Неонатология – жаңа туылған нәрестелерді күту туралы ғылым

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 57 бет
Таңдаулыға:

Неонатология – жаңа туылған нәрестелерді күту туралы ғылым, нақты айтқанда
балалар өмірінің алғашқы 4 аптасындағы олардың ауруларын анықтау мен
емдеудің қолайлы әдістерін іздестіруге, осы неонатальдық кезеңде адамның
алдағы өмірінде денсаулығын қалыптастыруға қажетті жағдайларды тудыруға
бағытталған педиатрияның басты бір саласы.
Жаңа туылғандық немесе неонатальды кезең – туылғаннан кейінгі нәресте
өмірінің алғашқы туылғаннан кейінгі нәресте өмірінің алғашқы 28 күнгі
аралықты айтады.
Бала өлім көрсеткіші – 1000 тірі туылғандардың ішіндегі 5 жасқа дейінгі
өлген балалардың саны.
Нәрестелік өлім көрсеткіші – 1000 тірі туылғандардың ішінде 1 жасқа дейінгі
өлгендердің саны, басқаша айтқанда нақты есеп беру жылындағы 1 жасқа
дейінгі өлгендердің саны.
Неонатальды өлім көрсеткіші –толық 28 күн толып туылғандар ішінде өлгендер
санын 1000 тірі туылғандарға шаққандағы саны.
Перинатальды өлім көрсеткіші –өлі туылғандар саны ( жүктіліктің 22
аптасынан кейін өлі туғандар ) +өмірінің алғашқы аптасында өлгендер санын (
6 күн 23 сағат 59 мину ) 1000 тірі және өлі туығандарға шаққанда.
Ұрықтың ерте өлуі – жүктіліктің толық 20 апталығына дейінгі өлім.
Ұрықтың аралық өлімі – жүктіліктің 20 аптасынан кейін бірақ 28 аптасына
дейінгі өлімді айтады.
Ұрықтың кеш феталды өлімі –жүктіліктің 28 апталығынан кейінгі өлімді
айтады.
Күні жетіп туылған нәресте – жүктіліктің 37 мен 42 апталықтар арасыда
туылған нәресте.
Шала туылған нәресте – жүктіліктің 37 аптасына дейін туылған нәресте.
Күні асып туылған нәресте – жүктіліктің 42 аптасында және одан асып туылған
нәресте.
Аз салмақпен туылғандар – кез келген гестациялық мерзімде салмағы 2,5
килограммнан аз салмақпен туылғандар.
Өте аз салмақпен туылғандар – кез келген гестациялық мерзімде салмағы 1,5
килограммнан аз салмақпен туылғандар.
Экстремалды аз салмақпен туылғандар – кез келген гестациялық мерзімде
салмағы 1,0 килограммнан аз салмақпен туылғандар.
Гестациялық жасынан кіші – құрсақішілік даму мен өсудің тежелуі, салмағының
туылу кезінде гестациялық жасына қарағанда төмен болу, яғни жүктіліктің
мерзіміне сәйкес салмағы 10% центилден төмен болып туылғандар.
Гестациялық жасынан үлкен нәресте – гестациялық жасынан салмағы 90 %
центилден жоғары болып туылады.
Ұрықтың жетілгендігі – оның ішкі ағзалары мен жүйелері құрсақтан тыс өмірге
дайындығын сипаттайтын жағдай.

Жаңа туылған бала кезеңдерінің жалпы сипаттамасы.

Құрсақішілік және неонатальды дамудың кезеңдері.

Ұрықтың даму кезеңдері:
Біріншілік құрсақішілік кезең - бластогенез кезеңі – зигота
қалыптасқаннан бастап алғашқы 15 тәулік.
Екіншілік құрсақішілік кезең - эмбриогенез кезеңі– 15-ші күннен 75-ші
күнге дейінгі кез. Бұның ішінде 15-45-ші күндері ең маңызды.
Үшінші құрсақішілік кезең - фетогенез кезеңі–жүктіліктің 76 күннен 280
күніне дейінгі уақытша диапазоны. Бұл кезеңде бала жолдасының дамуы
жүреді, бала жолдасы тіннің қалыптасып бірігуі. Бұл кезең екіге бөлінеді:
- ерте фетальды кезең ( 76 күннен 180 күнге дейін);
- кеш фетальды кезең (181 күннен 280 күнге дейін). Ұрықтың дамуы мен бала
жолдасының қатайуы бірге жүреді.
Төртінші пренатальды даму кезеңі - ұрықтың дене салмағы ұлғаятын соңғы
триместрі.

Гестационды жас – соңғы етеккірдің бірінші күннен туылатын күн
аралығындағы толық апта саны. Жүктіліктік немен ( өлі және тірі )
аяқталғанына байланыссыз.
Жаңа туылу - бұл құрсақішілік өмірге бейімделетін кезең. ДДҰ
бойынша туылғаннан кейінгі алғашқы төрт апта неонатальды кезең болып
есептеледі. Неонатальды кезең 2 кезеңге бөлінеді:
Ерте неонатальды - 7 тәулік.
Кеш неонатальды - 8-28 күн.
Ерте неонатальды кезеңде мына фазалар анықталады:
1. Өмірінің алғашқы 30 минуты ( жедел респираторлы гемодинамикалық
адаптация)
2. Алғашқы 6 сағат ( аутостабилизация кезеңі)
3. 4-5 тәулік ( метаболикалық адаптация).
ДДҰ ұсынысы бойынша тірі туылуға жатады- анасының ағзасынан толық
шыққан және онда төрт белгі көріну керек: тыныс алады немесе жүрек соғады,
кіндік тамырының пульсациясы немесе бұлшықеттің спонтанды қозғалысы.
Өлі туылу- жүктіліктің жалғастыруға қатысынсыз ана ағасынан толық
шыққанға дейінгі өлімі.

Апгар шкаласы бойынша бағалау - жаңа туылған нәрестенің жалпы
жағдайын және реанимациялық шаралардың нәтижелігін көрсетеді. Оны бала
туылғаннан кейін бірінші және бесінші минуттан кейін жасайды. Егер бес
минуттан кейін жалпы баға 7 балға жетпесе оны әр бес минут сайын қалыпқа
келгенше 20 мин жасайды.

Апгар шкаласы
Симптомдары 0 балл 1 балл 2 балл
Жүрек соғысы Жоқ Мин. 100 кем. Мин. 100 жоғары
Тыныс алу Жоқ Әлсіз айқай Қатты айқай
Бұлшықет тонусы Атония Гипотония Активті қозғалыс
Рефлекторлы Жоқ Әлсіз байқалады Жақсы байқалады (айқай)
реакция
(мұрындық
катетер)
Терінің түсі БозғылтДенесі қызғылт, Қызғылт
шеткі аймақтар
бозғылт

Жаңа туылған нәрестенің қоршаған ортаға бейімделуі.
Шектеулі жағдайлар.

Негізгі шектелген жағдайлар:
• Алғашқы тыныс және транзиторлы гипервентиляция
• Физиологиялық эритема
• Токсикалық эритема
• Физиологиялық сарғаю
• Транзиторлы гипертермия
• Дене салмағының физиологиялық кемуі
• Бүйрек қызметінің транзиторлы ерекшелігі
• Транзиторлы полицитемия
• Жыныстық криз
• Физиологиялық диспепсия
Алғашқы тыныс және транзиторлы гипервентиляция. Туғаннан кейін тыныс
алу жолдары арқылы метаболикалық өзгерістерге ұшырайды (гипоксемия,
гиперкапния, ацидоз) тыныс жолдарының активациясы жүреді және нәресте
бірінші тынысты алады.
Физиологиялық эритема. Жаңа туылған нәрестенің бүкіл терісінің айқын
гиперемиясы, кейде қол мен өкшенің маңында көгеру белгілерінің болуы.
Эритема бірнеше сағаттан бірнеше тәулікке созылады, нәрестенің жалпы
жағдайы өзгермейді.
Токсикалық эритема. Кейбір нәрестелерде алғашқы аптада терісінде,
көбінесе қолының жоғарғы бөлігінде қызғылт таңдақтар, ақшыл сары түсті
дақтар пайда болады. Токсикалық эритема нәрестенің организіміне анасынан
аллергеннің түсуі туғызады.
Физиологиялық сарғаю. Туғанына 2-3 күн болғаннан соң пайда болады.
Нәрестенің жалпы жағдайы қанағаттанарлық болса да, терісінде, ауыз
қуысында, көздің шырышты қабатында сарғаю байқалады.
Транзиторлы гипертермия. Нәресте туғаннан кейін 3-4 күнде
байқалады, дене температурасы күнде байқалады 39-40 градусқа дейін
көтеріледі, 3-4 сағатқа дейін көтеріңкі болады. Нәресте мазасызданып,
ембей қояды.
Дене салмағының физиологиялық кемуі. Жаңа нәрестенің барлығында
болады, бұл нәрестенің алғашқы күндері сүттің жеткілікті шықпай, емшек
сүтінің нашар емізілуі, судың несеппен, нәжіспен, өкпе және тері арқылы
шығуы, кейде құсу салдарынан тоймауына байланысты.
Бүйрек қызметінің транзиторлы ерекшелігі. Анурия, олигоурия,
альбуминурия несеп қышқылы инфаркті жатады. Зәр арқылы несеп қышқылы
тұздары көп мөлшерде бөлінумен көрініс береді. Бұл жасуша элементтерінің
ыдырауы, негізгі зат алмасудың артуына, қанның қоюлануына, тұзды мейілінше
көп, несептің аз бөлінуіне байланысты.
Транзиторлы полицитемия. Қанда гемоглобиннің 220гл жоғары және
гемотокриттің 0,65 жоғары болуы.
Жыныстық криз. 70% жаңа туылған балаларда кездеседі. Бұның көріністері
көбінесе қыздарда көрініс береді:
- десквамативті вульвовагинит;
- физиологиялық мастопатия;
- метроррагия;
- милия.
Физиологиялық диспепсия ( ішектің транзиторлы катары), меконий –
туғаннан кейінгі алғашқы нәжіс, иіссіз, қоңыр түсті қою масса. 3-4 күннен
соң меконий бөлініп шығады, содаң соң өзгермелі нәжіс пайда болады.

Анамнез жинау

Ата-анадан сұралады:
1. Қай жүктіліктен, нешінші бала, егер жүктілік бірінші емес болса алдыңғы
жүктілік қалай аяқталды?
2. Анада жүктілік қалай өтті (токсикоз болдыма, бірінші немесе екінші
жартысында - жүрек айну, құсу, ісінулер, гипертония, нефропатия, эклампсия)
3. Режим және тамақтану ерекшеліктері
4. Босану қалай өтті (созылуы, жеңілдіктері, асқынуы)
5. Бала жедел айқайладыма, айқайы қандай болды (қатты, әлсіз)
6. Туылғандағы дене салмағы, бойы
7. Омырауға қашан салды, емуі қалай?
8. Кіндік қалдығы қашан түсті және кіндік жарасы қашан жазылды
9. Жаңа туылған сәбидің физиологиялық дене салмағын жоғалтуы болдыма және
ол қашан қалпына келді?
10. Бала қай күні және қандай дене салмағымен перзентханадан шығарылды?
11. Баланың физикалық дамуы: өмірінің алғашқы жылында дене салмағы мен
бойының өсуі (ай бойынша)
12. Статика және моториканың дамуы: басын алғаш көтеруі, жанына айналуы,
арқасынан ішіне айналуы, қашан отыра бастады, қашан жүре бастады
13. Психикалық дамуы: қашан алғаш күлді, гуілдеді, анасын таныды, бөлек
буындарды, фразаларды айта бастады, жылдық сөз жинағы
14. Баланың үйдегі және ұжымдағы тәртібі
15. Ұйқы, созылуы, ерекшеліктері
16. Бала қандай тамақтандыру түрінде: шынайы, жасанды, аралас
17. Ауырған аурулары, аурудың өту ерекшеліктері
18. Профилактикалық егулер (БЦЖ, полиомиелит, көкжөтел, сіреспе, күл,
қызылша) егуге әсері, туберкулездік сынамалардың нәтижесі
19. Инфекциялық науқастармен қатынасы

Ауру анамнезі
Жас дәрігерге дағдысын қалыптастыру үшін міндетті түрде осы сұрастыру және
қарау схемасын ұстану керек. Емшек жасындағы, кіші және мектепке дейінгі
жастағы балаларды қарау барысында олардың анатомо-физиологиялық
ерекшеліктері бар екенін ескеру керек. Бала үнемі өседі және оның негізгі
параметрлері жастық нормаларға сәйкес болуы тиіс. Балалардың бүкіл мүшелері
мен жүйелерін бағалау барысында денсаулықтың міндетті критериі физикалық,
жүйкелік-психикалық дамуы мен тәртіптік статусының қалыпты болуы, онтогенез
барысында ауытқулардың болмауы болып табылады.
Туылғанда физикалық даму көрсеткіштері бойынша балаларды келесі топтарға
бөлуге болады:
1. Жаңа туылған бала ірі дене салмағымен (сәйкесінше бой ұзындығымен)
2. Жаңа туылған бала гестациялық жасына сәйкес қалыпты физикалық дамуымен

Тест тапсырмалары
1. Ұрық дамуының эмбрионалдық кезеңі гестацияның нешінші аптасына дейін
созылады:
1. гестацияның алғашқы аптасының соңына дейін
2. гестацияның 4 аптасына дейін
3. гестацияның 12 аптасына дейін
4. гестацияның 28 аптасына дейін
5. гестацияның 40 аптасына дейін
2. Ұрық дамуының феталдық кезеңі гестацияның нешінші аптасынан басталады:
1. 1-інші
2. 4-інші
3. 12-інші
4. 28-інші
5. 8-інші
3. Нәрестелердегі зәрқышқылды инфаркттың себебі болып табылады?
1. бүйректің каналшалық қызметінің төмендеуі
2. алмасудың катаболикалық бағыты
3. бүйректің фильтрациялық қызметінің төмендеуі
4. АДГ концентрациясының төмендеуі
5. ренин концентрациясының жоғарылауы
4. Нәрестенің ОЖЖ-ң жағдайы мына белгілерден БАСҚАСЫМЕН бағаланады:
1. бұлшық ет тонусы
2. туа біткен автоматизм рефлекстерін бағалау
3. патологиялық рефлекстердің болуы
4. қозғалыс белсенділігі
5. тыныс алу және жүрек соғу жиілігі
5. Дені сау нәресте Апгар бағанасы бойынша қанша баллға бағаланады:
1. 2-4
2. 4-6
3. 6-7
4. 8-10
5. 10-12
6. Мына төменде көрсетілген лабораторлық мәліметтердің қайсысы
нәрестелердің физиологиялық сарғыштығына тән:
1. тура емес фракция есебінен гипербилирубинемия
2. тура фракция есебінен гипербилирубинемия
3. тимол сынамасының жоғарылауы
4. нәжіс пен зәрінің түсінің өзгеруі
5. бауыр сынамаларының жоғарылауы
7.Мына төменде көрсетілген симптомдардың қайсысы ана сүтімен байланысты
сарғыштыққа тән:
1. баланың жағдайы нашарламайды
2. бауырдың өлшемі ұлғаяды
3. баланың жағдайы ауыр
4. дене қызуы жоғарылайды
5. теріде геморрагиялық бөртпе
8.Нәрестеде жүрек соғуының жиілігі минутына 100-ден төмен, брадипноэ.
Бұлшықет тонусы төмен, рефлекторлық қозғыштығы сақталған. Тері түсі
қызғылт, бірақ аяқ қолдарының көгеруі байқалады.
Апгар бағанасы бойынша баллмен нәрестенің жағдайын бағалаңыз.
1. 2
2. 4
3. 6
4. 8
5. 10
9.Нәрестенің терісінің түсі қызғылт. Брадипноэ, жүрек соғуы минутына
90. Жөтеледі, түшкіреді, қозғалыс белсенділігі жоғары.
Апгар бағанасы бойынша баллмен нәрестенің жағдайын бағалаңыз.
1. 5
2. 6
3. 7
4. 8
5. 10
10. Мыналардың қайсысы нәрестелердің транзиторлық гипертермиясына ТӘН
ЕМЕС?
1. өмірінің 3-5 тәулігінде пайда болады
2. туылғаннан кейін бірден дамиды
3. дене температурасы 38-39 0С дейін жоғарылайды
4. қызынған кезде дамиды
5. суды аз беру себебі болуы мүмкін

Жаңа туылған бала және оның физикалық дамуы.Жаңа туылған баланың
ағзаларымен жүйелерінің анатома-физиологиялық ерекшеліктер

Жаңа туылған нәрестелік кезең туылғаннан бастап 28 күнге дейінгі
уақыт. Бұл кезең адам онтогенезіндегі өте күрделі этаптардың бірі болып
есептеледі. Себебі, бұл уақытта функционалды жүйенің күрделі түрде құрылуы
және қоршаған ортаның құбылмалы өзгерістеріне бейімделу жүреді.
Мерізімі жетіп туылған бала деп - жүктіліктің 37-42 аптасында туылған
баланы айтады.Бұл кезеңде ол жетіліп немесе жетілмей туылуы мүмкін.
Мерзімі жетіп туылған баланың жетілуі оның гестациондық жасымен клиникалық
және функционалдық көрсеткіштердің қатынасына байланысты анықталады.
Терісі: мақпалдай жұмсақ, жылы және қызғылт , егер теріні қатпар етіп
жинасақ, демде өз қалпына келеді. Баланың басы долихоцефалитикалық,
брахиоцефалитикалық немесе дұрыс емес формада болады. Басының
дөңгелектігінің өлшемі 34-37см, ол кеуде торының көлемінен 1-3см үлкен
болуы керек. Қарама – қарсы сүйектердің шеттерінің арасындағы үлкен еңбек
1-3см болады, кіші еңбегі жабық. Сагитальды тігіс әдетте ашық ,ені 3ммден
аспайды. Бастың қалған тігістері сүйектің бітіскен жерлерінен
пальпацияланады.
Беті салыстырмалы түрде симметриялы. Еріндерінің және ауыз қуысының
шырышты қабаты жұмсақ, тез жарақаттанатын және бай васкулиризацияланған
болады. Түсі ашық-қызғылт. Кіндігі семсер тәрізді өсіндімен қасаға
сүйегінің арасында орналасқан. Ұл балаларда аталық бездері ұмаға түседі, ал
қыз балаларда үлкен жыныс ернеуі кіші жыныс ернеуін жабады.
Мерізімінен асып туылған бала деп – жүктіліктің 42 аптасынан асып
туылған баланы айтады. Мұндай балаларда трофикалық бұзылыстар - теріасты
клетчаткасының жұқаруы және былжырауы, терінің құрғауы және десквамациясы
болады(әсіресе алақан мен табанда), біріншілік туыттың жағындысы болмайды
сарғаю кейде жасыл түспен жүреді. Сүйектер тығыз, бас жіктері жабық, үлкен
еңбектің өлшемі кішкентай болады.

Физикалық дамудың көрсеткіштеріне қарай жаңа туылған балаларды келесі
топтарға бөліп көрсетуге болады:
1. Жаңа туылған бала үлкен дене салмағымен(сәйкесінше бойының
ұзындығы).
2. Жаңа туылған бала физикалық дамудағы өзінің гестациондық жасындағы
қалыпты дене салмағымен.
3. Жаңа туылған бала гестационды жасының қатысына қарай төмен дене
салмағымен, сондай-ақ, бұл топқа құрсақ ішілік дамудағы кідіріс болған
балаларды қосуға болады.

Ерте жастағы баланың физикалық дамуы.

Оны антропометриялық көрсеткішпен анықтайды: бойы, салмағы, басының,
кеуде торының өлшемі. Алғашқы 3-4 күндері баланың салмағы 150-300г-ға
төмендейді. Бұл салмақтың физиологиялық төмендеуі болып табылады. Бұл
жетіспеушілік өмірінің 7-10 күндері тез қалпына келеді.

Мерізіміне жетіп туылған балалардың параметрі:

Бойы 50-53см

Салмағы 3,3-3,5кг

Басы 34-36см

Кеде торы 32-34см

Алдыңғы 3 айда-25-30г-ға салмағы төмендейді. 4-6 айда- 20-25грамм
болады.

Салмақ қосу І-ші жарты жылда ай сайын 800,0, ІІ-ші жарты жылдықта-
400,0 құрайды.Өзінің 1-лік салмағын бала 5-6 айда қосады.Өмірінің бірінші
жарты жылдығында салмағын шамалау үшін мына формуланы қолдануға болады:

Туылғандағы дене салмағы + 800г * n. n ол – І-ші жарты жылдағы әр
айдың алғашқы күні. Баланың дене салмағы 6 айда 8200граммға тең, Әрі қарай
4-5 жасында 20-22 кг-ға жетеді(ай сайын 2кг). Мерізімі жетіп туылған
баланың бойының ұзындығы 46-56см арасында нәрестелерде бойының өсуі өте тез
жүреді. Алғашқы 3 айда балалар ай сайын орташа есеппен 3 см-ден қосып
отырады, 4-6 айда – 2,5см, І-ші жарты жылдықта 16,5 см-ге дейін өседі. 1
жылда 75см(1жылда 25см-ден).

Басының шеңбері орташа 34-36см-ге тең, кейіннен ол жеткілікті түрде
тез өседі және баланың биологиялық дамуының жалпы заңдылығын көрсетеді. Бас
шеңберін мына формуламен есептейді: 6 айлық баланың басының көлемі 43 см-ге
сәйкес , 43см-ге әр жетпеген айға 1,5см қосып санау керек. 1 жылда 44-
46см. Бас көлемінің өсуінің соңына дейін тағы 10-11 см-ге өседі.

Кеуде шеңберінің өлшемі кеуде торының өсу сатысын анықтайды. Сонымен
қатар, тыныс алу жүйесінің функционалды көрсеткішімен кеуде торының бұлшық
ет аппаратының дамуын және тері асты май қабатының дамуын көрсетеді.
Туылған кездегі кеуде торының орташа көлемі 32-34см. Ол баланың басынан
қарағанда біраз кіші болады. Баланың 4 айлығында басы мен кеудесінің
мөлшері теңеледі, кейіннен кеудесі басынан үлкен болады. І-ші жарты
жылдықтағы балалардың кеудесінің мөлшерін шамамен бағалау үшін мына
формуланы қолдануға болады: 6 айлық баланың кеуде торының көлемі 45см, 45см-
ге жетпейтін әр ай үшін 2см қосып есептейміз. Дұыс физикалық дамудың
көрсеткішін эйтрофиямен бағалауға болады.

