World Wide Web – миллиондаған сайттардан тұратын компьютерлік желі
КІРІСПЕ
World Wide Web – Бүгінгі күні әр түрлі ақпараттар миллиондаған
сайттардан тұратын компьютерлік желі. Қолданушылар бұл ақпаратқа WWW
технологиясын қолдану арқылы мүмкіндік алады. WWW навигациясы үшін WWW
шексіз кеңістігінде саяхатын жеңілдететін арнайы программалар Web
броузерлер қолданылады. Барлық ақпарат WWW байттарының негізгі элементі
болып келетін Web беті ретінде бейнеленеді.
Web-беттер мультимедия технологиясын қолдап, өзінде әр түрлі
ақпараттар түрін біріктіреді. Олар: мәтін, графика, дыбыс, анимация және
бейне. Көп жағдайда сол немесе басқа Web-беттердің желідегі жетістігі
саналы және әдемі жасалуына байланысты.
Қолданушыылар стильді безендендірілген, анимация және графикамен тым
қамтылмаған, тез жүктелетін Web-броузер терезесінде дұрыс бейнеленетін Web
беттерін қолдану ұнамды.
Web-бетті құру оңай емес, бәрақ әр бір адам өзін дизайнер рөліне
қойғысы келетін шығар. Мен де бұл жағдайдан тыс қалмадым, сондықтан
өзімнің дипломдық жұмысым үшін осы тақырыпты таңдап алдым.
Өзімнің дипломдық жұмысымда Web-бетті құру үшін не білу және істей алу
қажет екендігін, оны құру үшін қандай программаларды қамтамсыз ету және Web-
бетті қалай тиімді қолдануды мүмкіндігінше түсінуге тырыстым.
Сондай-ақ бұл жұмыста WWW ортақ қабылдаған стандарт болып келетін Web-
бетті программалау тілінің негізі – HTML-ды қарастырдым. Бұл бізге Web
құрылымымен және оны дұрыс безендіру тәсілдерімен танысуға мүмкіндік
береді.
І – ТАРАУ
World Wide Web
Internet-тің таралуы
Internet – бұл ең үлкен әлемдік компьютерлік жүйе. Қазір Internet 50
–ден астам елдерде жуықтап 150 млн. қолданушылары бар. WWW-ға негізінен
Internet арқылы қол жеткізуге (доступен) болады, бірақ WWW және Internet
бір мағынаны білдірмейді. WWW-ді ішкі мазмұнға келтіруге болады, яғни бұл
қандайда бір білімнің абстракттік әлемі, ал Internet глобальді жүйенің
сыртқы жағы болып келеді.
WWW концепциясы
Сонымен World Wide Web немесе қарапайым тілмен айтқанда WWW, Web ,
немесе одан да оңай 3W деген не? WWW-бұл гиперметінде негізделген, кең
таралған мультимедияның ақпараттық жүйесі. Енді осы анықтаманы рет-ретімен
қарастырайық.
Кең таралған ақпараттық жүйе: ақпарат WWW сервер (server) деп аталатын
керемет үлкен жиында сақталады, яғни арнайы прогаммамен қамтылған және
Internet желісіне біріктірілген компьютерге орналастырылады. Желіге
қосылуға мүмкіндігі бар қолданушылар осы ақпаратты клиент- программалары
және WWW-қажат қарастыру прграммалары көмегімен алады. Сонымен қатар қарау
программасы компьютерлік желі бойынша қажетті құжаттар бар файлды сақтайтын
серверге сұраныс жібереді. Сұрауға жауап ретінде сервер қарау
программасына осы қажетті файлды немесе егер файл белгілі бір себептермен
асқақ болса, қабыл алмағаны жайында хабар жібереді. Клиент-сервер қарым-
қатынасы белгілі бір ережелер бойынша немесе, басқаша айтқанда, хаттама
арқылы жүргізіледі. WWW-да қабылданған хаттама HyperText Transfer Protocol
деп аталады, қысқартқанда HTTP.
Мультимедиа – мәтінді ғана емес, сонымен қатар екі және үш өлшемді
графикада бейне және дыбысты өзіне қосатын ақпарат.
Сонымен, Web-бетте стильденген немесе форматталған мәтін Internet-тің
әртүрлі қорымен, графика және гипербайланыс болуы мүмкін. Осы барлық
мүмкіндіктерді іске асыру үшін HyperText Markup Language аталатын арнайы
тіл жасалды.
HTML-тілінің көмегімен Web-бетті қалыптастыру
Web – беттерін құру үшін арналған құрал жабдықтар
HTML-редакторы
Web – беттерін құру үшін әркім өзіне ыңғайлы құрал жабдық таңдайды, ол
DreamWeaver,Allaire HomeSite,1st Page 20000. Ал кейбіреуі жай мәтіндік
редактормен, мысалы блокнот (NotePad) қолданылады.
Мәтіндік редакторды көлемі кішкентай беттерді құру үшін қолданылады,
өйткені оның теріс жақтары бар: проектілер тасталмайды, “подсветка. . .”
мәтіні жоқ, жұмыс істеу қолайсыз.
MS Front Page басты кемшілігі, ол HTML кодын үлкен көлемде қабылдайды
(қажетсіз заттар көп), сондықтан бет көлемі өте үлкен болады. Ол жүктеу
жұмысына кедергі келтіреді. Сонымен қатар Web-бетіндегі жұмыс бұл
редакторда бір бөлек, ал броузер терезесінде мүлдем басқа (бұл әсіресе
Netscape Navigator-ға тиісті) . Беттер біртүрлі қисық болады, сондықтан Web-
бетін құру үшін төменде берілген пакеттерді қолдану керек.
Ең алдымен Macromedia DreamWeaver-дан бастайық. Macromedia компаниясы
веб-сайтын құруға арналған программалар құрудан ең алдағы компания болып
саналады.
HTML-редактордың соңғы версиясы - DreamWeaver 3 компаниясы, бұл
WYSIWYG-редактор катигорясына жатады және бұл пакеттің көп қолайлы жақтары
бар: ыңғайлы интерфейс, функцияны түзету және ShockWave технологиялы, FTP
арқылы файлды енгізу, SSI ұстау жіне т.б. Бұл программамен жұмыс істеу
ұшін HTML білу қажет емес.
PICTURE
Бірақ DreamWeaver 3 бірнеше қадамға WYSIWYG технологиясын қолданатын
басқа редакторлардан алда. Web-бетті құру кезінде біртекті жұмыстан
арылтады, ол “командаларды ретпен жазу” опциясы арқылы жұмыс істейді.
Келесі редактор HomeSite 4 бетті қолдан жасау үшін, яғни HTML
білетіндерге арналған. Сіз HTML кодын толық басқаруға мүмкіндік аласыз,
сонымен бірге өзіңіздің беттеріңізді атақты үш броузердің (MSIE,NN,OPERA)
біреуі арқылы оптимизациялауға мүмкіндік береді.
HomeSite басты екі режимнен тұрады: Edit және Design. Design режимі
WYSIWYG редакторы сияқты HTML кодын беретін, сонымен қатар бөтен HTML кодын
іске қосқанда, HomeSite барлығын өзіне көшіріп алады. Edit режимі толығымен
бетті басқаруға мүмкіндік береді.
HomeSite-тың тағы бір ерекшелігі – ол оның DreamWeaver–мен
“жапсыруы”.
HTML редакторының соңғы редакторы болып EVR Soft 1st Page 2000 v2
табылады.
Гипермәтіндік белгілеу принциптері. Құжаттар құрылымы
HTML-құжатарында белгілеу модельдерінің негізі ретінде тэгтер моделі
қабылдалынған. Тэгтер моделі құжатты контейнерлер ретінде түсіндіріледі,
мұндағы контейнерлер дің әр қайсысы тэгтермен басталып, тэгтермен
аяқталады. Яғни HTML құжаты кәдімгі ASCII- файлға HTML басқару кодтары
(тэгтері) қосылған файл болып табылады.
HTML-құжатының тэгтері көбінесе қолдануға және түсінуге жеңіл. Себебі
олар ағылшын тілінің көпқолданбалы сөздерінен түсінікті түрде қысқартылып
және белгіленіп алынған. HTML-тегі өзінің атынан, міндетті және міндетті
емес атрибуттардан тұрады. Тэг мәтіні бұрышты жақшалармен қоршалады. Мысал
ретінде қарапайым варианттардың бірі: HEAD немесе i. Тэгтердің
күрделілігі олардың атрибуттарында болып табылады. Мұндағы атрибуттар
тэгтердің функцияларын өзгерту үшін қолданылады (көлемін, ұзындығын, түрін
және т.б.).
Тэгтер атрибуттары оның атынан кейін жазылады және бір-бірінен бір
немесе бірнеше табуляция, пробел немесе жол басына қайтару символдары
арқылы ажыратылады. HTML тілінде тэгтер атрибуттарын кезекпен жазуы керек
етпейді. Атрибуттың мәні атрибут атынан соң жазылатын теңдік белгісінен
кейін жазылады. Егер атрибут мәні бір сөз немесе сан болып келетін болса,
онда оны ешбір қосымша белгілеусіз теңдік белгісінен кейін жаза беруге
болады. Басқа жағдайларда атрибут мәндерін бірлік немесе екілік
тырнақшаларға алып жазу керек, әсіресе егер олар пробел арқылы бөлінген
бірнеше сөз болса. Атрибут мәнінің ұзындығы 1024 символға дейін рұқсат
етілген. Мысалға, әсіресе HREF атрибутының мәні ретінде басқа құжаттардың
адресін (URL) көрсеткенде керекті регистрді қолдану маңызды болып табылады.
Көп жағдайларда HTML тэгтері бастапқы және ақырлы компоненттерден
тұрады және олардың арасына мәтін және басқа да құжат элементтері
орналасады. Жабушы тэгтің аты бастапқы тэгтің атына сәйкес болып келеді,
бірақ жабушы тэгтің атының алдына көлденең сызықша () қойылады. Мысалы,
шрифт түрі i-курсив тэгі үшін жабушы сыңары i түрінде болады. Жабушы
тэгтер үшін атрибуттар ешқашанда қойылмайды, қойылса да ол атрибут
қабылданбайды. Мәні бойынша тэгтер әмбебап программалау тілдерінің “begin \
end” белгілеулеріне түсінігі бойынша өте ұқсас болып келеді. Тэгтер
құжаттың мәтіндік интерпритациялау шартының әрекет ету ауданын анықтайды.
Ішкі тэгтерді қолданғанда құжатта ерекше ұқыптылықты сақтау керек.
Ішкі тэгтерді соңғысынан бастап бастапқысына қарай жауып шығу керек. Кейбір
HTML тэгінің жабушы тэгтері болмайды, өйткені олар автономды элементтер
болып табылады. Мысалы, бейнелер тэгі IMG жабушы компонентті қажет
етпейді. Автономды тэгтерге тағы да BR - жолдарды айыру, HR - көлденең
сызық және көрсетілетін нәтижеге әсер етпейтін, тек қана құжат туралы
ақпараттар сақтайтын META және BASE сияқты тэгтер жатады.
Кейбір жағдайларда жабушы тэгтердіжазбаса да болады. Көптеген
браузерлер құжат мәтінін өңдегенде бастапқы тэгті алдыңғы тэгтің жабушы
тэгі ретінде қабылдайды. Ең көп тараған мұндай тэгтің түрі абзац тэгі -
P. өйткені оны құжаттарда жиі қолданады және оны әдетте әр абзац алдына
жазады. Бір абзац біткеннен кейін келесі P тэгі браузерге осы абзацты
аяқтап жаңа абзац бастау керектігін көрсетеді.
Басқа бір жабушы тэгтер түрі, жоқ болса да нәтижеге әсер етпейді және
браузерлер оларсыз еш мүлтіксіз істей береді. Оларға мысал ретінде HTML
тэгін алуға болады. Сөйте тұрса да, әр жабушы тэгтерді қойып отырған дұрыс.
Өйткені құжатты өңдеуден өткізгенде кейбір жаңылулар мен қателер болуы
мүмкін.
HTML тэгтер тобы
Барлық HTML тэгтерін олардың қызметі мен істеу аймағына қарай келесі
топтарға бөлуге болады:
1. Құжат құрылымын анықтаушы;
2. Гипермәтін блоктарын безендіру (параграфтар, тізімдер, кестелер,
бейнелер);
3. Гипермәтіндік сілтемелер;
4. Диалог ұйымдастыратын формалар;
5. Программалардың шақырылуы;
Гипермәтіндік торап құрылымы гипермәтіндік сілтемелермен беріледі.
Гипермәтіндік сілтемелер дегеніміз – басқа HTML құжатының немесе INTERNET
ақпарат қорының адресі.
