдай жасайды. Нарықтық экономика сөзсіз жұмыссыздыққа алып келеді. Себебі нарықтық экономикаға жұмысқа қабілеті бар қызметкерлер ғана қажет. Халықты жұмыспен қамту өте өткір проблеманың бірі болып отыр. Оның түп негізі елімізде жаңа жұмыс орындарын құрудың экономикалық және құқықтық тетіктері әлі толыққанды жазылып, жасалмағанында жатыр. Өйткені жұмыспен қамту туралы заң өкіметті қанағаттандырмайды. Сондықтан жаңа заң қабылдау күн тәртібінде тұруы тиіс.
Қазақстанда еңбек нарығы енді қалыптасып келеді, сондықтан онда көптеген құрамдас жоқ. Ол өзіне жұмыс күшінің қозғалысын бақылау қызметін жүктейді. Халықты жұмыспен қамтуды өсірудің жаңа мүмкіндіктерін қарастыру қажет.
Дамыған елдерде соңғы 20-25 жыл ішінде жұмыссыздық деңгейі айтарлықтай өсіп отыр (8-12%), бұл өз кезегінде біліктілігі жоқ жұмысшылардың жұмысқа орналасу мүмкіндігін төмендетеді, нәтижесінде біліктілігі жоқ мамандар арасындағы төлемақының көлемі төмендейді.
Көптеген дамушы және дамыған елдерде жасалған тәжірибе кейнсиандық теорияның нәтижесін мойындатады, яғни бұл теория капитализм тұсында толық жұмыспен қамтуға кепілдік беретін тетіктің жоқ екенін дәлелдейді. Бірақ жұмыс орнының аса көп болуына ұмтылу кез келген елдің жұмысбастылықты реттеудегі негізгі саясаты болып табылады. Мысалы, Швеция үкіметі жұмыссыздық мәселесін шешу үшін басым секторларды несиелеу туралы белсенді өнеркәсіптік саясатты жүргізеді. Ал, Корей Республикасының, Гонконг және Тайваньның тәжірибелері үздіксіз өсу нәтижесінде жұмысбастылықты (2-6%-ға) арттыруға, жылына жұмыссыздықты (2,5%-ға дейін) төмендетуге, еңбек өнімділігін арттыру мен еңбекақыны өсіруге болатындығын көрсетеді. Мұндай өсу шағын шаруашылық өнеркәсібіне негізделіп, ол экспортқа бағытталады.
Әкімшілік - әкімшілік кезеңде, нарықтық реформаларға дейін Қазақстанда Жапондық жұмысбастылық міндеттеліп, қоғамдық өндіріс саласында заңмен қамтамасыз етілген еді. Еңбекке деген сұраныс аймақтың экономикалық және әлеуметтік-демографиялық даму ерекшеліктерін ескермей іске асырылды. Мұндай саясаттың нәтижесі төмен еңбек өнімділігімен, еңбек әлеуетін тиімсіз пайдаланумен, жұмысбастылықтың ұтымды емес құрылымымен, бос жұмыс орны бола тұрып жоғары білікті мамандардың тапшылығымен сипатталады.
Бұрынғы өндірісті реттеу жүйесінен бас тарту жұмысбастылықтың құрылымын қайта құруға жол береді. Егер XX ғасырдың 90-жылдарының басына дейін республикадағы жұмыспен қамтылғандардың басым бөлігі ірі өндірістік кәсіпорындар мен мемлекеттік ұйымдарға шоғырланса, одан кейін мемлекеттік меншіктің азаюына және кәсіпорындардың пайда болуына байланысты еңбек нарығындағы жағдай күрт өзгерді.
Қазақстанның экономикасын қайта құру кезінде бірнеше күрделі мәселелерді шешу керек екендігі байқалды. Ол негізінен халықтың өмір сүруінің төмен деңгейі негізіндегі жоғары еңбек белсенділігімен және еңбек тиімділігімен, нарықтық экономикаға сай бола бермейтін мамандарды даярлау мен қайта даярлаудың нашарлығымен, еңбек нарығы бойынша инфрақұрылымның дамымағандығымен байланысты болып отыр.
Қазақстандағы еңбек нарығының басты мәселесінің бірі және әлеуметтік мәнге ие болатыны жасырын жұмыссыздық немесе толық емес жұмысбастылық. Ол өндірістегі еңбек өнімділігінің төмендігіне, әр түрлі экономикалық және қаржылық жағдайларға байланысты болып отыр.
