Turbo Pascal жүйесіндегі графиканы ұйымдастыру технологиясы

Жоспар

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3.4

I Негізгі бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1 Турбо Паскаль жайлы жалпы мағлұматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5.8
1.2 Қызметші сөздер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8.10
1.3 Турбо Паскаль графиктік режимі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 10.16

II Есептің қойылымы
2.1 1.есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17

2.1.1 Есептің берілгені ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17
2.1.2 Есептің алгоритмі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 17.19
2.1.3 Программалау бөлімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..19.20
2.1.4 Есептің жауабы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20

III Қорытынды бөлім ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...21.22

IV Қажетті техникалық жабдықтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .23

V Пайдаланған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24.25

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ
БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ экономикалық
университеті

Қолданбалы информатика кафедрасы

Курстық жұмысы
Turbo Pascal жүйесіндегі графиканы ұйымдастыру технологиясы

Тексерген: аға оқытушы

Миркасимова Т.Ш.
Орындаған: АЖ,
1 курс,

102 -топ студенті

Нұрбеков Жомарт

Алматы 2008

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3-4

I Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.1 Турбо Паскаль жайлы жалпы
мағлұматтар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 5-8
1.2 Қызметші
сөздер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...8-10
1.3 Турбо Паскаль графиктік
режимі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...10-1 6

II Есептің қойылымы
2.1 1-
есеп ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17

2.1.1 Есептің
берілгені ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...17
2.1.2 Есептің
алгоритмі ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .17-19
2.1.3 Программалау
бөлімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 19-20
2.1.4 Есептің
жауабы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ...20

III Қорытынды
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 21-22

IV Қажетті техникалық
жабдықтар ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..23

V Пайдаланған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... 24-25

Кіріспе

Ақпаратты өңдеу жазылған есепті шығару алгоритмі бойынша жүзеге асады.
Алгоритмді жазудың бірнеше тәсілі бар екені белгілі. Алгоритмді жазу
тәсілдерінің ішінде компьютерде орындалатын программа түріндегі – оның
программалау тілінде жазылуы ерекше орын алады. Программалау тілі –
компьютерге арналған есеп шығару алгоритмін жазу үшін пайдаланылатын
жасанды тіл. Программалау тілінде жазылған алгоритм программа, ал
алгоритмді жазу процесі программалау деп аталады.
Осы орта мүмкіншіліктері кең: Паскаль тілінде программалаудың негізгі
принциптері, программа құрылымы, тілдің негізгі элементтері мен
операторлары қарастырылған. Сонымен қатар, Паскаль тілінде программалар
құру, күрделі құрылымдық типтер (жолдар, жиындар, жазулар, массивтер және
файлдық типтер) қарастырылған.
Анықтама. Алгоритм деп – алдын ала анықталған мақсатқа жету үшін,
есептің шешімін табу үшін орындаушыға, адамға, компьютерге және т.б.
берілген түсінікті нұсқаулардың тізбегін айтады.
Есепті шешу алгоритмі деп жазбаша жарлықтардың тізімі аталады. Яғни
оны орындау барысында есептің шешімін, не берілген мәндерген есеептің
шешімі жоқ екендігі туралы жауап алуға болады. Жалпы жағдайда есептер әр
түрде бола алады.
Алгоритм түсінігі есепті шешу әдісі түсінігімен тығыз байлансыты. Әдіс
деп қатаң негізделген есепті шешу тәсілі мен оны қолдануға болатын берілген
мәліметтер бойынша есептер тобын анықтау мақсатында құрылған тәсілді
зерттеуді айтады.
Ал, алгоритм есепті шешу және пратикада қолдану әдісін сипаттау болып
табылады. Ол әдісті зерттеу нәтижесі бойынша құрылады, алгоритм есепті шешу
үшін орындалатын әрекеттердің қатаң жазбаларының реттелген тізбегі болып
табылады. Бұл әрекетер шешу әдісінен туындайды.
Алгоритм сөзі мағынасы жағынан нұсқау, жарлық, рецепт, ереже,
тәртіп, заң, жоба сөздеріне синоним болып келеді. Алгоритм сөзі Орта
Азияның ортағасырлық ұлы ғалымы – Махмуд ибн Мұса әл Хорезмидің атымен
байланысты шыққан. Ол өзінің Арифметикалық трактат деген еңбегінде
арифметикалық амалдарды орындау тәртібін ұсынған. Сөйтіп арифметикалық
амалдары орындау ережесі, геометриялық фигураларды салу ережесі, сөздердің
жазылуының грамматикалық ережесі және т.б., т.с.сияқтылар алгоритм деп
аталып кеткен.
Алгоритмнің қасиетті сапаларының бірі – орындаушыдан шешу әдісін, яғги
жазылған әрекеттерді не үшін орындау қажеттілігін түсінуді талап етпейді.
Орындаушыдан жазылған әрекеттерді оындай алуды және қағидаларды түсінуді
талап етеді.
Орындаушы алгоритмі қағида-жарлықтардың ізімен механикалық түрде
орындайды. ЭЕМ-ді, алгоритмді орындау құралы ретінде пайдалану мүмкіндігі
осыған негізделінген.
Алгоритм әрқашан да орындаушы үшін жазылады. Ол адам, ЭЕМ және т.б.
құрылғы болуы мүмкін, Алгоритмді сипаттау орындаушыға жазылған әрекеттер
түсінікті болуы үшін соның тілінде жүзеге асырылады.
Қосымша толықтырушы түсінігін енгізсек, жеке жазбаларды, сөйлемдерді –
алгоритм жарлығын орындайтынды жарлық деп атаймыз. Алгоритм жарлықтар
тізбегі болып табылады. Орындаушы түсінетін және орындай алатын барлық
жарлықтар жиынын орындаушының жарлықтар жүйесі деп атаймыз. Сонымен
орындаушының барлық іс-әрекетін сипаттайтын жарлықтар жүйесі орындаушының
тілі болып табылады.
Алгоритм – информатика пәнінің негізгі ұғымдарының бірі. Компьютерді
қоғам өмірінің қай саласында болмасын пайдалана білу үшін алгоритм ұғымын
меңгеру керек.