Гипермәтіндік сілтемелерді жазу үшін WWW жүйесінде арнайы форма
құрылған болатын. Оның атауы - UNIVERSAL RESOURCE LOCATOR. Осыған мысал
ретінде төмендегіні келтіруге болады:
Этот текст содержит A
HREF="http:polyn.net.kiae.sualta iindex.html" гипертекстовую
ссылкуA
Жоғарыда келтірілген мысалда HTML-да якор (anchor) деп аталатын “А”
тэгі URL түрінде сілтемені жазу үшін “HREF” (HYPERTEXT REFERENCE) атрибутын
қолданады. Бұл жоғарыда көрсетілген сілтеме “http” протоколы арқылы
“polyn.net.kiae.su” серверінің “altai” директориясында орналасқан
“index.html” құжатына көрсетіп тұр.
HTML-дағы гипермәтіндік сілтемелер екі түрге бөлінеді: контексті және
жалпы гипермәтіндік сілтемелер. Контексті гипермәтіндік сілтемелер деп
құжатқа енгізілген (ішіне енгізілген) сілтемелерді айтамыз. Ал жалпы
гипермәтіндік сілтемелерге бүкіл құжатпен байланысы бар және құжаттың кез-
келген бөлігін көрсету мүмкіншілігі бар сілтемелер жатады.
HTML құжаты құрылымы бір-біріне енгізілген контейнерлерді қолдануға
мүмкіндік береді. Алайда, құжаттың өзі де HTML тэгімен басталып HTML
тэгімен жабылатын үлкен бір контейнер болып табылады:
HTML Содержание документа HTML
HTML контейнер немесе гипермәтіндік құжаттың өзі екі енгізілген
контейнерлерден тұрады: құжат басы - HEAD және құжат денесі - BODY.
Мысал ретінде қарапайым бір құжатты қарастырайық:
HTML
HEAD
TITLEҚарапайым құжатTITLE
HEAD
BODY text=#0000ff BACKGROUND=#f0f0f0 H1Пример простого
документаH1
HRФормы HTML-документов
UL
LIКлассическая
LIФреймовая
UL
HR
BODY
HTML
1-сурет. Қарапайым құжат
HTML құжатының контейнерлері
Құжатттың әрбір құрама бөліктерінде өзіне тән контейнерлер тобы бар.
Құжаттың денесінде қоланылатын контейнерлер құжаттың тақырыбында (басында)
немесе FRAMESET (фрейм) контейнерінде қолданылмайды.
Құжаттың HTML-HEAD бас контейнері
Құжат басының атрибуттары болмайды. Құжат басы тэгтерінің негізгі
міндеттері – бүкіл құжаттың көріну параметрлерін баяндау. Мұндай
параметрлерге құжатты көрсету стилін, жалпы базалық гипермәтіндік сілтеме
адресін, жалпы гипермәтіндік сілтемелерді, идентификаторды, құжат атын және
т.б. жатқызуға болады. Төменде тек қана жиі кездесетін контейнерлер
берілген.
TITLE
Ең жиі қолданылатын құжат басы тэгі – құжат аты болып табылады. TITLE-
дің жазылу тәртібі келесідей:
ТIТLЕ Название документа ТIТLЕ
TITLE тэгінің құрамы құжат аты өрісінде көрсетіледі.
BASE
BASE тэгі URL формасындағы гипермәтіндік сілтеме формасымен
байланысты. Себебі, URL спецификациясы құжаттардың екі формасын анықтайды:
толық және толық емес URL адрес формасын қолдануға болады. Бірақ толық емес
спецификация формасын қолдану үшін оны бір нәрсеге базалау керек, яғни
толық емес URL формасынан толық URL формасын құру үшін базалық адресін беру
керек. BASE тэгі осы базаны анықтауға мүмкіндік береді. Солайша, егер құжат
басынана келесі қатар берілетін болса:
BASE HREF="http:polyn.net.kiae.su
онда гипермәтіндік сілтеме түрі:
A HREF="altaiindex.html"
келесі түрге дейін кеңейтіледі:
A HREF=”http:polyn.net.kiae.sualta iindex.html”
Бұл басқа да құжат тэгтерінің импорттаушыларына да әсер етеді.
Графикалық бейне құжатында келесі команда бойынша көрсетілсе:
IMG SRC="giftest.gif"
онда ол келесі адрес бойынша ізделінеді:
IMG SRC=' http:polyn.net.kiae.sugiftest.g if'
BASE тэгі құрамы қолданушы интерфейсімен тура көрсетілмейді.
ISINDEX
HTML құжатын басты сөздер бойынша іздеу мүмкіншілігі құжат басы
ISINDEX тэгімен анықталады. Бұл тэг HTML тілінің алғашқы версияларында
ешқандай қосымша атрибуттары болмаған. Егер сервер басты сөздер боынша
сұрау істесе, онда ол автоматты түрде құжат басына ISINDEX тэгін қоятын.
Басты сөздер тізімін клиент құжат адресіне “?” символы болған жағдайда
іздеуіш қызметін атқаратын сервер HTML тілінің жаңа версияларында сұрауыш
өңдейтін программаны көрсетуге және “SEARCH ISINDEX” стандартымен бірге
фразаны беріге болады:
ISINDEX HREF= "http:polyn.net.kiae.sucgi-bins earch"
PROMPT="Enter Keywords:"
Көрсетілген мысалда HREF атрибуты сұрауыш өңдейтін программа адресін
анықтайды, ал PROMPT атрибуты – шақыру мазмұнын.
META
META тэгі HTML спецификациясында жоқ конструкцияларды құжат басында
анықтауға арналған. Үш атрибуты бар: NAME, CONTENT, HTTP-EQUIV. Бұл тэгтің
күрделілігі – бұл тэг арқылы енгізілетін конструкцияны интерпретациялау
үшін сервердің немесе қолданушы интерфейстің конструкцияны қолдана білу
және шифрын оқи білу мүмкіншілігі болуы қажет. Мұндай жұмыс түрі үшін
программа SGML конструкцияларын интерпретациялауы қажет. Бірақ ол ешбір
интерфейсті программада қамтылмаған. Практика жүзінде бұл тэгті тек
құжаттың басына HTTP-EQUIV атрибуты арқылы анықталған HTTP ақпараттар
протоколы бойынша енгізу арқылы ғана жүзеге асыруға болады. Ол келесі түрде
болады:
META HTTP-EQUIV="Keywords" CONTENT="Plasma, Nuclear
Physics"
Мұндай қолданымнан соң HTTP пакетінің басына келесі қатарлар қосылады:
Keywords: Plasma, Nuclear, Physics. Мысалға, бұл почта арқылы жіберу
кезінде өте ыңғайлы.
META контейнерінің ең тиімді қолданылымын демонстрациялық роликтерді
құру үшін пайдаланады. Мұндай жағдайда көрсетілетін беттің өзгеруі Refresh
(яғни, құжат өңделу уақытында) параметрінде құрылады. Құжат басына META
контейнерінің келесі түрі жазылады:
META HTTP-EQUIV="Refresh": CONTENT=“0, URL=next.html”
бұл құжат басында шығатын HTTP протоколының хабарламасымен бірдей
болып табылады. Ол келесі түрдегідей болады:
Refresh = 0; URL=next.html LF
Бұл негізінен құжаттың браузер қосылғаннан кейін ауысқандығын
білдіреді. Сонымен қатар жаңа құжат ретінде URL параметріндегі құжат
қолданылады.
Міндетті тэгтер
Міндетті тэгтер қатарына жоғарыда айтылып кеткен HTML, HEAD,
TITLE, P тэгтері жатады. Сонымен қатар айта кететін тэгтердің бірі -
Hi тэгі (мұндағы і=1..6). Бұл тэг тақырыптың алты түрлі жағдайын
көрсетеді. Ең бірінші түрі – ең ірісі (үлкені), ал алтыншысы, әрине, ең
кішісі болып келеді. Мысал ретінде:
html
head
titleМЫСАЛ 2title
head
body text=darkblue
centerb
h1ПОС-98-1кh1ph2ПОС-98-1к h2ph3ПОС-98-1кh3p
h4ПОС-98-1кh4ph5ПОС-98-1к h5ph6ПОС-98-1кh6
body2-сурет.
Тақырып көлемі түрлері
html
Сыңарсыз тэгтер
Сыңарсыз тэгтер HTML тілінің екі негізгі тәртібіне бағынбайтындар:
біреулері жабушы тэгтерді қажет етпейді, ал кейбіреулері (&-үлестірулері
деп аталатын) тек қана кіші әріптермен жазылуы керек.
BR
Бұл белгі абзацты бұзбай, жаңа жолдан бастау қажет болғанда
қолданылады. Әсіресе өлең шумақтарын жазғанда ыңғайлы.
html
head
titleМЫСАЛ 3title
head
body
PbОднажды в студеную зимнюю поруBR
Сижу за решеткой в темнице сырой.BR
Гляжу - поднимается медленно в горуBR
Вскормленный в неволе орел молодой.P
PИ шествуя важно, в спокойствии чинном,BR
Мой грустный товарищ, махая крылом,BR
В больших сапогах, в полушубке овчинном,BR
Кровавую пищу клюет под окном.P
body html
3-сурет. Жаңа жол және абзац.
HR
Бұл тэг көлденең сызықты сызғанда қолданылады. Тэг қосымша SIZE (сызық
қалыңдығын пикселмен анықтайды) және WIDTH (сызық ұзындығын пикселмен
немесе экран бетіне шаққандағы пайыз бойынша анықтайды) атрибуттарын
қабылдайды. Келесі мысалда кейбір сызықтар түрі көрсетілген:
html head
titleМЫСАЛ 4titleheadbody
H1Коллекция горизонтальных линийH1
HR SIZE=2 WIDTH=100% color=darkredBR
HR SIZE=4 WIDTH=50% color=darkredBR
HR SIZE=8 WIDTH=25% color=darkredBR
HR SIZE=16 WIDTH=12% color=darkredBR
body html
4-сурет. Сызық түрлері
&- үлестірулері
“” және “” символдарын браузер HTML тэгтерінің басы мен соңын
көрсететіндіктен мынадай сұрақ туындайды: мұндай символдарды экранда қалай
көрсетуге болады? HTML-да бұл &-үлестірулер көмегімен жасалады. Оларды тағы
да символдық объектілер немесе эскейп-үлестірулер деп те атайды. “”
символын браузер мәтін арасында < (less than ағылшын сөздерінің алғашқы
әріптерінен алынған) үлестіруі кездескенде көрсетеді. “” символын >
арқылы (greater than ағлшын сөздерінің алғашқы әріптері), “&” символын
& арқылы, ал (“) қос тырнақшаны " арқылы экран бетінде көрсетуге
болады.
Ескерту: үтір-нүкте (;) символы міндетті түрде &-үлестірулерінен кейін
қойылып отырылуы керек және бұл үлестірулер кіші әріппен жазылуы керек.
Жалпы айтқанда, &-үлестірулері ASCII кестесінің екінші бөлігіндегі
барлық символдарды қамтиды. Бірақ, кейбір серверлер сегізбиттік
мәліметтерді қолдамайды. Сондықтан да олар ASCII кодтарының 127-ден
жоғарғыларын ғана &-үлестірулері арқылы қолдайды.
Түсініктемелер
Браузер !—және -- арасына алынған мәтіндерді елемейді. Бұл белгілер
ТҮСІНІКТЕМЕЛЕР жазу үшін арналған. Мысалы:
!-- Это комментарий --
Шрифтерді форматтау
HTML-да шрифтерді өзгертуді екі нысанада жасауға болады. Олар
физикалық және логикалық стильдер болып табылады.
Физикалық стильдер
Физикалық стиль мағынасында браузерге тікелей ағымдағы шрифтерді
модификациялауға нұсқау беру деп түсінуге болады. Мысалы B және B
тэгтері арасындағы мәтін қою шрифт болып жазылады, ал I және I
арасындағы мәтін көлбеу шрифтпен жазылады. Тағы да ерекше тэгтер ретінде
TT және TT тэгтерін айтуға болады. Олардың арасына алынып жазылған
мәтін жазба машинкасында жазылғандай етіп браузер экранында көрінеді.
Логикалық стильдер
Логикалық стильдерді мәтіннің кейбір бөліктерін (сөздерді)
ерекшелендіріп жазу кезінде қолданылады. Логикалық стильдерге:
EM...EM - Emphasis деген ағылшын сөзі – акцент.
STRONG...STRONG - Strong emphasis деген ағылшын сөзі – күшейтілген
акцент.
CODE...CODE - бастама мәтіндердің бөліктерінде қолданған дұрыс.