Республикадағы еңбек нарығында соңғы жылдары белең алып келе жатқан күрделі мәселе ресми емес жұмысбастылық, яғни заңды түрде рәсімделмеген қатынастар болып отыр. Ресми емес жұмысбастылық әлеуметтік амортизатор рөлін атқарып, халықтың өмір сүру деңгейін төмен көрсетуге себеп болып отыр. Сонымен қатар ол әлеуметтік және құқықтық қорғау шеңберін кеңейтіп, қылмыстық құбылыстардың орын алуына жағдай жасап отыр. Осыған байланысты қарсылық және құқықтық саясат көптеген кәсіпорындардың екі жақты бухгалтерия жүргізуіне наразылық танытады. Алайда жағдайдың күрделене түсуі нәтижесінде жалпы еңбек туралы заңға бағынбайды және өзіндік жеке мөлшерлермен реттеледі, ол көп жағдайда қылмысты жағдайлармен сипатталады. Бұл жұмыстың жағдайын айтарлықтай нашарлатып, еңбек нарығын қылмыстық топтардың басқаруына жол ашып отыр. Бұл жағдай көптеген өндірістердің уақытша тоқтап, ондағы жұмыскерлердің мәжбүрлі түрде демалысқа шығуымен және еңбекпен қамтамасыз етілмегендігімен байланысты елде мәжбүрлі миграцияны тудырып отыр. Осылайша, жұмыс күшін біртіндеп босату, артық жұмыс орындарын сақтау, оның екінші реті, бейресми түрлерін азайту Қазақстандағы еңбек нарығының қалыптасу үлгісін сипаттайды. Ол экономика және қоғамның реакциясы ретінде өтпелі кезеңдегі әлеуметтік және экономикалық тиімділік арасындағы байланысты тұрақтандыратын, экономиканың қайта құрылуы мен адам әлеуетін сақтаудың қажеттілігін қамтамасыз ететін институттардың жоқтығымен сипатталады.
Жұмыспен қамтамасыз ету адам әлеуетін сақтау мен дамытудың негізгі факторлары болып табылады. Сондықтан, мемлекеттің жұмыспен қамту саласындағы саясатын өңдеу мен жүзеге асыру, әсіресе өпелі кезең тұсында өте маңызды әрі күрделі мәселе. Осыған орай, жалпы ұлттық көлемде бос жұмыс орындарын және олар жайлы ақпараттық жүйені, жұмыс күшін қайта даярлауды, сонымен бірге жаңа жұмыс орындарын құру қызметіне салықтың төмен болуын өмірдің өзі талап етіп отыр. Еңбек нарығының қажеттілігіне сай кәсіпорындық құрылымдардағы басқару және қаржыландыру жүйені жақсарту болып табылады.
Егер жұмысты жоғалту өндірістің циклдік төмендеуінің нәтижесінде орын алған болса, онда жұмыссыздық бойынша жәрдемақы тиімді деп саналар еді. Бірақ жеткілікті жұмыс орнының болмауы жүйелі трансформациямен байланысты болса, оған жаңа тиімді шаралар қолдану керек болады. Тұрғындар жұмысбастылығы дегеніміз- азаматтардың Қазақстан Республикасының Конституциясына, заңдары мен өзге де нормативтік-құқықтық актілеріне қайшы келмейтін жеке қажеттіліктерін қанағаттандыруға байланысты және оларға табыс немесе кіріс әкелетін қызметі деп Қазақстан Республикасы Жұмыспен қамту туралы Заңында атап көрсетілген. Әлеуметтік және экономикалық тұрғыда Жұмысбастылық саясаты мәселесінен бұрын жұмысбастылықтың ғылыми мәнін анықтап алу керек.
Экономикалық тұрғыдан жұмысбастылық- тұрғындардың қоғамдық өнімді немесе ұлттық табысты өндірудегі қызметі, ал қоғамдық өндірісте- жұмыс істеуге жарамды немесе ынталы адамдарға жұмыс тауып беру жаппай жұмысбастылыққа алып келеді.
Әлеуметтік тұрғыдан жұмысбастылықтың мынадай түрлері бар: жалпы білім беретін және арнайы оқу орындарында оқу, әскер қатарындағы қызметі, үй шаруашылығы, балаларды тәрбилеу, қарттар мен ауруларды бағып-күту, қоғамдық ұйымдардың жұмысына қатысу. Қоғамдық дамуы тұрғысынан алғанда қоғамдық өндірістегі жұмысбастылық оның негізі болып табылады. Ол қоғамның экономикалық әлеуетімен қатар, тұтастай тұрғындардың өмір сүру сапасы мен деңгейін және жеке азаматтардың тұрмысын сипаттайды.
