Жастардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталуына әсер ететін тұлғалық және топтық факторлар

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 66 бет
Таңдаулыға:

Жастардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталуына әсер ететін тұлғалық және топтық факторлар

Жастардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталуына әсер ететін тұлғалық және топтық факторларды зерттеудің теориялық негіздеріАдамгершілік тұрғыда өзіндік анықталудың ғылыми-тәжірибелік негіздеріЖастардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталуына әсер етуші

Жастардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталуына әсер ететін тұлғалық және топтық факторларды зерттеу жұмыстарыЗерттеудің әдістерінің адамгершілік тұрғыда анықталуына арналған курс бағдарламасы және қалыптастырушы эксперименттің нәтижелері

Тақырыптың өзектілігі : Қазіргі қоғамдағы тұрақсыздық кезеңі құндылықтар жүйесі мен нормаларының дербес және топтық санада өзгерісімен және тұрақсыздығымен сүйемелденіп отыр. Әлеуметтік өзгерістер қоғамның барлық мүшелеріне, оның ішінде нормалары мен ұстанымдары, өмірлік мақсаттары мен мұраттары қалыптасу немесе қайта бағалану деңгейіндегі адамдарға ықпалын тигізеді.

Бұл жерде сөз балалар, жасөспірімдер, жастар жайлы болып отыр. Өзгерген әлеуметтік жағдай индивидті жаңа жағдайларда өзіндік анықталуға мәжбүр етеді. Бүгінгі күні өзіндік анықталудың (оның құрылымының, компоненттерінің) зерттеу тәсілдері жүйеленбеген, өзіндік анықталудың барлық түрлері жеткілікті түрде зерттелген жоқ (азаматтық, саяси, құқықтық, мәдени, экономикалық, адамгершілік және оның түрлері аз зерттелген) .

Жастар - барлық жаңалыққа сезімтал, неғұрлым белсенді және ұтқыр, бірақ жағымсыз ықпалға қарсы тұра бермейтін жас ерекшелік тобы болып табылады. Қазіргі уақытта зерттеушілердің алдында тұрған негізгі мәселелердің бірі жастардың қоршаған дүниеге, адамзат қоғамына және өзіне деген қатынасының негізінде өз бетінше өміртіршілік тәсілдерін іздеу факторларын талдау болып отыр.

Жасөспірімдік шақ адамгершіліктің дамуының сензивті кезеңі болып табылады. Кейбір зерттеушілер аталған шақты тұлғаның базалық сипаттамалары ретінде қарастырады. Қазіргі жастардың адамгершіліктік өзіндік анықталуына болашақ қоғамының адамгершіліктік жай-күйі байланысты.

Адам туралы ғылымның жалпы қозғалысы жеке тұлғаның, топтың адамзаттың адамгершілік және рухани кешенін жасау қажеттілігін туындатты. Зерттеушілер қазіргі психология ғылымының фундаменталды теориялық міндетін белгілеп отыр. Бұл адамгершілік және рухани бағдарланған ғылыми парадигманы қалыптастыру.

Бүгінгі уақытта психология ғылымының жаңа салалары қалыптасуы жүріп жатыр. Мұның ішінде этикалық психология немесе адамгершілік психологиясын атап көрсетуге болады. Адамды зерттеудің дамуы сонымен қатар оның жасампаздық функцияларын, психикалық құбылыстардың өзара қатынасын және адамның қоғамдық өмірін зерттеуді қажет етеді.

Өзіндік анықталуды зерттеу осы ғылыми тенденцияларға жауап береді, себебі адамгершілік анықталудың құрылымында көптеген элементтерді (құндылықтар, мұраттар, ұғымдар, стратегиялар, қажеттіліктер, құбылыстарды адамгершілік тұрғыдан бағалау және т. б. ) ерекшелеп көрсетуге болады.

Мұның өзі адамгершілік-психологиялық феномендерді бөлек зерттеуден (бүгінгі күнге дейін осылай болған) шоғырландыра зерттеуге көшуге мүмкіндік береді.