Жаңа туылған балалардың анатомо-физиологилық ерекшеліктері.

Патронаждың кезеңдері: антенатальды (туғанға дейін) ұрықты
сақтау(антенатальды патронаж); жаңа туылған баланың өмірінің бірінші
айындағы патронаж ;баланың бірінші жылындағы патронажы.

Жаңа туылған баланың патронажы перзентханадан шыққаннан кейін 3 күннен
кешіктірмей жасалады. Оған мына көрсеткіштер кіреді. Паспорттық бөлім,
анасынан жүктілікпен туу үрдісі туралы сұрау, жаңа туылған баланың
паспорттық бөлімімен танысу және антропометрия жүргізу, шекаралық
жағдайлардың динамикасын бағалау, кіндік қалдығының түсу уақыты,
перзентханада баланың тамақтануы, туберкулезге, полиомиелитке және вирусты
гепатит В-ға қарсы вакцинация жасау, бөлменің санитарлық жағдайы, жаңа
туылған балаларды қарауды және ана мен балаға кеңес беру, баланың
денсаулығының тобын анықтау.
Баланы 1жылға дейін 14 реттен кем қарайды, оның ішінде 12 рет емханада
және айына 1 рет мейірбике баланың үйіне барып қадағалайды. Бірінші айда 2
рет, кейіннен қалған айда айына 1 реттен қарайды.
Балалар емханасында бірінші кезекте ұйымдастырылатын шаралардың
бастысы құрамында профилактикалық жұмыс кабинеті бар дені сау баланың
бөлімін құру болып табылады. Бұл бөлімнің ішіндегі кабинеттің мақсаты:
салауатты өмір салтын насихаттау, ата-анаға баланы тәрбиелеуді үйрету(күн
тәртібі, тамақтану, физикалық тәрбиелеу, бала күтімі), баланың гигиеналық
тәрбиесі туралы сұрақтарды қарастыру,баланың дамуындағы өзгерістермен
ауырып қалған жағдайдағы профилактикалық шаралардың сұрақтарын қарастыру.
Медициналық қызметкерлер жас ата – аналарға арналған мектепте әр түрлі
әдістемелік құралдарды және материалдар арқылы сабақтар жүргізеді. Ата-
аналарды баланың тамағын және қосымша тамақтарын дұрыс дайындауды үйрету
және әдебиеттермен қамтамасыз ету.

ДДҰ бойынша омыраумен емізудің негізгі принциптері.
• Омыраумен емізудің осы ережелерін қатаң сақтау
• Медицина қызметкерлеріне омыраумен тамақтандырудың ережелерін және
дағдыларын үйрету.
• Жүкті әйелдерді омыраумен тамақтандырудың техникасы туралы
ақпараттандыру.
• Омыраумен тамақтандыруды туғаннан кейін жарты сағат ағымында
бастау.Егер аналар балаларынан уақытша бөлек болсада, оларға
лактацияны сақтауды үйрету.
• Жаңа туылған балаға медициналық көрсеткіш болмаса омырау сүтінен
басқа тағам немесе сұйықтық бермеу.
• Баламен ананың үнемі бір палатада болуын қамтамасыз ету.
• Ана сүтін белгілі тәртіппен емес , нәресте қалаған кезінде беру.
• Ана сүтімен тамақтанатын балаларға ешқандай тыныштандыратын дәрілерді
бермеу немесе емізік бермеу.
• Омыраумен тамақтандыруды қолдайтын топты ұйымдастыруды кеңейту.

Жаңа туылған балаларды ерте омырауға салу:
• ана лактациясын қою
• жаңа туылған баланың құрсақтан тыс орта шарттарына дұрыс
бейімделуі,
• ішектік дисбактериоздың профилактикасы,
• ана мен бала арасындағы психологиялық қарым-қатынасты орнату,
• туғаннан кейінгі жатырдан қан ағудың алдын алу(окситоцин
өндірілуінің есебінен).

Жаңа туылған баланың негізгі тағамы ана сүті болып есептеледі!

ЖАҢА ТУЫЛҒАН БАЛАЛАРДЫ ТАМАҚТАНДЫРУ.

Шынайы тамақтандыру – ең болмағанда 1 жыл ана сүтімен тамақтандыру. Сүт
безінің дайындалу үрдісі гипофиздің алдыңғы бөлігінен және плацентарлы
лактоген гормондарының әсерінен сүт безі алвеоласының өсуі мен дамуынан.
жүктілік кезінен басталады. Туылғаннан кейін сүттің бөліну үрдісін сүт
бөлінуін қамтамасыз ететін пролактин және миоэпителиальды жасушаларды
жиырылтатын, сүттің сүт жолымен емізікке дейін келуін қамтамасыздандыратын
окситоцин гормондары бақылап отырады. Бұдан басқа окситоцин жатыр
миометриінің жиырылуы үрдісін және туғаннан кейінгі кезеңдегі инволюцияны
қамтамасыз етеді. Ана сүтінің басқа сүттің түрлеріне қарағанда артықшылығы
көп.Ана сүті баланың асқорыту жолдарында тағамның жақсы қорытылуына әсер
ететін ақуыз, көмірсулар, тұздар және дәрумендердің ара қатынасы керекті
мөлшерде дұрыс сақталған.Ана сүтіндегі белок сиыр сүтіндегі белоктан
қарағанда аз болғанымен, барлық алмастырылмайтын аминқышқылдары толық және
негізінен альбумин көп. Ол ақуыздар ұсақ дисперсті болғандықтан жеңіл
қорытылады және көп асқорыту сөлдерін қажет етпейді. Сонымен бірге, сиыр
сүтінің ақуызы - казеин ірі дисперсті болып табылады және асқазанда
жалпақ қабыршақ түзіп асқазанның шырышты қабатын тітіркендіреді. Сондай-ақ,
казеин жоғары антигенді болып табылады, ал ана сүтінің антигендік құрамы
жоқ.

Майдың ана сүтімен сиыр сүтіндегі мөлшері бірдей, бірақ құрамдарымен
ерекшеленеді. Ана сүтінде 9-12%(линольді, линоленді, арахидонды
қышқылдар)алмастырылмайтын қанықтырылмаған қышқылдар көп , ал сиыр сүтінде
ол 1-3%. Майдың сіңірілуін қамтамасыз ететін фосфолипидтің көп мөлшерде
болуы ана сүтін бағаландыра түседі.

Айта кететін бір жайт, ана сүтіндегі майдың сіңірілуін қамтамасыз
ететін липаза, сиыр сүтіндегі липазадан қарағанда активті.

Ана сүтіндегі көмірсу сиыр сүтіндегі көмірсудан қарағанда көп мөлшерде
және оның негізгісі лактаза. Ол В тобының витаминінің синтезін
стимуляциялайды және бифидобактерияның өсуін стимульдейтін
олигоаминосахара ана сүтінің құрамына кіреді. Ана сүтінің бифидогенділігі
сиыр сүтінен қарағанда 40 есе жоғары. Сиыр сүтінде қант β-лактоза түрінде
сақталған.

Ана сүтінде минеральды заттар төмен, бірақ құрамы сапалы. Сиыр сүтінен
қарағанда ана сүтінде Са 4 есе , ал Р 2 есе төмен(2:1 арақатынасында). Са-
дің сіңірілу коэффициенті ана сүтінде 60% ал, сиыр сүтінде небәрі 20%-ды
құрайды.

Емізуге дейінгі тамақтандыру ана сүтінің орынбасушы болып табылады. Ол
бейімделген және бейімделмеген болады.

Бейімделген түрі көбінесе сиыр сүтінің негізінде жасалады.Оны
фабрикалық жолмен өңдеп,құрамы жағынан ана сүтіне ұқсастырып
шығарады.Мысалы:(Малютка, малыш, Семилак, Нутрилон, Виталон )

Бейімделмеген түрі бөлінеді: тәтті (сиыр сүті және қосындылары
А,В,С) және қышқыл сүтті (айран және қосындылары А,В,С).
Сонымен қатар емдік сүтті емес қоспалар бар- соя сүті, миндальді сүт,
ашытқы сүті.
Аралас тамақтандырудың ережесі:
1.Қосымша тамақты ана сүтінен кейін береді.
2.Тамақты қасықпен немесе бірнеше кішкене тесіктері бар емізікпен берген
дұрыс.
3.Аралас тамақтандыруда табиғи тамақтандыруға қарағанда қосымша тамақ 2-3
апта ерте басталады.

Жаңа туған нәрестенің анатомиялық-физиологиялық ерекшеліктері.
Жаңа туылған нәрестені туылғаннан кейін перзентхананың балалар бөлмесінде
нәрестенің жағдайы мен патологияны анықтау үшін қарайды.Бөлмедегі
температура 24-26 С, баланы орайтын стөл тегіс, баланың денесі құрғақ болу
керек.Жаңа туған нәрестені қарап тексеру температурасы 22 С-тан төмен емес
орайтын стөл немесе кувезде жүргізеді.Нәрестені тексеру шыдамдылық,
жұмсақтық, мұқияттылықты қажет етеді.Дені сау жетіліп туылған нәрестеге
байсалды бет келбеті тән.Қарап тексеру жиі қатты эмоционалды жылаумен
басталуы мүмкін.Дені сау баланың жылағанының ұзақтығы тітіркендіргіш
әсеріне адекватты байланысты ( қарны ашу,жанасу және ауру
сезімі),тітіркендіргішті жойғанда жылауы басылады. Ауру баланың жылауы
күшпен де ұзақтықпен де бағаланады.
Шала туылған баланың әлсіз айқайы немесе болмауы неонатологтың үрейін
тудырмайды.Афониялық айқай реанимациялық шаралар (трахеяның жарақаты)
немесе ОЖЖ бұзылысынан болуы мүмкін.Жаңа туылған балалардың айқайының
ерекшеліктері зат алмасу бұзылыстары мен кейбір тұқымқуалаушылық аурулар
диагностикасын анықтайды.(Даун синдромында, мысық айқайы).
Нәрестенің қозғалысы координатты емес сипатта.Бүгу бұлшықетінің
физиологиялық тонусының жоғарылауы тән.Баланың қалпы соған
байланысты(флексия,эмбрионалды поза),:басы кеудеге жақын, қолы шынтақ
буынында бүгіліп, кеуденің бүйір бетіне жақын, саусақтары жұдырыққа
жұмылған,аяқтары тізе және жамбас- сан буынында бүгілген, баланы қырына
жатқызғанда кейде басы артқа шалқаяды.
Тізе-тобық және жақ буынындағы тремор дені сау балаға тән .
Дені сау нәрестенің беті мен қалпы босану кезіндегі ұрықтың жағдайына
байланысты. Егер баспен келсе, беті ісіңкі, көлемді петехиялар, басы артқа
шалқайған болуы мүмкін.Жамбаспен туылса, аяқтары жамбас-сан буынында кенет
бүгілген, тізе буынында жазылған болады.

Қалыпты жағдайда дені сау жаңа туылған нәрестелерде негізгі келесі
рефлекстер болады:
Ходотковый рефлекс. Нәрестенің ерніне қол тигізгенде ауыздың дөңгелек
бұлшықеттері жиырылады да, ерні шүйірленеді.
Сору рефлексі. Егер баланың аузына емізікті салса, ол белсенді түрде
емеді. 1 жастың аяғына дейін жоғалады.

Орбикулопальнебральды рефлекс. Орбитаның доғасын қолмен ұстағанда
көзін жұмады. 6 айдың соңына қарай жоғалады.
Бабкин рефлексі (алақан- ауыз). Баланың алақанын тенорға жақын үлкен
саусақпен басқанда, жауап ретінде ауызын ашып, басын бұрады. 3 айға қарай
жоғалады.
Ұстау рефлексі. Бала алақанын ұстағанда саусақтарын жұмады. Кейде
баланы сол күйінде көтеруге болады. (Робинсон рефлексі). Бұндай рефлексті
аяққа да жасауға болады, табанның негізін басса, башпайдың табандық
бүгілуін шақырады. 2-4 ай соңына қарай жоғалады.
Моро рефлексі. Қатты дыбысқа жауап ретінде алдымен қолын екі жаққа
жайып, саусақтарын жазады. Содан кейін қолын бастапқы қалпына келтіреді. 4
айға дейін сақталады.

Бабинский рефлексі. Егер табанның сыртқы шетін штрихті
тітіркендірсе, үлкен башпайдың жазылуымен басқа башпайдың бүгілуі болады.
Екі жасқа дейін сақталады.

Керниг рефлексі. Арқасына жатқызып аяғын жамбас- сан және тізе
буынында бүгеді,одан кейін аяғын тізе буынында жаза алмайды. 4 айдан кейін
жоғалады.
Тірек рефлексі.Дәрігер баланы арқа жағынан қолтық астынан ұстайды да
,басын сұқ саусақпен сүйемелдейді. Осындай тұрған қалыпта бала аяғын
жамбас-сан, тізе буынында бүгеді де, табанымен толық тұрады, еденде
денесін тік ұстайды,2 айға қарай жоғалады.
Автоматты жүру рефлексі. Тірек рефлексі қалпында нәрестені алға сәл
исе, автоматты түрде қадам жасайды. 2 айға қарай жоғалады.
Бауэр еңбектеу рефлексі. Егер баланы ішке жатқызса, ол бір сәт басын
көтеріп, еңбектейді. Егер нәрестені табанына қолмен тіреу қойса бұл
әрекеті белсене түседі, қолмен қимылдап, аяғын кедергіден алады. 4 айға
қарай жоғалады.

Галант рефлексі. Қырымен жатқан нәрестеге дәрігер үлкен және сұқ
саусақпен паравертебральді сызықпен мойнынан жамбасына дейін жүргізеді.
Терінің тітіркенуі кеуденің доға тәрізді бүгілуі. 4 айда жоғалады.

Парес рефлексі.Нәрестені ішке жатқызып саусақпен омыртқа өсіндісімен
құйымшақтан мойынға дейін жүргізеді.Ол кеуденің, аяқ-қолдың бүгілуі,
басын, жамбасын көтеру, зәр жіберу, дефекация, жылайды. Бұл рефлекс ауру
сезімін тудырады, сондықтан ең соңынан жасаған дұрыс.4 айында жоғалады.
Лабиринтті тоникалық рефлекс. Басын кеңістікте өзгертуді
шақырады.Арқасына жатқан балада мойын, арқа, аяқ бүгу тонусы
жоғарылайды.Егер ішіне жатқызса жазылу тонусы жоғарылайды.
Мойынның симметриялық тоникалық рефлексі.Арқасына жатқан нәресте
басының бүгуі әлсіз болады, қолдың бүгу, аяқтың жазу тонусы жоғарылайды.
Мойынның ассимметриялық тоникалық рефлексі.Арқасына жатқан
нәрестенің басын иегі иығына жететіндей жатқызады.Аяқ-қол тонусы
төмендеп,қарама-қарсы аяқ-қол тонусы жоғарылайды.1 жаста жоғалады.
Ландаудың жоғарғы рефлексі.Нәрестені ішіне жатқызады да , басын
көтеріп денесінің жоғарғы жағын қолымен сүйемелдеп осы қалыпта ұстайды.4
айда жоғалады.
Ландаудың төменгі рефлексі. Ішке жатқызғанда нәресте аяғын бүгіп
көтереді. 5-6 айда жоғалады.
Қарапайым мойындық, тұлғалық рефлекстер. Басын бір жаққа бұрғанда,
денесіде сол жаққа қарай бұрылады. Бірақ бір уақытта емес, алдымен кеуде
бөлігі, содан кейін жамбасы.Бұл рефлекстер туылғанда болады, 5-6 айға қарай
өзгереді.
Тізбекті мойын, кеуделік рефлекстер.Иығын бұрғанда кеудесі мен аяғы
да сол жаққа бұрылады, бірақ 1 уақытта емес.Жамбас бөлігінің бұрылуы да
кеудесін сол жаққа өзгертеді.6-7 айда қалыптасады.

Нәрестенің беті туу кезіндегі ұрықтың қалпына байланысты, 7 жұп
нервінің параличіне байланысты ассимметриялы болуы мүмкін. Нәрестенің бас
сүйегі бетіне қарағанда үлкендеу болады. Шала туылған балада бас сүйек
формасы гидроцефалиядағыдай, бас миының интенсивті өсуі тән. Көбінде
жіктері бітпеген, үлкен еңбек ашық 1-2 см., жіктері ажыраңқы немесе бір
–біріне шығынқы – дискомплектация. Бұл босану процесіне байланысты. Босану
ерекшелігіне байланысты бас формасы әр түрлі, долихоцефальді – алдынан
артынан шығыңқы, брахиоцефалды – жоғары қарай шығыңқы немесе дұрыс емес
формада. Бастың қалыпты формасы өмірінің алғашқы аптасында қалыптасады.
Еңбегінің шығыңқы болуы бас ішілік қысым, менингит, гидроцефалияга
байланысты. Сусызданғанда еңбегі төмен түседі. Дені сау жетілген балада
басының өлшемі 33-32 – 37-38 см болады. Көзі бірінші күні үнемі жұмулы.
Көзі өздігінен ашылып жабылады, лабиринтті рефлекстің көрінуі. Көз қарашығы
бірнеше аптадан кейін симметриялы болады. Қарашығының диаметрі 3 мм
аспайды. Склерасы ақ түсті. Шала туған баланың склерасы көгілдір, жұқа
болуына байланысты. Склера қою көк түсті болса остеогенездің бітпегенін
көрсетеді. Даун синдромы кезінде бұршақта Брашфил дағы, тұзбен бұрыш
себілгендей көрінеді.
Субконъюктивальды қан құйылу – майда капиллярдың жарылуы. Жиі босану
жарақаты салдарынан болады.
Өмірінің алғашқы күні өздігінен нистагм байқалады (көз алмасының ұсақ
амплитудалы тартылуы) күн кіру симптомы. Назогастралды зонд көмегімен
мұрын жолдарын тексеру, хоана атрезиясы жоқтығын анықтау үшін. Мұрын
қанаттарының ісінуі респираторлы дистресс синдромын көрсетеді.
Ауыз қуысында жұмсақ, қатты таңдайды тексеру, жырық жоқтығын анықтау
үшін. Ауыз қуысының түбінен ранула байқауға болады, өздігінен емсіз
жойылады. Жұмсақ, қатты таңдайда кисталар болуы мүмкін, Эпштейн маржаны бұл
патологияны білдірмейді, өздігінен жойылады. Қосымша 1:4000 бірінде
кездеседі, оны алып тастау қажет.
Мұрын мен ауыз қуысындағы алқызыл бөлінді өңеш атрезиясын білдіреді.
Тері түсі эритематозды полицитемия, гипероксиида кездеседі. Сарғаю
–билирубин денгейі қанда 85,5 мкмольл балада патология және 24 сағатқа
дейін ол гемолитикалық ауру, сепсис, құрсақ ішілік инфекцияны білдіреді,
сонымен қатар физиологиялық болуы мүмкін. Терінің бозғылт түсті болуы
анемия, асфиксия, шок немесе артериалды өтістің функциясы бұзылғанда
болады.
Цианоз: а) орталық (тер ,ерін,тілдің цианоздық түсі) – туа біткен жүрек
ақауы мен өкпе ауруларына байланысты болуы мүмкін, б) перифериялық ( тері
түсі цианозды,ерін мен тілі қызғылт) – метгемоглобинемия симптомы,в)
акроцианоз ( тек табан мен қол ұшы терісінің цианозы) – қалыптыда тек жаңа
туған нәрестеде немесе суықтаған жағдайда болады. Егер акроцианоз кеш
мерзімде де сақталса,гиповолемия әсерінен дамыған перифериялық қан айналым
бұзылысы туралы ойлауға болады.Ол көбінесе жарақаттық тууға әкеледі –
қызғылт түстегі цианоз немесе цианоздық түстегі қызғылт түс- адекватты
емес оксигенация,вентиляция немесе полицитемия ; - Арлекин симптомы (
терінің қалыпты түсі мен қызарған аймағының арасын анық шекаралайтын анық
сызықтың болуы- персистирленген фетальді қан айналымның нәтижесін
көрсетеді,аорта коарктациясы)- сызық баланың басынан ішіне дейін жүруі
мүмкін; - мраморлы сурет - суықтау ,гиповолемия,инфекция әсерінен дамиды.
Ол перифериялық қан айналым бұзылысына әкеледі.
Терінің қыртысты аймағында бөртпелер болуы мүмкін – милиария ,ол тер
бездерінің бітелу әсерінен болады. Мынадай түрде кездесуі мүмкін:
1) Беткей жұқа қабатты везикулалар, 2) топтасқан эритематозды папулалар ,
3) эритематозды емес пустулалар .Өмірдің алғашқы аптасында немесе туылу
кезінде маңдайда,кеуде торында,қол аяқта бөртпелердің пайда болуы
транзиторлы неонатальді пустулярлы меланозға тән. Жаңа туған нәрестелерде
жиі басында акне кездеседі.( бастың неонатальді пустулезі) .Жаңа туылған
баланың кеуде торы – бөшке тәрізді формада болады.Тынысы беткей, 40-60 мин
жиілікте,диафрагмальді. Мұрын жолдарының тар болуына байланысты
емізгенде,жылағанда,мазаланғанда балада тез ентікпе дамиды, мұрынның
шырышты қабатының ісінуі байқалуы мүмкін. Жаңа туылған балада тынысы
бронховезикулярлы болады. Ал шала туылған балада тынысы лабильді және жиі
болып келеді. Жүрек. Жаңа туылған балада кеуде торының формасының әртүрлі
индивидуальді болуына байланысты жүрек шекарасын анықтау қиын болып келеді.
Жүрек тондары таза , анық естіледі. Қалыптыда жаңа туылған балаларда
жүректің жиырылуы 140-160 соғмин. Пульсті радиальді,иық артериясы,табан
артериясынан пальпациялауға болады. Жаңа туылған балада іші дөңгеленген
формада,тынысқа белсенді қатысады. Артық тамақтануда,инфекциялық ауруларда,
іштің кебуі байқалады. Дені сау балада пальпацияда іші жұмсақ ,терең
пальпацияға оңай келеді. Көптеген жаңа туылған балаларда бауыры қабырға
доғасынан 2 см ғана шығыңқы болады.Көкбауырын қабырға доғасы шетінен
пальпациялауға болады.Жыныс мүшелерін қарау. Дені сау, мерзіміне жетіп
туылған ұл балаларда жұмыртқа ұмаға түскен. Жыныс мүшесі мен ұманың үлкеюі
адреногенитальді синдромның пайда болуын көрсетеді. Мерзіміне жетіп туылған
қыз балаларда үлкен жыныс еріндері кіші еріндерін жауып тұрады. Шала
туылған қыздарда жыныс еріндерінде өзгеріс болады. Деліткінің ұлғаюы
баланың жынысын анықтауда шатастырады. Жаңа туылған нәрестелерді қарау.
Клиникалық зерттеу – палатада 22 С температурада, табиғи жарық бар және
емізуден кейін 30 мин кейін бастайды. Дәрігердің қолы жылы болуы тиіс.
Сыртқы қарап тексеру.Мерзіміне жетіп туылған балаларда белсенді
мимика,қатты эмоциональді жылау болады. Дені сау баланың бет келбеті,қалпы
туу кезіндегі ұрықтың жағдайына байланысты. Бет келбеті: аурулы - жаңа
туылған баланың көбінде кездеседі,қорыққан көзқарас – субарахноидальді
қан құйылуларда болады. Баланың жылауы күшімен қатар ұзақтығы және
модуляциясы мен бағаланады. Әлсіз жылау шала туылған балаларда
кездеседі,трахея интубациясы мен ОЖЖ-ң зақымдалуынан афония дамиды. Ол
субдуральді гематома ,ми қарыншаларына қан құйылу ,және ауыр соматикалық
ауруларда кездеседі.Қозғалыс белсенділігі ОЖЖ мен соматикалық аурулары бар
балаларда әлсіз болады. Сыртқы қарап тексеру жүйесіне – рефлекторлық
қозғалыстығы бойынша келесі белгілерді бөлуге болады: бала
мазасызданғанда қол ұшы мен төменгі жақтың әлсіз дірілі мен көрінеді.
Бұлшық ет тонусы . Қарап тексеру кезінде бұлшықет тонусының әлсіз болуы
шала туылған балалар мен әлсіз балаларға тән. Мерзіміне жетіп туылған
балаларда бұлшықет тонусының әлсіз болуы ауыр өткен гипоксиямен,субдуральді
қанқұйылу ,жедел бүйрекүсті безінің
жеткіліксіздігі,гипогликемия,ацидоз ,тұқым қуалаушылығы бар екендігімен
түсіндіріледі. Бұлшықет тонусының жоғарылауы субарахноидальді қан
құйылу,іріңді менингит,билирубинді энцефалопатияда көрінеді. Бұлшықет
тонусын денесін горизонтальді жағдайда ұстай алуы менсолғын иық симптомы
арқылы бағаланады. Егер баланың басы иыққа түсіп кетсе - бұл бас миының
белгілі аймақтарының ишемиясын көрсетеді. Бұлшықет тонусының бұзылуы келесі
патологиялық қалыптарда кездеседі:бақа қалпы – қолы,денесін
алыстатады,аяқтары жамбас астауынан кең ашылған, тізе буыны бүгілген болып
келеді. Бұл қалып терең шала туылған балаларда жедел бүйрек үсті безінің
жеткіліксіздігі мен басішілік қан құйылуды көрсетеді. Опистотонус – бұл
қалып экстензор бұлшықет тонусының бірден жоғарылауымен байланысты. Бұл
қалып іріңді менингит,билирубинді энцефалопатияға тән. Фехтовальщик қалпы-
басы иығына бұрылған ,қол иықтары қайтарылған күйде,қолы басқа бетке
бұрылған,ал келесі қолы шынтақ буынынан бүгілген, басы әлсіз
қайырылған,аяқтары тізе буынынан бірден қайтарылған және тығыз ішіне
бекінген. Бұл қалып іріңді менингитте дамиды. Гемитип бойынша ассимметрия
қалып – баланың бір жағының аяқ қолы физиологиялық қалыпты,ал екінші жағы
ұштары төмен бұлшықет тонусымен: параплегия типі бойынша ,монотип бойынша –
қозғалыс белсенділігі төмендейді. Бұл ОЖЖ-ң зақымдануынан дамиды. Табанның
патологиялық қалпы- вагусты қою – аяқ ұшынан табанның медиальді бағытта
бұзылуы; вагусты қалып – аяқ ұшының өсінен табанның латеральді бағытта
өзгеруі. Бұл өзгерістер ортопедиялық патологиямен байланысты. Өкшелік қалып-
табанды сыртқа қарай қайырылуы. Құрсақішілік дамуының ерекшеліктері дене
салмағының өзгеруіне де тән. Диабеттік фенопатиясы бар балаларда айқын
макросомия көрінеді . Дене салмағының төмен болуы жүктіліктің екінші
кезеңінің ауыр гистозында жүкті әйелдің дұрыс тамақтанбауынан болады.
Құрсақішілік даму кезіндегі патологиялық өзгерістерге дизэмбриогендік
стигма да дамиды. Дені сау баланың терісі нәзік,эластикалық,жұмсақ болып
келеді. Оның құрғақ болуы тері безінің функциясының төмендеуі болуына
байланысты. Терісін қарап тексеруде: ақ-сары нүктелер байқалады. Ол емді
қажет етпейді. Телеангиоэктазиялар – қызыл –көк түсті қан тамырлық дақтар
мұрын қабырғасында ,қабақта ,мойынның артқы бетінде кездеседі. Олар қолмен
басқанда кетіп қалады,сонымен гемангиомадан ажыратылады. Дені сау баланың
тері түсі туылғаннан соң алғашқы минуттарда жалпы цианоз,
акроцианоз,периоральді цианоз болады. Ал бірнеше сағаттан соң тері қызғылт
түске айналады. Шала туылған балаларда -1-1,5 аптаға созылады. Өмірдің 2-3
тәулігінің соңында 60-70 % жуық балаларда тері түсі иктериялық өңге
өтеді.Тері түсінің патологиялық өзгерулері. Айқын көрінетін цианоздың 3
себебі бар:
А) орталық- асфиксияда,құрсақішілік жарақатта, жұлын миының мойындық
бөлігінің жарақатында,ОЖЖ зақымдауымен жүретін құрсақішілік инфекцияда
дамиды.
Б) өкпелік генез- пневмонияда,пневмопатияда,диафрагма льді жарық,өкпе
эплазиясында дамиды.
В) кардиальді- туа пайда болған жүрек ақауы көк
түсті,персистелген,артериальді ағыс. Бет цианозы кіндік бауынің бала
мойнына оралып қалғанында дамиды.Ол бірнеше тәулікке созылуы мүмкін.
Акроцианоз және дистальді цианоз – дені сау балаларда бөлімшенің
температурасы өзгергенде,ерте неонатальді кезеңде дамиды. Тұрақты
периоральді цианоз туа пайда болған кардиогенді патологияда кездеседі.
Аяқтағы цианоз бен кейбір ісінулер жаңа туылған балаларда көп жағдайда
мықын аймағындағы зақымдалу мен жұлынның зақымдалуы кезінде болады. Ал
бөлектенген жоғарғы бөліктің,яғни қолдың цианозы қолдың босану уақытында
көлденең орналасуынан болады.
Жаңа туылған баланың басы брахицефалды, долихоцефалды немесе дұрыс емес
көлемді болуы мүмкін. Қалыпты жағдайда жаңа туылған баланың басының көлемі
кеуде торынан 1-2 см үлкендеу жалпы көлемі 34-37 см құрайды. Жаңа туылған
баланың басының көлемін қайта туылғанының 3 күні өлшейді,өйткені осы уақыт
аралығында ісінулер қайтады.
Көзін тексерту. Жаңа туылған баланың көзін тексеру қиын,себебі көзі жұмулы
болады. Алғашқы қарағанда көзінде баланың орналасуын өзгерткенде қисық
сызық бар нистагм көрінеді. Перинатальды ОЖЖ зақымдалуынан келесі
паталогиялар пайда болуы ықтимал: птоз, экзофтальм, тұрақты қиғаш нистагм
қылилық, Грефе симптомы, кіріп бара жатқан көз, тоқтап қалған взор,
қуыршақты көз, көз алмасының қозғалып туруы.
Ауыздың шырышты қабатын тексеру. Түсі ашық қызғылт,құрғақ(шамалы сөл
бөлінеді). Кей ауытқуларда ақ дақтар көрінеді.Жоғарғы ерні хейлосхиз ал
қатты таңдайы палатосхиз.
Кеуде торын зерттеу. Формасы бөшке тәріздес,төменгі апертурасы дұрыс емес,
қабырғаларының қиғаш орналасуы. Кеуде торы симметриялық,төменгі бөлігі
тыныс алуға қатысады. Тыныс алу мен жүрек соғысын стетоскоптың көмегімен
түнгі үйқы уақытында есептейдітыныс алуы - 40-60 рет 1 минутына, жүрек
соғысы 140-160 рет 1 минутта, АҚҚ-5080 8050 мм.с.б. бұл есептеулер 60
секунд бойы жүргізіледі,өйткені бұл есептеулер лабильді.
Кеуде торының пальпациясы. Бұғана сүйегінің сынығы кезінде ісіну,крепитация
және мозоль байқалады. Кеуде торының регидтілігі өкпе ауруларына
тән(пневмония, пневмопатия) кейбір даму аномалияларына тән (диафрагмалді
жарық).
Жаңа туылған баланың өкпесінің перкуссиясын алақанға жатқызып,қолтығынан
ұстап турып ортаңғы саусақпен жасайды перкуторлы дыбыстың
қысқаруы,тұйықталуы және қораптық дыбыс өкпенің инфекциялық немесе
инфекциалық емес зақымдалуына тән.
Өкпенің барлық бөлігінде тыныс алу пиуриялық, яғни дем алуының және
демшығаруының 13- 12 бөлігі естіледі. Шала туылған нәрестелердің
өмірінің алғашқы күндері тыныс алуы әлсіз болады.( өкпенің ателектазы).
Тыныс алуының әлсіреуі экстрапульмональді өзгеістерге тән (мұрын жолдарының
жіңішкелігі,мұрынның шырышты қабатының Ж РВИ кезіндегі ісінуі немесе
реанимациалық шаралар жүргізгендегі зақымдалулар) немесе тыныс алу
жолдарының аномалиялары мен аурулары кезінде. Жаңа туылған балалардың
өмірінің алғашқы күндері сырылдың естілуі сау нәрестелерде де
болады.(себебі өкпесінде құрсақ ішілік сұйықтықтың қалуы). Көп сақталған
сырылдар аспирациалық синдромның бар екенін дәлелдейді. Өмірінің жалғасында
сырылдың болуы патология туралы айтады. Тыныс алу жиілігінің бұзылуы қысқа
мерзімдік апноэнің белгісі. Ұсаққа созылған апноэ цианозбен және тыыстың
тоқтауымен көрінеді 6-10 сек көп).
Жүрек тоны анық. Жүректің жиырылуы 100 рет 1 минутта-брадикардия, 160 тан
жоғары 1 минутына - тахикардия. Жүрек тонының бәсеңдеуә мен естілмеуә
құрсақ әшәләк ауыр гипоксияға байланысты, миокардтың инфекциялық
зақымдалуы, жүректің туа біткен ақауына тән. Өмірінің алғашқы күніндегі
систолалық шуыл туа біткен жүрек ақауына тән болмауы да мүмкін.Систолалық
шулдың 3-5 күндері болуы, жоғарулауы мен арқасының акселярлық бөлігіне
берілуі туа біркен жүрек ақауы туралы айтады.

Жаңа туылған нәрестенің ішінің көлемі дөңгеленген,тынысалу актіне белсенді
қатысады. Ішінің желденуі артық тамақтандырғанда (жасанды тағам), сонымен
қоса төменгі ішек өткізгіштігі синдромына , некротикалық энтероколита,
перитонитке, сепсиске, пневмонияға, құрсақ ішілік инфекцияға тән. Ішінің
төмен түсуі төменгі ішектерінің өткізгіштігінің бұзылуына, сусыздануға тән.
ішінің ассимертиялығы диафрагмалық жарыққа тән (ісінген), ішпердесінің
алдыңғы бөлігінің аномалияларына тән, алдыңғы ішпердесінің түсінің өзгеруі
(жылтыр,ашық қызғылт түсті) ішперденің патологияларына тән.
Іші жұмсақ,пальпацияланады,еркін жатқанда іші терең пальпацияланады.
Алдыңғы ішпердесі эластикалық. Алдыңғы ішпердесінің пастоздығы шала туылған
балаларда, алдыңғы ішперденің қабынуларында, склередермада, бүйрек
аномалияларына тән. Кіндік қалдығы өмірінің 4-7 күрдері түседі. Кіндік
жарасы құрғақ және таза. Гиперемия,шырышты-іріңді бөлінділер амфолит туралы
айтады. Ортаңғы бұғана сызықпен бауры қабырға доғасынан 2 см шығып турады.
Бауыр ұлғаюы перинатальды инфекцияға, ауыр асфексияға, туа біткен жүрек
ақауына кейбір сарғаюларда болады. Ұйқы безі қабырға доғасында
пальпацияланады. перинатальды инфекцияларда спленомегалия, тұқым қуалайтын
микросфероцитозда байқалады. Шала туылған балаларда көбінде оң бүйрегі оңай
пальпацияланады. Ішектің аускультациясы кезінде перистальтикасының бұзылуы
ауыр асфиксиямен,құрсақ ішілік инфекцияамен,бастың ішіндегі қан кетумен
қосарланып жүреді.
Жыныс мүшелерін тексеру. Ұл балаларда жұмыртқасы умаға түсіп турады , ал
қыздарда үлкен жыныс еріндері кіші жныс еріндерін жауып турады; шала
туылған ұлдарда жұмыртқасы умасына түсіп турмайды. Умасы ұлғаюы мүмкін
(уманын водянкасы,жарықпен дифференциадық диагностика жасайды). Қыздарда
айқын клитордың гипертрафиясы тексеруді қажет етеді.
Жамбас буының тексеру. ОЖЖ зақымдалуында , дисплазияда, Маркс симптомы оң
болғанда, бұлшықет тонусынаң төмендеуі шала туылу,жұлын зақымдалуында
әлсіреуі байқалады.
Тексерулерді анықтап болған соң неонатолог тағы бір рет барлық
манипуляцияларға жауапты, терморегулятордың қалыптылығын, соматикалық және
неврологиялық қалыпын, адаптацияның динамикасын тексереді. Уақытылы әрі
дұрыс жүргізілген тексерулер аурыдың алдын алып,дүрыс ем жүргізуге өз
септігін тигізеді.

Тест тапсырмалары
1.Мыналардың қайсысы нәрестелердегі жылу жоғалтудың алдын алу үшін
ҚОЛДАНЫЛМАЙДЫ:
1. сүрту
2. орау
3. терімен теріге жанасу
4. кеудемен тамақтандыру
5. дененің салқындаған бөлігіне компресс қою
2.Нәрестенің ОЖЖ-ң жағдайы мына белгілерден БАСҚАСЫМЕН бағаланады:
А.бұлшық ет тонусы
Б.туа біткен автоматизм рефлекстерін бағалау
В.патологиялық рефлекстердің болуы
Г.қозғалыс белсенділігі
Д.тыныс алу және жүрек соғу жиілігі
3.. Нәрестедегі атетоз тәрізді қимыл қозғалыстар мына төменде көрсетілген
ОЖЖ-ң бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.