Тауарлық нарықтың бір бөлігі ретінде еңбек нарығы негізгі тауарлар нарығы секілді бірыңғай заңдармен жұмыс істейді. Ерекшеліктердің бірінші тобы еңбек нарығы мен тауар нарығының өзара әрекетерімен байланысты. Оның мәні, жұмыс күшіне сұранысы негізгі өнімнің сұранысына байланысты болып табылады, осыдан кәсіпорын тауарына сұраныс жоғары болған сайын, кәсіпорын тарапынан жұмыс күшіне сұраныс арта түседі және керсінше, кәсіпорын тауарына сұраныс төмен болған сайын, оның тарапынан жұмыс күшіне сұранысы төмен болады. Алайда бұл жолы тікелей тәуелділікке бірнеше факторлар әсер етеді: ғылыми- техникалық серпіліс,тауар нарығындағы бәсекелестік пен монополияның қатынасы және сұраныстың бағаға қатысты икемділігі. Бұл факторлар жоғарыда аталған тікелей тәуелділікті өзгертіп, оны қарама қайшылықта болуына ықпал жасайды. Жеке адамның еңбек ұсынысы оның еңбекақы көлеміне байланысты болады. Тепе- теңдік немесе оған жақын еңбек бағасы еңбек ұсынысына тікелей әсер етсе, жоғары ақы кезінде- еңбекақы мен еңбек ұсынысы арасында кері байланыс пайда болады. Ол табыс нәтижесі мен алмастыру нәтижесіне байланысты болады. Еңбек нарығы бойынша қызмет ерекшеліктерінің екінші тобы тауар болатын жұмыс күшінің ерекшелшіктеріне байланысты. Олардың арасынан келесілерді атап айтуға болады:
кәсіподақ, жұмыс берушілер бірлестігі, тармақтанған заңнама жүйелері, әлеуметтік- экономикалық бағдарламалар сияқты әр түрлі институттық құрылымдардың көптігіне байланысты жұмыс беруші мен жұмыскер арасындағы қатынастарды белгілеу тәртібінің қажеттілігі;
ұжымдық келісімшарттан жеке келісімшартқа өту жүйесіне, жұмыс күшінің әр түрлі кәсіпкерлік- мамандық деңгейінің айырмашылығына, еңбекті ұйымдастыруға, әр түрлі технологияларды өндіруге байланысты жеке адамның мәмілесін көрсететін деңгейінің өте жоғары болуы;
мәміленің ақшалық емес жағын көрсететін аспектілердің атқаратын рөлінің маңыздылығы (еңбек жағдайы, жұмыс орнын сақтау кепілдігі, кәсіптік өсу болашағы).
Еңбек нарығы ерекшеліктерінің үшінші тобы заттық тауар айырбасынан ерекшелетіндігі- жұмыс күші ретіндегі тауардың айырбас үдерісімен байланыстылығы. Жұмыс күшін айырбастау үдерісі үш мезетті құрайды және үш өрісте іске асады. Ол тауар айналасында басталады, жұмыс күші өндіріс өрісінде жалғасып, заттық тауар нарығында аяқталады.Тауардың- жұмыс күші айналым өрісінде еңбекке қабілетті пайдалану құқығын жұмыс берушіге беру туралы келісім жасалады. Онда мүмкін болатын еңбекақы, айлықтың көлемі белгіленеді. Өндіріс үдерісінде қызметтегі жұмыс күшінің нақтылы еңбекақыға айырбастауы іске асады. Тауарлық нарық аясында нақты еңбекақының жұмыскердің тіршілік қаражаттарына қажет тауарға айырбастау үдерісі жүреді. Тек осы үдерістен кейін ғана келесі жұмыс күшінің ұдайы қалыптастыру сатысы басталуы мүмкін.

Жұмыссыздықты азайту
2013 жылғы қаңтарда жұмыссыздар саны, бағалау бойынша, 488,1 мың адамды, жұмыссыздық деңгейі 5,4% құрады. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің жұмыспен қамту органдарында 2013 жылғы қаңтар айының соңында 47,9 мың адам (Жұмспен қамту бағдарламасы 2020қатысатындар құрамында енгізілген тұлғалардың есебінсіз) ресми тіркелген. Тіркелген жұмыссыздар үлесі экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 0,5%- ын құрады (2012 ж. қаңтар- 0,5%).
2013 жылғы қаңтардағы бағалау бойынша, жасырын жұмыссыздық деңгейі экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 0,4%- ын құрады.
Статистика агенттігінің мәліметіне қарағанда, Республика экономикасында 2013 жылғы қаңтарда (бағалау бойынша) 8,5 млн адам жұмыспен қамтылды. Өткен жылғы сәйкес кезеңге қарағанда олардың саны 57,0 мың адамға, яғни 0,7%- ға көбейді. Жалдамалы қызметкерлердің саны аталған кезеңде 5,8 млн адамды (жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан 68,8%) қамтиды.
Жұмыссыздық зардабын бәсеңдететін факторлардың қатарына ғылыми- техникалық өрлеу, жаңа қосымша жұмыс күшін қажет ететін өндіріс саласындағы еңбек етуге қабілеті бар тұрғындарды жұмыспен қамтамасыз ету жатады. Жалпы, ғылыми - техникалық ревалюция жағдайында жұмыспен қамтуды тұрақты түрде өсіру, негізінен, өндірістік емес салаларының дамуы арқылы жүзеге асырылады. Оның ұлғаюы, тұрғындардың әр түрлі қызмет түрлеріне деген шығынының тез өсуімен және халық шаруашылығының орташа көрсеткішіне қарағандағы жоғарғы еңбек ауқымдыылығымен сипатталады. Дүние жүзіндегі ең маңызды мәселелердің бірі - жұмыссыздық деңгейін төмендету және жұмыссыздарды жұмысқа тұрғызу. Қазақстандағы 2013 жылдың 2 тоқсанында жұмыссыздық деңгейі 5,2%, немесе 469,2 мың жұмыссыздарды, құраған олардың 258,8 мыңы яғни 55,2%, әйелдер. 2013 жылдың 1 маусымында 182,6 мың жұмыссыздар жұмыспен қамту орталықтарында ресми түрде өтініш білдірген, олардың 89,6 мыңы ауылдық жерлерден екені белгілі.
Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректеріне сәйкес, кәсіпорынның жабылуы, штаттың қысқартылуы немесе келісімшарттың мерзімінің бітуі себептерімен 102,8 мың адам жұмыстан босатылған, ол барлық жұмыссыздар санына шаққанда 22,5% құрайды. Аймақтар арасында бұл көрсеткіш Оңтүстік Қазақстан обылысында - 23,2 мың адам, немесе республика бойынша көрсеткішке щаққанда 23%, Ақмола және Ақтөбе обылыстарында- 10,3 немесе 10% құрайды. Өз еріктерімен жұмыстан босатылғандар саны 108,7 мың адам немесе барлық жұмыссыздар санына шаққанда 23% көрсеткен. Бұл көрсеткіш Павлодар обылысында 14,3 мың адам, немесе обылыс бойынша жұмыссыздар санына шаққанда 13,2% Қостанай обылысында- 13,0 мың немесе 11,9% құраған.
Жұмыссыздықтың ұзақ мерзімге созылуы айтарлықтай кері әсерін тигізуде. Өйткені ұзақ мерзімде жұмыс таппаған жұмыссыздар жұмыс іздеуден бас тартады және олар жұмыс күші ретінде саналмайтын да болады. Макродеңгейдегі созылмалы жұмыссыздық билеп алған халықтың үлесі көп болса, соғұрлым оның орта және ұзақ мерзімдегі экономикаға тигізер залалы да артады. Қазақстандағы 1-3 жыл аралығындағы жұмыс іздеуші жұмыссыздар саны 60,8 мың адамды, оның барлық жұмыссыздар санына шаққандағы үлесі 13,3 пайызды құрайды. Олардың көбі ауылдық жердің тұрғындарынан 34,9 мың адамды құраған және оның ішінде 19,6 мыңы яғни 17,8 пайызы әйелдер.
Жұмыссыздар (табысты жұмысы болмаған, оны белсенді іздеп және оған кірісуге дайын 15 және одан жоғары жастағы тұлғалар) саны 2013 жылғы 2 тоқсанда 17,4 мың адамды құраса, өткен жылғы сәйкес мерзіммен салыстырғанда 1 мың адамға кеміді. Қазірде жұмыссыздық деңгейі 5,0% болып қалыптасты.
2013 жылғы III- тоқсанда жұмыссыздардың жалпы санындаға 15- 24 жастағы жастардың үлесі 9,6% немесе 44,9 мың адамды, 15- 28 жастағы жастардың үлесі 32,9% немесе 154,0 мың адамды құрады. 15- 24 жастағы жастар жұмыссыздығының деңгейі 3,9% (2012 жылғы III-тоқсанда-3,8%), 15-28 жастағылардікі- 5,4% (2012 жылғы III тоқсанда -5,2%) болды. Соңғы жылдары ұзақ мерзімді жұмыссыздық деңгейінің төмендеуі байқалады. Алайда ұзақ уақыт бойы жұмыс іздеп жүрген жұмыссыз адамдардың үдесі әлі де едәуір. Биылғы жылы 229,4% мыңнан аса адамның жұмысы болмады. Бұл олардың жалпы санының 37,3% құрады. Бір және одан ұзақ уақыт бойы жұмыс іздеп жүрген жұмыссыздар ішіндн әйелдер басымдық танытады, 67%- ға ие. Ұзақ мерзімді жұмыссыздық елдерде-3,1%- ке, әйелдерде 5,6%- ке жетті.Жұмыссыздық, соның ішінде жастар жұмыссыздығы, қай елдің болмасын өзекті шешімін табуды қажет ететін мәселесі болып табылады. Бұл- біздің елде де орын алып отырған басты мәселе. Қазақстандағы жастар арасындағы жұмыссыздық елдегі жалпы жұмыссыздық деңгейі бойынша жоғарғы көрсеткіште болып отыр. Экономикалық дағдарыс кезеңінде жастар, көбінесе, халықтың осал тобына қосылады. Расында, экономикалық өсім құлдыраған кезде жастар дағдарыстың әсерін алғашқылардың бірі болып сезеді. Сонымен бірге экономикалық қиын кезеңдерде жалпы жұршылыққв қарағанда, әсіресе жастардың жұмысқа орналасуы оңайға соқпайды. Жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі жалпы жұмыссыздық деңгейінің жартысына жуығын құрауда.
Қазіргі кезде еліміздегі жастардың жұмыссыздығы мәселесі біртіндеп шешіліп жатыр. Солардың бірі- жастардың жұмыссыздық деңгейін төмендету үшін қолданылып жатқан шаралар және бұл шаралардың жүзеге асырылуы:
1. Қазақстан Республикасындағы Мемлекеттік жастар саясаты туралы Заңы аясында нақты шаралар мен міндеттер орындалуы керек. Жастардың құқығы қорғалуы керек.
