«Қазақстан - Каспийшельф» ЖШС-ң дебиторлық қарыздар есебін талдау

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ- 3

І. ДЕБИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАР ЖӨНІНДЕГІ ТҮСІНІК ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖІКТЕЛУІ - 5

1. 1 Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың есебі5

1. 2 Есеп беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысуды есепке алу11

1. 3 Дебиторлық есеп айырысуды бақылау13

1. 4 Басқа да дебиторлық борыштар есебі14

1. 5 Дебиторлық берешекті мойындау мен өлшеу17

1. 6 Күмәнді дебиторлық берешек пен оны бағалау18

ІІ. «ҚАЗАҚСТАН - КАСПИЙШЕЛЬФ» ЖШС-Ң ДЕБИТОРЛЫҚ ҚАРЫЗДАР ЕСЕБІН ТАЛДАУ20

2. 1 АҚ «Қазақстан - Каспийшельф» -ң жалпы сипаттамасы20

2. 2 «Қазақстан - Каспийшельф» ЖШС-ң дебиторлық қарыздар есебінің ұйымдастырылуы22

ҚОРЫТЫНДЫ26

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР28

ҚОСЫМША29

І. ДЕБИТОРЛЫҚ БЕРЕШЕК ЕСЕБІ

1. 1 Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысудың есебі

Дебиторлық берешек - кәсіпорынға (ұйымға, мекемеге) шаруашылық қарым-қатынас жасаудың нәтижесінде басқа бір заңды немесе жеке тұлғаның берешек болған борышы. Бұл бір кәсіпорынның айналымдағы қаржысын екінші бір ұйым немесе жеке адамның пайдаланғандығын көрсетеді. Дебиторлық берешек - кейде қаржы тәртібін бұзудан, туарды, қаржыны талан-таражға түсіруден, күрделі құрылысқа байланысты қарыздардан т. б. құралады. Дебиторлық берешектердің өсуі кәсіпорынның қаржы жағдайын ауырлатады. Осыған байланысты экономикада қоданылып жүрген есеп айырысу - несие қатынастарының тәртібі. Дебиторлық берешектің өсіп кетпеуін қадағалап отырады. Дебиторлық берешек дер кезінде өндіріліп алынуға тиіс. Егер өндіру мерзімі өтіп кетіп, дебиторлық берешек шығыстан шығарылған жағдайда, бұл мерзімді өткізіп алған адамдар тиісінше жауапқа тартылады.

Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу есебі бухгалтерлік есептің мынадай шоттарында жүреді:

1210 "Алынуға тиісті қарыздар" шоты;

1220 "Алынған вексельдер" шоты;

1230 "Сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің басқадай қарыздары" шоты. Осы шоттар бойынша жасалатын есептің ұйымддстырылуын қарастырайық. 2110 "Алынуға тиісті қарыздар" шотында жөнелтілген өнім (тауарлар), орындалған жұмыстар және көрсетілген кызметтер үшін төлеуге банк қабылдаған есептесу құжаттарын есепке алады. Алынуға тиісті дебиторлық қарыздар ағымдағы (немесе қысқа мерзімдегі) дебиторлық қарыздар, яғни бір есептік кезеңнің ішіндегі болып және ұзақ мерзімдегі дебиторлық қарыздар, яғни бірнеше есептік кезеңді қамтитын болып екіге бөлінеді.

Сатып алушылармен және тапсырыс берушілермен есеп айырысу бойынша бухгалтерлік есепте келесі жазулар жазылады:

Сатылған (жөнелтілген) өнімнің, тауарлардың, істелінген жұмыстардың және көрсетілген қызметтердің нақты өзіндк құнына сәйкес мына төмендегідей шоттардың корреспонденциясы жасалады: 7010 "Сатылған дайын өнімнің (жұмыстардың, қызметтердің өзіндік құны", 7020 "Сату үшін алынып, сатылған тауарлардың өзіндік құны" шоттары дебеттелі де, 1320 "Дайын өнімдер", 1330 "Алынған тауарлар", 8010 "Негізгі өндіріс", 8020 "Өз өндірісінің шала өнімдері", 8030 "Қосалқы өндіріс" және басқа шоттары кредиттеледі. Қаржылық инвестицияларды, материалдық емес активтерді, негізгі құралды сатқан кезде тиесілі шығыстар шоттары дебеттеліп, актив шоттары кредиттеледі.

Сатылған (жөнелтілген) өнімнің, тауардың, атқарылған жұмыстың, көрсетілген қызметтердің сату құнына 3110-шоты дебеттеледі де, 6010 "Сатылған дайын өнімнен (жұмыстардан, қызметтерден) түскен табыс", 6011 " Алынған тауарларды өткізуден түскен табыс" және басқа шоттары кредиттеледі.

Осыған ұқсас шоттардың корреспонденциясы негізгі құралды (6210 шоттың кредиті), материалдық емес активтерді (6210 шоттың кредиті), бағалы қағаздары (6210 шоттың кредиті) сатқан кезде жасалады. Осы жасалған корреспонденциямен бірге косымша құн салығына (ҚҚ6) 1210 шоты дебеттеліп, 3130 шоты кредиттеледі.

Сатып алушыларға және тапсырыс берушілерге төлеу үшін берілген есеп айырысу-төлем құжаттарын төлегеніне қарай 1050 "Валюталық шотындағы нақты ақша", 1040 "Есеп айырысу шотындағы нақты ақша, 1010 "Кассадағы нақты ақша" шоттары дебеттеледі де, 1210 "Алынуға тиісті қарыздар" шоты кредиттеледі.

Жабдықтаушы кәсіпорынның бухгалтериясы бұрынырақ төленген авансты есепке алады да, ол: 3510 және 3520 шоттарының дебеті және 1210-шотының кредиті бойынша кәрініс табады.

Егер де алынуы тиіс шоттар алғашқыда шетел валютасымен, содан соң теңгемен кәрсетілсе, онда олардың есептік кезеңнің соңына пайда болған оң айырмасы 1210 шоттың дебетінде және 6250 кредитінде керсетіледі, ал теріс айырмасы 7430 дебетінде және 1210 шоттың кредитінде көрініс табады.

Дебиторлық қарыздар соларға байланысты түсетін табысты салыстырғанның нәтижесінде ғана танылады, бірақ табыстан баға бойынша да, сату бойынша да берілген жеңілдіктермен (скидки) қоса, сатудан қайтарылған тауарлардың шегеріледі.

Баға мен сатудан берілген жеңілдіктер 6030 "Сатудан жасалған жеңілдіктер", 6030 "Бағадан жасалған жеңілдіктер" деген шоттары дебеттеліп, 1210 шоты кредиттеледі, ал қайтарылған тауарға 6020 "Сатудан қайтарылған тауарлары" шоты дебеттеліп, 1210 шоты кредиттеледі. Осыған сәйкес, бүрыңдары есептелген ҚҚС да түзетіліп жазылады.

Айдың аяғындағы 1210-шоты бойынша сатып алушылар мен тапсырыс берушілердің өздеріне келген (босатылған) тауарлы-материалдық запастар және орындалып, қабылданған жұмыстар мен қызметтер үшін әтелмеген борыштың қалдығын көрсетеді.

Дебиторлық қарыз айналыстан қаражатты айыратындығын көрсететін болғандықтан, шаруашылық жүргізуші субъектілер бірінші кезекте олардың айналымдылығын талдайды. Әдетте, дебиторлық қарыздың айналымдылығы 30-дан 90 күнге дейін тең болады, егер де осы мерзімнен асып кетсе, онда оны мерзімі өтіп кеткен деп санайды.

Қойылған талапқа жеңілдік берудің келісім-шарты бойынша жасалатын операциялардың есебі. Бір заңды тұлға келісімшарт бойынша екінші бір заңды тұлғаның қандай да бір міндеттемесін (тауарлы-материалдык құндылықтарды жеткізіп бергені, аткарған жұмысы, көрсеткен қызметі үшін төлемді) орындаған кезде өзінің заңды құқықтық талабын толық немесе ішінара көлемде азайтып немесе төмендетіп береді.

Міндеттеменің негізінде кредиторға жататын құқықтық талап бұрындары берілген тұлғадан басқа тұлғаларға өтуі мүмкін. Бұл жерде кредитордың құқығының басқа тұлғаға өтуі регрессивтік талап болып табылмайды. Бұл кезде кредитор бірінші заңды тұлғаның келісімін талап етпейді, егер олар заң актілері мен келісім-шартқа қайшы келмесе. Құқық талабын азайту міндеттемелеріне жауап беретін кредиторларды ауыстыру болып табылады.

Кей жағдайда кредитордың келісімінсіз міндеттемелердің талабын азайтуға болмайды, өйткені жаңадан пайда болған кредитор бірінші кредиторға келеңсіз жағдай туғызуы мүмкін:

- тауар нарығында ол кредитор бәсекелес болып табылуы мүмкін;

- кредитор мен қарыз беруші (талабын азайтып беруші кәсіпорынның) бұрындары олардың арасында шаруашылық даудың болуы мүмкін;

- кредитор мен қарыз беруші бір-бірімен байланысты тараптар немесе бір-бірінен бөлетін түлғаларың болуы мүмкін т. б.

Бұл жағдайда кредитор басқа бір кредиторға өзінің заңды талабын берер алдында бірінші кредитормен келісіп алады.

Мысал. "Қызыл-жайылма" ЖШС "Иінсексауыл" ААҚ-мен 471250 теңгеге үш күннен кейін жеткізіп беретін тауардың құнын төлейтін келісім-шартқа отырған. Бірақ төлем дер кезінде төленбегендіктен "Қызыл-жайылма" ЖШС өзінің заңды кұқықтық талабын беру үшін "Жыңғылды" ААҚ-мен келісімшартқа отырған, бұл келісім-шартта мынадай талаптар болған:

1 вариант (нұсқа) . "Жыңғылды" ААҚ (цессионар) 5 күннің ішінде, келісімшартқа отырғаннан кейін, "Қызыл-жайылма" ЖШС-тің (цедент) есеп айырысу шотына контракты құнының 100% төленуін талап еткен.

Енді біз цессия келісім-шарттарындағы төлем сомасын анықтаудың бір бөлігі әзгерген жағдайдағы цедент пен цессионардың корреспонденциясын қарастырып кәрейік.

2 вариант (нұсқа) . "Жыңғылды" ААҚ (цессионер) 5 күннің ішінде "Қызыл-жайылма" ЖШС келісім-шарттағы ақшаның 85% аудартқан, ал қалған 15% "Жыңғылды" ААҚ өзіне марапаттау ретінде қалдырған.

1280 "Алынған вексель" шотында жөнелтілген тауарлар (жұмыстар, қызметтер) үшін алынған вексельдердің есебі жүргізіледі. Дебиторлық қарызды жабу ретінде вексель ұстаушының алған векселі бухгалтерлік есепте 1280 шотында және 1210 шоттың кредитінде көрсетіледі. 1220 шотта пайыздық та, пайыздық емес те есептелінеді. Пайыздық вексель бойынша 1220 шотында, "Вексель бойынша алынатын пайызы" деп аталатын субшоты ашылуы мүмкін.

Пайыздық емес вексель (марапаттау сомасы жеке көрсетілмейтіндіктен, вексель номиналдық құны бойынша есептелінеді) бойынша екі қосымша шот ашылуы мүмкін.

2 "Вексельдің алынған сомасынан марапаттау сомасы шегерілген (дисконт) "

3 "Вексель бойынша марапаттау сомасы (дисконт) ".

Алынған вексель бойынша марапаттау сомасы толық көлемде, олардың алған кезінде келесі қалыпта көрініс табады:

Пайыздық вексель: Пайыздық вексель

Пайызсыз вексель: Пайызсыз вексель

Пайыздық вексель: Алғашқыда, марапаттау сомасы, толық көлемде болашақ кезеңнің табысы ретінде есептелінеді

Пайыздық вексель: 1251 шоттың дебеті мен 3520 шоттың кредиті бойынша көрсетіледі

Пайызсыз вексель: 1220 шоттың 3-ші субшотының дебетінде және шоттың кредитінде көрсетіледі

Пайыздық вексель: Содан соң, есепті кезең барысында үлесіне сай есептелген пайыз сомасы табысқа жатқызылады

Пайыздық вексель: 3520 шоттың дебеті мен 6110 шоттың кредитінде көрініс табады

Пайызсыз вексель: 3520 шоттың дебеті мен 724 шоттың кредитінде көрініс табады

Мысал. "Шу" ЖШС, "Тасты" ЖШС және "Жуан-тебе" ЖШС өз өнімдерін "Созақ" ААҚ-ға сатқан: 400 мың теңге тауарларды; 1000 мың теңгеге қызмет көрсеткен; 300 мың теңгеге жұмыстарды атқарған. Аталған шаруашылықтардың дебиторлық қарыздарын өтеу үшін "Сызған" ААҚ оларға жай вексельді берген, берілген вексельдің жылдық марапаттау мөлшерлемесі 15% құраған, яғни пайыздық вексель болған: "Шу" ЖШС-40 күнге, "Тасты" ЖШС - 60 күнге, "Жуан-төбе" ЖШС - 30 күнге берілген.

Енді осы операциялар бойынша шоттар корреспонденциясын келтіреміз.

Қатар№:

Қатар

№

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Шаруашылық операцияларының мазмұны

Сомасы, теңге: Сомасы, теңге

Шоттар корреспонде циясы: Шоттар корреспонде циясы

Қатар№:

Шаруашылық операцияларының мазмұны:

Сомасы, теңге:

Шоттар корреспонде циясы: дебет

кредит

Қатар№: 1

Шаруашылық операцияларының мазмұны: 2

Сомасы, теңге: 3

Шоттар корреспонде циясы:

Қатар№: 1.

Шаруашылық операцияларының мазмұны:

Тауарлар, жұмыстар, қызметтер сатылды:

- нақты өзіндік құнына

- келісімшарттың құнына

- ҚҚС сомасына (16%)

Сомасы, теңге:

14 1465517

234483

Шоттар корреспонде циясы:

7010,

7020

2110

8010,

1330

6010,

6020

3130

Қатар№: 2.

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Сатылған тауарларға, жұмыстарға, қызметтерге вексель алынды

Сомасы, теңге: 17

Шоттар корреспонде циясы: 1280/2110

2110

Қатар№: 3.

Шаруашылық операцияларының мазмұны:

Алынуға тиесілі, марапаттау сомасы есептелінді: "Шу" ЖШС , 67 теңге (4x15%х4О/36О)

"Тасты" ЖШС 25000, 0 теңге (1х15%х6О/36О) "Жуан-тебе" ЖШС 3750, 00 теңге(Зх!5%хЗО/ЗбО)

Сомасы, теңге: 35416, 67

Шоттар корреспонде циясы: 2170

Қатар№:

Шаруашылық операцияларының мазмұны: Жиыны 35416, 67 теңге

Сомасы, теңге:

Шоттар корреспонде циясы:

1. 2 Есеп беруге тиісті тұлғалармен есеп айырысуды есепке алу

Өнеркәсіптік-шаруашылық қызметі барысында кәсіпорын өз қызметкерлерін қызмет бабымен іс-сапарға жібереді, дүкендерден кеңсе жабдықтарын сатып алады, почта арқылы жіберілген ақшаларды және басқа да шығындарды төлейді. Бұл шығындардың үнемі банк мекемелері арқылы нақты ақшасыз есеп-айырысу жолымен төленуі мүмкін емес. Сондықтан да жоғарыда аталған және басқа да шығындарды төлеу үшін қызметкерлерге қолма-қол ақша беріледі және олар сол алған ақшасына есеп беруі тиіс.

Аеанс тек басшының жарлығымен және нақты қажеттілік жеткен кезде есеп беруге тиісті адамдарға және қызмет бабымен жіберілетін тұлғаларға беріледі. Есеп беруі тиісті адамдарға берілген сомалар оны қуаттайтын құжаттарының негізінде жұмсалады және белгіленген мерзімде бухгалтерияға тапсырады (толтырылған аванс құжаты төменде келтірілген) .

Аванс есептерін бухгалтерия тексереді, сонан соң оларды субъектінің басшысы бекітеді. Дұрыс рәсімделмеген аванс есептері және оларға қоса тіркелген құжаттар қайта рәсімдеу үшін есеп беруші адамдарға қайтарылады.

Есеп беруге тиісті адамдар өздеріне берілген аванстарды толық қайтармаса, онда ол олардың сомасы жалақысынан біртіндеп немесе түгелдей ұсталады. Аванс құжаттары бойынша артық жұмсалған сома еңбеккерлерге кассадан беріледі.

Іс-сапары бойынша жұмсалған шығыстардың есебі. Іс-сапар шығыстары деп кәсіпорын басшысының жарлығы бойынша белгілі бір мерзімге қызмет бабының тапсырмасын орындау үшін қызметкерлердің (еңбеккерлердің) басқа кәсіпорынға бару үшін алған қаражатын айтады. Ол алдын-ала жасалған еңбек шартымен, Қазақстан Республикасының "Еңбек туралы" заңымен қаралған шаралар бойынша беріледі. Іс-сапар шығыстары өтелетін шығыстар қатарына жатады.

Қазақстан Республикасының аясында іс-сапарда жүргендерге екі ең төменгі есептік көрсеткіштер (ТЕК) деңгейінде тәулік ақысы тәленеді, демалыс және мейрам, сондай-ақ жолда болған күндері де қоса есептелінеді.

Нақты іс-сапар орнына барған және сол жерден шыққан күндері бойынша іссапар куәлігіне белгі соғады. Егер де еңбеккер бірнеше мекен-жайларға жіберілсе, сол барған жерлері бойынша түгел белгі соғуы тиіс. Іс-сапарға шыққан және келген күндері куәлікте көрсетілген күнмен сәйкес келуі тиіс. Әдетте, іс-сапар мерзімі жолда жүрген уақытын есепке алмағанда қырық күннен аспауы керек.

Іссапарға жіберілген қызметкердің үй-жайды жалдауына кеткен шығындары негізінен ұсынылған құжаттардың негізінде, бірақ Қазақстан Республикасының Қаржы Министрлігі бекіткен мөлшерден артық емес көлемде өтеледі.

Іс-сапар бойынша өткізілген аванстық қүжаттар бойынша белгіленген норматив деңгейінде және тиісті кұжаттармен дәлелденген жағдайда: іссапарда көрсетілген жеріне дейін және кері жүрген жолына кеткен нақты шығындарымен қоса броньға кеткен шығыстары да қоса алынады.

Егер де қызметкерлер Қазақстан Республикасынан тыс жерлерге іссапарға жіберілсе, басшының бұйрығымен қоса оның мерзімі, мақсаты, орны анықталады.

Іссапар шығыстары еңбеккерлерге қай елге барса, сол елдің валютасына алдын-ала қаралған смета бойынша төленеді, ал егер де ондай валюта болмаса, онда еркін-конверттелетін валюта беріледі.

Келгеннен кейін бес күннің ішінде алған аванс бойынша есеп беру керек. Мысал. "Цемент" ААҚ-ның бұйрығы бойынша бас бухгалтердің көмекшісі Москваға, содан соң Ұлыбританияға 15 күнге, яғни 5 каңтар мен 19 каңтар аралығына 2006 ж. іс-сапарға жіберді делік. АҚШ долларының бағамы бойынша ұлттык валютаға шаққанда қаңтардың 15 күні ол (15. 01. 2006 ж. ) 150, 6 тенгені құраған, ал 19 күні (19. 01. 2006 ж. ) ол 151, 2 теңгеге жеткен, сондай-ақ фунт стерлингтін бағамы да 19 күні 217, 91 теңге болған (1 фунт стерлинг үшін) .

1. 3 Дебиторлық есеп айырысуды бақылау

Есеп айырысуды бақылаудың ықпалды тәсілі дебиторлық және кредиторлық берешектердің, кірістік құжаттарды тіркеудің дұрыстығына функционалдық аудитті уақтылы өткізу, тіркелген құжаттарды төленген құжаттармен салыстыру болып табылады. Бұл тұрғыдан қарағанда, кірістік ордерлер бойынша алынған ақшаны сіңіріп кетуді жеңілдететін жағдайларды анықтау қажет. Кассалық ордерлерді төлегенде және төлеушінің қолына құжат беруді тіркеудің жоқтығы немесе шоттардың төленбеуін атап өту маңызды.

Дебиторлық берешектің функционалды аудитінің негізгі процедураларының үлгі бағдарламасы 1-кестеде ұсынылған.

Дебиторлық берешекте, әсіресе, көбіне теріс пайдаланулар жасалады. Дебиторлық борышты көбінесе, кәсіпорын еңбеккерінің берешегін жедел өндіріп алу теріс пайдалануға кедергі келтіретін маңызды шара болып табылады. Ордерлерді дұрыс тіркеу мен түбіртекті тікелей кассаға беру, бухгалтерияға төленбеген кірістік ордерлер қайтаруды бақылау жазбалардың анық сенімділігін арттырады және теріс пайдалануды болдырмайды. Ақшаны сіңіріп кетумен күресу ең алдымен барлық мүмкін жағдайларда қолма-қол ақшасыз есеп айырысу жүзеге асуын талап етеді.

Кәсіпорындар арасындағы есептесулер әдетте қолма-қол ақшасыз аударым тәртібімен банктер арқылы жасалады. Банктер арқылы жасалатын есептік және кредиттік операциялар арнайы ережелермен реттеледі. Алайда есеп айырысудың іс жүзіндегі жүйесі кәсіпорынның (банктің қатысуымен және қатысуынсыз) теріс пайдалануды жасау мүмкіндігін толықтай болдырмайды. Оларды негізінен басшылар, бухгалтерия мен кәсіпорынның қаржы қызметкерлері жасайды. Заңсыз іс-әрекеттер банк шотынан көшірмені өңдеуде жалған жазумен және бұл операцияларды есептік регистрге жазу сипатында болады.

Тексеру мен соттық-бухгалтерлік сараптау материалдары бойынша мұндай теріс пайдалануларды тексеру оларды мынадай сызба (схема) бойынша жіктеуге мүмкіндік береді.

1. Банктен алынған қолма-қол ақшаны иемдену (сіңіріп кету) .

2. Түскен ақшаны жасыру мен иемдену үшін ағымдағы шот бойынша операцияларды есепте толық көрсетпеу.

3. Есеп регистрлерінде жиынтықты дұрыс есептемеу.

4. Анық емес мэтіндегі шоттар негізінде жабдықтаушыларға ақша аудару.

5. Жасанды заңды мен жеке тұлғаларға ақша аудару және т. с. с.

1. 4 Басқа да дебиторлық борыштар есебі

Басқадай дебиторлық қарыздарды (борыштарды) есепке алу 33 "Басқалай, дебиторлық қарыздар" бөлімшесіндегі шоттарда жүргізіледі. Бұларға мынадай шоттар кіреді:

- 1251 "Өтелуі тиісті қосылған құн салығы";

- 1252 "Есептелінген проценттер";

- 1253 "Жұмыскерлердің және басқа тұлғалардың қарыздары",

- 1254 "Басқа да қарыздар".

Дебиторлық қарыздардың әрбір түрі бойынша есепке алуды ұйымдастырудың жайын қарастырып көрейік.

"Өтелуі тиісті қосылған құн салығы" (1420-шот) . Бухгалтерлік есепте қосылған құн салығы (ҚҚС) бойынша есеп айырысуды көрсету үшін 1420 "Өтелуі тиісті қосылған құн салығы" шоты қолданылады.

1420-шотының дебеті бойынша 3310 "Жабдықтаушылармен және мердігерлермен есеп айырысу", 3370 "Басқа да" шоттарының кредитімен корреспонденциялана отырып, алынған тауарлы-материалдық құндылықтарды, атқарылған жұмыстарды және керсетілген қызметтерді бейнелеп, ондағы акцептелінген шоттары бойынша ҚҚС көрсетеді.

Тауардың, жұмыстың, қызметтің есебінен қосылған құн салығы алынады, ондағы айналымы салық салу үшін пайдаланады, егер де:

- тауар (жұмыс, қызмет) алушы қосылған құн салығын (ҚҚС) төлеуші болып табылса;

- жабдықтаушы Қазақстан Республикасында ҚҚС төлеуші болып табылады сатылған тауарға (жұмысқа, қызметке) берілген шот-фактураның негізінде.

Қосылған қүн салығының (ҚҚС) сомасы зачетқа жатқызылатын болып табылады, егер де:

- тауарды (жұмысты, қызметті) алушы қосылған құн салығын төлеуші болса;

- төленген салық сомасы кеден заңдылығымен сәйкес келсе, яғни жүк кеденінің декларациясында керсеткендей болса;

-төлем құжатында көрсетілген салық сомасы салықтың төленгенін қуаттайтын болса;

- темір жол және авиа билетінде көрсетілген салық сомасы салық заңына сәйкес сомада болса;

- тұрғын-үй қызметінде пайдаланатын құжаттарында көрсетілген сома салық сомасымен сәйкес келсе;

- бақылау-кассалық машинасынан алынған чектердің сомасы салық сомасымен сәйкес келсе.

Алумен байланысты төлеуге жататын ҚҚС болса олар, зачетқа жатпайды, егерде:

- тауарлар (жұмыстар, қызметтер) кәсіпкерлік қызметке жатпайтын шараларды жүргізумен байланысты болса;

- тұрғын-үй қорларындағы ғимараттар болса, қонақүй ретінде пайдаланатын ғимараттардан басқасы;

- жеңіл автомобиль, негізгі құрал ретінде алынған болса;

- тегін алынған мүліктер (тауарлар, жұмыстар, қызметтер) .

Есептік кезең өткеннен кейін, ҚҚС бойынша зачетқа рұқсат етілген сомасы, 1420 шоттың кредитінен 4320 шоттың дебетіне есептен шығарылады. Бұрындары зачетқа жатқызылған ҚҚС сомасы зачеттан шығарып тасталады, ол кезде, 4320 шотының дебетінде және 1420 шотының кредитінде көрініс табады, бірақ қызыл жазумен жазылады. Бұл жағдайда, 1420 шотында ҚҚС сомасы не өндіріс, не тауардың құнына есептен шығарылады.

Есептелінген проценттер 2170 "Есептелінген проценттер" шотында есепке алынады. Бұл шотта есептелінген проценттер бойынша дебиторлык қарыздар жөніндегі ақпараттарды табуға болады (ұсынылған заемдар, вексельдер, негізгі кұралды жалға алу және т. б. ) .

Алынуға тиісті проценттік үстеме төлем 2170 "Есептелінген проценттер" шотының дебеті және 6120 "Акциялар бойынша дивиденттер және процент түріндегі табыстар" шотының кредитінде көрсетіледі.

Есептелінген проценттердің төленуі 1040 "Есеп айырысу шотындағы қолма-қол ақша", 1010 "Кассадағы ұлттық валюта түріндегі қолма-қол ақша", 1050 "Ел ішіндегі валюталық шотындағы қолма-қол ақша" және т. б. шоттардың дебеті және 2170 "Есептелінген проценттер" шотының кредиті бойынша көрсетіледі.

2170 "Есептелінген проценттер" шоты бойынша аналитикалық есеп - қарыз (займ) алушы, вексель ұстаушы, жалға алушы және т. с. с. кәсіпорындар бойынша және уақыттың өтуімен туындаған проценттік қарыздары бойынша айналым ведомосында немесе соған ұксас машинограммасында жүргізіледі.

2150 "Жұмыскерлердің және басқа тұлғалардың қарыздар" шотында дебиторлық қарыздардың келесі түрлері есепке алынады: есеп беруші тұлғалармен есеп айырысу бойынша; жұмыс істеушілерге кредитке сатылған тауарлары бойынша ұсынылған заемдар; материалдық шығынды өтеуі бойынша.

1. 5 Дебиторлық берешекті мойындау мен өлшеу

Дебиторлық берешек үш топқа бөлінеді: алынуға тиісті шоттар, алынған вексельдер және басқалар.

Алынуға тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен қызметке және субъектілердің ақшалай емес активтеріне деген тілек-талаптары кіреді. Дебиторлық берешек алынуға тиісті шоттарды төлеу мерзіміне немесе борышты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ мерзімді болады. Әдетте дебиторлық берешек шот-фактуралармен расталады. «Алынған вексельдер» бабы ресми борыштық міндетемелермен расталады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.