I Негізгі бөлім

1. Турбо Паскаль жайлы жалпы мағлұматтар

Турбо Паскаль тілінің идентификаторлары (ТП). ТП Идентификаторлары
дегеніміз өндірісте пайдаланылатын терілген символдардың жиынтығын айтамыз.
Идентификаторларға қойылатын негізгі шарттар (талаптар):
• Идентификатор латын әліпбиінен және сандарынан тұрады.
• Идентификатор әріптен а1 деп басталуы тиіс {"а1", а бірақ
керісінше емес "1а"}.
• Идентификатор өте үлкен көлемдегі кез келген логикалық
символдардан тұруы мүмкін, бірақ оның тек алғашқы 63 ғана
танылады.
• Қызметтік сөздерді идентификатор ретінде пайдалануға болмайды.
• Идентификаторларды жазғанда бос орындарды жазуға болмайды.
Турбо Паскаль тілінде программалаудың ережелері мен жалпы түсініктері:

• Программа Турбо Паскаль операторларынан құралады, олар ";"
символымен ажыратылады.
• Топ операторларын ерекшелеу үшін операторлық жақшаларды
пайдаланамыз: begin ... .end.
• Бірнеше операторлар жақшасындағы операторларды құрамдық
операторлар деп атаймыз.
• Программа мәтінінде фигуралық жақшаларда комментарияларды
жазамыз, олар программа орындалуына кедергі келтірмейді.
Турбо Паскаль тіліндегі программалық структурасы: программаның негізгі
бөліктерін қарастыралық. Uses – программада қол жетерлік операторлар жиынын
пайдалану кеңейтілулері үшін ішкі кітапханаларды қосу. Мысалы:

• UsesDOS, Crt, Graph, Printer; {Төрт стандартты модульдердің қосылуы:
• DOS – операциялық жүйе командаларының программада пайдаланылуы.
• Crt – енгізу-шығару мүмкіндіктерінің кеңейтілулері, дыбыстық
генераторды пайдалану.
• Graph – графикалық процедуралар мен функциялардың қосылуы.
• Printer – баспаға шығаруға оңай қол жеткізу.}
Мысалы. Келесі программа баспаға шығарудың оңай жолын жүзеге асыруды
орындайды.
• UsesPrinter; {модульдің қосылуы}
• begin
• Write(‘привет’); {"привет" сөзі экранға шығарылады}
• Write(lst,‘привет’); {"привет" сөзі принтерге шығарылады}
• end.
Const (константалар). Бұл сипаттау бөлімінде идентификатормен
программа орындалуы кезінде өзгермейтін мәндері беріледі. Мысалы:
• Const
• a=4; {сандық константа}
• b=’A’; {символдық константа }
• s=’ABBA’; {жолдық константа }
• b1=false; {логикалық константа }
• M:array[1..4] of integer=(1,5,6,7); { константалар массиві}.
Type (деректер типі). Суретте Турбо Паскаль тілінің негізгі деректер
типі көрсетілген.
Сhar – символдық айнымалысы. Символдық тип мәні көптеген дербес
компьютерлердің символдары. Әрбір символға 0...255 диапазоны аралығындағы
бүтін сандар жазылады.
Boolean – логикалық айнымалысы. Логикалық тип мәні жарияланған
тұрақтылардық бірі болуы мүмкін (False – жалған, True – шындық).
Массив - array – массив деректер типі бір идентификаторға бірнеше мән
тағайындауға мүмкіндік береді, олар бір-бірінен реттін номері бойынша
ерекшеленеді. Массив элементінің номері идентификатордан кейін квадраттық
жақшаға алынып жазылады {M[5] – М массивінің бесінші элементі}. Массивті
сипаттағанда массивтің элементтер номерінің диапазоны көрсетіледі және
әрбір элементіне қатысты типі. Массивтер бір өлшемді, екі өлшемді және өте
көп өлшемді болуылары мүмкін. Мысалы:
• Var {массивтердің сиаптталуы}
• M: array [1..5] of integer; {М бір өлшемді массиві элемент номерлері 1-
5 дейін, бүтін сандардан құралған}
• M1: array [2..3,11..15] of char; { М1 екі өлшемді массиві жол
номерлері 2-3 дейін, бағана номері 11-15 дейін, символдардан құралған}
• Begin {массивті толтыру}
• М[2]:=100; {М сандық массивінің екніші элементіне 100 мәні
тағанындалады}
• М1[2,3]:=’d’; {М1 символдық екі өлшемді массиві элементтері екінші жол
мен үшінші бағана үшін ’d’ мәні тағайындалады}
• End.
String – жолдық айнымалы. Жолдық типтегі айнымалылар бірнеше
символдардан тұрады. Мысалы:
• Var s:string; {s идентификаторының жолдық айнымалы ретінде сипатталуы}
• Begin
• s:=’Привет’; {жолдық айнымалы мәнін беру}
• Writeln(s); {"Привет" сөзін экранға шығару}
• end.
Var – программада пайдаланылатын барлық иденитификаторлар сипатталуы
керек. Иденитификаторды сипаттап, деректер типін көрсету. Мысалы:
• Var
• x,y:real; { x,y идентификаторлары – реальді тип айнымалылары}
• i,j,k:integer; {i,j,k идентификаторлары – бүтін тип айнымалылары}
• M:array [1..4] of char; {M – бір өлшемді массив 4 элементтер тұрады}
• M1:array [1..3,1..4] of byte; {M1 екі өлшемді массив бүтін типті 12
элементтен тұрады}
• Type
• re=real; {жаңа типті сипаттау: re идентификаторы - реальды тип}
• Var
• z:re; { z идентификаторы –re типінің айнымалысы, яғни реальді тип}
Негізгі программа – ережеге сүйенсек 3 бөлімнен тұрады:
• Шығыстық деректерді енгізу.
• Есептеу.
• Қорытынды есептеу қорытындысын шығару.
Негізгі математикалық сәйкестіктер және Турбо Паскаль операциялары:
• + {қосу}
• – {алу}
• * {көбейту}
• {бөлу}
• = {теңдік (типтер мен тұрақтыларды сипаттағанда пайдаланылады
және т.б.)}
• := {меншіктеу}
• {үлкен}
• {кіші}
• = {үлкен немесе тең}
• = {кіші немесе тең}
• {тең емес}.
Турбо Паскальда амалдардың жазылуы төмендегідей:

