Екпе ярусын қалыптастыру және таксациялық көрсеткіштерді анықтау

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім ғылым министірлігі Семей қаласының

Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті

Аграрлық факультет

Пользователь

Семей 2020 ж

СӨЖ

Тақырып: екпе ярусын қалыптастыру және таксациялық көрсеткіштерді анықтау

Орындаған:

Тексерген:

Топ: ЛД -701

Орман таксациясы туралы түсінік.

«Таксация» сөзі латынша taxation сөзінен шыққан, бұл «бағалау»дегенді білдіреді. Осыдан, орманды таксациялау - бұл оны бағалау деген сөз. Мұнда бүтін ағаштардың және олардың бөліктерінің көлемін, екпе ағаштар қорын, жеке ағаштар мен тұтас екпе ағаштардың жасын және өсуін анықтауға жинақталған, орманды материалды бағалауды білдіреді.

Орман таксациясы ғылым ретінде ағаштардың көлемдерін, дайындалған қорын, ағаш өнңмдерінің көлемдерін, жеке екпе ағаштардың және желектердің өсуін өлшеу әдістерін зерттейді.

Біздің орман шаруашылығымыздың шарттарында есептеу нысаны әдетте көптеген ағаш жиынтықтарынан тұратын, жеке үлескілерге бөлінетін, ауқымды орман алқаптары болып табылады.

Орманда шаруашылықты ұйымдастыру үшін, алдынғы кезекте орманды тану керек, ягни, жыныстары, жасы, өнімділігі және сапа күйі бойыынша ерекшеленетін, екпе желектермен иеленген, жеке орман үлескерлерінің кеңістікті орналасуын және ауданын белгілеу керек .

Осы барлық мәселерді шешу үшін таксациялық техника кең қолданылады.

Орман таксациясы - орман шаруашылығын жасау негізделетін, негізгі пәндердің бірі.

Ғылыми пәндердің орман шаруашылықты циклінен бұл өте өңделген. Бұл орман таксациясының зерттелетін пәндерге объективті баға беретін, өлшеулермен ісі жүргізетініне және өз мәселелерін шешу барысында математика құралдарын кең пайдаланатынына байланысқан. Сонымен қатар, орман таксациясы ғылым ретінде өз әдістеріне және теориясына ие болады. Ол барлық орманшаруашылықты пәндердің ірге тасы болып табылады. Бұлардын кез-келгенінде орман өсуінің сол немесе басқа салыстырмалы бағалары, жағдайын анықтауы, әртүрлі есептері мен болжамдары орман таксациясының әдістерін пайдалану жолымен жүзеге асырылады.

Орманды өсріумен, оны күтумен және шабумен байланысқан, мәселелерді күнделікті шешуге арналған, рационалды қойылған орман шаруашылығы сүрек қорлары, екпе ағаштардың кұрылысы, олардың жағдайы және өсуі туралы мәліметтерді талап етеді.

Орманшаруашылықты шараларды жобалау барысында, мысалы шабатын үлескені таңдау, орманды күту шараларын белгілеу, ағашты егу жоспарын кұру, құрғату үлескілерін таңдау барысында, өртке қарсы шаралар туралы мәселелерді өңдеу және т. б барысында алғашқы негізгі техникалық құжаттар ретінде, орманда таксациялық жұмыстарды жүргізуден кейін құрылатын, ағаш егу жоспарларын және таксациялық сипаттауларын пайдаланады.

Орман таксациясы барысында орман шаруашылық сипаттамасымен, қатар, орман қорын анықтауға, өнеркәсіптік түржиындарды шығаруга, қолданыс шарттарын анықтауға негіізделетін, орманшаруашылықты бағалауды әрбір үлескеге береді. Таксациялық жұмыстарды жүргізуде сондай-ақ орманның су қорғанышты қоргау мәнін бағалайды және ауылшаруашылығын жүргізудің табыстылығына және жеке дақылдарды өсіруге орман алқабының және оның жеке бөліктерінің әсерін анықтайды.

Орман таксациясымен алынатын мәліметтерді жаңа зауыттар мен фабрикалардың кұрылысын экономикалық негіздеуге, жұмыс істеп тұрғандарын кеңейтуге және реконструкциялауға, қайта салынатын көлік жолдарының бағыттарын және орындарың таңдауға, ағаш және қағаз өнеркәсібінің кәсіп орындарын капиталді жасауға, орман алқабының аумағында ағашдайындауды орналастыруға, ағаш шабуларда ағаштардың рационалды бөлінуін қамтитын, әдістерді өңдеуге пайдаланады .

Орман таксациясы көптеген ғылыми пәндермен байланысқан жеке ағаштар мен бүтін екпе ағаштар өсуінің зандарын зерттеу мәселелерінде ол ботаникамен, дендрологиямен, ормантанумен тығыз жанасады; ормандардың әртүрлі өнімділігін анықтайтын, өсу орындарының шарттарын сипаттауға топырақтанудың мәліметтерін пайдаланады; жеке ағаш тауарларының немесе түржиындарының шығуын анықтау барысында таксация, орман тауартану курсында қарастырылатын, материалдарға негізделеді; сүректін сапа сипаттамасына ол, сүректану және орман қарастырылатын, сүрек ақауларын зерттейді, мәнді аумақтарды орман қорларын есептеу және шаруашылық қүндылығы бойынша оларды шектеуде геодезия мен аэрофототография бойынша білімдерін қажет.

Қазіргі уақытта, жерүсті тәсілдерінен басқа, орман таксациясында авияция және аэрофототүсірілім құралдары кең қолданылады.

Орман таксациясы орман құрылғысымен тығыз байланысқан. Орманқұрылғысы оқылатын орман алқабында орман шаруашылығын ұйымдастыру бойынша шаралар кешенің өңдеуге және орманды жан-жақтылы зерттеуге, оларды есептеуге бағытталған, шаруашылықты есептеулер мен әрекеттер жүйесі болып табылады. Орманқұрылғысында құрылатын шаруашылықты жүргізу жоспары орман таксациясының мәліметтеріне негізделеді.

Көпшіліктің заңдарын тану үшін статистикалық әдіс бірінші дәрежелі мәнге ие болады. Таксациялық мәселелерді шешу үшін ол осы ғасырдағы 20-жылдардың басында ғана қолданыла бастады. Бұл әдіс мықты ғылыми іргетасқа негізделетін таксациялық номативтерді белгілеуге арналған жолды ашты. Осы айтылғандарға байланысты ғылым ретінде орман таксациясының дамуында екі кезеі белгіленеді. Бірінші кезең 100 жылдан астам уақытқа ие, ол ХVII соңында басталып ХХғ. 20-жылдарының басында аяқталды. Осы кезең ішінде жеке ж/е жаппац бақылаулардың негізінде әртүрлі өлщемдердегі ағаштардың көлемдерін анықтайтын, көлемдік н/е салмақтақ кестелер құрылды. Сол уақытта жеке орман санаттарының өсу ж/е даму динамикасын көрсететін ағаштардың өсу барысының кестесі өңделді. Осы кестелердің ж/е орманның басқа сипаттамаларының қатары болуы таксациялық мәселелердің шешімін жеңілдетті ж/е өз уақытында таксациялық ғылымға улкен үлес қосты.

Ағаш массасының көлемін өте дәл анықтау үшін ксилометриялық ж/е таразылық - екі физикалық әдісі қолданылады. Ксилометриялық тәсіл физиканың танымал заңына негізделген

. Сұйықтыққа жүктелген дене оны өзінің көлеміне тең көлемде ығыстырады. Таразылық тәсіл физиканың басқа заңына негізделген:сұйықтыққа жүктелген дене онымен ығыстырылған сұйықтық қанша тартса, соншалық салмақ жоғалтады.

Бірінші тәсілмен ағаш массасының көлемін өлшеуге арналған аспап ксилометр деп аталады. Ксилометр, көбінесе 50см диаметрлі ж/ шамамен 2м биіктікті металл цилиндр болып табылады. Судың ауыспалы деңгейімен ксилометр цилиндр бүйірінде шыны түтік орнатылған кранға ие. Түтіктің артында шкала орнатылған, шкала қозғалмалы ж/ қозғалыссыз болуы мүмкін.

Ксилометрді шкаланың нөлдік бөлінуімен сәйкес келетін деңгейге дейін сумен толтырады, шкаланың нөлін түтіктегі су деңгейімен үйлестіре отырып, суға сүректің кесегін салады ж/е ол қалқып шықпау үшін оны металл торлы шеңбермен қысады. Сүректің кесегін батырғанда су деңгейі жоғарылайды. Осы деңгейге сәйкес келетін шкаладағы бөліністер саны ксилометрге қабылданған көлем бірліктерінде кесектің көлемі болып табылады. Су бөлігі батырылған сүрекке сіңіп үлгермеу үшін есептеуді мүмкіндігінше тез жүргізу керек.

Тұрақты деңгеймен ксилометрде де белгіленген биіктікте кран бар. Осындай ксилометрді пайдалану барысында оны кран деңгейіне дейін сумен толтырады ж/е цилиндрге сүректің кесегін салады. Бұл кезде жиектер арқылы төгілетін судың мөлшері арқылы кесектің көлемін анықтайды.

АҚШ-та профессор Г. Янг 70 х 70 х 610см өлшемдікөлденең ксилометрді құрастырды. Ол бөренелердің нақты көлемдерін анықтауға мүмкіндік береді. Алдын ала Смалиан мен Губер формуласы бойынша бөренелердің көлемі есептеліп алынады. 16 фут ұзындықта Смалиан формуласы көлемдерді жүйелі жоғарылататыны, ал Губер формуласы төмендететіні анықталды.

Таразылық тәсіл бойынша ағаш массасының көлемін анықтауға арналған аспапты гидростатикалық таразылар деп атайды. Сүректің кесегін алдымен ауда, артынан суда өлшейді. Суға батырар алдында оған, жеке ауада ж/е суда өлшейтін металл жүкті байлайды. Металл жүк салмағында шығындарсыз бір сүрекке келетін судағы ж/е ауадағы салмақтың арасындағы айырма, сүрекпен ығыстырылған судың салмағын құрады. Судың салмағы бойынша оның көлемін табуға болады, бұл жағдайда сыналатын сүрек кесегінің көлеміне сәйкес келеді. Егер сүрек кесегінің салмағын W оның көлеміне V бөлсек алынған жеке 0 бірдей көлемдерде алынған су салмағының ж/е сүрек салмағының арасындағы қатынасты сипаттайтын сүректің тығыздығын құоайды.

Негізгі орман таксациясын өлшемдерінің құрал-жабдықтары

1) Қара ашаны сипаттау. Орманның қлшеу ашасы -таксациялық жұмыстарда қолданылатын негізгі құрал сайман. Мемлекеттік жалпы одақтық стандарт ретінде елімізде қабылданған өлшеу ашасы сызғыштан және қозғалыссыз және қозғалысты екі аяқшадан тұрады. Сызғышта трапедциалді көлденең қыйма бар, онда бір жіңішке жағы (жиегі) кең жақтарға перпендикуляр болып келеді. Сызғыштың кең жақтарында 1 мм тереңдікті ойықшалар жасалған, оларда ұзындығына перпендикуляр бөлінулер берілген: бір жағында сантиметрлік, онда 4 см сайын берілген, басқа жағында жартылай сантимертлік, 2 см сайынғы сандармен болады. Өлшеу арасындағы қалыңдатылған және кеңейтілген негізбен қозғалыссыз аяқша бір ағаш кесегінен жасалған. Аяқшаның негізінен өтпелі сопақша тесік ойылған, оған сызғыштың үшы тығыз кіреді және онда екі бұрама шегелермен бекітіледі. Қозғалмалы аяқшасы да бір ағаш кесегінен жасалған. Оның бір үшы кеңейтілген. Онда тік бұрышты ойық жасалған, онымен аяқша сызғышқа кейіледі. Ойықша бір жағынан шегеленетін ағаш планкамен жабылған, ол аяқшаның кеңейтілген бөлігіне алты бұрама шегелермен бекітілген. Ойықша, аяқшасы сызғыштың бүкіл ұзындығында еркін қозғалатындай, сол уақытта оған тығыз жанасатындай, ол аяқшаның жұмыс жазықтығы барлық жағдайды сызғышқа перпендикуляр қалатындай өлшемде болуы керек. Қозғалмалы аяқша ағаш өлшемдерінің ісінуі мен кебуінің салдарынан қозғалады және тік бұрыштан үлкен немесе кіші болатын, бұрышты сызғышпен түзеді. Бұл кемшілікті жою үшін қозғалмалы аяқшадағы ойықшаны баршама үлкен өлшемдері мен жасайды және онда серіппелермен және барашка-мен стопор-лы бұрамен жабдықталған металды ішпекті орналастырады. Стопрлы бұраманы бұрау барысында ішпек қозғалмалы аяқшаны сызғыштың кез келген жерінде оған перпендикуляр етіп берік бекітіледі. Пышақтардың жұмыс жақтарының жазықтықтары сызғышқа перпендикуляр.

Екі аяқшаның толық жақындауында олардың жұмыс жазықтықтары тығыз жанасады. Ағаштың қалындығын өлшеу барысында қозғалмалы аяқшаны сызғыш бойынша шетке әкетеді және қозғалмалы мен қозғалыссыз ақшалардың арасында діңді бекітеді. Пышақтар қондырылған сызғыш бойынша ағаштың қалыңдығын анықтайды.

Өсіп тұрған ағаштардың қалындығын өлшеу үшін градацияларды, немесе 2 немесе 4 см- де қалыңдық сатыларын белгілейді. Бұл градациялардың жартысынан азын құратын, үлестерді, диаметрлерді өлшеу барысында алып тастайды, ал жартысынан көбін бүтін сан ретінде қабылдайды.

Орманның өлшеу ашасы берік, жеңіл, ал қозғалмалы аяқшасы еркін және баяу жылжитын, бөліністері дәл, сандары анық көрсетілген болуы керек .

ВНИИЛМ ғылыми қызметкері В. В. Никитин құрастырған өлшеу ашасы орман шаруашылығында кең қолданылады. Бұл ашаның ерекшелігі, мұның қозғалмалы аяқшасы, сызғыштын бүйір шеттерімен сырғитын, екі шарикті мойынтіректерде күймешемен жабдықталған. Сызғыштың кең жақтарына, милиметрлік және төрт сантиметрлік бөлінулермен еселенген, масштабты шкала ойылған . Қозғалыссыз аяқшасын барашкамен штифтпен сызғыштың ұшында бекітеді.

В. В. Никитин конструкциясының ашасы текстолиттен жасалады. Бұл материал берік, поррозияға және ісінуге қарсы төзімділікке ие, бұл жауын-шашынды ауа-райында жұмыс жүргізуге мүмкіндік береді. Ашаның қозғалмалы аяқшасындағы күймешеде шарикмойынтіректердің болуы күймешенің жүру жеңілдігін және сызғышта көрсетуде бұрмалайтын, қиғаштанулардың болмауын қамтиды.

Сызғыштын жалпы ұзындығы 90см, аяқшаларының жалпы ұзындығы 45 см, өлшеу ашасының жалпы салмағы шамамен 600г.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.