SAMP...SAMP - Sample деген ағылшын сөзі – үлгі. Программалармен
экран бетіне шығатын хабарламалардың үлгілерін жазғанда қолданған дұрыс.
KBD...KBD - Keybord деген ағылшын сөзі – пернелер тақтасы
(клавиатура). Пернелер тақтасынан не енгізілетенін нұсқаған кезде қолданған
дұрыс.
VAR...VAR - Variable деген ағылшын сөзі – айнымалы. Айнымалылардың
аттарын жазғанда қолданған дұрыс.
Құжат ішінде мәтінді ұйымдастыру
HTML мәтіннің бүтін абзацтарының көріністерін анықтауға мүмкіндік
береді. Абзацтарды тізімдер түрінде көрсетуге, оларды экран бетіне
форматталған түрде шығаруға немесе экранның сол жақ шетін ұлғайтуға болады.
Осының бәрін келесі түрде жасауға болады:
Номерленбеген тізімдер: UL...UL
UL...UL арасына алынған мәтін номерленбеген тізім ретінде
қабылданады. Тізімнің әр элементін LI тэгімен бастау керек. әр элементтің
белгісін UL тэгіне жазылатын TYPE атрибутымен шеңбер (circle), боялған
шеңбер (disk) және боялған квадрат (square) беруге болады.
Номерленген тізімдер: OL...OL
Номерленген тізімдер номерленбеген тізімдерге ұқсас, тек қана әр
элементті белгілейтін белгілердің орнына сандармен немесе әріптермен
беріледі. әр элемент белгісін TYPE атрибуты арқылы бас әріптермен де
белгілеуге болады. Солайша әр элементті римдік сандармен де белгілеуге
болады. Ал олардың қай саннан немесе алфавит бойынша қаншасыншы әріптен
бастау керек екендігін START атрибуты көмегімен көрсетуге болады. Егер
атрибуттар көрсетілмесе, онда жай сандармен белгіленеді.
Анықтама тізімдері: DL...DL
Анықтама тізімдері басқа тізімдерге қарағанда өзгеше болып келеді.
LI тэгтерінің орнына DT (Definition Term – анықтаушы термин) және DD
(Definition Definition – анықтама анықтамасы) тэгтері қолданылады. Енді
мұның бәрін мысал түрінде қарастырайық:
DL
DTHTML
DDТермин HTML (HyperText Markup Language) означает язык маркировки
гипертекстов. Первую версию HTML разработал сотрудник Европейской
лаборатории физики элементарных частиц Тим Бернерс-Ли.
DTHTML-документ
DDТекстовый файл с расширением *.html (Unix-системы могут содержать
файлы с расширением *.htmll).
DL
Бұл фрагмент экран бетінде келесі түрде болады:
HTML
Термин HTML (HyperText Markup Language) означает 'язык маркировки
гипертекстов'. Первую версию HTML разработал сотрудник Европейской
лаборатории физики элементарных частиц Тим Бернерс-Ли.
HTML-документ
Текстовый файл с расширением *.html (Unix-системы могут содержать
файлы с расширением *.htmll).
Назар аударыңыз: LI тэгі сияқты DT және DD тэгтерінде жабушы тэг
жоқ.
Егер анықтама терминдері қысқарақ болса, онда ашушы DL COMPACT тэгін
қолдануға болады. Мысал ретінде HTMLмәтінінің мына бөлігін қарастырайық:
DL COMPACT
DTА
DDПервая буква алфавита
DTБ
DDВторая буква алфавита
DTВ
DDТретья буква алфавита
DL
Экран бетіне келесі түрде шығады:
А Первая буква алфавита
Б Вторая буква алфавита
В Третья буква алфавита
Бір-біріне енгізілген тізімдер
Кез-келген тізім элементі ретінде кез-келген басқа тізім түрін
қабылдай алады. Бірінің ішіне бірін енгізу қатарының саны шектелмеген.
Төменде тізімдердің барлық түріне бір мысал келтірілген:
htmlheadtitleМЫСАЛ 5titlehead
bodyH1HTML поддерживает несколько видов списков H1
DL
DTНенумерованные списки
DDЭлементы ненумерованного списка выделяются
специальным символом и отступом слева:
UL type=circle
LIЭлемент 1
LIЭлемент 2
LIЭлемент 3
UL
DTНумерованные списки
DDЭлементы нумерованного списка выделяются
отступом слева, а также нумерацией:
OL type=a
LIЭлемент 1
LIЭлемент 2
LIЭлемент 3
OL
DTСписки определений
DDЭтот вид списков чуть сложнее, чем два предыдущих,
но и выглядит более эффектно.
PПомните, что списки можно встраивать один в другой,
но не следует закладывать слишком много уровней вложенности. P
PОбратите внимание, что внутри элемента списка может
находиться несколько абзацев. Все абзацы при этом будут иметь
одинаковое левое поле. P
DL
bodyhtml
5-сурет. Тізімдер.
Форматталған мәтін: PRE...PRE
Жоғарыда айтылғандай, браузерлер көптеген пробелдерді және қатар соңы
символдарын елемейді дегенбіз. Бірақ-та бұл тәртіптің де ерекшелігі бар.
PRE және PRE (Performatted – алдын ала форматталған) тэгтері
арасына алынған мәтін браузермен экранға жазылған күйінде шығарады – барлық
пробелдерімен, табуляциялық символдармен және қатар соңымен. Бұл жай
кестелер құру үшін өте ыңғайлы.
Шегінген мәтін: BLOCKQUOTE...BLOCKQUOTE
BLOCKQUOTE...BLOCKQUOTE тэгтерінің арасына алынған мәтін браузер
көмегімен экранға сол жақ шеті көбірек шегінген түрінде шығарылады. Бұл тэг
цитата жазған кезде өте ыңғайлы әдіс болып тпбылады.
HTML құжатынан тысқары
Байланыстыру
Ең алдымен гипермәтін туралы айта кетелік. Жай мәтінге қарағанда
гипермәтін мәтіннің бір бөлігінен екінші бөлігіне лезде көшуге мүмкіншілік
береді. Көптеген кең танымал программалық өнімдердің көмек жүйесі
гипермәтіндік принциптер бойынша жасалған. Тышқанның сол жақ шертпесін
жұмыс жасалынып отырған құжаттың белгіленген бөлігіне басқан кезде белгілі
бір, алдын ала тағайындалған құжатқа немесе құжат бөлігіне бір мезет ішінде
көшу орындалады.
HTML-де бір құжаттан басқа бір құжатқа өту келесі тэг көмегімен
орындалады:
A HREF="[адрес перехода]"
выделенный фрагмент текстаA
"[адрес перехода]" - парметрі ретінде бірнеше аргумент түрлерін
қолдануға болады. Ең қарапайымы - өтетін басқа құжаттың атын көрсету.
Мысалы:
A HREF="index.html"Перейти к оглавлениюA
Мұндай HTML мәтінінің бөлігі құжатта “Мазмұнға көшу” деген белгіленген
бөліктің пайда болуына ықпал етеді және бұл белгіленген бөлікті басқан
кезде экранда “index.html” құжаты пайда болады.
Назар аударыңыз: егер өту адресін көрсеткенде каталогы көрсетілмесе,
онда өту орындалып жатқан құжат орналасқан каталог ішінде орындалады. Ал
егер өту адресін көрсеткенде сервер көрсетілмесе, онда өту орындалып жатқан
сетверде орындалады.
Егер сізге басқа сервердегі құжатқа сілтеме жасау керек болса, онда
келесі мысалда көрсетілгендей URL-ға сол серверді және адресті жазуыңыз
керек:
A HREF="http:www.yi.comhomeChuvak hinNikolai
index.html"
Практическое руководство по HTML Николая ЧувахинаA
Егер керек болған жағдайларда сілтемені басқа құжаттарға ғана емес,
құжаттың кейбір белгілі бір орындарына қолдануға болады. Ол үшін өту
орындалатын құжатта кейбір тірек нүктесін немесе анкер құру керек. Мұны
мысал ретінде қарастырайық:
Айталық, бізге 1.html файлынан 2.html файлының ішіндегі “Переход
закончен” деген сөзіне өту керек болсын (бұл файлдар бір каталог ішінде
орналасқан). Алдымен, 2.html файлында келесі түрдегі анкер құру керек:
A NAME="AAA"Переход законченA
Сонан соң 1.html файлында жоғарыдағы анкерге өтуді келесі түрде
көрсетеміз:
A HREF="2.html#AAA"Переход к анкеру AAAA
Сонымен қатар бұл анкерге өтуді 2.html құжатының ішінде де орындауға
болады. Ол үшін тек 2.html құжатына келесі түрдегі сілтемені қосу керек:
A HREF="#AAA"Переход к анкеру AAAA
Бұл тәжірибе жүзінде үлкен құжаттар жасаған кезде өте ыңғайлы болып
келеді. Оны құжат басында анкерлерге (құжаттың белгілі бір бөліктеріне)
өтуді орындайтын сілтемелер тізімін жаза отырып қолдануға болады.
Түсінбеушілік болмау үшін анкер аттарын латын әріптерімен берген дұрыс
және анкер атын жазған кезде оны кіші немесе бас әріптермен жазғаныңызды
ескеріңіз. Өйткені көптеген браузерлер кіші және бас әріптерді әртүрлі
қарастырады. Егер анкер аты ААА түрінде белгіленсе, онда сілтеме жасалатын
анкер ааа немесе АаА түрлерінде болмауы керек. Тек ААА түрінде жазылуы
керек.
Жоғарыда біз тек HTML құжаттарына сілтеме жасауды ғана қарастырдық.
Бірақта, басқа да қор түрлеріне сілтемелер жасауға болады:
A HREF="ftp:serverdirectoryfile.e xt"
Выгрузить файлA
Егер мұндай сілтемені қолдансаңыз, ол файлдарды өткізу протоколын іске
қосады және file.ext файлын босата бастайды.
A HREF="mailto:user@mail.box"Послать письмоA
Егер қолданушы мұндай түрдегі сілтемені қолданса, онда оның экранында
жіберілетін хабарлама үшін почталық программа ашылады.
HTML құжатындағы бейнелер
HTML құжатына бейне (сурет) қою өте оңай. Ол үшін тек қана сізде GIF
(*.gif кеңейтілуі бар файлдар) немесе JPEG (*.jpg немесе *.jpeg
кеңейтілулері бар файлдар) форматындағы бейне және HTML мәтінінен бір жол
ғана керек.
Айталық, бізге құжатқа picture.gif файлында жазылған бейнені (HTML
құжатымен бірге бір каталогта орналасқан) қосу керек делік. Онда бұл қатар
келесідей болады:
IMG SRC="picture.gif"
IMG SRC=”[файл аты]” тэгі қосымша ALT=”[мәтін]” атрибутын қабылдай
алады. Мысалы:
IMG SRC="picture.gif" ALT="Картинка"
Мұндай тэгі бар құжатты браузер экранда “Картинка” деген сөзді
көрсетіп және оның орнына picture.gif файлындағы бейнені көрсетеді. ALT
атрибуты бейнелерді қабылдамайтын ескі браузерлер үшін және егер браузер
автоматты түрде бейнені көрсетуді қолдамаған жағдайларда қажет болуы
мүмкін.
HTML құжатының түстер гаммасы
HTML құжатының түстер гаммасы BODY тэгі ішінде көрсетілетін
атрибуттармен анықталады. Төменде осы атрибуттар тізімі көрсетілген:
Bgcolor – құжат фонының түсін анықтайды.
Text – құжат мәтінінің түсін анықтайды.
Link – құжат мәтінінің белгілінген элементінің түсін
анықтайды (гипермәтіндік сілтемелердің).
Vlink – алдында көрілген құжаттың сілтеме түсін анықтайды.
Alink – тышқан курсоры сілтеме үстіне келгендегі немесе оң
жақ шертпесі басылған жағдайдағы сілтеменің түсін анықтайды.
Түс қос-қос үш пар символдармен кодталған. әр пар оналтылық жүйедегі
негізгі үш түстің (қызыл, жасыл, көк) қоюлығы мен мөлдірлігін көрсетеді.
Олар нольден (00) 255 (ҒҒ) арасындағы дианазонды қамтиды. Бірнеше мысалды
қарастырайық:
Bgcolor=#FFFFFF – фон түсі, үштүсте бірдей, нәтижесі – ақ түсті.
Text=#000000 – мәтін түсі, үш түсте бірдей, нәтижесі – қара түсті.
Link=#FF0000 – гипермәтіндік сілтеме түсі, қызыл түс –
ҒҒ (255), жасыл мен көк – 00 (ноль), нәтиже – қызыл түсті.