Адамгершілікті, өзіндік анықталу феноменін эмпирикалық зерттеу бағдарламаларын бағалауға бағытталған қолданыстағы әдістемелерді талдау тұлғаның адамгершілік анықталуын бағалауға бағытталған әдістемелік құралдардың қажеттілігін көрсетіп отыр. Бүкіл адамгершілік саласын қамтитын, адамгершілік таңдаудың шынайы жағдаяттарын пайдаланатын көпшілікке қолжетімді, көпөлшемді әдістеме қажет. Бүгінде бар өзін-өзі анықталуды зерттеу тәсілдері стандартталмаған (пайдалану көрсеткіштері мен өлшеу әрекетіне байланысты) және бір-біріне сәйкес келмейді.

Қоғамдағы өтпелі кезеңге мінез-құлықтың ортақ қабылданған типтері жайлы келіспеушіліктер тән. Зерттеушілер адамгершілікпен барынша жүктелген құндылықтар мен қазіргі заманғы қоғамда «дұрыс» іс-әрекет жасауды кеңінен түсінуге талпынушылықтарымен ерекшеленіп отыр.

Үнемі өзгеріске түсіп отырған қоғамда дау-дамайларды барынша азайту үшін көп адамдар сырттай қалыптасқан нормаларды ұстануды жөн көреді, нормаларды сақтаудан бас тартумен үйлескен әдеттер де жиі кездесіп отыр.

Кейбір орталарда нормаларды шамадан тыс адамдарды екіжүзді деп те күмәндануы мүмкін. Осыған байланысты адамның мінез-құлқын болжауға мүмкіндік беретін адамгершілік тұрғысынан өзіндік анықталудың ерекшеліктерін диагностикалау, өзіндік анықталуға әсер ететін факторларды айқындаудың маңызы жоғары болып отыр. Мәселенің маңыздылығы мен оның жеткіліксіз деңгейде зерттелуі арасындағы қарама-қайшылық біздің зерттеу тақырыбымзыды « Жастардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталуына әсер ететін тұлғалық және топтық факторлар » деп таңдауға негіз болды.

Зерттеу нысаны: Жастардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталу үдерісі

Зерттеу пәні: жастардың адамгершіліктік өзін-өзі анықталуының тұлғалық және топтық факторлары.

Зерттеу мақсаты: жастардың адамгершілік өзін-өзі анықталуында тұлғалық және топтық факторлардың атқаратын рөлін ғылыми негіздеу.

Зерттеу міндеттері.

- тұлғаның өзіндік анықталу деңгейіне және оның адамгершілік сипатына теориялық талдау жүргізу.

- жастардың адамгершілік тұрғыда анықталуына сипаттама беру.

- жастардың адамгершілік тұрғыда анықталуына әсер ететін факторларға сипаттама беру;

- жастардың адамгершілік тұрғыда анықталуына әсер ететін топтық және тұлғалық факторларды зерттеу.

Зерттеу болжамы. Егер, жастардың адамгершілік анықталуына әсер ететін факторларға талдау жасалса, өзіндік анықталуына әсер ететін тұлғалық және топтық факторлар анықталса, онда жастардың адамгершілік тұрғыда қалыптасуы оң нәтиже береді.

Зерттеудің теориялық-әдіснамалық негізі:

« адамгершілік», «өзіндік анықталу» ұғымдарының мәнін ашатын теориялық қағидалар, сондай-ақ әлеуметтік, философиялық, психологиялық білімді қалыптастыру мәселелерін қарастыратын ғалымдардың ойларын, көзқарастарын, тұжырымдамалары.

Зерттеу жұмысының әдістері:

Білім алушының рухани-адамгершілік тәрбиелілігі деңгейін анықтау сауалнамасы (В. И. Андреев)
«Адамның ұяттылық» қасиетінің дәрежесін анықтауға бағытталған әдістеме (Е. П. Ильин)

Зерттеу жұмысы нәтижелерінің шынайылығы жан-жақты теориялық талдаумен, мәселені әдістемелік қамтамасыз етумен, іріктеулердің сәйкестілігі, математикалық статистиканың адекватты әдістері, алынған нәтижелерді басқа зерттеушілердің нәтижелерімен салыстырумен қамтамасыз етілді.