2. Жекеменшік секторын қаржыландыру қажет.
3. Жастар кәсіпкерлігін қолдау тиіс.
4. Жалпы кәсіпкерлік секторды инвестициялау қажет.
5. 2020 жылға дейінгі жастар саясатының тұжырымдамасы, келешек ұрпақтың белсенді өмір сүріп, ел ішіндегі әрбір істен тыс қалмауына жағдай жасайды. Ал, 2020 жылға дейінгі мемлекеттік жастар саясатын дамыту тұжырымдамасы жұмыссыздықты азайтуға бағытталады.
6. Қазіргі жастарды қолдауға арналған бағдарламалардың барлығы жастардың тұрмысын түзету үшін қолға алынып отырғаны шындық. Бүгінде жастар саясаты саласында әлеуметтік маңызы бар 76 жоба жүзеге асырылып жатыр. Оның ішінде Ауыл жастары, Дипломмен ауылға!, Жастар- кадрлық резерві, Жастар- Отанға және Жастар тәжірибесі, Жұмыспен қамту-2020 бағдарламасы сияқты жақсы- жақсы жобалар бар.
7. ҚазАқпараттың хабарлауынша, жастар арасындағы жұмыссыздық ғаламдық деңгейі 12,7%- ды құрауда, яғни дүние жүзіндегі жұмыссыз жастар саны 4 млн адамға артқан. Жастарды еңбекпен қамтуға Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасында ерекше көңіл бөлінеді. Бағдарламаның шамамен 60%- на қатысушылары- бұл жастар. Жастар саясатын дамытудың жаңа тұжырымдамасы алдымызға белгілі тапсырмалар қояды, олар келешекте орындалатын болады,- деп атап көрсетті Еңбек министрлігінің басшысы.
2014 жылғы маусым айының соңына 55,6 мың адам Жұмыспен қамту 2020 жол картасы бағдарламасына қатысатындар құрамына енгізілген тұлғалардың есебінсіз ресми тіркелеген. Тіркелген жұмыссыздар үлесі экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 0,6%-ын, 2013 жылғы маусымда - 0,7%- ын құрады. Республика экономикасында 2014 жылғы маусымда, бағалау бойынша 8,6 млн адам жұмыспен қамтылды. Өткен жылғы сәйкес кезеңге қарағанда олардың саны 63,1 мың адамға немесе 0,7%- ға көбейді. Жалдамалы қызметкерлердің саны аталған кезеңде 6,0 млн адамды жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан 69,8% құрады.2014 жылғы II тоқсан алдын ала деректері бойынша өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан жұмыспен нәтижелі қамтылғандар үлесі 70,0%, жұмыспен нәтижесіз қамтылғандар-30,0% құрады.
2015 жылғы қаңтарда жұмыссыздар саны, бағалау бойынша 459,2 мың адамды, жұмыссыздық деңгейі 5,0% құрады. Жұмыспен қамту органдарында 2015 жылғы қаңтар айының соңына 47,3 мың адам ( Жұмыспен қамту 2020 жол картасы бағдарламасына қатысатындар құрамына енгізілген тұлғалардың есебінсіз) ресми тіркелген. Тіркелген жұмыссыздар үлесі экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 0,5%-ын құрады. Республика экономикасында 2015 жылғы қаңтарда бағалау бойынша 8,6 млн адам жұмыспен қамтылды. Сонымен, өткен жылғы сәйкес кезеңге қарағанда олардың саны 55,5 мың адамға немесе 0,6%- ға көбейді. Жалдамалы қызметкерлердің саны аталған кезеңде 6,0 млн адамды (жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан 70,0%) құрады. 2014 жылғы IV тоқсан деректері бойынша өз бетінше жұмыспен қамтылғандар үлесі 71,7% жұмыспен нәтижесіз қамтылғандар- 28,3% құрады.
2016 жылғы сәуірде, бағалау бойынша 8,5 млн адам жұмыспен қамтылды. Жұмыспен қамтылған халық арасындағы жалдамалы қызметкерлер саны аталған кезеңде 6,2 млн адамды (жұмыспен қамтылғандардың жалпы саынан жұмыспен қамтылғандардың жалпы саынан 73,4%) құрады. 2016 жылғы I тоқсан деректері бойынша өз бетінше жұмыспен қамтылғандардың жалпы санынан жұмыспен нәтижелі қамтылғандар үлесі 81,2% жұмыспен нәтижесіз қастылғандар- 18,8% құрады. 2016 жылғы сәуірде жұмыссыздар саны, бағалау бойынша 439,3 мың адамды, жұмыссыздық деңгейі 4,9% құрады. Жұмыспен қамту органдарында 2016 жылғы сәуір айының соңына 74,7 мың адам ресми тіркелген. Тіркелген жұмыссыздар үлесі экономикалық тұрғыдан белсенді халықтың 0,8%- ын құрады. Бағалау бойынша жасырын жұмыссыздық деңгейі 2016 жылғы I тоқсанда экономикалық тұроғыдан белсенді халықтың 0,5%- ын (45,2мың адам) құрады.