Амалдар Амал аты Математикалық ТР-да жазылуы
жазылуы
+ Қосу 10+21 10+21
- Азайту А-В А-В
* Көбейту 32 Х 5 32 * 5
Бөлу 50 : 5 50 5
Div Бүтіндей бөлу 18 div 9
Mod Қалдықты бөлу 22 mod 7

1.2 Қызметші сөздер
Турбо Паскальдағы қызметші сөздер төмендегідей, түсіндірме сөздік:

ҚЫЗМЕТШІ СӨЗДЕР АТҚАРАТЫН ҚЫЗМЕТІ
1 2
Absolute Абсолютті айнымалы белгісі
And Логикалық амал – “ЖӘНЕ”
Array Массивті сипаттаудың басы
Asm Ассемблердегі блоктың басы
Assembler Ассемблерде жазылған көмекші программа
Begin Программа денесінің, көмекші программаның,
құрама оператордың басы
Case Таңдау операторының басы
Const Тұрақтылар атауныңы аты (идентификатор)
Constructor Обьекті құрылысы
Div Бөліндінің бүтін бөлігін анықтау
Do Орындау, FOR, WHILE операторларындағы
циклдың басталуы
Downto Цикл параметрлерінің максималды мәнінен
минималды мәніне дейінгі өзгеріс (кему
қадамы)
Else Шартты көшу IF және CASE операторларындағы
“ӘЙТПЕСЕ” бөлімі
End Программаның, қосалқы програманың,
модульдің, құрама оператордың соңын баяндау
External Ішкі қосалқы программаның деректері
File Файлдық тип
For Параметрлі қайталану операторының басы
Forward Ішкі қосалқы программаның деректері
Function Қосалқы программа – функцияның басы
Goto Шартсыз көшу
If Шартты көшу операторының басы
Implementation Модульдің орындаушы бөлігі
In Жиында элементтің бар екендігін тексеру
Inherited Жалғастыру әдісі
Inline Ассемблерде жазылған программа бөлімін қосу
Interface Модуль интерфейсі
Interrupt Процедура директивасы
Label Белгі бөлігінің атауы (идентификатор)
Mod Бөліндінің бүтін қалдығын анықтау
Near Жақын адресті форматтау
Nil Бос ссылка
Not Логикалық амал – “ЕМЕС” (теріске шығару)
Object Обьект
Of Массив типін сипаттаудың бөлігі, файлдың,
CASE операторындағы тұрақтыларды анықтаудың
басы
Or Логикалық амал “НЕМЕСЕ”
Packed Жинақталған массив белгісі
Private Обьекті секциясының басталуы
Procedure Қосалқы программа – процедураның басы
Program Программаның басы
Public Сыртқы обьекті секциясының басы
Record Жазба типінің басы
Repeat Келесі шарт бойынша қайталауды ұйымдастыру
операторы
Set Жиын типі
Shl Бос разрядты биттерді солға жылжыту арқылы
0-мен толтыру
Shr Бос разрядты биттерді оңға жылжыту арқылы
0-мен толтыру
String Жол
Then IF операторының “ОНДА” бөлігі
To Цикл параметрінің минималды мәнінен
максималды мәнене дейінгі өзгеріс (өсу
қадамы)
Type Тип бөліміні атауы (идентификатор)
Unit Модульдің басы
Until REPEAT операторының соңы
Uses Орындалатын модульді нүсқаушы
Var Айнымалылар бөлімінің атауы (идентификатор)
Virtual Виртуалдық әдіс
While Алдын ала берілген шарт бойыннша қайталауды
ұйымдастыру операторы
With Жазба операторының басы
Xor Логикалық амал – “НЕМЕСЕГЕ КЕРІ”

1.3 Турбо Паскаль графиктік режимі

Турбо Паскаль программалау тілінде символдық режимнен бөлек графиктің
режимде жұмыс істеуге болады. Онда әртүрлі графиктік кескіндер құрастыру
мүмкіндігі бар. Турбо Паскаль графиктік мүмкіндіктерін пайдалану үшін
арнайы GRAPH кітапханасы пайдаланылады, іске қосылады. GRAPH модулінің
графиктік процедуралары мен функцияларын қолданып орналасқан процедуралар
құрастыруға болады. GRAPH модулінде орналасқан процедуралар мен
функцияларды пайдалану үшін программаның сипаттау бөлімінде көрсетіледі:
USES GRAPH
Графиктермен жұмыс істеу алдында оған сәйкес келетін монитор режимін
орнату қажет. Турбо Паскаль тілінде алдын ала бекітілген фрайверлер саны
бар. Олардың әрқайсысы үшін үш түрлі режимдердің бірінде жұмыс істей алады.
Драйвер типі оның режимі санмен немесе тұрақты түрінде берілген болады.

Драйвер Режим Нүктелер саны Файл
CGA (1) CGACO, CGAHi 320x200(640x200) CGA. BGI
EGA (2) EGALo, EGAHi 640x200(640x350) EGAVGA. BGI
VGA (3) HERAHi ONOHI 720x348 HERC. BGI

GRAPH модулі іске қосылысымен оынң ішіндегі процедуралардыі және
функцияларды беруге болады.
Графикалық режимді іске қосу:
InitGraph(Var Driver, Mode: integer; Path:string);
Мұндағы Driver – графикалық режимдегі анықтайтын параметр;
Mode – орнатылған врайверге байланысты берілетін графиктік режим
параметрі;
Path – графиктік фрайаер файлының атауы және жолы;
Driver мәні GRAPH модулінде хабарланған тұрақтылар жиынымен шектеледі.

Тұрақты атауы Сандық коды
T 0
CGA 1
MCGA 2
EGA 3
EGA64 4
EGAMono 5
IBM8514 6
HercMono 7
ATT400 8
VGA 9
PC3270 10

GraphResult қате орындалған графиктік операциялардың кодын шығарады.
Функция жазылуы:
GraphResult: Integer;

Тұрақты атауы Коды Анықтамасы
GrOk 0 Қате жоқ
GrNolitGraph -1 Графиктік режим
анықталмаған
GrNotDetected -2 Адаптер типі
анықталмаған
CrFileNotFound -3 Драйвер файлы табылмады
GrInvalidDriver -4 Анықталмаған файлда
драйвер табылмады
GrNoLoadMem -5 Драйверді жүктеуге жады
көлемі жетпейді
GrNoScanMem -6 Аймақты қарастыруға жады
көлемі жетпейді
GrNoFloodMem -7 Аймақты толтыруға жады
жетпейді
GrFontNotFound -8 Қаріп файлы табылмады
GrNoFontMem -9 Қаріп файлы табылмады
GrlnvalidMode -10 Анықталған драйверге
сәйкес келмейтін режим
GrError -11 Жалпы қате
GrOerror -12 Енгізу-шығару қатесі
GrlnvalidFont -13 Қаріптің дұрыс емес
пішімі
GrlnvalidFontNum -14 Қаріптің номері дұріс
емес

SetLineStyle түзудің жаңа түрін белгілейді.

Тұрақты атауы Коды Түсініктемесі Кескіні
SolidLn 0 Түзу сызық ______________
DottedLn 1 Нүктелі сызық ... ... ... ... ... .
CentreLn 2 Штрих-пунктир .-.-.-.-.-.-.-.-.-
.-.-.-
DashedLn 3 Пунктир - - - - - - - - -
- - - -
UserBitLn 4 Қолданушы
анықтайды

Түсті монитордың мәтіндік режимінде әр символдың түсін не экранды ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.