Тағы да, BODY тэгі background=”[файл аты]” атрибутын қабылдай алады.
Бұл атрибут бейнелерді фон ретінде орналастырады. Ал бейнелер жоғарыда
айтылғандай GIF немесе JPEG форматында болуы керек.
Кестелер
Кестелер не үшін қажет, кесте қалай құрылған ?
Бұған дейін біз бір мәтін аранасы арқылы ғана жұмыс істедік. Бірақ та
кейбір кезде мәтінді бірнеше бағаналардан тұрғанын қалаймыз. Ал ол үшін
кестелерді қолданған ыңғайлы. Сонымен қатар, бір ұяшықтан тұратын кестені
оқырман назарын аудару үшін қолданғанда ыңғайлы. Өйткені ол мәтіннің
бөліктерін ерекше түрде белгілей алады.
Кесте құрылымын мысал түрінде қарастырған ыңғайлы:
HTML
HEAD
TITLEМЫСАЛ 6TITLE
HEADBODY
H1Простейшая таблица H1
TABLE BORDER=1 !--Это начало таблицы--
CAPTION !--Это заголовок таблицы--
У таблицы может быть заголовок
CAPTION
TR !--Это начало первой строки--
TD !--Это начало первой ячейки--
Первая строка, первая колонка
TD !--Это конец первой ячейки--
TD !--Это начало второй ячейки--
Первая строка, вторая колонка
TD !--Это конец второй ячейки--
TR !--Это конец первой строки--
TR !--Это начало второй строки--
TD !--Это начало первой ячейки--
Вторая строка, первая колонка
TD !--Это конец первой ячейки--
TD !--Это начало второй ячейки--
Вторая строка, вторая колонка
TD !--Это конец второй ячейки--
TR !--Это конец второй строки--
TABLE !--Это конец таблицы--
BODY HTML
6-сурет. Кестелер
Кесте TABLEтэгімен басталып TABLE тэгімен аяқталады. TABLE тэгі
бірнеше атрибуттарды қабылдай алады:
ALIGN – құжат шекарасы бойынша кестені орналастырады. Мәндері: LEFT,
CENTER, RIGHT (сәйкесінше сол, орта және оң жақтар).
WIDTH – кесте ені. Мәні ретінде пиксел түрінде немесе браузер
экранының еніне шаққандағы пайыз түрінде көрсетуге болады.
BORDER – кестенің сыртқы рамкасының және ұяшықтарының рамкасының
қалыңдығын анықтайды (пикселмен). Егер атрибут көрсетілмесе, онда кесте
рамкасыз көрсетіледі.
CELLSPACING – кесте ұяшықтары арасындағы арақашықтықты пикселмен
анықтайды.
CELLPADDING – ұяшық рамкасы мен мәтін арасындағы арақашықтықты
пикселмен анықтайды.
Кестеге CAPTION және CAPTION тэгтері көмегімен кестенің
тақырыбын қоюға болады. Бірақ ол міндетті түрде қойылуы тиіс емес.
CAPTION тэгі ALIGN атрибутын қабылдай алады. Оның мәндері ретінде TOP
және BOTTOM (сәйкесінше кестенің жоғарғы және төменгі жағында).
Кестенің әрбір жолы TR тэгімен басталады және TR тэгімен
аяқталады. TR тэгі келесі түрдегі атрибуттарды қабылдай алады:
ALIGN – жол бойынша кесте ұяшықтарындағы мәтінді түзету. Мәндері:
RIGHT, CENTER, LEFT (сәйкесінше оң, орта және сол жақ бойынша орналастыру).
VALIGN – кесте ұяшықтарындағы мәтінді вертикаль бойынша түзету.
Мәндері: TOP, MIDDLE, BOTTOM (сәйкесінше жоғарғы, ортаңғы және төменгі жақ
бойынша орналастыру).
Кестенің әрбір ұяшығы TD тэгімен басталып, TD тэгімен аяқталады.
TD тэгі келесі түрдегі атрибуттарды қабылдай алады:
NOWRAP – бұл атрибут ұяшық ішіндегі мәтін бір жолда орналастырылуы
керек екендігін көрсетеді.
COLSPAN – горизонталь бойынша ұяшық құлаштауын көрсетеді. Мысалы,
COLSPAN=3 дегені, бір ұяшықтың үш бағананы алатынын көрсетеді.
ROWSPAN – вертикаль бойынша ұяшық құлаштауын көрсетеді. Мысалы,
ROWSPAN=2 дегені, бір ұяшықтың екі жолды алатынын көрсетеді.
ALIGN – ұяшық ішіндегі мәтінді түзету. Мәндері: RIGHT, CENTER, LEFT
(сәйкесінше оң, орта және сол жақ бойынша орналастыру).
VALIGN – ұяшық ішіндегі мәтінді вертикаль бойынша түзету. Мәндері:
TOP, MIDDLE, BOTTOM (сәйкесінше жоғарғы, ортаңғы және төменгі жақ бойынша
орналастыру).
WIDTH – ұяшық енін пикселмен көрсетеді.
HEIGHT – ұяшық биіктігін пикселмен көрсетеді.
Егер кесте ұяшығы бос болса, онда оның шетіндегі рамкасы салынбайды.
Егер ұяшық бос болып, ал рамка керек болса, онда ұяшыққа (non-
breaking space – бөлмейтін пробел) символ объектісін енгізуге болады. Сонда
ұяшық бос және шетінде рамка болады.
8.2. Кестелерді беттерді безендіру үшін қолдану
Кестенің жағымды ерекшелігі - оның рамкаларын көрінбейтіндей етіп
жасауға болады. Мұның өзі TABLE тэгінің көмегімен мәтіндер мен графиканы
әдемілеп орнатуға мүмкіншілік береді. Осы уақыттқа дейін TABLE тэгі HTML-
дегі жалғыз форматтаушы күштіқұрал ретінде есептелініп келеді. Егер браузер
кестелерді қолдайтын болса, яғни экран бетіне шығара алатын болса, онда ол
әдетте кесте көмегімен алынатын қызықты эффекттерді дұрыс көрсетеді.
HTML
HEADTITLEМЫСАЛ 7TITLEHEAD
BODYCENTERBR
TABLE CELLPADDING=10 CELLSPACING=0 BORDER=16
TRTD ALIGN=CENTER
H1ПЕРФОРАТОРH1
H3Только сегодня!H3
TABLE BORDER WIDTH=100%
TRTD ALIGN=CENTERIПочти бесплатно!ITD
TRTABLE
TDTR
TABLECENTER
BODYHTML
7-сурет. Дөңес элементтер құру.
Фреймдер
Фрейм дегеніміз не?
“Фрейм” деген сөздің өзі “рамкаға алынған сурет, терезешік немесе
бет” дегенді білдіреді. FRAME тэгін HTML дизайнері енгізе отырып, браузер
экранын бірнеше бөліктерге бөледі. Нәтижесінде бетті қарап отырған адам
беттің бір бөлігін басқа бөлігінен тәуелсіз қарастыра алады.
Фреймдер қалай жұмыс істейді?
Бір қарағаннан фреймдер өте күрделі сияқты болып көрінеді, бірақ
оларды кестелерге ұқсастырсақ оңайырақ түсінуге болады. Фреймдердің экранда
орналасуы кестелердің ұяшықтарын орналастыру сияқты беріледі. Фреймдер мен
кестелердің арасында ұқсастықтар болғанымен, олардың арасында да кейбір
айырмашылықтар бар. Ұяшықтар құрамы кестемен HTML-беттің кодымен беріледі.
Кесте құрамындағы мәтін немесе графика кестені баяндайтын HTML-бетте
атрибуттармен, тэгтермен бірге енгізіледі. Ал фреймдері бар экран HTML-
беттте FRAMESET атты тэгпен баяндалады. Фреймдер құрамы – ол өзінше бөлек
HTML-бет болып табылады. Фреймдік құрылым тек фреймдері бар экранды
ұйымдастыру әдісін анықтайды және фреймнің қайда орналасатынын көрсетеді.
Барлық фреймдер үшін олардың мәліметтері қайда орналасқанын баяндайтын URL
беріледі.
Фреймдері бар жай бет құру
Оңайырақ түсіну үшін екі фреймі бар бір бет құрайық. Сол жағынан
статья тақырыптарынан тұратын мазмұнын береміз, ал оң жағынан сол
статьяларды орналастырамыз. Бұл беттің жұмысы келесі түрде жүргізіледі:
қолданушы сол жақтағы сілтемелерден тұратын мазмұнды басқанда, оң жақ
фреймде әр тақырыптың сәйкесінше статьялары көрінеді. Бұл фреймдерді
қолдануға ең танымал әдіс болып табылады.
Фреймдік құрылымның берілуі
Ең алдымен біз беттің жалпы көрінісін келтіруіміз керек – фреймдер
қалай және қандай көлемде болатындығын. Сонан соң ғана оның құрамын
ойластыруға болады. Төменде FRAMESET тэгін қолдана отырып фреймдік
құрылым құру программасы көрсетілген. Назар аударыңыз: фреймдік құрылымы
бар құжатта BODY тэгі қолданылмайды.
Фреймдерге арналған тэгтер мен атрибуттар
NOFRAMES - фреймдерді қабылдай алмайтын, яғни фреймдермен жұмыс
істей алмайтын ескі браузерлер үшін арналған. Бұл ескі браузерлер фреймді
көрсете алмайтындықтан және браузер экраны бос болып, түсініспеушілік
болмау үшін қолданылады. Егер фреймдер көрсетілмесе, онда экран бетіне
NOFRAMES және NOFRAMES тэгтерінің арасына жазылған мәлімет шығады.
FRAMESET - фреймдер компоновкасын баяндайтын мәтінді білдіреді. Бұл
жерде фреймдердің саны, көлемі және орналасуы (көлденең немесе тігінен)
туралы ақпараттарды береді. FRAMESET тэгінің тек екі болмыс атрибуттары
бар: ROWS және COLS. FRAMESET тэгі BODY тэгінің көрсетілуін қажет
етпейді, бірақ ол тэгті фреймдік құрылымның соңында, NOFRAMES және
NOFRAMES тэгтерінің арасында қолдануға болады. FRAMESET және
FRAMESET тэгтерінің арасында BODY және BODY тэгтерінің арасына
қолданатын тэгтер мен атрибуттар болмауы керек. Тек FRAME, FRAMESET
және NOFRAMES тэгтері қолданылуы мүмкін. Бұл артық жұмыстан арылтады.
ROWS және COLS атрибуттары ұқсас болып келеді. Әр қатар мен бағана
үшін өзінің FRAME тэгтер жиынтығы болу керек.
1. ROWS атрибуты - FRAMESET тэгінің қатар бойынша (көлденең) фреймдер
саны мен көлемін береді. FRAME тэгтерінің саны көрсетілген қатар санына
сәйкес болуы керек. Теңдік белгісінен кейін фрейм көлемін пикселмен
немесе пайызбен беруге болады. Атрибуттар мәндері арасына тырнақшалар мен
үтірлерді және арасына пробел қоюды ұмытпаңыз. Мысалы:
FRAMESET ROW=”10%, 60%, 30%”
Ал пикселмен:
FRAMESET ROW="20, 80, *"
мұндағы * белгісі 20+80 пикселден қалған экран орнын қамтитындығын
білдіреді.
Ал егер келесі түрде жазылатын болса:
FRAMESET ROW="20, 2*, *"
мұнда 2* мәні 20 пикселден қалған экран бөлігінің астыңғы фрейм
көлемінен екі есе болатындығын көрсетіп тұр.
2. COLS атрибуты - ROWS атрибуты сияқты, бірақ фреймдерді тігінен
шығарады.
3. FRAME тэгі – фреймдердің сыртқы көрінісін және жүріс-тұрысын
анықтайды. Бұл тэгтің жабушы тэгі болмайды. FRAME тэгінің алты атрибуты
бар. Олар: NAME, MARGINWITH, MARGINHEIGHT, SCROLLING, NORESIZE және SRC.
4. NAME атрибуты – сілтемелерді қолданғанда және сілтелініп тұрған құжат
басқа бір фреймде көрсетілсін дегенде қолданылады. Мысал ретінде жоғарыда
келтірілген 14 мысалды қарастырыңыз. Ал жалпы түрде ол келесі түрде
беріледі:
FRАМЕ SRC="my.html" NАМЕ="main"
5. MARGIWITH атрибуты – кестелердегі CELLPADDING атрибутына ұқсас. Ол кадр
құрамы мен оның шекарасы арасындағы көлденең шегіністі көрсетеді. Бұл
атрибуттың қабылдайтын ең кіші мәні 1-ге тең. 0 деп белгіліеуге болиайды.
