Гемнің құрылысы мен биосинтезі. Билирубин алмасуы. Ксенобиотиктердің залалсыздандырылуы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 4 бет
Таңдаулыға:

$C:\Users\Lenovo_B50\Desktop\4b2187d57e6deff3950d68bc683a0ed9.jpg$ Қарағанды медицина университеті

Жалпы биохимия

«Гемнің құрылысы мен биосинтезіБилирубин алмасуы. Ксенобиотиктердің залалсыздандырылуы»

Орындаған:

Қарағанды 2020 жыл

Гемоглобин синтезінің 85 пайыз делігі жіліктік майында және де тек аз ғана бөлігі -бауырдаөтеді. Гемнің синтезіне митохондрия да, цитоплазма да жүріп қатысады. Гем және глобин екеуі жеке-жеке синтезделеді. Тек кейінірек ғана олар өзара байланысып, гемоглобин 3-ші және 4-ші реттік құрылымдарын түзеді.

Алдымен, пирролдык сақиналардың митохондрияда синтезі басталады. Сукцинил-КоА глицинмен біріге конденсацияланып, содан соң ол декарбоксилденіп δ-аминолевулинат түзіледі. Бұған қатысатын фермент δ-аминолевулинатсинтаза болып табылады, ол барлық синтез жолының негізгі және оның жылдамдығы барлық синтездің негізгі анықтаушысы болып саналады.

δ-Аминолевулинатсинтаза ферментінің негізгі коферменті пиридоксальфосфат болып табылады. Бұл фермент гемнің артық мөлшері арқылы кері теріс байланыс принципі бойынша тежеліп яғни ингибирленеді. δ-Аминолевулинат синтезделгеннен кейін митохондриядан цитоплазмаға шығарылады да, екі молекуласы конденсацияланып, порфобилиногенге айналады. Порфобилиногенсинтаза негізінен қорғасын ионы арқылы ингибирленеді. Қорғасынмен жедел уланған уақытта қанда сондай-ақ несепте δ-аминолевулинаттың жоғары концентрациясы анықталады.

Ары қарай порфиринге тән тетрапирролдық құрылым қалыптасады. Порфобилиногеннің 4 молекуласының байланысуы NН ₂ топтың бөлінуі мен уропорфириноген ІІІ түзілуіне акеліп соғады. Бұл ферменті арқылы катализденеді. Бұл аралық өнім түзілуі үшін екінші фермент уропорфириноген ІІІ-синтаза керек.

Уропорфириноген ІІІ -тің тетрапирролдық құрылымы гемнің құрылысынан айырмашылық болады. Басында 4 ацетаттық қалдық метилдік топ түзіп декарбоксилденеді. Нәтиже барысында түзілген копропорфириноген ІІІ қайтадан митохондрияға түседі. Кейінгі реакциялар митохондрияда шоғырланатын ферменттер арқылы катализденеді. Фермент оксидазалардың әсерінен екі пропионаттық топтар винилдік қалдыққа айналады. Бүйір тізбектерінің түрленуі протопорфириноген ІХ түзілуімен аяқталады.

Ары қарай молекула тотығу нәтижесінде π-электрондық қосарланған қалыпқа ауысады. Сол себепті, гем өзіне тән кызыл түсте болады. Бұл кезде 6 тотықсыздандырғыш эквиваленттер жұмсалады. Соңынан арнайы феррохелатаза ферменті арқылы молекулаға темірдің екі валентті ионы қосылады. Ғе-протопорфирин ІХ протеин құрамына қосылып гемопротеин түзіледі. Олардың гем сақинасы ковалентсіз байланысқан, ал цитохром ковалентті байланысқан болады. Ферритин протеині-гемнің синтезіне қажет темірдің шығу көзі болып саналады.

Порфириногендердің құрамының көбеюімен анықталатын, гемнің синтезінің жүре пайда болған және тұқым қуалайтын бұзылыстары мен олардың тотығу өнімдерінің қан мен ұлпада, зәрде пайда болуын порфирия (аққызыл деген мағына береді) деп атаймыз. Бұл зәрдің түсін қызылға бояйтын анемиялардың тобы. Негізінен, порфириялар тұқым қуалайтын және жүре пайда болған болып екі топқа бөлінеді.