ҚР Ұлттық экономика министрлігінің Стастистика комитеті келтірілген деректер бойынша, 2017 жылдың I тоқсанында Қазақстандағы жұмыссыздық деңгейі 4,9%- ға тең болған.
Статистика келтірілген деректерге сүйенсек:
2017 жылдың I тоқсанында жұмысссыздар саны (15 жастан жоғары, кірісі жоқ, белсенді жұмыс іздемеген және оған кірісуге дайын болмаған жандар) 439,2 мың адам болды. Жұмыссыздық деңгейі 4,9% болды (2016 жылдың I тоқсанында 5,1% болған). 2017 жылдың I тоқсаны бойынша, жұмыссыз ер адамдардың үлесі 45,8% (200,9 мың адам) болса, әйелдер 54,2% (238,3 мың адам) болған.

1.2. Еңбек нарығының негізгі құрамдастары және олардың өзара әрекеттесу тетігі

Еңбек нарығының кез келген жүйе секілді өз құрылымы болады. Оның әр түрлі елдерде біртекті элементтері болса да, алайда біршама өзгешеліктері де болуы мүмкін. Нарық құрылымын талдаудың мақсаттарына байланысты оны әр түрлі көрсеткіштер бойынша жүргізуге болады. Бірақ, ең алдымен, қай елге қатысы болмасын және басқа да ерекшеліктермен байланысты емес еңбек нарығының құрылымын анықтау қажет. Оны қазіргі өркениетті еңбек нарығының қызметі үшін қажет маңызды құрамдастар бойынша жасауға болады:
- нарық субъектілері;
- заң мөлшері, экономикалық бағдарламалар, үш жақты келісімдер және ұжымдық келісімдер;
- нарық тетіктері (жұмыс күшіне сұрныс пен ұсыныс, бәсекелестік);
- жұмыссыздық және соған байланысты әлеуметтік төлемдер;
еңбек нарығының инфрақұрылымы;
- қызметтің балама басқа түрлері.
Еңбек нарығының субъектілеріне жалдамалы қызметкерлер, жұмыс берушілер және мемлекет жатады.
Жалдамалы жұмыскерлер- еңбек нарығының ең көп тараған субъектілер бөлігі. Оған өндіріс құралдары жоқ, өздерінің жұмысқа қабілеттілігін басқаға сату арқылы өмір сүретін адамдарды жатқызамыз. Олардың әл-ауқаты өзінің жұмыс күшін қаншалықты ұтымды сата алатындығына, яғни келісімшарт жасасуға, жұмыс алуға байланысты болады. Жұмыс беруші мен жұмыскердің экономикалық теңсіздігі жағдайында, жалдамалы жұмыскерлер өздерінің құқықтарын қорғайтын кәсіби ұйым құру арқылы ғана біршама әділ еңбекақыға қол жеткізе алады. Батыс елдерінде өз құқықтары үшін күресте жалдамалы жұмыскерлер жұмыс берушілер мен мемлекет тарапынан біршама жеңілдіктерге қол жеткізді, ең алдымен еңбекақыны жоғарылатуға және жұмыс күнінің ұзақтығын қысқартуға, жұмыс жағдайын жақсартуға және т.б. қол жеткізді.
Жұмыс берушілер деп жеке жұмыс жасайтын және тұрақты түрде бір немесе бірнеше адамдарды жалдайтын адамдарды айтамыз. Жұмыс істеп жүрген халықтың құрамында жұмыс берушілердің үлесі аз, 10%- дан аспайды, статистика жұмыспен қамталғандардың ішінде бұл топтың нақты көлемін бермей отыр. Жұмыс берушілерге өндіріс құралдарының иелері, кәсіпорын иелері, кәсіпорын иелері, акционерлік қоғам мен мемлекеттік кәсіпорындардағы жалдамалы басқарушылар жатады. Олардың біліміне, кәсіпкерлік қабілетіне кәсіпорындардың тиімді қызметі, елдің экономикалық өмірі, стагнация немесе экономикалық өсу, инновациялық негізіндегі өндірістің өсуі байланысты.
Мемлекеттік және жергілікті басқару органдары нарықтық қатынастардың субъектілері ретінде әр түрлі қызмет атқарады. Әлеуметтік еңбек қызметтерінің өрісіне төмендегілерді жатқызуға болады:
- нарықтық қатынастарды дамыту үшін жағдайлар жасау, экономиканың барлық секторларында жаңа жұмыс орындарын ашу арқылы толық жұмыспен қамтылуды қамтамасыз ету, жұмыс күшін дамыту;
- заңдармен ережелерді жасау;
- еңбек нарығының барлық субъектілерін қорғау;
- еңбек нарығын реттеу;
- мемлекеттік және жергілікті кәсіпорындардағы жұмыс беруші қызметі.
Мемлекет қазіргі нарықтық экономиканың дамуына жағдай жасай отырып, бұл үдерісте белсенді рөл атқарады. Қазақстан мемлекеті осы бағытта барлық жағдайларды жасауды қолға алуы тиіс.
Екінші құрамдасы- заңдар мен экономикалық бағдарламалар. Оларды жасау және жетілдіру нарықтық экономика елдерінің барлығымен бірігіп жүзеге асады. Заңдарды орындамау Қазақстан мемлекетінің әлсіз жақтарының бірі болып табылады. Бақылау фукциясын және заңнаманы бұзғаны үшін жауапкершілікті жоғарылату- орындаушы биліктің маңызды мәселесі болып табылады.
Еңбек нарығының жұмысы үшін халықты жұмыспен қамтудың республикалық және аймақтық бағдарламалары мен олардың негізінде жасалған мемлекеттік жұмыспен қамтудың жеке бағыттары бойынша бағдарламалар маңызды болып табылады.
Әлеуметтік еңбек қатынастарының өркениетті сипаттамасын жоғарылатуды әлеуметтік серіктестік пен оның жаңа нысаны - трипартизммен жасауға болады. Жалпы, аймақтық, салалық келісімдер мен ұжымдық келісімшарттар бұл үшін қолайлы жағдай жасайды. Алайда оларды орындаудың міндетті еместігі олардың құндылықтарын түсіреді. Оны іске асыруда барлық жақтардың жауапкершілігін жоғарылату өзекті мәселе болып табылады.
Үшінші құрамдасы- нарық тетігі. Бұл еңбек нарығының маңызды құрамдасы, сондықтан оған кеңірек тоқталған жөн.
Еңбек нарығының тетігі еңбек бағасының өзгеруі түрінде алынатын ақпарат негізінде жұмыс істеуге дайын, еңбекке жарамды халық пен жұмыс берушілердің әр түрлі қызығушылықтарының келісімінен тұрады. Ол келесі белгілі бір құрылымға ие: еңбекке сұраныс, еңбек ұсынысы, бәсекелестік. Аталған элементтердің өзара әсерлесуі сұраныс пен ұсыныс тетігі немесе бағалық тетік атауына ие болды. Еңбекке сұраныс жұмыс берушілердің тауарлар мен қызметтер өндірісіндегі жұмыскерлерге деген қажеттілігін көрсетеді. Жұмыс күшінің ұсынысы белгілі бір біліктілігі мен мамандығы бар жалдамалы жұмыскерлердің белгілі бір санын сипаттайды.
Жұмыс күшінің бағасы- жұмыс күшін қалыпты қолдану үшін қажетті өмірлік қаражаттардың бағасы. Ол жалдамалы жұмыскерлерге бірден төленбейді және оны төлеуге екі тараптың арасындағы келісімшарт негіз болып табылады. Нәтижесінде әр жақ өзінің бағасымен шығады. Жалдамалы жұмыскер өз тауарын жоғары бағамен шығады. Жалдамалы жұмыскер өз тауарын жоғары бағамен сатуға тырысса, жұмыс беруші оны арзан бағаға сатып алуға тырысады. Соңында, келісімді еңбекақы сатушы бағасынан төмен, бірақ сатып алушы бағасынан жоғары деңгейде белгіленеді. Сұраныс пен ұсыныс, бәсекелестік, құн, жұмыс күші қоғамдық таза бәсекелестік нарықта ғана анық байқалады. Алайда қазір осындай нарық- айрықша үлгі болып отыр. Еңбек нарығында өздерінің шарттарын ұсынатын күштер жұмыс істейді. Осылай, оған сатып алушының монопсониясы (монополия) үлкен әсер етеді. Егер жұмыс беретін кәсіпорындардың саны өте аз болса, онда жұмыскердің басқа жерге жұмысқа орналасуындағы қиыншылыққа байланысты монопсонистер (мысалы, ірі кәсіпорындардың, көптеген шағын және үлкен қалалардың да экономикасы осылардың жұмыс істеуіне байланысты болады) еңбек бағасын белгілеуде өз шарттарын қоя алады. Еңбек нарығында жұмыс күшін сатушының монополиясы да әсер етеді. Аталған мысалда монополист рөлінде қандай да бір күшті кәсіподақ болуы мүмкін. Ол еңбек бағасын тепе- теңдіктен жоғары белгілеп, оны осы қалыпта ұстап тұруға мүмкіндігі болады. Еңбекақының жоғарылауы кезінде жұмыс беруші кәсіподақ арқылы жұмыскерлердің бір бөлігін жұмыстан шығаруға немесе оларды жұмысқа орналастыруға мәжбүр болады. Мұндай кәсіподақтар кейбір елдерде жеке кәсіпорындарда құрылады және жабық болып табылады, мысалы АҚШ-та тас қалаушылар, су құбыршылары кәсіподақтары бар. Алайда жұмыс беруші мен кәсіподақтың күштері тең болған жағдайлар да кездеседі, мұндайда сұраныс пен ұсыныс әрекеті бәсекелестік нарыққа жақын үлгі бойынша жүзеге асады. Дж.М.Кейнс нарық тетігі бойынша мәселелерді зерттеген классикалық ғымдардың шектеулі екенін анықтады. Оның жұмыспен қамтудың макроэкономикалық теориясына нақты өндіріс көлемін басқаратын, соның арқасында еңбекке деген сұранысты қамтамасыз ететін қоғамдағы сұраныс жинағының рөлі негіз болды. Кейнс мемлекеттің ынталандырудың ақша- несие және бюджет- салық саясатын ұстануы арқылы тиімді сұранысты қалыптастыруға болатынын дәлелдеп берді. Ал тиімді сұраныс жұмыссыздықты төмендетуге, жұмыс істеуге тілегі бар адамдардың үлкен бөлігін жұмыспен қамтуға мүмкіндік береді.Төртінші құрамдасы- жұмыссыздық және онымен байланысты әлеуметтік төлемдер қазіргі заманғы өркениетті еңбек нарығының міндетті бөлігі болып табылады. Нарық шаруашылығы заңдарының әсері кәсіпорында жұмыскер күшін тұрақты қабылдау және босатумен қатар жүреді. Дегенмен жұмысқа қабылданғандар саны жұмыстан шыққандардың санын толық жаппайды. Нәтижесінде жұмыссыздық пайда болып, ол тұрақты деңгейде сақталып тұрады. Жұмыскерлердің үлкен бөлігі жұмыс пен еңбекақының жоқ болуы себебінен материалдық көмекке, жұмыс іздеуде белгілі бір көмекке мұқтаж болады. XX ғасырда алдымен дамыған елдердің, кейін келе мемлекеттердің көпшілігінде осындай көмек түрлерін, яғни жұмыстан шығу кезінде өтелім, жұмыссыздық бойынша төлемдер, материалдық көмек көрсету қарастырылып, халықты жұмыспен қамту туралы заңдар қабылдана бастады.
Бесінші құрамдасы- нарықтық инфрақұрылым. Ол жұмыспен қамту, кадрларды кәсіби даярлау және қайта даярлау, еңбекке қабілетті халықтың кәсіби бағыттылығы жөніндегі институттардың жиынтығын құрайды. Оған бүкіл жұмыспен қамту қорлардың, еңбек биржаларының, жұмыскер күшін даярлау мен қайта даярлау орталықтарының жүйесі кіреді.
Алтыншы құрамдасы- қызметтің басқа балама түрлері. Оған қоғамдық жұмыстарды, белгілі бір мерзімге келісімшарт бойынша жұмыс істеуді, кәсіпорындарда уақытша жұмыс істеуді жатқызуға болады.
Елдің әлеуметтік- экономикалық даму жолындағы бағдарламаларының бірі- 2011- 2016 жылдары жүзеге асырылған Жұмыспен қамту 2020 жол картасы. Оның жалғасы болып табылатын Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017- 2021 жылдарға арналған бағдарламасы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016- жылғы 29- желтоқсанда бекітіліп, биылкүшіне енді.
Бағдарламаның мақсаты- халықты нәтижелі жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және азаматтарды кәсіпкерлікке тарту.
* еңбек нарығының қажеттілігін есепке ала отырып, техникалық және кәсіптік білімі бар кадрларды даярлау;
* еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптер мен дағдылар бойынша жұмысшы кадрларды қысқа мерзімді кәсіптік оқыту;
* өзін- өзі жұмыспен қамтыған азаматтарға жәрдемдесу;
* еңбек ресурстарының ұтқырлығын арттыру;
* жұмысқа орналастыру бойынша біріңғай цифрлық алаң құру.
Бағдарламаның мақсаты мен нысаналы индикаторларына қол жеткізу үшін жұмыс мынадай үш бағытта жүргізіледі:
1. Бағдарламаға қатысушыларды техникалық және кәсіптік біліммен және қысқа мерзімді кәсіакерлікті оқумен қамтамасыз ету;
2. Жаппай кәсіпкерлікті дамыту;
3. Халықты жұмыспен қамтуға жәрдемдесу және еңбек ресурстарының ұтқырлығы арқылы еңбек нарығын дамыту.
Осы бағдарламаның ішіндегі бірінші бағыты мынадай міндеттерді іске асыруды көздейді:
* техникалық және кәсіптік білімі бар кадрларды даярлау;
* жұмысшы кадрларды қысқа мерзімді кәсіптік оқыту;
Бағдарлама қатысушылары техникалық және кәсіби білім, ауыл шаруашылығы, технологиялық мамандықтар, соның ішінде қызмет көрсету саласында модульдік жүйеде тегін оқытылады. Еңбек нарығында сұранысқа ие кәсіптер бойынша қысқа мерзімді кәсіптік оқыту ұйымдастырылады.
Нәтижелі жұмыспен қамтуды және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған бағдарламасы кедейлік деңгейін едәуір төмендетуге, халықтың біршама бөлігін неғұрлым нәтижелі жұмыспен қамтамасыз етуге, тұрғындардың ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.