Ал егер еш нәрсе көрсетілмесе, онда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
World Wide Web – Бүгінгі күні әр түрлі ақпараттар миллиондаған
сайттардан тұратын компьютерлік желі. Қолданушылар бұл ақпаратқа WWW
технологиясын қолдану арқылы мүмкіндік алады. WWW навигациясы үшін WWW
шексіз кеңістігінде саяхатын жеңілдететін арнайы программалар Web
броузерлер қолданылады. Барлық ақпарат WWW байттарының негізгі элементі
болып келетін Web беті ретінде бейнеленеді.
Web-беттер мультимедия технологиясын қолдап, өзінде әр түрлі
ақпараттар түрін біріктіреді. Олар: мәтін, графика, дыбыс, анимация және
бейне. Көп жағдайда сол немесе басқа Web-беттердің желідегі жетістігі
саналы және әдемі жасалуына байланысты.
Қолданушыылар стильді безендендірілген, анимация және графикамен тым
қамтылмаған, тез жүктелетін Web-броузер терезесінде дұрыс бейнеленетін Web
беттерін қолдану ұнамды.
Web-бетті құру оңай емес, бәрақ әр бір адам өзін дизайнер рөліне
қойғысы келетін шығар. Мен де бұл жағдайдан тыс қалмадым, сондықтан
өзімнің дипломдық жұмысым үшін осы тақырыпты таңдап алдым.
Өзімнің дипломдық жұмысымда Web-бетті құру үшін не білу және істей алу
қажет екендігін, оны құру үшін қандай программаларды қамтамсыз ету және Web-
бетті қалай тиімді қолдануды мүмкіндігінше түсінуге тырыстым.
Сондай-ақ бұл жұмыста WWW ортақ қабылдаған стандарт болып келетін Web-
бетті программалау тілінің негізі – HTML-ды қарастырдым. Бұл бізге Web
құрылымымен және оны дұрыс безендіру тәсілдерімен танысуға мүмкіндік
береді.
І – ТАРАУ
World Wide Web
Internet-тің таралуы
Internet – бұл ең үлкен әлемдік компьютерлік жүйе. Қазір Internet 50
–ден астам елдерде жуықтап 150 млн. қолданушылары бар. WWW-ға негізінен
Internet арқылы қол жеткізуге (доступен) болады, бірақ WWW және Internet
бір мағынаны білдірмейді. WWW-ді ішкі мазмұнға келтіруге болады, яғни бұл
қандайда бір білімнің абстракттік әлемі, ал Internet глобальді жүйенің
сыртқы жағы болып келеді.
WWW концепциясы
Сонымен World Wide Web немесе қарапайым тілмен айтқанда WWW, Web ,
немесе одан да оңай 3W деген не? WWW-бұл гиперметінде негізделген, кең
таралған мультимедияның ақпараттық жүйесі. Енді осы анықтаманы рет-ретімен
қарастырайық.
Кең таралған ақпараттық жүйе: ақпарат WWW сервер (server) деп аталатын
керемет үлкен жиында сақталады, яғни арнайы прогаммамен қамтылған және
Internet желісіне біріктірілген компьютерге орналастырылады. Желіге
қосылуға мүмкіндігі бар қолданушылар осы ақпаратты клиент- программалары
және WWW-қажат қарастыру прграммалары көмегімен алады. Сонымен қатар қарау
программасы компьютерлік желі бойынша қажетті құжаттар бар файлды сақтайтын
серверге сұраныс жібереді. Сұрауға жауап ретінде сервер қарау
программасына осы қажетті файлды немесе егер файл белгілі бір себептермен
асқақ болса, қабыл алмағаны жайында хабар жібереді. Клиент-сервер қарым-
қатынасы белгілі бір ережелер бойынша немесе, басқаша айтқанда, хаттама
арқылы жүргізіледі. WWW-да қабылданған хаттама HyperText Transfer Protocol
деп аталады, қысқартқанда HTTP.
Мультимедиа – мәтінді ғана емес, сонымен қатар екі және үш өлшемді
графикада бейне және дыбысты өзіне қосатын ақпарат.
Сонымен, Web-бетте стильденген немесе форматталған мәтін Internet-тің
әртүрлі қорымен, графика және гипербайланыс болуы мүмкін. Осы барлық
мүмкіндіктерді іске асыру үшін HyperText Markup Language аталатын арнайы
тіл жасалды.
HTML-тілінің көмегімен Web-бетті қалыптастыру
Web – беттерін құру үшін арналған құрал жабдықтар
HTML-редакторы
Web – беттерін құру үшін әркім өзіне ыңғайлы құрал жабдық таңдайды, ол
DreamWeaver,Allaire HomeSite,1st Page 20000. Ал кейбіреуі жай мәтіндік
редактормен, мысалы блокнот (NotePad) қолданылады.
Мәтіндік редакторды көлемі кішкентай беттерді құру үшін қолданылады,
өйткені оның теріс жақтары бар: проектілер тасталмайды, “подсветка. . .”
мәтіні жоқ, жұмыс істеу қолайсыз.
MS Front Page басты кемшілігі, ол HTML кодын үлкен көлемде қабылдайды
(қажетсіз заттар көп), сондықтан бет көлемі өте үлкен болады. Ол жүктеу
жұмысына кедергі келтіреді. Сонымен қатар Web-бетіндегі жұмыс бұл
редакторда бір бөлек, ал броузер терезесінде мүлдем басқа (бұл әсіресе
Netscape Navigator-ға тиісті) . Беттер біртүрлі қисық болады, сондықтан Web-
бетін құру үшін төменде берілген пакеттерді қолдану керек.
Ең алдымен Macromedia DreamWeaver-дан бастайық. Macromedia компаниясы
веб-сайтын құруға арналған программалар құрудан ең алдағы компания болып
саналады.
HTML-редактордың соңғы версиясы - DreamWeaver 3 компаниясы, бұл
WYSIWYG-редактор катигорясына жатады және бұл пакеттің көп қолайлы жақтары
бар: ыңғайлы интерфейс, функцияны түзету және ShockWave технологиялы, FTP
арқылы файлды енгізу, SSI ұстау жіне т.б. Бұл программамен жұмыс істеу
ұшін HTML білу қажет емес.
PICTURE
Бірақ DreamWeaver 3 бірнеше қадамға WYSIWYG технологиясын қолданатын
басқа редакторлардан алда. Web-бетті құру кезінде біртекті жұмыстан
арылтады, ол “командаларды ретпен жазу” опциясы арқылы жұмыс істейді.
Келесі редактор HomeSite 4 бетті қолдан жасау үшін, яғни HTML
білетіндерге арналған. Сіз HTML кодын толық басқаруға мүмкіндік аласыз,
сонымен бірге өзіңіздің беттеріңізді атақты үш броузердің (MSIE,NN,OPERA)
біреуі арқылы оптимизациялауға мүмкіндік береді.
HomeSite басты екі режимнен тұрады: Edit және Design. Design режимі
WYSIWYG редакторы сияқты HTML кодын беретін, сонымен қатар бөтен HTML кодын
іске қосқанда, HomeSite барлығын өзіне көшіріп алады. Edit режимі толығымен
бетті басқаруға мүмкіндік береді.
HomeSite-тың тағы бір ерекшелігі – ол оның DreamWeaver–мен
“жапсыруы”.
HTML редакторының соңғы редакторы болып EVR Soft 1st Page 2000 v2
табылады.
Гипермәтіндік белгілеу принциптері. Құжаттар құрылымы
HTML-құжатарында белгілеу модельдерінің негізі ретінде тэгтер моделі
қабылдалынған. Тэгтер моделі құжатты контейнерлер ретінде түсіндіріледі,
мұндағы контейнерлер дің әр қайсысы тэгтермен басталып, тэгтермен
аяқталады. Яғни HTML құжаты кәдімгі ASCII- файлға HTML басқару кодтары
(тэгтері) қосылған файл болып табылады.
HTML-құжатының тэгтері көбінесе қолдануға және түсінуге жеңіл. Себебі
олар ағылшын тілінің көпқолданбалы сөздерінен түсінікті түрде қысқартылып
және белгіленіп алынған. HTML-тегі өзінің атынан, міндетті және міндетті
емес атрибуттардан тұрады. Тэг мәтіні бұрышты жақшалармен қоршалады. Мысал
ретінде қарапайым варианттардың бірі: HEAD немесе i. Тэгтердің
күрделілігі олардың атрибуттарында болып табылады. Мұндағы атрибуттар
тэгтердің функцияларын өзгерту үшін қолданылады (көлемін, ұзындығын, түрін
және т.б.).
Тэгтер атрибуттары оның атынан кейін жазылады және бір-бірінен бір
немесе бірнеше табуляция, пробел немесе жол басына қайтару символдары
арқылы ажыратылады. HTML тілінде тэгтер атрибуттарын кезекпен жазуы керек
етпейді. Атрибуттың мәні атрибут атынан соң жазылатын теңдік белгісінен
кейін жазылады. Егер атрибут мәні бір сөз немесе сан болып келетін болса,
онда оны ешбір қосымша белгілеусіз теңдік белгісінен кейін жаза беруге
болады. Басқа жағдайларда атрибут мәндерін бірлік немесе екілік
тырнақшаларға алып жазу керек, әсіресе егер олар пробел арқылы бөлінген
бірнеше сөз болса. Атрибут мәнінің ұзындығы 1024 символға дейін рұқсат
етілген. Мысалға, әсіресе HREF атрибутының мәні ретінде басқа құжаттардың
адресін (URL) көрсеткенде керекті регистрді қолдану маңызды болып табылады.
Көп жағдайларда HTML тэгтері бастапқы және ақырлы компоненттерден
тұрады және олардың арасына мәтін және басқа да құжат элементтері
орналасады. Жабушы тэгтің аты бастапқы тэгтің атына сәйкес болып келеді,
бірақ жабушы тэгтің атының алдына көлденең сызықша () қойылады. Мысалы,
шрифт түрі i-курсив тэгі үшін жабушы сыңары i түрінде болады. Жабушы
тэгтер үшін атрибуттар ешқашанда қойылмайды, қойылса да ол атрибут
қабылданбайды. Мәні бойынша тэгтер әмбебап программалау тілдерінің “begin \
end” белгілеулеріне түсінігі бойынша өте ұқсас болып келеді. Тэгтер
құжаттың мәтіндік интерпритациялау шартының әрекет ету ауданын анықтайды.
Ішкі тэгтерді қолданғанда құжатта ерекше ұқыптылықты сақтау керек.
Ішкі тэгтерді соңғысынан бастап бастапқысына қарай жауып шығу керек. Кейбір
HTML тэгінің жабушы тэгтері болмайды, өйткені олар автономды элементтер
болып табылады. Мысалы, бейнелер тэгі IMG жабушы компонентті қажет
етпейді. Автономды тэгтерге тағы да BR - жолдарды айыру, HR - көлденең
сызық және көрсетілетін нәтижеге әсер етпейтін, тек қана құжат туралы
ақпараттар сақтайтын META және BASE сияқты тэгтер жатады.
Кейбір жағдайларда жабушы тэгтердіжазбаса да болады. Көптеген
браузерлер құжат мәтінін өңдегенде бастапқы тэгті алдыңғы тэгтің жабушы
тэгі ретінде қабылдайды. Ең көп тараған мұндай тэгтің түрі абзац тэгі -
P. өйткені оны құжаттарда жиі қолданады және оны әдетте әр абзац алдына
жазады. Бір абзац біткеннен кейін келесі P тэгі браузерге осы абзацты
аяқтап жаңа абзац бастау керектігін көрсетеді.
Басқа бір жабушы тэгтер түрі, жоқ болса да нәтижеге әсер етпейді және
браузерлер оларсыз еш мүлтіксіз істей береді. Оларға мысал ретінде HTML
тэгін алуға болады. Сөйте тұрса да, әр жабушы тэгтерді қойып отырған дұрыс.
Өйткені құжатты өңдеуден өткізгенде кейбір жаңылулар мен қателер болуы
мүмкін.
HTML тэгтер тобы
Барлық HTML тэгтерін олардың қызметі мен істеу аймағына қарай келесі
топтарға бөлуге болады:
1. Құжат құрылымын анықтаушы;
2. Гипермәтін блоктарын безендіру (параграфтар, тізімдер, кестелер,
бейнелер);
3. Гипермәтіндік сілтемелер;
4. Диалог ұйымдастыратын формалар;
5. Программалардың шақырылуы;
Гипермәтіндік торап құрылымы гипермәтіндік сілтемелермен беріледі.
Гипермәтіндік сілтемелер дегеніміз – басқа HTML құжатының немесе INTERNET
ақпарат қорының адресі.