Тұқым қуалайтын порфирия аминолевулинатсинтаза ферментінен басқа гемнің синтезіне қатысатын ферменттің зақымдалуымен анықталады. Осы аурулар кезінде гемнің синтезінің төмендеуі көрінеді. Гем 5- белсенділігін арттырады, бұл аминолевулин қышқылы порфириногендердің жиналуына алып соғады. Ал жүре пайда болған бауыр циррозымен созылмалы алкоголизммен ауыратын адамдарда дамиды. Осы тұқым қуалайтын порфириялар патологиялық үрдістің орнына байланысты эритропоэздық және бауырлық деп бөлінеді. Бауырлық порфириялар гепатоциттерде жинақталады, ал эритропоэдық эритроцит пен нормобластада жинақталады.

Порфирия кезінде нейропсихикалық бұзылыстар, ретикулоэндотелийлі жүйенің қызметінің бұзылуы мен терінің бұзылыстары байқалады. Порфириноген флуоресцияланбайды және жарық кезінде порфириндерге айналады. Олар теріде күн сәулесі әсерінен оттекпен бірігіп, синглетті күйге көшеді.

1. 2. Гемоглобин ыдырауы макрофагты-моноцитарлық жүйе (ММЖ) жасушаларында, қан жүйесінің жасушаларында, бауыр жасушаларында, көкбауырда жүзеге асады. Бұл процесс болса гемнің 1-ші сондай-ақ 2-ші пиррол сақиналардың арасында метин көпіршесінің гемоксигеназа ферменті әсерінен тотығып, үзілуінен басталып, вердоглобин түзіледі. ММЖ жасушасында вердоглобиннен глобин мен темір бөлінеді, биливердин түзіледі. Биливердин НАДФН ₂ есебінен бос, коньюгирленбеген билирубинге тотықсызданады, олболса суда ерімейді. Тікелей емес билирубин ММЖ жасушаларынан қанға түсіп, альбуминге адсорбцияланып отырады. Оның негізгі бөлігі бауырға түседі, онда глюкуронилтрансфераза ферментінің әсерінен глюкурон қышқылымен байланысу реакциясына түседі. Сонда тікелей емес билирубин заласызданады да, моно және ди глюкуронид билирубин түзеді. Бұл билирубин тікелей байланысқан, суда ериді. Билирубин өтке қызыл-қоңыр түс беріп отырады. Биливердиннің біразы өтке түсіп, оған жасыл түс береді. Биливердин мен тікелей билирубин өт қапшығына жиналадыда, олар өтке жасыл түс береді. Тікелей билирубин мен биливердин өт жолына түседі. Тікелей билирубиннің үштен бір бөлігінен азы бета-глюкуронилтрансфераза ферменті әсерімен тікелей емес билирубинге айналады да, 12 елі ішектің қуысына өтпен бірге тікелей емес билирубин мен биливердин түседі. Ашы ішекте бос билирубин мезобилиногенге дейін тотықсызданады, біраз бөлігі қақпа венасы арқылы бауырға қайта түсіп, ол жерде түссіз моно сонымен қатар ди пирролдарға дейін ыдырайды, олар бүйрек арқылы зәрмен шығады.

Мезобилиногеннің басым бөлігі тоқ ішекке түседі, онда микроб ферменттерінің әсерінен стеркобилиногенге тотықсызданады. Стеркобилиногеннің біраз бөлігі геморроидальдық вена тамырлары арқылы сіңіріліп, бүйрекке түседі, зәрмен шығарылады. Зәрде жарық пен ауаның әсерінен стеркобилиноген стеркобилинге дейін тотығады, ол зәрге сары түс береді. Стеркобилиногеннің қалған бөліктері мен биливердин нәжіске түсіп кетеді. Стеркобилиноген жарықтың әсерінен стеркобилинге шейін тотығып, биливердинмен бірігіп, нәжіске қоңыр-жасыл түс береді. Қан сарысуының түсі белгілі бір деңгейде онда билирубиннің болуына байланысты. Қалыпты жағдайда қанда жалпы билирубин анықталады. Ол тікелей сондай-ақ тікелей емес билирубиннен тұрады. Қандағы жалпы билирубин мөлшері 8-20 мкмоль/л.