Ғылыми жаңалығы:

Берілген жұмыста «өзіндік анықталу» және «адамгершілік» ұғымдары нақтыланып, жастардың адамгершілік тұрғыда анықталуына әсер ететін топтық және тұлғалық факторларға кешенді теориялық талдау жүргізілді.
Салыстырмалы талдау қалыпты өмірлік жағдаяттардан өткен жастардың өзін-өзі адамгершілік тұрғысынан анықталу тетіктерін ерекшелеп көрсетуге жағдай жасады.

Зерттеу жұмысының теориялық маңызыдылығы:

Адамгершілік тұрғысынан өзіндік анықталудың типтері, тетіктері, факторлары жайды алынған эмпирикалық зерттеулер аталған феномен жайлы теориялық көзқарастарды толықтырады.

Зерттеу жұмысының практикалық маңыздылығы:

Әзірленген әдістемелерді тұлғаның өзін-өзі адамгершілік тұрғысынан анықталуын бағалау және мінез-құлқын болжап білу үшін пайдалануға болады.

Қорғауға ұсынылған қағидалар:

1. Тұлғаның өзін-өзі адамгершілік тұрғысынан анықталуы адамгершілік, тұлғаның адамгершіліктік бағыт-бағдары, мінез-құлықтың адамгершіліктік стратегиясы және қоршаған дүниенің этикаға сай келмейтін құбылыстары жайлы көзқарастардан тұратын көрсеткіштердің қолайлы жиынтығы бойынша бағалануы мүмкін.

2. Жалпы алғанда жастардың өзін-өзі адамгершіліктік тұрғысынан анықталуы адамгершіліктің әлеуметтік табиғаты, адамгершіліктік мінез-құлқына жеке басымен жауапты болуымен, ізгіліктік және жасампаздық бағыттылықтың болуымен сипатталады.

Зерттеу базасы: Қорқыт ата университетінің 1 курс студенттері (Математика мамандығы)

Зерттеу тақырыбына сәйкес төмендегідей мақалалар жарық көрді:

Абай Құнанбаевтың педагогикалық ой-пікірлерін білім алушылардың адамгершілік тұрғыда өзіндік анықталуында пайдалану // «Жоғары педагогикалық мектепте инновациялық білім беру ортасының мазмұнын және ұйымдастыру талаптарын институттандыру» Халықаралық ғылыми-практикалық конференциясы, 2015
Жастардың адамгершілік тұрғыда қалыптасуына әсер етуші факторлар // «100 нақты қадам - Қазақстаның білім және ғылым жүйесінің жаңа өркендеу дәуірі» Халықаралық ғылыми конференциясы, 2015

Диссертация құрылымы. диссертация жұмыс кіріспеден, 2 тараудан, қорытындыдан, кестелерден, сызбалар мен диаграммалардан, әдебиеттер тізімі мен қосымшалардан тұрады.

ЖАСТАРДЫҢ АДАМГЕРШІЛІК ТҰРҒЫДА ӨЗІНДІК АНЫҚТАЛУЫНА ӘСЕР ЕТЕТІН ТҰЛҒАЛЫҚ ЖӘНЕ ТОПТЫҚ ФАКТОРЛАРДЫ ЗЕРТТЕУДІҢ ТЕОРИЯЛЫҚ НЕГІЗДЕРІАдамгершілік тұрғыда өзіндік анықталудың ғылыми-тәжірибелік негіздері

Қазақстан Республикасы-бай тарихи дәстүрлері бар тәуелсіз мемлекет. Қазіргі кезеңде Қазақстан үшін азаматтар бойындағы өзіндік қасиеттерге нұқсан келтірмей жаңа қасиеттерді, дербестікті және таңдау мен шешім қабылдау жағдайындағы жауапкершілікке баулу, қоғамдағы тиімділікті арттыруға әсер ететін білім, білік, дағдыларды ұлттық мәдениет аясында қалыптастыру мәселесі тұр.

Білім беру жүйесі арқылы ғана оқыту мен тәрбиелеудегі жеке тұлғаға бағытталған жұмыс нәтижесінде жастардың белсенді өмірлік ұстанымын қалыптастыруға, олардың әлеуметтік міндеттерінің және өз бетінше жұмыс жасау дағдыларын көтеруге болады.