Гипермәтіндік сілтемелерді жазу үшін WWW жүйесінде арнайы форма
құрылған болатын. Оның атауы - UNIVERSAL RESOURCE LOCATOR. Осыған мысал
ретінде төмендегіні келтіруге болады:
Этот текст содержит A
HREF="http:polyn.net.kiae.sualta iindex.html" гипертекстовую
ссылкуA
Жоғарыда келтірілген мысалда HTML-да якор (anchor) деп аталатын “А”
тэгі URL түрінде сілтемені жазу үшін “HREF” (HYPERTEXT REFERENCE) атрибутын
қолданады. Бұл жоғарыда көрсетілген сілтеме “http” протоколы арқылы
“polyn.net.kiae.su” серверінің “altai” директориясында орналасқан
“index.html” құжатына көрсетіп тұр.
HTML-дағы гипермәтіндік сілтемелер екі түрге бөлінеді: контексті және
жалпы гипермәтіндік сілтемелер. Контексті гипермәтіндік сілтемелер деп
құжатқа енгізілген (ішіне енгізілген) сілтемелерді айтамыз. Ал жалпы
гипермәтіндік сілтемелерге бүкіл құжатпен байланысы бар және құжаттың кез-
келген бөлігін көрсету мүмкіншілігі бар сілтемелер жатады.
HTML құжаты құрылымы бір-біріне енгізілген контейнерлерді қолдануға
мүмкіндік береді. Алайда, құжаттың өзі де HTML тэгімен басталып HTML
тэгімен жабылатын үлкен бір контейнер болып табылады:
HTML Содержание документа HTML
HTML контейнер немесе гипермәтіндік құжаттың өзі екі енгізілген
контейнерлерден тұрады: құжат басы - HEAD және құжат денесі - BODY.
Мысал ретінде қарапайым бір құжатты қарастырайық:
HTML
HEAD
TITLEҚарапайым құжатTITLE
HEAD
BODY text=#0000ff BACKGROUND=#f0f0f0 H1Пример простого
документаH1
HRФормы HTML-документов
UL
LIКлассическая
LIФреймовая
UL
HR
BODY
HTML
1-сурет. Қарапайым құжат
HTML құжатының контейнерлері
Құжатттың әрбір құрама бөліктерінде өзіне тән контейнерлер тобы бар.
Құжаттың денесінде қоланылатын контейнерлер құжаттың тақырыбында (басында)
немесе FRAMESET (фрейм) контейнерінде қолданылмайды.
Құжаттың HTML-HEAD бас контейнері
Құжат басының атрибуттары болмайды. Құжат басы тэгтерінің негізгі
міндеттері – бүкіл құжаттың көріну параметрлерін баяндау. Мұндай
параметрлерге құжатты көрсету стилін, жалпы базалық гипермәтіндік сілтеме
адресін, жалпы гипермәтіндік сілтемелерді, идентификаторды, құжат атын және
т.б. жатқызуға болады. Төменде тек қана жиі кездесетін контейнерлер
берілген.
TITLE
Ең жиі қолданылатын құжат басы тэгі – құжат аты болып табылады. TITLE-
дің жазылу тәртібі келесідей:
ТIТLЕ Название документа ТIТLЕ
TITLE тэгінің құрамы құжат аты өрісінде көрсетіледі.
BASE
BASE тэгі URL формасындағы гипермәтіндік сілтеме формасымен
байланысты. Себебі, URL спецификациясы құжаттардың екі формасын анықтайды:
толық және толық емес URL адрес формасын қолдануға болады. Бірақ толық емес
спецификация формасын қолдану үшін оны бір нәрсеге базалау керек, яғни
толық емес URL формасынан толық URL формасын құру үшін базалық адресін беру
керек. BASE тэгі осы базаны анықтауға мүмкіндік береді. Солайша, егер құжат
басынана келесі қатар берілетін болса:
BASE HREF="http:polyn.net.kiae.su
онда гипермәтіндік сілтеме түрі:
A HREF="altaiindex.html"
келесі түрге дейін кеңейтіледі:
A HREF=”http:polyn.net.kiae.sualta iindex.html”
Бұл басқа да құжат тэгтерінің импорттаушыларына да әсер етеді.
Графикалық бейне құжатында келесі команда бойынша көрсетілсе:
IMG SRC="giftest.gif"
онда ол келесі адрес бойынша ізделінеді:
IMG SRC=' http:polyn.net.kiae.sugiftest.g if'
BASE тэгі құрамы қолданушы интерфейсімен тура көрсетілмейді.
ISINDEX
HTML құжатын басты сөздер бойынша іздеу мүмкіншілігі құжат басы
ISINDEX тэгімен анықталады. Бұл тэг HTML тілінің алғашқы версияларында
ешқандай қосымша атрибуттары болмаған. Егер сервер басты сөздер боынша
сұрау істесе, онда ол автоматты түрде құжат басына ISINDEX тэгін қоятын.
Басты сөздер тізімін клиент құжат адресіне “?” символы болған жағдайда
іздеуіш қызметін атқаратын сервер HTML тілінің жаңа версияларында сұрауыш
өңдейтін программаны көрсетуге және “SEARCH ISINDEX” стандартымен бірге
фразаны беріге болады:
ISINDEX HREF= "http:polyn.net.kiae.sucgi-bins earch"
PROMPT="Enter Keywords:"
Көрсетілген мысалда HREF атрибуты сұрауыш өңдейтін программа адресін
анықтайды, ал PROMPT атрибуты – шақыру мазмұнын.
META
META тэгі HTML спецификациясында жоқ конструкцияларды құжат басында
анықтауға арналған. Үш атрибуты бар: NAME, CONTENT, HTTP-EQUIV. Бұл тэгтің
күрделілігі – бұл тэг арқылы енгізілетін конструкцияны интерпретациялау
үшін сервердің немесе қолданушы интерфейстің конструкцияны қолдана білу
және шифрын оқи білу мүмкіншілігі болуы қажет. Мұндай жұмыс түрі үшін
программа SGML конструкцияларын интерпретациялауы қажет. Бірақ ол ешбір
интерфейсті программада қамтылмаған. Практика жүзінде бұл тэгті тек
құжаттың басына HTTP-EQUIV атрибуты арқылы анықталған HTTP ақпараттар
протоколы бойынша енгізу арқылы ғана жүзеге асыруға болады. Ол келесі түрде
болады:
META HTTP-EQUIV="Keywords" CONTENT="Plasma, Nuclear
Physics"
Мұндай қолданымнан соң HTTP пакетінің басына келесі қатарлар қосылады:
Keywords: Plasma, Nuclear, Physics. Мысалға, бұл почта арқылы жіберу
кезінде өте ыңғайлы.
META контейнерінің ең тиімді қолданылымын демонстрациялық роликтерді
құру үшін пайдаланады. Мұндай жағдайда көрсетілетін беттің өзгеруі Refresh
(яғни, құжат өңделу уақытында) параметрінде құрылады. Құжат басына META
контейнерінің келесі түрі жазылады:
META HTTP-EQUIV="Refresh": CONTENT=“0, URL=next.html”
бұл құжат басында шығатын HTTP протоколының хабарламасымен бірдей
болып табылады. Ол келесі түрдегідей болады:
Refresh = 0; URL=next.html LF
Бұл негізінен құжаттың браузер қосылғаннан кейін ауысқандығын
білдіреді. Сонымен қатар жаңа құжат ретінде URL параметріндегі құжат
қолданылады.
Міндетті тэгтер
Міндетті тэгтер қатарына жоғарыда айтылып кеткен HTML, HEAD,
TITLE, P тэгтері жатады. Сонымен қатар айта кететін тэгтердің бірі -
Hi тэгі (мұндағы і=1..6). Бұл тэг тақырыптың алты түрлі жағдайын
көрсетеді. Ең бірінші түрі – ең ірісі (үлкені), ал алтыншысы, әрине, ең
кішісі болып келеді. Мысал ретінде:
html
head
titleМЫСАЛ 2title
head
body text=darkblue
centerb
h1ПОС-98-1кh1ph2ПОС-98-1к h2ph3ПОС-98-1кh3p
h4ПОС-98-1кh4ph5ПОС-98-1к h5ph6ПОС-98-1кh6
body2-сурет.
Тақырып көлемі түрлері
html
Сыңарсыз тэгтер
Сыңарсыз тэгтер HTML тілінің екі негізгі тәртібіне бағынбайтындар:
біреулері жабушы тэгтерді қажет етпейді, ал кейбіреулері (&-үлестірулері
деп аталатын) тек қана кіші әріптермен жазылуы керек.
BR
Бұл белгі абзацты бұзбай, жаңа жолдан бастау қажет болғанда
қолданылады. Әсіресе өлең шумақтарын жазғанда ыңғайлы.
html
head
titleМЫСАЛ 3title
head
body
PbОднажды в студеную зимнюю поруBR
Сижу за решеткой в темнице сырой.BR
Гляжу - поднимается медленно в горуBR
Вскормленный в неволе орел молодой.P
PИ шествуя важно, в спокойствии чинном,BR
Мой грустный товарищ, махая крылом,BR
В больших сапогах, в полушубке овчинном,BR
Кровавую пищу клюет под окном.P
body html
3-сурет. Жаңа жол және абзац.
HR
Бұл тэг көлденең сызықты сызғанда қолданылады. Тэг қосымша SIZE (сызық
қалыңдығын пикселмен анықтайды) және WIDTH (сызық ұзындығын пикселмен
немесе экран бетіне шаққандағы пайыз бойынша анықтайды) атрибуттарын
қабылдайды. Келесі мысалда кейбір сызықтар түрі көрсетілген:
html head
titleМЫСАЛ 4titleheadbody
H1Коллекция горизонтальных линийH1
HR SIZE=2 WIDTH=100% color=darkredBR
HR SIZE=4 WIDTH=50% color=darkredBR
HR SIZE=8 WIDTH=25% color=darkredBR
HR SIZE=16 WIDTH=12% color=darkredBR
body html
4-сурет. Сызық түрлері
&- үлестірулері
“” және “” символдарын браузер HTML тэгтерінің басы мен соңын
көрсететіндіктен мынадай сұрақ туындайды: мұндай символдарды экранда қалай
көрсетуге болады? HTML-да бұл &-үлестірулер көмегімен жасалады. Оларды тағы
да символдық объектілер немесе эскейп-үлестірулер деп те атайды. “”
символын браузер мәтін арасында < (less than ағылшын сөздерінің алғашқы
әріптерінен алынған) үлестіруі кездескенде көрсетеді. “” символын >
арқылы (greater than ағлшын сөздерінің алғашқы әріптері), “&” символын
& арқылы, ал (“) қос тырнақшаны " арқылы экран бетінде көрсетуге
болады.
Ескерту: үтір-нүкте (;) символы міндетті түрде &-үлестірулерінен кейін
қойылып отырылуы керек және бұл үлестірулер кіші әріппен жазылуы керек.
Жалпы айтқанда, &-үлестірулері ASCII кестесінің екінші бөлігіндегі
барлық символдарды қамтиды. Бірақ, кейбір серверлер сегізбиттік
мәліметтерді қолдамайды. Сондықтан да олар ASCII кодтарының 127-ден
жоғарғыларын ғана &-үлестірулері арқылы қолдайды.
Түсініктемелер
Браузер !—және -- арасына алынған мәтіндерді елемейді. Бұл белгілер
ТҮСІНІКТЕМЕЛЕР жазу үшін арналған. Мысалы:
!-- Это комментарий --
Шрифтерді форматтау
HTML-да шрифтерді өзгертуді екі нысанада жасауға болады. Олар
физикалық және логикалық стильдер болып табылады.
Физикалық стильдер
Физикалық стиль мағынасында браузерге тікелей ағымдағы шрифтерді
модификациялауға нұсқау беру деп түсінуге болады. Мысалы B және B
тэгтері арасындағы мәтін қою шрифт болып жазылады, ал I және I
арасындағы мәтін көлбеу шрифтпен жазылады. Тағы да ерекше тэгтер ретінде
TT және TT тэгтерін айтуға болады. Олардың арасына алынып жазылған
мәтін жазба машинкасында жазылғандай етіп браузер экранында көрінеді.
Логикалық стильдер
Логикалық стильдерді мәтіннің кейбір бөліктерін (сөздерді)
ерекшелендіріп жазу кезінде қолданылады. Логикалық стильдерге:
EM...EM - Emphasis деген ағылшын сөзі – акцент.
STRONG...STRONG - Strong emphasis деген ағылшын сөзі – күшейтілген
акцент.
CODE...CODE - бастама мәтіндердің бөліктерінде қолданған дұрыс.
