Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын дамыту туралы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

ПЕДАГОГИКАЛЫҚ СЕНІМІМ
Атақты педагог, ғалым В.А.Сухомлинский “Мұғалімдік мамандық – бұл
адамтану, адамның күрделі және қызықты, шым–шытырығы мол рухани жан
дүниесіне үңіле білу. Педагогикалық шеберлік пен педагогикалық өнер – ол
даналықты жүрекпен ұға білу болып табылады”- деп, ұстаздық өнерге ерекше
баға берген.

Сенім. Педагогикалық әдеп мұғалімнің оқушыларға сенім арта білу
қабілетін де қамтиды. А.С. Макаренконың пайымдауынша; қателесу қаупі
төніп тұрса да мұғалім оқуда болсын, тәлім-тәрбие жұмысында болсын
оқушыларға өзінің батыл-батыл ойларымен ықпал жасауы қажет.
Балалар өздерінің күштері мен мүмкіндіктерін толық шамалай алмайды. Олар
ересектердің бағасына, әсіресе өздерінен де артық сенетін мұғалімнің
бағасына сүйенеді. Сондықтан мұғалімдер олардың қабілеттерін бағалауда
өте сақ болғандары жөн. Оқушының қабілетін, әрине асыра бағалау дұрыс
емес, ал оларды құлдыратып бағалау одан да оғаш.
Әділдік. Мұғалімнің қандай қасиеттерін бағалайсыз деген сауалға оқушылар
көбіне көп: “әділдігін” деп жауап қайтарады. Егер мұғалім әділ болғанның
үстіне әдебі мол, көңілді, жайдары болса, мектепте одан беделді адам
болмайтыны түсінікті.

Мұғалім ар-ұяты кіршіксіз болса, оқушылар оның кез келген қатесін
кешіреді. Керісінше мұғалім әділетсіздік жасап, жалған мінез көрсетсе,
оқушылардың көңілдері қалып, араларының салқындауы осыдан басталады.
Төзім мен сабыр сақтау. Мұғалімнің педагогтік әдеп әлемі үшін бұл
қасиеттердің маңызы үлкен, тіпті көп жағдайда шешуші мәні бар. Бұл,
әрине, өртеніп жатсын, күйіп жатсын, мұғалім еш нәрсеге ашуланбауы тиіс
деген сөз емес. Ондай жағдайларда оған өзін ақылға жеңдірмей болмайды.
Ашу үстінде ешқандай шешім қабылдамау керек. Сабырлылық, өзін-өзі ұстай
білушілік сияқты қасиеттер ұстаздың белсенді құрамы болуы тиіс.
Қай кезең, қай дәуірде болсын адамға білім мен тәрбие беруден асқан мұрат
жоқ.

Ұстаз – ұрпақ тәрбиелеп өсіруші, қоғам сенген адам. Ұстаздық қызметтің
қыры мен сыры мол. Сондықтан да болашақ ұстаздар өз ісінің әрбір қыр-
сырын жетік игеру жолында жоғарыда көрсетілген кәсіптік сапаларды толық
меңгерсе, бүгінгі қоғамымызды байытатын, дамытатын, жаңартатын адам
тәрбиелеуге мол мүмкіндік ашылатыны күмәнсіз.

Бастауыш сынып оқушыларының сөздік қорын дамыту

Жоспар.
І. Кіріспе.
ІІ. Негізгі бөлім.
1. Сөздік қорын дамытудағы әдіс-тәсілдер.
2. Сөздік арқылы байланыстыра сөйлеудегі деңгейлік тапсырмалардың маңызы;
3. Мақал-мәтел - халық даналығының айғағы.
ІІІ. Қорытынды.

“Мұралардың ең қымбаты -сөз. Сөз күн шалмас қараңғы көңілді шалады, күн
жылытпас суық көңілді жылытады, асылы адам да, нәрсе де тозады,
жоғалады.

Асыл сөз мәңгі жасайды” (Ғ.Мұстафин)

І. Кіріспе бөлімі.

Сөз - әрбір ұлттың сенім, сезім салт әрекетінен өмір танымынан ой
құралып, белгілі бір басқыштарынан өтіп барып, қалыптасқан белгілі
болмыстың , сурет көрмесі, сөз болып айтылып, жазылатын ұғым түсініктерінің
туындысы.
Тіл үйрету осы жоғарыда айтылған заңдылықтарды еске ала отырып, басқа
тіл өнерін үйренуде оның үш түрлі заңдылығы бар.
1. Әр сөздің мағынасын түсіне отырып, ол сөзді жаттау.
2. Үйренген сөзді қайталау барысында дауыстап оқу, айту.
3. Сол сөзді жаттау арқылы тілді үйрену.
Тіл үйрету әрекеті баланың ақыл-ойын дамыту жұмысымен тығыз байланысты.
Баланың ақыл-ой қабілетін тәрбиелеу - оқу жұмысының басты міндеттерінің
бірі. Мұғалім бала ойының қалай болса солай дамуына жол бермей, дұрыс
тәрбиелеуі тиіс. Ол үшін мыналар ескеріледі:
• Өз ойын дәлелдеп айта білуге үйрету;
• Оқушының ой тізбегінің дұрыс логикалық жолмен құрылуы;
• Өз бетімен ойлау қабілетін дамыту;
Ұлы педагог К.Д.Ушинскийдің сөзімен айтқанда Кімде кім оқушының сөздік
қорын, тіл қабілетін дамытқысы келсе, ең алдымен оның ой қабілетін
дамытуы тиіс,- дегендей, ақыл әрекеті ойдың дамуына қашанда негіз
болады.
Оқушылардың өз-өзіне сенімін арттыру, олардың шығармашылық
қабілеттерін дамыту, мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне байланысты.
Мұғалім әрбір өтілетін сабағын қазіргі кездегі оқыту талаптарына сай
оқыту тиіс. Осы талаптардың орынды атқарылуында ғана оқушыда
шығармашылық қабілет дами түсіп, оның білімге деген құштарлығы дами
түседі. Мұғалім өтілетін сабақтың тақырыбына сәйкес алдын ала
жоспарланған нақты сұрақтармен оқушы ынтасын, зейінін, ой-қиялын
дамытуға септігін тигізетіндей болуы керек.

ІІ Негізгі бөлім.
Сөздік қорын дамытудағы әдіс-тәсілдер

Қазіргі таңда өз ана тілінде таза сөйлеу - әрбір адамның ұлттық
мақтанышы, жан азығы. Өз тілін, өз ата – бабасын, өз топырағын менсінбеген
ұрпақтан жақсы азамат шығады деп айтуға болмайды. Сондықтан мемлекетіміздің
даму барысында ана тілінде таза, мәдениетті, дұрыс сөйлейтін ұландарды
тәрбиелеудің ролі орасан зор. Бір қатар ғалымдардың сөйлеу мәдениетін
дамыту жөніндегі пікірлеріне сүйенетін болсақ, тіл білімінің атасы А.
Байтұрсынов Қандай сәулетті сарайлар болсын, қандай сымбатты кескінді
суреттер болсын, қандай әдемі ән болсын – сөзбен сөйлеп, суреттеп,
көрсетуге болады. Бұл өзге өнердің қолынан келмейді. Ал басқа өнердің
бәрінің де қызметін сөз өнері атқара алады деген. Ұлы ағартушы, педагог –
ғалым Ы. Алтынсарин: Сөйлеу мәдениетін дамыту – оқушының мектеп
қабырғасына келгендегі сөз қорын одан әрі дамыту байыту десе, психолог Н.
Жинкин Сөйлеу – интелектінің даму каналы, деп тұжырымдайды. К.Д.
Ушинскийдің ізбасары, белгілі әдіскер Н.Ф.Бунаков Бастауыш мектептің
негізгі пәні деп, шынын айтқанда ана тілін есептеу керек деп көрсеткен
екен. әдіскер – ғалым С.Рахметова да ана тілі пәні арқылы оқушылардың
сөздік мәдениетін дамытудың негізгі үш бағытын көрсеткен. Олар:
1. Оқушылардың сөздік қорын дамыту (жаңа сөздер үйрету, мақал – мәтел,
жаңылтпаш, жұмбақ).
2. Сөз тіркесі, сөйлемдермен жұмыс.
3. Байланыстырып сөйлеуге үйрету, ауызша, жазбаша әңгіме, мәнерлеп оқу,
мазмұндама, шығарма жазу.
Көркем шығарма арқылы бастауыш сынып оқушыларына дамыта оқытуды жүзеге
асыру бағыттарын оқытудың маңызы ерекше.

Сөздік арқылы байланыстыра сөйлеудегі деңгейлік тапсырмалардың маңызы;
Сөздік жұмыс тіл дамытудың ірге тасы, сондықтан оқушының байланыстыра
сөйлей білуді үйретудегі мұғалімнің жұмысының маңызы өте зор. Мысалы,
рольдік ойындар оқушылардың шығармашылық ойлауын қалыптастыратын, өз
пікірін екінші адамға толық жеткізуін жетілдіретін тиімді тәсіл. Бұл тәсіл
арқылы оқушылардың әдеби сөйлеу дағдылары қалыптасады.
Дамыта оқытуды жүзеге асырудың бағыттарына жеке – жеке тоқталып, оны
бастауыш сынып оқушыларына патриоттық тәрбие беруде мұғалім жұмыс жүргізу
барысында басшылыққа алу керек. Деңгейлік тапсырмалар арқылы оқыту төрт
деңгейді көздейді.
Міндетті деңгей:
• Шығарманы түсінуге, ұғынуға бағытталады;
Алгоритмдік деңгей:
• Тапсырмаларды оқуға, шығарманы реттеуге және жүйелеуге берілген
сұрақтар жатады;
Эвристикалық деңгей:
• Оқушының пәнінен алған білімдерін тиісті жерде қолдана алуға
бағыттайды;
Шығармашылық деңгей
• Оқушының өзіндік іс-әрекет жасауына бағыттайды;

Ойын арқылы оқытуда оқу үрдісінде ойынды қолданады. Ойын әрекеті
баланың барлық нышандарының дамуына мүмкіндік тудыратын өзіндік ерекшелігі
бар интеллектуалды мектеп. Көркем шығарманы пайдалануға байланысты, ойынға
түрлі санамақтарды, сұрамақтарды, қаламақтарды, айтыс ойындарын жатқызуға
болады.
Топтық жұмыстарға бірыңғай топтық жұмыс және сараланға топтық жұмыс
жатады. Бірыңғай топтық жұмыс барысында барлық топ бірдей тапсырма
орындайды. Сараланға топтық жұмыстарда тапсырма топтың қабілетін,
мүмкіншілігіне, сұранысына қарай сараланады. Деңгейлік тапсырамалар
оқушылардың сабаққа қызығушылығын арттырады, өз бетімен жұмыс істеуіне
мүмкіндік береді. Оқушының білім деңгейін анықтау үшін, қазақ тілі
сабағында мынандай деңгейлік тапсырамаларды пайдалануға болады.
Мысалы, 1-деңгей.
1. Бірыңғай дауысты дыбысы бар сөзді белгіле.
А) шілде; В) маусым; С) сәуір;
2. Туынды зат есімді тап:

Зат есім
Негізгі Туынды
Ас Асхана
Ойын ...
Дос ...
жылқы ...

2-деңгей:
1. Өлеңді болымсыз етістікпен толықтыр:
Ғылым таппай ...
Орын таппай ...
2. Болымды етістікті тап:

Болымды етістік Болымсыз етістік
үз Үзбе
... Барма
... Күлме
... ойнама

3. 3- деңгей:
Өлеңнен зат есімді тап.
Сұңқар шыңын сүйеді,
Тұлпар қырын сүйеді.
Егінші жерін сүйеді,
Ер жігіт елін сүйеді.

Перфокартамен жұмыс
Сөздер Дауысты дыбыстар Дауыссыз дыбыстар
жуан жіңішке
Шығармашылықпен жұмыс 47% 53%
істеу үшін
Мәнерлеп оқу үшін 67% 33%
Мәтінді мазмұндау үшін 56% 44%
Ана тілінде таза сөйлеу 87% 13%
үшін

Оқушылардың екі жылдық қорытындысы бойынша сөздік қорының жетістігі
1- кесте
2009 ж 2010 ж
мәнерлеп оқулары 45% 69%
өз ойларын жеткізулері 50% 73%
әдеби тілде сөйлеулері 38% 41%
Мәтінмен жұмысістеулері 53% 62%

3 кесте Сөздік қорларының салыстырмалы мониторингі

Бүгінгі таңда біз қалыптан тыс ойлай алатын, шұғыл шешімдер қабылдай
білетін белсенді, білімді, шығармашыл балаларды тәрбиелеуіміз қажет.
Сондықтан да теориялық білімнің негізін ғана меңгеріп қоймай, жаңа
білімді меңгерудің әдіс-тәсілдерін жүйелі, тиімді қолдана білуіміз керек.

Әрбір оқушы жарық жұлдыз болып жанатынына олар үнемі жұлдыз болып
жанып, өз ана тілінің жанашыры болатынына, ана тілінде таза сөйлеп
тақылдайтынына, сөздік қоры мол, бәсекеге қабілеті бар,өз тілінің кемеңгері
бола алатындарына сенімім мол. Осы оқушыларымның жұлдыз болып жануы үшін
ұстаздық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.