Адамгершілік тәрбие мәселелері көптеген педагог ғалымдардың (Я. А. Коменский, И. Г. Гербарт, А. Н. Кочетов, А. С. Макаренко т. б. ) еңбектерінде кеңінен қарастырылған.

Өз зерттеулерінде ғалым-зерттеушілер адамгершілік тәрбие берудің мақсаттарын, қағидаларын жүзеге асырудың жолдарын жан-жақты анықтап негіздеуге талпынған А. Я. Коменский балалар мен жастар мінезінде өзін-өзі билеу, кішіпейілділік, сыпайлық, ізгілік, жауапкершілік сапаларды тәрбиелеуді талап етті. Ол мектеп тәртібі жөнінде терең мәнді пікірлер айтқан.

А. Я. Коменский балалар мен жастар мінезінде өзін-өзі билеу, кішіпейілдік, сыпайлық, ізгілік сапаларды тәрбиелеуді талап етті. Ол мектеп тәртібі жөнінде жан-жақты жаңа пікірлер айтты. Оның еңбегінің маңыздылығы сонда, ол - орта ғасырлық мектептің жазалау тәртібіне қарсы болды, сонымен бірге, мұғалім оқушыларының тиісті мектеп тәртібін талап ете білуі керек деген тұжырым айтты.

Ал, И. Г. Гербардтың дәлелдеуінше адамгершілік тәрбиесінің басты мақсаты-мінез-құлықты, ізгілікті, жауапкершілікті қалыптастыру. Бұл тәрбие Гербардтың пікірінше негізінен оқу арқылы жүргізіледі. И. Г. Гербарттың дәлелдеуінше адамгершілік тәрбиесінің мақсаты - мінез-құлықты қалыптастыру. Бұл тәрбие, баланың әр саналы қызығушылақтар мен адамгершілік елестетулеріне негізделіп оқу арқылы жүргізіледі.

И. Г. Пестолоции еңбек адамгершілікке үйретеді, балалардың бірімен-бірін өзара және олардың ересектермен дұрыс қарым-қатынаста болуын қалыптастырады деп санады.

Кеңес педагогы А. С. Макаренко болса, адамгершілік тәрбиесін ұжым арқылы қалыптастыруға аса көңіл бөлген ғалым, педагог.

Абай, Шәкәрім өз еңбектерінде тұлға бойында, рақымшылық, қанағат, төзімділік, жауапкершілік секілді қасиеттердің қалыптасуына көп көңіл бөлген. Бұл тұлғаның адамгершілігінің белгісі ретінде қарастырған. Сол секілді қазақ ағартушылары Ы. Алтынсарин, М. Жұмабаев, Ж. Аймауытов балаға адамгершілік тәрбие беруді оқу-тәрбие ісінде пайдалануға айрықша көңіл бөлу қажеттілігін барынша дәлелдеуге талпынды.

Осы кезекте Ыбырай Алтынсарин үлгісіндегі педагог-жазушы Спандияр Көбеевтің де пікірлерін қарастырып өткен жөн. Спандияр Көбеев өз шығармаларында балалар үшін тәрбиелік мәні бар мәселелерді көтерді. Біреулерінде С. Көбеев қиын жағдайда адамдардың бір-біріне көмек беруі қажет екенін айта отырып, адамды адамға жақсылық жасауға үндесе, келесілерінде зорлықты, қатыгездікті әшкерелейді.

Адамгершілік теориясы мен практикасында аса маңызды бағыттарға сын көзімен қарамайынша бүгінгі тәрбиенің негізгі бағыттарын айқындау қиынға түседі. Әсіресе, бүгінгі күнде орын алатын ұлттық педагогика тұрғысынан жалпы тәрбиенің, оның ішінде адамгершілік тәрбиесі ұғымдарының ғылыми негізін алып көрсету әлі де болса шешімін тапқан жоқ.

Адамгершілік - адам бойындағы гуманистік құндылық, әдеп ұғымы. "Кісілік", иізгілік", "имандылық" тәрізді ұғымдармен мәндес. Адамгершілік - адамшылық, каталдықпен салыстырғанда жаксылық тілеу қарым-қатынастары.

Халықтық дүниетанымда мінез-кұлықтың әр түрлі жағымды жақтары осы ұғымнан таратылады. Мінез-құлық пен іс-әрекеттерде көзге түсетін төмендегідей Адамгершілік белгілерін атап өтуге болады: адамды қастерлеу, сыйлау, сену, ар-ұятты сақтау, имандылық пен рахымдылық, ізеттілік пен кішіпейілділік, әділдік, қанағатшылдық, т. б.

Адамгершілік принциптері әлеуметтік-мәдени дамудың жемісі. Адам тумысында жақсылыққа да, зұлымдыққа да үйір емес. Адамгершілік белгілерінің қалыптасуына ерекше әсер еткен мынадай факторлар бар: жыныстыққа қа-тынастарды реттеу, қандастарын өлтіруге тыйым салу, әлсіздерге қамқорлық ету, еңбектің қоғамдық жолмен бөлінуі және адамдар арасындағы ынтымақтастықтың қалыптасуы.

Адамгершілік құндылықтардың қалыптасуы үшін жүйелік (қоғамдық, мемл. ) және тұлғалық мүшелердің ара салмағын дұрыс айқындаудың маңызы зор. Жеке адамды әлеуметтік қатынастардың жемісі деп қарастыру адамды бағаламауға әкеп соғады.

БҰҰ қабылдаған "Адам құқықтарының жалпы декларациясының" басты баптарын адамдық қарым-қатынас нормаларына айналдыру Адамгершілік құндылықтарын қастерлеу шарттарының біріне жатады, Оның басты әдептік баптары төмендегідей:

барлық адамдар тең құқықты, ерікті және қадірлі;
азаматтар нәсіліне, ұлтына, жынысына, тіліне, шыққан тегіне, дініне, сеніміне, мүліктік және лауазымдық жағдайына қарамай заң алдында бірдей;
өмір сүру күқығы, адамның бас бостандығы мен жеке өмір сүру еркі қасиетті болып табылады.

Адамгершілік қағидаттарыңың сақталуы өтпелі қоғам жағдайында ерекше маңызды мәнге ие болады. Бұл кезеңде ұлттық дәстүрлі дүниетаным мен әдепке жат маскүнемдік пен нашақорлық, рэкет пен жезөкшелік, қатыгездік сияқты теріс мінез-құлықтар өріс жаюы мүмкін. Өркениеттілікке апаратын жол халықты адамгершілікке, мандылық пен ізгілікке, салауатты өмір салтына баулу.

Адамгершілік мәселесі - адамзат мәдениетінің, руханиятының қалыптасуымен етене байланысты дүниелер. Адамгершілік құлық адамның езінің әлеуметтік қалыптасу тарихымен, мәдениетінің бой кетеру үдерісімен бірге пайда болған.

Ендеше, мораль туралы мәселе адамзат тарихының қапас түнегінде, тіпті сана сәулесі жетер-жетпес қадым заманда жатқандығы бәрімізге түсінікті. Ол туралы хатқа басылып қалдырған мұра тұрмақ, кандай да бір із табу қиын.

Ғылым өзінің болжамын /гипотезасын/ алға тартады. Ол болжам бойынша, гоминидтер, яғни адамтектес приматтар жер бетіндегі ауа райының күрт өзгеруіне байланысты Табиғат-Ананың алдына қойған "талабына" өзіндік даму "жауабын" тапты. Сөйтіп, төрт табанданған приматтар орнын екі аяғымен тік тұратын, сондықтан да көру көкжиегі кеңейтілген әрі екі қолын тамақ тауып, аң аулауға бос қойған, жаңа сападағы гоминидтер басады. Адамзаттың қазіргі адам кейпіне ұқсас күйінде қалыптасуы бірнеше миллиондаған жылдарға созылды.

Адамгершілік - бұл рухани тәрбие. Адамгершілік - адам бойындағы ең асыл қасиет және адамзат баласының ең жоғарғы мақсатына бағытталады. Бұл қасиет адамды мейірімділікке, Отанын, елін, отбасын сүюге үйретеді. Егер адамда адамгершілік қасиет болмаса, ол адам өз - өзін сыйламайды.
Рухани - адамгершілік тәрбиесі - өзіндік сананы дамытуға жағдай жасауды, жеке тұлғаның әдеп ұстанымын, оның қоғам өмірінің нормалары мен дәстүрлерімен келістірілетін моральдік қасиеттерін және бағдарларын қалыптастыруды болжайды.

Жастарды рухани - адамгершілікке тәрбиелеу, болашағына жол сілтеу - бүгінгі қажетті, кезек күттірмес мәселе. Әсірсе, мектеп жасына дейінгі балаларды адамгершілікке тәрбиелеудің мазмұны осы жастағы балалардың ерекшеліктеріне сай келуі тиіс.

Негізгі міндет - балалардың жақсы әдет, мінез - құлықын қалыптастыру. Баланың сезіміне әсер ету арқылы ішкі жан дүниесін ояту нәтижесінде оның рухани - адамгершілік қасиеттері қалыптасады.

Жаңа кезеңдегі білім берудің өзекті мәселесі жас ұрпаққа - адамгершілік - рухани тәрбие беру. «Адамгершілікке тәрбиелеу құралы - еңбек пен ата - ана үлгісі» - деп, Ы. Алтынсарин атамыз айтқандай, құнды қасиеттерге ие болу, рухани бай адамды қалыптастыру баланың туылған кезінен басталуы керек. Халықта «Ағаш түзу өсу үшін оған көшет кезінде көмектесуге болады, ал үлкен ағаш болғанда оны түзете алмайсың» деп бекер айтылмаған.

Сондықтан баланың бойына жастайынан ізгілік, мейірімділік, қайырымдылық, яғни адамгершілік құнды қасиеттерді сіңіріп, өз - өзіне сенімділікті тәрбиелеуде отбасы мен педагогтар шешуші роль атқарады. Рухани - адамгершілік тәрбие - екі жақты процесс.

Адамгершілікке, еңбекке тәрбиелеу күнделікті өмірде, үлкендердің қолдан келетін жұмысты ұйымдастыру барысында, ойын және оқу ісінде жоспарлы түрде іске асады.

Халқымыз «баланы ойын өсіреді»деген сөзі тегін айтылмаса керек. Бала ойнап жүріп, ойланады, жүйкесі тынығады, ойы сергиді, денесі шымырланады. Өздерінің құрбы - құрдастарымен жақсы араласуды үйренеді. Сан алуан ойындар баланың дене тәрбиесін дамытып, жас жеткіншектің бойына адамгершілік, сүйіспеншілік, кішіге көмек, үлкенге құрмет көрсете білуге, қиыншылықтан қорықпауға, мақсатқа жетуде төзімділікті ұлғайтуға тәрбиелеуде ерекше мәні бар. Ең бастысы, ойын баланы жан - жақты, тез ойланып шешім қабылдауға, ойын шыншыл ойнауға кешірімді, жанашырлыққа тәрбиелейтіні анық.

Адамгершілік тақырыбы - мәңгілік. Жас ұрпақтың бойына адамгершілік қасиеттерді сіңіру - ата - ана мен ұстаздардың басты міндеті. Көрнекті педагог В. Сухомлинский «Егер балаға қуаныш пен бақыт бере білсек, ол бала солай бола алады», - дейді. Демек, шәкіртке жан - жақты терең білім беріп, оның жүрегіне адамгершіліктің асыл қасиеттерін үздіксіз ұялата білсек, ертеңгі азамат жеке тұлғаның өзіндік көзқарасының қалыптасуына, айналасымен санасуына ықпал етері сөзсіз.

Рухани - адамгершілік білім беру - жас ұрпақтың бойына өмірдің мәні, сүйіспеншілік, бақыт, сыйластық, татулық, бірлік, төзімділік сынды құндылықтарды дарыту арқылы адамның қоғамда өз орнын табуына, қабілет - дарынының ашыла түсуіне, ақыл - парасатын дамытуына, яғни сәнді де мәнді өмір сүруіне қызмет етеді.

«Жұмыла көтерген жүк жеңіл» демекші бала тәрбиелеудегі осындай міндеттерді іске асырушылар - мектепке дейінгі мекемелер мен отбасы. Осы екі арнада жүргізілетін тәлім - тәрбие сабақтаса, ұштаса өткізілгенде ғана көздеген мақсат нәтижелі болары өзсіз. Бүгінгі жаңа қоғам мүддесіне лайықты, жан - жақты жетілген, бойында ұлттық сана, ұлттық психология қалыптасқан ертеңгі қоғам иегері боларлық парасатты азамат тәрбиелеп өсіру - отбасының балабақшаның, барша халықтың міндеті.

Адамгершілік тәрбиенің, адам бойында осы жақсы қасиеттердің болуы, жанұяға, өскен ортасына байланысты. Бала ісінің дұрыс екенін қоштап, оң бағыт беріп, теріс жерін дереу жөндеп, демеп жіберу ата - ана мен тәрбиешіге жүктелер міндет. “Адам бойында жақсы қасиеттер көп болса, оған бақ та, бақытта қонады” деген сөзге сүйенсек, жағымсыз қылық - қасиеттер болса одан арылту қажет. Көптеген қайырымды істер жасап, жақсы мінез - құлықтарды өн бойыңа жинап, ақылдылық танытсаң, міне адамшылдық болғаны.

Уақыт талабынан туындап, білім беру жүйесінде болып жатқан өзгерістер баланы тәрбиелеу осы заман талабына сай үйлесімді деңгейді қайта құруды міндеттейді. Тәрбие мен оқу егіз деген сөз бар. «Тәрбие бар жерде ғана сапалы білім саналы ұрпақ болады» деген дана халқымыздың мақал сөзіне сүйенеміз.

Адамгершілік сезімдерге ұнату мен ұнатпау, кұрметтеу мен жек көру, сыйлау мен рақымсыздық, сүйіспеншілік пен өшпенділік жатады.

Психологиялық зерттеулерде сезім дегеніміз - әлеуметтік және табиғи өмірдің сан алуан жақтарына эмоциялық қатынас. «Сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының адамның қажеттеріне сәйкес келу - келмеуінің нәтижесінде пайда болып отыратын психикалық процестің түрі түсіндіріледі. Алуан түрлі сезім, қуаныш пен қайғы, ашу мен қорқу, ұят, сүйіспеншілік, жек көрушілік, шошыну, абыржу, наздану» т. б. осындай сезімнің түрлері болады қоршаған ортасына байланысты болады.

Оқушылардың тілдік қорларының жетілуімен олардың адамгершілік сезімдері мен санасының дамуында ауыз әдебиетіндегі мақал-мәтелдердің мүмкіндігі мол. Адамгершілік сезімдері адамдардың бірлесе жасаған әрекеттері процесінде туып, дамиды да осы қоғамда қалыптасқан адамгершілік ережелеріне бағынады. Олар басқа адамдардың және адамның өзінің мінез-құлық әсерлерінен туады.

Адамгершілік тәрбиесі жан-жақты тәрбиенің аса маңызды бөлігі болуымен қатар, ол адамгершілік - қоғамдық дамудың жемісі, әрі қоғам өміріндегі өзгерістерге байланысты дамып жетіліп отыратын маңызды құбылыс.

Адамгершілік тәрбиесінің өзекті міндеті - өзі өмір сүріп отырған кезеңдегі қоғамның алдында тұрған мақсат мүддесіне сай адамгершілік қасиеттердің тұтастығын тәрбиелеу.

Адамгершілік тәрбиесі күрделі де қайшылыққа толы процесс. Сондықтан, адамгершілікке баулу дегеніміз - ол адамдардың үлкен бе, кіші ме, әрбір істеген ісін, сөйлеген сөзін, өзгелермен қарым-қатынасын ақылға салып, ар-ұят таразысынан өткізіп, біліммен ұштастырып, ең әділ, ең дұрыс жолын таңдап ала білуі.

Тұжырымдай келе адамгершілік - адамның рухани байлығы. Ғасырлар бойы адамдар арасындағы қарым-қатынасты суреттеу, сол арқылы жастарға өнегелі тәрбие беру. Мақал-мәтелдер, жұмбақ, айтыс, өлеңдер адамгершілік тәрбиесінің арқауы. Адамгершіліктің ең жоғары түрі - бауырмалдық, бүкіл адам баласын бауыр, дос тұту, көпшіл болу, сонымен қатар міндетін жауапкершілікпен орындау.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.