SAMP...SAMP - Sample деген ағылшын сөзі – үлгі. Программалармен
экран бетіне шығатын хабарламалардың үлгілерін жазғанда қолданған дұрыс.
KBD...KBD - Keybord деген ағылшын сөзі – пернелер тақтасы
(клавиатура). Пернелер тақтасынан не енгізілетенін нұсқаған кезде қолданған
дұрыс.
VAR...VAR - Variable деген ағылшын сөзі – айнымалы. Айнымалылардың
аттарын жазғанда қолданған дұрыс.
Құжат ішінде мәтінді ұйымдастыру
HTML мәтіннің бүтін абзацтарының көріністерін анықтауға мүмкіндік
береді. Абзацтарды тізімдер түрінде көрсетуге, оларды экран бетіне
форматталған түрде шығаруға немесе экранның сол жақ шетін ұлғайтуға болады.
Осының бәрін келесі түрде жасауға болады:
Номерленбеген тізімдер: UL...UL
UL...UL арасына алынған мәтін номерленбеген тізім ретінде
қабылданады. Тізімнің әр элементін LI тэгімен бастау керек. әр элементтің
белгісін UL тэгіне жазылатын TYPE атрибутымен шеңбер (circle), боялған
шеңбер (disk) және боялған квадрат (square) беруге болады.
Номерленген тізімдер: OL...OL
Номерленген тізімдер номерленбеген тізімдерге ұқсас, тек қана әр
элементті белгілейтін белгілердің орнына сандармен немесе әріптермен
беріледі. әр элемент белгісін TYPE атрибуты арқылы бас әріптермен де
белгілеуге болады. Солайша әр элементті римдік сандармен де белгілеуге
болады. Ал олардың қай саннан немесе алфавит бойынша қаншасыншы әріптен
бастау керек екендігін START атрибуты көмегімен көрсетуге болады. Егер
атрибуттар көрсетілмесе, онда жай сандармен белгіленеді.
Анықтама тізімдері: DL...DL
Анықтама тізімдері басқа тізімдерге қарағанда өзгеше болып келеді.
LI тэгтерінің орнына DT (Definition Term – анықтаушы термин) және DD
(Definition Definition – анықтама анықтамасы) тэгтері қолданылады. Енді
мұның бәрін мысал түрінде қарастырайық:
DL
DTHTML
DDТермин HTML (HyperText Markup Language) означает язык маркировки
гипертекстов. Первую версию HTML разработал сотрудник Европейской
лаборатории физики элементарных частиц Тим Бернерс-Ли.
DTHTML-документ
DDТекстовый файл с расширением *.html (Unix-системы могут содержать
файлы с расширением *.htmll).
DL
Бұл фрагмент экран бетінде келесі түрде болады:
HTML
Термин HTML (HyperText Markup Language) означает 'язык маркировки
гипертекстов'. Первую версию HTML разработал сотрудник Европейской
лаборатории физики элементарных частиц Тим Бернерс-Ли.
HTML-документ
Текстовый файл с расширением *.html (Unix-системы могут содержать
файлы с расширением *.htmll).
Назар аударыңыз: LI тэгі сияқты DT және DD тэгтерінде жабушы тэг
жоқ.
Егер анықтама терминдері қысқарақ болса, онда ашушы DL COMPACT тэгін
қолдануға болады. Мысал ретінде HTMLмәтінінің мына бөлігін қарастырайық:
DL COMPACT
DTА
DDПервая буква алфавита
DTБ
DDВторая буква алфавита
DTВ
DDТретья буква алфавита
DL
Экран бетіне келесі түрде шығады:
А Первая буква алфавита
Б Вторая буква алфавита
В Третья буква алфавита
Бір-біріне енгізілген тізімдер
Кез-келген тізім элементі ретінде кез-келген басқа тізім түрін
қабылдай алады. Бірінің ішіне бірін енгізу қатарының саны шектелмеген.
Төменде тізімдердің барлық түріне бір мысал келтірілген:
htmlheadtitleМЫСАЛ 5titlehead
bodyH1HTML поддерживает несколько видов списков H1
DL
DTНенумерованные списки
DDЭлементы ненумерованного списка выделяются
специальным символом и отступом слева:
UL type=circle
LIЭлемент 1
LIЭлемент 2
LIЭлемент 3
UL
DTНумерованные списки
DDЭлементы нумерованного списка выделяются
отступом слева, а также нумерацией:
OL type=a
LIЭлемент 1
LIЭлемент 2
LIЭлемент 3
OL
DTСписки определений
DDЭтот вид списков чуть сложнее, чем два предыдущих,
но и выглядит более эффектно.
PПомните, что списки можно встраивать один в другой,
но не следует закладывать слишком много уровней вложенности. P
PОбратите внимание, что внутри элемента списка может
находиться несколько абзацев. Все абзацы при этом будут иметь
одинаковое левое поле. P
DL
bodyhtml
5-сурет. Тізімдер.
Форматталған мәтін: PRE...PRE
Жоғарыда айтылғандай, браузерлер көптеген пробелдерді және қатар соңы
символдарын елемейді дегенбіз. Бірақ-та бұл тәртіптің де ерекшелігі бар.
PRE және PRE (Performatted – алдын ала форматталған) тэгтері
арасына алынған мәтін браузермен экранға жазылған күйінде шығарады – барлық
пробелдерімен, табуляциялық символдармен және қатар соңымен. Бұл жай
кестелер құру үшін өте ыңғайлы.
Шегінген мәтін: BLOCKQUOTE...BLOCKQUOTE
BLOCKQUOTE...BLOCKQUOTE тэгтерінің арасына алынған мәтін браузер
көмегімен экранға сол жақ шеті көбірек шегінген түрінде шығарылады. Бұл тэг
цитата жазған кезде өте ыңғайлы әдіс болып тпбылады.
HTML құжатынан тысқары
Байланыстыру
Ең алдымен гипермәтін туралы айта кетелік. Жай мәтінге қарағанда
гипермәтін мәтіннің бір бөлігінен екінші бөлігіне лезде көшуге мүмкіншілік
береді. Көптеген кең танымал программалық өнімдердің көмек жүйесі
гипермәтіндік принциптер бойынша жасалған. Тышқанның сол жақ шертпесін
жұмыс жасалынып отырған құжаттың белгіленген бөлігіне басқан кезде белгілі
бір, алдын ала тағайындалған құжатқа немесе құжат бөлігіне бір мезет ішінде
көшу орындалады.
HTML-де бір құжаттан басқа бір құжатқа өту келесі тэг көмегімен
орындалады:
A HREF="[адрес перехода]"
выделенный фрагмент текстаA
"[адрес перехода]" - парметрі ретінде бірнеше аргумент түрлерін
қолдануға болады. Ең қарапайымы - өтетін басқа құжаттың атын көрсету.
Мысалы:
A HREF="index.html"Перейти к оглавлениюA
Мұндай HTML мәтінінің бөлігі құжатта “Мазмұнға көшу” деген белгіленген
бөліктің пайда болуына ықпал етеді және бұл белгіленген бөлікті басқан
кезде экранда “index.html” құжаты пайда болады.
Назар аударыңыз: егер өту адресін көрсеткенде каталогы көрсетілмесе,
онда өту орындалып жатқан құжат орналасқан каталог ішінде орындалады. Ал
егер өту адресін көрсеткенде сервер көрсетілмесе, онда өту орындалып жатқан
сетверде орындалады.
Егер сізге басқа сервердегі құжатқа сілтеме жасау керек болса, онда
келесі мысалда көрсетілгендей URL-ға сол серверді және адресті жазуыңыз
керек:
A HREF="http:www.yi.comhomeChuvak hinNikolai
index.html"
Практическое руководство по HTML Николая ЧувахинаA
Егер керек болған жағдайларда сілтемені басқа құжаттарға ғана емес,
құжаттың кейбір белгілі бір орындарына қолдануға болады. Ол үшін өту
орындалатын құжатта кейбір тірек нүктесін немесе анкер құру керек. Мұны
мысал ретінде қарастырайық:
Айталық, бізге 1.html файлынан 2.html файлының ішіндегі “Переход
закончен” деген сөзіне өту керек болсын (бұл файлдар бір каталог ішінде
орналасқан). Алдымен, 2.html файлында келесі түрдегі анкер құру керек:
A NAME="AAA"Переход законченA
Сонан соң 1.html файлында жоғарыдағы анкерге өтуді келесі түрде
көрсетеміз:
A HREF="2.html#AAA"Переход к анкеру AAAA
Сонымен қатар бұл анкерге өтуді 2.html құжатының ішінде де орындауға
болады. Ол үшін тек 2.html құжатына келесі түрдегі сілтемені қосу керек:
A HREF="#AAA"Переход к анкеру AAAA
Бұл тәжірибе жүзінде үлкен құжаттар жасаған кезде өте ыңғайлы болып
келеді. Оны құжат басында анкерлерге (құжаттың белгілі бір бөліктеріне)
өтуді орындайтын сілтемелер тізімін жаза отырып қолдануға болады.
Түсінбеушілік болмау үшін анкер аттарын латын әріптерімен берген дұрыс
және анкер атын жазған кезде оны кіші немесе бас әріптермен жазғаныңызды
ескеріңіз. Өйткені көптеген браузерлер кіші және бас әріптерді әртүрлі
қарастырады. Егер анкер аты ААА түрінде белгіленсе, онда сілтеме жасалатын
анкер ааа немесе АаА түрлерінде болмауы керек. Тек ААА түрінде жазылуы
керек.
Жоғарыда біз тек HTML құжаттарына сілтеме жасауды ғана қарастырдық.
Бірақта, басқа да қор түрлеріне сілтемелер жасауға болады:
A HREF="ftp:serverdirectoryfile.e xt"
Выгрузить файлA
Егер мұндай сілтемені қолдансаңыз, ол файлдарды өткізу протоколын іске
қосады және file.ext файлын босата бастайды.
A HREF="mailto:user@mail.box"Послать письмоA
Егер қолданушы мұндай түрдегі сілтемені қолданса, онда оның экранында
жіберілетін хабарлама үшін почталық программа ашылады.
HTML құжатындағы бейнелер
HTML құжатына бейне (сурет) қою өте оңай. Ол үшін тек қана сізде GIF
(*.gif кеңейтілуі бар файлдар) немесе JPEG (*.jpg немесе *.jpeg
кеңейтілулері бар файлдар) форматындағы бейне және HTML мәтінінен бір жол
ғана керек.
Айталық, бізге құжатқа picture.gif файлында жазылған бейнені (HTML
құжатымен бірге бір каталогта орналасқан) қосу керек делік. Онда бұл қатар
келесідей болады:
IMG SRC="picture.gif"
IMG SRC=”[файл аты]” тэгі қосымша ALT=”[мәтін]” атрибутын қабылдай
алады. Мысалы:
IMG SRC="picture.gif" ALT="Картинка"
Мұндай тэгі бар құжатты браузер экранда “Картинка” деген сөзді
көрсетіп және оның орнына picture.gif файлындағы бейнені көрсетеді. ALT
атрибуты бейнелерді қабылдамайтын ескі браузерлер үшін және егер браузер
автоматты түрде бейнені көрсетуді қолдамаған жағдайларда қажет болуы
мүмкін.
HTML құжатының түстер гаммасы
HTML құжатының түстер гаммасы BODY тэгі ішінде көрсетілетін
атрибуттармен анықталады. Төменде осы атрибуттар тізімі көрсетілген:
Bgcolor – құжат фонының түсін анықтайды.
Text – құжат мәтінінің түсін анықтайды.
Link – құжат мәтінінің белгілінген элементінің түсін
анықтайды (гипермәтіндік сілтемелердің).
Vlink – алдында көрілген құжаттың сілтеме түсін анықтайды.
Alink – тышқан курсоры сілтеме үстіне келгендегі немесе оң
жақ шертпесі басылған жағдайдағы сілтеменің түсін анықтайды.
Түс қос-қос үш пар символдармен кодталған. әр пар оналтылық жүйедегі
негізгі үш түстің (қызыл, жасыл, көк) қоюлығы мен мөлдірлігін көрсетеді.
Олар нольден (00) 255 (ҒҒ) арасындағы дианазонды қамтиды. Бірнеше мысалды
қарастырайық:
Bgcolor=#FFFFFF – фон түсі, үштүсте бірдей, нәтижесі – ақ түсті.
Text=#000000 – мәтін түсі, үш түсте бірдей, нәтижесі – қара түсті.
Link=#FF0000 – гипермәтіндік сілтеме түсі, қызыл түс –
ҒҒ (255), жасыл мен көк – 00 (ноль), нәтиже – қызыл түсті.
Тағы да, BODY тэгі background=”[файл аты]” атрибутын қабылдай алады.
Бұл атрибут бейнелерді фон ретінде орналастырады. Ал бейнелер жоғарыда
айтылғандай GIF немесе JPEG форматында болуы керек.
Кестелер
Кестелер не үшін қажет, кесте қалай құрылған ?
Бұған дейін біз бір мәтін аранасы арқылы ғана жұмыс істедік. Бірақ та
кейбір кезде мәтінді бірнеше бағаналардан тұрғанын қалаймыз. Ал ол үшін
кестелерді қолданған ыңғайлы. Сонымен қатар, бір ұяшықтан тұратын кестені
оқырман назарын аудару үшін қолданғанда ыңғайлы. Өйткені ол мәтіннің
бөліктерін ерекше түрде белгілей алады.
Кесте құрылымын мысал түрінде қарастырған ыңғайлы:
HTML
HEAD
TITLEМЫСАЛ 6TITLE
HEADBODY
H1Простейшая таблица H1
TABLE BORDER=1 !--Это начало таблицы--
CAPTION !--Это заголовок таблицы--
У таблицы может быть заголовок
CAPTION
TR !--Это начало первой строки--
TD !--Это начало первой ячейки--
Первая строка, первая колонка
TD !--Это конец первой ячейки--
TD !--Это начало второй ячейки--
Первая строка, вторая колонка
TD !--Это конец второй ячейки--
TR !--Это конец первой строки--
TR !--Это начало второй строки--
TD !--Это начало первой ячейки--
Вторая строка, первая колонка
TD !--Это конец первой ячейки--
TD !--Это начало второй ячейки--
Вторая строка, вторая колонка
TD !--Это конец второй ячейки--
TR !--Это конец второй строки--
TABLE !--Это конец таблицы--
BODY HTML
6-сурет. Кестелер
Кесте TABLEтэгімен басталып TABLE тэгімен аяқталады. TABLE тэгі
бірнеше атрибуттарды қабылдай алады:
ALIGN – құжат шекарасы бойынша кестені орналастырады. Мәндері: LEFT,
CENTER, RIGHT (сәйкесінше сол, орта және оң жақтар).
WIDTH – кесте ені. Мәні ретінде пиксел түрінде немесе браузер
экранының еніне шаққандағы пайыз түрінде көрсетуге болады.
BORDER – кестенің сыртқы рамкасының және ұяшықтарының рамкасының
қалыңдығын анықтайды (пикселмен). Егер атрибут көрсетілмесе, онда кесте
рамкасыз көрсетіледі.
CELLSPACING – кесте ұяшықтары арасындағы арақашықтықты пикселмен
анықтайды.
CELLPADDING – ұяшық рамкасы мен мәтін арасындағы арақашықтықты
пикселмен анықтайды.
Кестеге CAPTION және CAPTION тэгтері көмегімен кестенің
тақырыбын қоюға болады. Бірақ ол міндетті түрде қойылуы тиіс емес.
CAPTION тэгі ALIGN атрибутын қабылдай алады. Оның мәндері ретінде TOP
және BOTTOM (сәйкесінше кестенің жоғарғы және төменгі жағында).
Кестенің әрбір жолы TR тэгімен басталады және TR тэгімен
аяқталады. TR тэгі келесі түрдегі атрибуттарды қабылдай алады:
ALIGN – жол бойынша кесте ұяшықтарындағы мәтінді түзету. Мәндері:
RIGHT, CENTER, LEFT (сәйкесінше оң, орта және сол жақ бойынша орналастыру).
VALIGN – кесте ұяшықтарындағы мәтінді вертикаль бойынша түзету.
Мәндері: TOP, MIDDLE, BOTTOM (сәйкесінше жоғарғы, ортаңғы және төменгі жақ
бойынша орналастыру).
Кестенің әрбір ұяшығы TD тэгімен басталып, TD тэгімен аяқталады.
TD тэгі келесі түрдегі атрибуттарды қабылдай алады:
NOWRAP – бұл атрибут ұяшық ішіндегі мәтін бір жолда орналастырылуы
керек екендігін көрсетеді.
COLSPAN – горизонталь бойынша ұяшық құлаштауын көрсетеді. Мысалы,
COLSPAN=3 дегені, бір ұяшықтың үш бағананы алатынын көрсетеді.
ROWSPAN – вертикаль бойынша ұяшық құлаштауын көрсетеді. Мысалы,
ROWSPAN=2 дегені, бір ұяшықтың екі жолды алатынын көрсетеді.
ALIGN – ұяшық ішіндегі мәтінді түзету. Мәндері: RIGHT, CENTER, LEFT
(сәйкесінше оң, орта және сол жақ бойынша орналастыру).
VALIGN – ұяшық ішіндегі мәтінді вертикаль бойынша түзету. Мәндері:
TOP, MIDDLE, BOTTOM (сәйкесінше жоғарғы, ортаңғы және төменгі жақ бойынша
орналастыру).
WIDTH – ұяшық енін пикселмен көрсетеді.
HEIGHT – ұяшық биіктігін пикселмен көрсетеді.
Егер кесте ұяшығы бос болса, онда оның шетіндегі рамкасы салынбайды.
Егер ұяшық бос болып, ал рамка керек болса, онда ұяшыққа (non-
breaking space – бөлмейтін пробел) символ объектісін енгізуге болады. Сонда
ұяшық бос және шетінде рамка болады.
8.2. Кестелерді беттерді безендіру үшін қолдану
Кестенің жағымды ерекшелігі - оның рамкаларын көрінбейтіндей етіп
жасауға болады. Мұның өзі TABLE тэгінің көмегімен мәтіндер мен графиканы
әдемілеп орнатуға мүмкіншілік береді. Осы уақыттқа дейін TABLE тэгі HTML-
дегі жалғыз форматтаушы күштіқұрал ретінде есептелініп келеді. Егер браузер
кестелерді қолдайтын болса, яғни экран бетіне шығара алатын болса, онда ол
әдетте кесте көмегімен алынатын қызықты эффекттерді дұрыс көрсетеді.
HTML
HEADTITLEМЫСАЛ 7TITLEHEAD
BODYCENTERBR
TABLE CELLPADDING=10 CELLSPACING=0 BORDER=16
TRTD ALIGN=CENTER
H1ПЕРФОРАТОРH1
H3Только сегодня!H3
TABLE BORDER WIDTH=100%
TRTD ALIGN=CENTERIПочти бесплатно!ITD
TRTABLE
TDTR
TABLECENTER
BODYHTML
7-сурет. Дөңес элементтер құру.
Фреймдер
Фрейм дегеніміз не?
“Фрейм” деген сөздің өзі “рамкаға алынған сурет, терезешік немесе
бет” дегенді білдіреді. FRAME тэгін HTML дизайнері енгізе отырып, браузер
экранын бірнеше бөліктерге бөледі. Нәтижесінде бетті қарап отырған адам
беттің бір бөлігін басқа бөлігінен тәуелсіз қарастыра алады.
Фреймдер қалай жұмыс істейді?
Бір қарағаннан фреймдер өте күрделі сияқты болып көрінеді, бірақ
оларды кестелерге ұқсастырсақ оңайырақ түсінуге болады. Фреймдердің экранда
орналасуы кестелердің ұяшықтарын орналастыру сияқты беріледі. Фреймдер мен
кестелердің арасында ұқсастықтар болғанымен, олардың арасында да кейбір
айырмашылықтар бар. Ұяшықтар құрамы кестемен HTML-беттің кодымен беріледі.
Кесте құрамындағы мәтін немесе графика кестені баяндайтын HTML-бетте
атрибуттармен, тэгтермен бірге енгізіледі. Ал фреймдері бар экран HTML-
беттте FRAMESET атты тэгпен баяндалады. Фреймдер құрамы – ол өзінше бөлек
HTML-бет болып табылады. Фреймдік құрылым тек фреймдері бар экранды
ұйымдастыру әдісін анықтайды және фреймнің қайда орналасатынын көрсетеді.
Барлық фреймдер үшін олардың мәліметтері қайда орналасқанын баяндайтын URL
беріледі.
Фреймдері бар жай бет құру
Оңайырақ түсіну үшін екі фреймі бар бір бет құрайық. Сол жағынан
статья тақырыптарынан тұратын мазмұнын береміз, ал оң жағынан сол
статьяларды орналастырамыз. Бұл беттің жұмысы келесі түрде жүргізіледі:
қолданушы сол жақтағы сілтемелерден тұратын мазмұнды басқанда, оң жақ
фреймде әр тақырыптың сәйкесінше статьялары көрінеді. Бұл фреймдерді
қолдануға ең танымал әдіс болып табылады.
Фреймдік құрылымның берілуі
Ең алдымен біз беттің жалпы көрінісін келтіруіміз керек – фреймдер
қалай және қандай көлемде болатындығын. Сонан соң ғана оның құрамын
ойластыруға болады. Төменде FRAMESET тэгін қолдана отырып фреймдік
құрылым құру программасы көрсетілген. Назар аударыңыз: фреймдік құрылымы
бар құжатта BODY тэгі қолданылмайды.
Фреймдерге арналған тэгтер мен атрибуттар
NOFRAMES - фреймдерді қабылдай алмайтын, яғни фреймдермен жұмыс
істей алмайтын ескі браузерлер үшін арналған. Бұл ескі браузерлер фреймді
көрсете алмайтындықтан және браузер экраны бос болып, түсініспеушілік
болмау үшін қолданылады. Егер фреймдер көрсетілмесе, онда экран бетіне
NOFRAMES және NOFRAMES тэгтерінің арасына жазылған мәлімет шығады.
FRAMESET - фреймдер компоновкасын баяндайтын мәтінді білдіреді. Бұл
жерде фреймдердің саны, көлемі және орналасуы (көлденең немесе тігінен)
туралы ақпараттарды береді. FRAMESET тэгінің тек екі болмыс атрибуттары
бар: ROWS және COLS. FRAMESET тэгі BODY тэгінің көрсетілуін қажет
етпейді, бірақ ол тэгті фреймдік құрылымның соңында, NOFRAMES және
NOFRAMES тэгтерінің арасында қолдануға болады. FRAMESET және
FRAMESET тэгтерінің арасында BODY және BODY тэгтерінің арасына
қолданатын тэгтер мен атрибуттар болмауы керек. Тек FRAME, FRAMESET
және NOFRAMES тэгтері қолданылуы мүмкін. Бұл артық жұмыстан арылтады.
ROWS және COLS атрибуттары ұқсас болып келеді. Әр қатар мен бағана
үшін өзінің FRAME тэгтер жиынтығы болу керек.
1. ROWS атрибуты - FRAMESET тэгінің қатар бойынша (көлденең) фреймдер
саны мен көлемін береді. FRAME тэгтерінің саны көрсетілген қатар санына
сәйкес болуы керек. Теңдік белгісінен кейін фрейм көлемін пикселмен
немесе пайызбен беруге болады. Атрибуттар мәндері арасына тырнақшалар мен
үтірлерді және арасына пробел қоюды ұмытпаңыз. Мысалы:
FRAMESET ROW=”10%, 60%, 30%”
Ал пикселмен:
FRAMESET ROW="20, 80, *"
мұндағы * белгісі 20+80 пикселден қалған экран орнын қамтитындығын
білдіреді.
Ал егер келесі түрде жазылатын болса:
FRAMESET ROW="20, 2*, *"
мұнда 2* мәні 20 пикселден қалған экран бөлігінің астыңғы фрейм
көлемінен екі есе болатындығын көрсетіп тұр.
2. COLS атрибуты - ROWS атрибуты сияқты, бірақ фреймдерді тігінен
шығарады.
3. FRAME тэгі – фреймдердің сыртқы көрінісін және жүріс-тұрысын
анықтайды. Бұл тэгтің жабушы тэгі болмайды. FRAME тэгінің алты атрибуты
бар. Олар: NAME, MARGINWITH, MARGINHEIGHT, SCROLLING, NORESIZE және SRC.
4. NAME атрибуты – сілтемелерді қолданғанда және сілтелініп тұрған құжат
басқа бір фреймде көрсетілсін дегенде қолданылады. Мысал ретінде жоғарыда
келтірілген 14 мысалды қарастырыңыз. Ал жалпы түрде ол келесі түрде
беріледі:
FRАМЕ SRC="my.html" NАМЕ="main"
5. MARGIWITH атрибуты – кестелердегі CELLPADDING атрибутына ұқсас. Ол кадр
құрамы мен оның шекарасы арасындағы көлденең шегіністі көрсетеді. Бұл
атрибуттың қабылдайтын ең кіші мәні 1-ге тең. 0 деп белгіліеуге болиайды.
Ал егер еш нәрсе көрсетілмесе, онда ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz