Дәстүрлі емес діни қозғалыстардың жалпы сипаттамасы

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе
Дәстүрлі емес діни қозғалыстардың жалпы сипаттамасы.
Негізгі бөлім
Елуліктер
Інжілдік христиан баптистер
Пресвитериан шіркеулері
Жетінші күн адвентистері
Інжілдік лютеран шіркеуі
Методистер
Жаңа апостол шіркеуі
Меннониттер
Мормондар
Қорытынды

Қазақстандағы жаңахристиандық дәстүрлі емес діни қозғалыстар
Соңғы жылдарда елімізде дінге қарқынды бетбұрыс байқалып отырғаны белгілі. Тәуелсіздік алғалы миссионерліктің қарқынды түрін Дәстүрлі емес діни қозғалыстар жалғастыруда. Діни қозғалыстар өз қызметтерін заманауи ақпарттық-техниканың соңғы жетістіктерін пайдалана отырып жүргізуде. Көпшілік жиналатын акт залдарында, стадиондарда сенімді түрде сұхбаттар өткізіп, жеке интернет сайттары, телеарналар, радиожелілері арқылы хабарлар таратып, өздерінің жекелеген газеттері мен журналдарына мақалалар, жарнамалар жариялап отырады.
Республикада 667 протестанттық діни субъект қызмет атқарады. 13 конфессияның 531 миссионері тіркелген. Православиені 84 миссионер насихаттайды, оның басым көпшілігі Ресей азаматтары.
Қазақстанда 15 діни білім беру ұйымы, мешіттер мен жексенбілік мектептер жанындағы 400 бастауыш курс, ғибадат үйінен тыс діни іс-шараларды өткізуге арналған 383 үй-жай, оның ішінде намазхана, ғибадат бөлмесі және шіркеулер бар.
Аталмыш діни қозғалыстардың таралуы еліміздің тәуелсіздік алған жылдарымен тұспа-тұс келеді. Осы уақыт ішінде Қазақстан территориясында бұрын соңды кездеспеген ағымдар мен секталар, атап айтар болсақ, пресвитариандық және методистік, протестанттық конфессиялар: Елуліктер, Інжілдік христиан-баптисте, 7-ші күн адвентистері, Пресвитериан шіркеулері, Інжілдік лютеран шіркеуі, Методистер, Жаңа апостол шіркеуі, Меннониттер, Мормондар және т.б. өз алдарына діни бірлестік болып құрылып орналаса бастады.
Осы көрсетілген жаңахристиандық дәстүрлі емес діни қозғалыстарға қысқаша шолу жасасақ.
Елуліктер
Елуліктер - бұл протестанттық ағым, оның пайда болуы құдайдың бірінші толқыны деген атпен байланыстырылады. Бұл ағым ХІХ ғасырдың аяғы мен ХХ ғасырдың басында АҚШ-та пайда болды. Елуліктердің баптистер мен басқа да бұрынғы протестантизмнің ағымдарынан ерекшелігі дінге сенушілер сумен шоқынғаннан кейін де басқа тілдерде сөйлеу сыйын ала отырып, тағы да құдайға шоқынулары қажет. Мұның негізін олар Жаңа өсиетпен байланыстырады, яғни, Апостол әрекеттеріне сәйкес, Иисус Христостың жексенбіден кейінгі елуінші күні апостолға құдай келген және олар басқа тілдерде сейлескен деген ұғымдарды білдіреді. Қазіргі уақытта кейбір елуліктер басқа тілдерде сөйлесуді мойындамайды. Елуліктер арасында сумен шоқындыру және Құдайға арналған кештер (причастие немесе хлебопреломление) секілді құлшылық түрлері маңызды орын алады. Олар неке қию, балаларға бата беру, ауру адамға шипа тілеу, аяқтарын жуу (причастие уақытында), құлшылық қылу ғұрыптарын жасайды.
Бұл конфессияның негізіне Апостолдар әрекеттері деп аталатын өсиеттік жаңа кітапта Пасхадан кейінгі елуінші күні (атауының өзі содан шығып жатыр) Елулікте (Үштік) апостол-дарға Киелі Рух келіп қонғаны туралы баяндаған әңгіме алынған. елулікшілдік шіркеу болып 1886 жылы Техас (АҚШ) штатында Құдайды іздеушілердің Киелілік қозғалысы әдіскер-баптистері негізін қалаған Құдай Шіркеуі саналады. 1903 жылы Киелілік қозғалысының американдық шіркеулерінің көпшілігі бүгінгі таңда да бүкіл дүние жүзіне ықпалы күшті болып отырған алғашқы елулікшілік альянс - Құдай Шіржеуіне бірікті. Шіркеу тарихы 1906 жылғы сәуірдің 9-ы қазіргі заманғы елулікшілдік қозғалысының бастамасы деп санайды. Ал оның алдында, 1906 жылғы сәуірдің 8-інде бір негр баласының түсініксіз тілдерде сөйлеп кетуіне байланысты оқиға орын алған-ды. Ал келесі күні, елуліктердің сенімі бойынша, ғибадат ету кезінде Киелі Рух болашақ елуліктердің барлық жиындарына түскен. Бұл бұрынғы құлдардан шыққан негр Вильям Сеймур (1870-1922) уағыз жүргізетін Лос-Анжелесте (АҚШ) болған еді.
Протестанттықтың үшінші толқыны ретінде елуліктердіің оны басқа барлық бағыттардан ерекшелендіріп тұратын іргелі өзгешелігі - оның рухани тәжірибесі бар қозғалыс екендігінде. Олар, мысалы, Елукүндікте апостол тәжірибесі барлықтары үшін басты маңызға ие және мүмкіндігінше оны әрбір сенуші адам өз басынан өткерген (яғни Киелі Рух арқылы шоқынуға) тиіс екендігіне сенімді. Міне бул адамның сенімімен жүретін (жоғарыдан түскен күштің құдіретімен) өзгеше көңіл күйі сезімі Киелі Рухтың сый-тартуы (емдеп-жазу қасиеті жане глоссолация деп аталатын өзге тілдерде сөйлей алу қабілеті) арқылы христиандық өмірде ерекше күшпен мықты орнығу болып табылады. Бұл жерде глоссолалия Құдаймен қарапайым адам тілі мүмкіндігінен асып түсетін тілде сөйлесе алу (Рух ғибадаты деп аталатын) құралы деп ұғынылады. Глоссолалияның тарихи құбылысы күрделі және елулікіділіктщ алдында көп замандар бұрын пайда болған, бірақ елуліктер тілдер құдіретіне қағидалық маңыз берген. Олардың жоғарыдан жаратылған және Киелі Рух арқылы шоқындырылған жекелеген тұлғалардан тұратын шіркеуді мистикалықдаралық мағынада түсінуінде де өзгешелік байқалады. Елулікштер- шіркеу туралы ілімдерін эсхатологиялық дамуға жатқызады Олардың ойынша, өздері қозғалыстарында іске асырған шіркеуді және оның рухани қасиеттерін толық қалпына келтіру әрекеті дүниенің ақыры, яғни ақырзаманның бастауы болып табылады ал ол кезде шіркеу масаттанады да, Мәсіхтің Патшалығы орнайды. Елуліктер де, протестанттықтардың көпшілігі сияқты, тек екі шіркеулік салт-жораны: шоқынуды (шомылу рәсімінен өтуді), шіркеуде нан үзіп және шараптан ауық тиюді (причащение) мойындайды. Нан үзіп ауыз тию, әдетте, Мәсіх тартқан азаптар мен оның өлімін еске түсіру деп қабылданады. Шоқынуға баптистер сияқты, тек ересек адамдардың саналы сенімі бойынша рұқсат етіледі. Алайда баптистерден айырмашылығы, елуліктер суға шомылып шоқынуды сенімге саналы бойлаудың бастамасы, ал содан кейін барып, кеудеге қол қою арқылы және гловсолалия пайдаланып, арнайы дұға айтумен Киелі Рухтың шоқындыруы келетін әрекет деп қарастырады. Былайша айтқанда, елуліктердің Құдайға құлшылық қызметтері сиыну және тағзым етудің айтарлықтай әртүрлілігімен және көбінесе сырттай әсерсіз, өздігінен пайда болған сезімге бағыттай отырып және қазіргі заманғы музыка аспаптарын пайдалана отырып жүргізілетіндігімен ерекшеленеді. Ғибадат етілетін жиналыстың алдында қатаң ораза ұстау қажет, ал жиналыс дінге берілгеніне қуанып, соншама шаттық сезімге беріліп, экзальтация күйіне түсуі маңызды саналып, дұға айту тылсым жұмбақ (мистикалық) жағдайда өткізіледі. Елуліктер ерекше құбылыстарға, елес-көріністерге сенеді, пайғамбар еркектерге және пайғамбар әйелдерге табынып сиынуға айрықша көңіл бөледі. Елуліктер ұйымы Қазақстанның әр аймағында, оның ішінде Алматы және Қарағанды қалаларында орналасқан. Жалпы аталмыш шіркеу өз қызметтерін ТМД аумағында белсенді түрде жүргізіп келеді. Мәселен, Украина Белоруссия, Ресей аумақтарында шіркеу құрылымы барынша дамыған болып келеді. Институттандырылған шіркеу ұғымының шығу тегі ең басында христиан ілімінде құлшылық жасайтын жер ретінде белгілі болғандығы анық.
Қазақстанда елуліктердің әртүрлі ағымдары бар: Апостолдар Рухындағы Інжіл христиандары (даралар); Інжіл Сенімі христиандары (воронаевшылар); Құдай Шіркеуі, Жаңа өмір шіркеуі және т. б. 90 жылдары Алматыда корей елуліктерінің Сун Бок Ым деген шіркеуі пайда болды. Қазіргі заманғы елуліктер қауымдарына тән ерекшеліктерді Алматыда 1990 жылғы наурызда құрылған, Қазақстанның елуліктер қауымдарының көшбасшыларының бірі болып табылатын Жаңа Омір шіркеуі арқылы көрсетуге болады, өйткені бұл шіркеу белсенді қайырымдылық шараларын іске асырып, барлық әлеуметтік топтардың мұқтаждыңтарына жәрдемдесіп, үлкен қызмет атқарып отыр.
Ерекше танымалы Апостол Інжілдік христиандықтары (бірлесушілер), ең ірі қауымдары Қарағанды және Алматы қалаларында, дінге сенушілер топтарының шағын қауымдары республиканың көптеген облыстарында бар. 4 қауымы тіркелген. Інжілдік Сенім Христиандықтарының (воронаевтіктер) қауымдары барлық облыстарда бар. Ерекше ірі бірлестіктері (300-500) адамнан Қарағанды және Алматы қалаларында орналасқан. Қазақстандағы елуліктер воронаевтіктердің қозғалысын бұрынғы кезеңде Киевтік епископатқа есеп беретін епископтар басқарған (Конрад, Веников, Доманск, Мозолин, Панкратов Альберт, Рох, Стрелюк және т.б.). Көптеген дінге сенушілері 1990 жылдардың ортасында АҚШ-қа және Канадаға қоныс аударған. Қазіргі уақытта 10 қауымы тіркелген.
Құдай шіркеуінің қауымдары мен топтары Қарағанды, Ақмола, Қостанай және республикадағы басқа да облыстарда бар. Бірақ дінге сенушілердің саны неміс эмигранттарының есебінен азайып келеді. 1990 жылдары Алматы және Шымкент қалаларында Сун Бок Ым корей елуліктер шіркеуі пайда болды. Қазірдің өзінде 12 қауымы әрекет етеді. Сондай-ақ, 90 жылдары республикада Құдай Ассамблеясы елуліктер бірлестігі пайда болды. Құдай Ассамблеясы 1914 жылы Хот-Спринтте пайда болды. Жаңа діни бірлестікті құрудың мақсаты:
елуліктер арасындағы жақсы түсінік пен бірліктің жетістігі;
миссионерлік күштердің бірлестігі;
баспа қызметтерін үйлестіру болып табылады.
Құдай Ассамблеясының қызмет аумағы аса ауқымды. Олар қайырымдылықпен айналысады, радиохабарлар жүргізеді, оқу орындарын, оның ішінде жексенбілік мектептер құрады, ерлер, әйелдер және жастар бастауыш ұйымдарын құрады. АҚШ-та және 118 елдерде миссионерлік қызметтерін жүргізеді. Әлемде Құдай Ассамблеясы дін жолын оқушыларының саны 22 мың адам.
Қазіргі уақытта Алматы қаласындағы және Алматы облысындағы қауымдардың саны 11. Оларды Д.Пескилиди басқарады. Олардың қызметтеріп ұйымдастыруға АҚШ және Австралияның Құдай Ассамблеясы қатысады.
1947 жылдан бері қарай жылына бір рет жиналатын Бүкіл дүниежүзілік елуліктер конференциясы жүмыс істейді.
Қазақстандағы Елуіншілердің 217 жергілікті діни бірлестіктері бар. Ерекше көп таралғандары Жаңа өмір Інжілдік-Христиан шіркеуі сенімі (41), Өмір бұлағы Інжілдік-Христиандардың Елуіншілер шіркеуі (27), Агапе Елуіншілердің Інжілдік-Христиан шіркеуі (28), Сун Бок Ым шіркеуі (7) болып табылады.
Батыс Қазақстан облысы бойынша Крюков Иван Михаилович - Батыс аймақтағы елуіншілер шіркеулері одақтастығының координаторы болып есептеледі. Ал Шымкент қаласындағы Елуліктер толық інжілдік христиан шіркеуі жергілікті діни бірлестігі координаторы Кұлмаханов Үсен Омарханұлы.
Елуліктер діни бірлестігіне кірген адамдар өмірінде күрт өзгеріс орын алып, адам отбасында жақын адамдармен басқаша қатынас жасап, өз сенімін насихаттап, дәлелдеуге тырысады. Өзімшілдікке бой алдырып, тіпті кейбір діни бірлестік мүшелері жеке мүлкін сатып, ортақ қауымдық меншікке қосады. Бұл дәстүрлі қоғамдық өмірді өзгертуге алып келеді.
Інжілдік христиан баптизмі
Інжілдік христиан баптизмі - христиан дініндегі протестанттық бағыттардың бірі. Тарихи деректерде баптизм ілімі XVII ғасырда Голландияда пайда балғаны жазылған. Олар ересектерді суға батырып, шоқындыруды діни рәсімге енгізген. Англияға осы ілімнің ұрығын апарғанағылшын Джон Смит алғашқы баптистік қауымды ұйымдастырған. Баптистердің алғашқы қауымы Джон Смит бастаған ағылшын пуритан тобы 1609 жылы Амстердамда құрылған. Баптизм қазіргі кезде протестанттар арасындағы ең үлкен конфессияға айналды. Баптистер діни еркіндікті, төзімділікті, шіркеуді мемлекетген бөлуді талап етті. Баптизм ілімінде жеке сенімге және дінді қабылдауға көп көңіл белінеді. Шоқынуды баптистер сенімді саналы қабылдау, рухани қайта түлеу деп түсінеді. Қауым мүшелігіне үміткерлер оған сынақ мерзімінен кейін және дүғалық жиында тәубеге келгеннен соң жіберіледі. Тек суда шоқынуды қабылдағандар ғана қауымның толыққанды мүшесі болып саналады. Шоқыну мен нан үзу Христоспен рухани тұтасуды білдіретін рәсімдер болып саналады. Баптизм өз ізбасарларынан белсенді миссионерлік әрекетті талап етеді. Баптистік қауымдарды сайланбалы пресвитерлер басқарады, ал оларға дьякондар мен уағызшылдар көмектеседі.
XVII ғасырдың бірінші жартысында баптизм Солтүстік Америкада тарала бастады. Үстемдік етуші діни-шіркеулік дәстүрі болмаған жаңа құрлықта баптизмнің дамуы жаңа конфессиялардың нығаюындағы маңызды фактор болды. Олар Еуропа мен басқа елдерге бағытталган өз миссияларын осы қүрлықтан бастады. Бүл процесте ревивалистік қозғалыстар (діни қайта жаңғыру), әсіресе 1720 жылы басталған Ұлы ояну қозғалысы маңызды рөл атқарды. Сол кездегі көптеген конгрегационалистер баптизмді қабылдады. Баптизм протестантизмдегі ең ірі конфессиялардың біріне айналды. Баптист қауымдарының мүшелерінің саны 35 млн жуық, ал балаларды, жастарды достарды (жақындарды) косқанда баптизм ізбасарлары 75 млн асады. 1905 жылы баптистер саны әлемде бес есеге артты. 122 елде баптистік шіркеулер бар. Баптизмнің ең ірі үйымдары АҚШ-та қүрылды. Конфессия мүшелері 120-дан астам елге таралған. Ең үлкен қауымы АҚШ-та. 1905 жылы
Ал 1905 жылы Лондонда дүниежүзілік баптистер одағы құрылды. Осы кезде Апостолдық сенім жүйесі баптизмнің 7 принципі бекітілді.
Библия -- Дін және практикалық өмір істеріндегі жалғыз жойылмайтын авторитет
Церковь тек рухани жанданған адамдардан тұруы керек. Баптистер біртұтас бүкіл әлемдік (көрінбейтін) шіркеу туралы жалпы протестанттық пікірде.
Шоқыну және Құдайдың кеші тек қайта жанданған адамдарға ғана оқытылады.
Рухани және практикалық мәселелердегі жергілікті қауымдастықтардың тәуелсіздігі (конгрегационализм).
Барлық мүшелердің тең құқылы болуы, жалпыға бірдей дін.
Барлық діндарлар мен діндар еместер үшін ар-ождан бостандығы.
Шіркеу мен мемлекеттен бөлінуі.
Баптистер суретке, пұтқа табынудан, айқыш тағудан, шырақ жағудан бас тартады. Олар төбелесуге, қару ұстауға, тіпті қатер төнгенде қорғануға тыйым салады. Баптистер суға шомылу рәсімін орындайды. Рәсім бойынша ересектерді суға бір батырып шығады. Яғни, ескі әдеттен арылдың, жаңа өмір бастадың деп сендіреді. Олардың уағызын ұйып тыңдайтындарға Иса туралы кітапшалар таратады. Ақиқат таңы деген журналын да береді екен. Қасиетті болып есептелетін жексенбі күндері жиналып, діни рәсімдерін жасайды, ән шырқайды. Олардың діни әдебиеттері мен газет-журналдары да қазақ тілінде сауатты жазылған.
ХІХ ғасырдың ортасында Ресейге, ХХ ғасыр басында Қазақстанға келе бастаған. 1903 жылы Украинадан Қостанай уезіне қоныс аударған баптис-протестанттар қазақтардың қарсылығына ұшырап, олар Ресейге көш басын бұрған. Дегенмен олар кейін солтүстік өңірлерге кеңінен таралып, орныққан. Батыс Қазақстандағы өкілдері Ресейдегі Поволжья қауымдастығымен тығыз байланыста болған. Репрессия жылдары кеңестік қудалауға ұшырағанымен, 1944 жылы КСРО-да Бүкілодақтық Евангелдік христиан баптистері кеңесі құрылды. Бірақ 1960 жылдары Кеңес үкіметінің діни сенімді шектейтін нұсқауларды бенеткені белгілі болып, оған наразы болған топтың ұйымдастыруымен БЕХБК ден Евангелдік христиан баптистері шіркеулерінің кеңесі бөлініп шықты. Аталған кеңес мүшелері билік қысымына ұшырағанымен, ресми тіркеуден өтуге бас тартты. Кеңес империясы құлағаннан кейін өздерін дербес санайтын баптистер ТМД, Прибалтика елдері мен АҚШ және Канадаға қоныс аударған діндестерінің басын біріктіріп, ұйымды Евангелдік христиан баптистер шіркеулерінің халықаралық кеңесі деп атады. Өз діни ілімі бойынша баптизм жалпыхристиандық жəне жалпыпротестанттық Үшбірлік пен Иса Мəсіхтің құдайға тəн табиғаты, сондай-ақ жалпыпротестанттық құтқарылу туралы қағидаларды ұстанады. 2011 жылдың басында елде 364 діни бірлестік, саны аз діни топ. XIX ғ. 80-жылдары Ресейдің еуропалық бөлігінен әртүрлі діни сенімдерге қоса баптизмді ұстанатын адамдардың қоныс аударуына байланысты Қазақстандағы бірінші баптизм өкілдері пайда болды. Кеңес уақытында баптистердің діни бірлестіктерін лажсыздан тіркегеніне қарамастан, олардың саны үнемі өсіп отырды. КСРО ыдыраған кезде Қазақстанда 109 інжілдік христиандық-баптистердің қауымы тіркелді. Бүгінгі таңда баптистердің ішінде орыстар, украиндар, белорустар, қазақтар, кәрістер көптеп саналады. Елімізде 181 шіркеу, оның ішінде Алматы қаласында 17 және басқару орталығы орналасқан. Дүниежүзі баптистер одағының қазіргі президенті - Пол Мсиза (Paul Msiza)

Пресвитериандық
Пресвитериандық - протестант конфессиясының бір бағыты және шіркеулік ұйымның ерекше формасы. Пресвитериандық Жан Кальвиннің іліміне сүйенеді, сондай-ақ кальвинизмнің және кең ұғыммен алғанда реформаттық шіркеу тармақтарының бірі ретінде қарастырылады. Пресвитериандық 1559-1560 жж. Шотландияда болған протестант төңкерісі уақытында пайда болды. Пресвитериандық доктрина Құдайдың жоғарғы күшіне сенуге және Құдайдан құт-береке келуі үшін тек сенім ғана керек екеніне, оның ішінде құтқарылу сұрақтарына, тағдырға, Қасиетті жазудың дұрыстығына, негізделеді. Пресвитериандық құтқарылу мәселелерінде діни адамдардың қатысуы қажеттілігін мойындамайды, сондықтан пресвитериан шіркеулерінде епископтық құрылғылар жоқ. Шіркеу ұйымы келушілердің өздерінен сайланып, пасторлар және пресвитериандармен басқарылатын қауымның жиынтығын білдіреді. Пресвитериандықтар христиандық шіркеудің ең алғашқы құрлысына қарай оралуды талап етті және пресвитер атағын ғана қатардағы дінге сенушілерден сайланатын қауым басшылары мойындады. Епископтықты теріске шығарды. Ағылшын шіркеуіне қарсы шықты және шіркеудің мемлекеттен бөлінуін талап етті. Пресвитериандық шіркеулерді басқару пресвитерияны шіркеудің аты да осыдан шыққан құрайтын пасторлар мен пресвитерлердің қолында болды. Бірте-бірте діни қауым старейшиналары мен пасторларының жиналысы бұдан кейін провинциялық және ұлттық синаттар пайда болды. Пресвитериандық шіркеулерде құдайға құлшылық ету өте қарапайым. Храмдарда ешқандай да керіліп шегеленген бейне де, мехраптарда, икон да, пілте шам да болмайды. Құдайға құлшылық ету эстрада тәріздес кафедрада ұлт тілінде өткізіледі және ол дінді уағыздауға, бірлесіп дұға оқуға және псалмдар әнін айтуға саяды. Қазіргі кезде Пресвитериандық шіркеулер Шотландияда, Англияда, Ирландияда, Канадада,АҚШ-та, Австрилияда және басқа да елдер де бар.
Пресвитериандық шіркеулері Қазақстанда ХХ ғасырдың 90 жж. пайда болды. Көп шіркеулер шетелдік миссонерлерден құрылды және құрылу барысында маңызды жәрдемді шетелдерден алды. Бұл бірлестіктер өз қызметінде әртүрлі ұлт өкілдері арасында белсенді насихат жұмыстарын жүргізуге бағытталған.
Қазіргі уақытта Қазақстан аумағында 106 пресвитериан діни бірлестіктері өз қызметтерін жүргізуде. Алматы қаласында 26 шіркеуі қызметін атқаруда.
Адвентистер
Адвентистер (лат. Adventus - келу) - 1830 жылдары АҚШ-та христиан бағытының, протестантизм шеңдерінде пайда болған, адвентизм ерушілері. Жетінші күн адвентистері атауы екі негізгі доктринаны сипаттайды: Анық және айқын көрінетін Христостың Екінші рет келуі (ақырзаман) туралы. Аптаның жетінші күнінің киелілігі туралы: адвентистер сенбі күнін, Муса Заңының шығуына дейін, әлемнің пайда болу күні деп қарастырады (Ескі Өсиеттің төртінші әмірінде де айтылып өткен). Адвентист сөзі латынның adventus (көріну, басталу) деген сөзінен шыққан, ол өз кезегінде Христостың Екінші келуіні, оған сенушілердің қайта тірілуі мен аспанға көтерілуін білдіреді. Баптисттік уағыздаушы Уильям Миллер (1782-1849) негізін салған. Миллер Иисустың 1843 жылы жерге екінші рет келуі және 1000 жыл патшалық құруы туралы (1831) кітабында , библияға сүйене отырып, әсіресе Даниил пайғамбардың Кітабының 8 тарауы 14-ші сөйлеміндегі 2300 күн сөзіне және өзінің пайымдауына сүйене отырып, Христостың Екінші келуінің 1843ж. 21 наурыз -1844ж. 21 наурыз аралығы деп анықтады. Бұл есептің бұлай жасалу себебі Яһудилік дәстүріне негізделген. Оларда жыл есебі көктемнен басталады. 1831 жылы Миллер ақырзаманның жақындап келе жатқаны туралы өзінің уағыздарымен көпшілік алдына шыға бастады. Алғашқы уақытта, бұл идеялары сәтті болмай, тыңдармандардың көпшілігі қатты назар аударған жоқ. Миллер 1833 жылы Нью-Йорк штатындағы баптистік қауымының пресвитеріне айналады. 1839 жылы Миллер маңызды жақтасын, Чардон-стрит Чэпл бостондық шіркеуінің пасторы болған Джошуа Хаймсты кездестірді. Ол адвентизмнің қалыптасуына Миллерден де артық атсалысты. Дж. Хаймс Миллер ілімін қолдау бағытындағы газеттік іс-әрекетін үлкен шабытпен бастады. Оның ең алғашқы мақалалары бостондық Sign of the Times (Уақыт нышандары) газетінде және нью-йорктік Midnight Cry (Түнгі айқай) журналында жарияланды. Осылайша әлемнің барлық бұрышына таралатын басылымдар, кітаптар мен брошюлардың ағымына бастау салынды. 1831 жылдан бастап 1844 жылына дейін У. Миллер осы тақырыпқа байланысты конференциялар ұйымдастырды. 1844 жылдың аяғына қарай 8 аптада көптеген қалаларға барып, жалпы 85 конференция ұйымдастырған екен. Жетінші күн адвентистерінде негізгі түсініктеріне әлемнің пайда болуы, Христостың бірінші және екінші келуі кіреді. Әуел баста Ол бар болатын (Иоанн 1:1) кітапта көрсетілгендей бұл үш түсінік Құдай патшалығына жол деп қарастырады. Яғни, Христостың екінші келуі кезінде жер бетінде тек Құдай Патшалығы ғана билік етеді. Бұл аталмыш түсініктерді Адвентистер, Қасиетті Жазбаға сүйене отырып дәлелдейді. Сондықтан Қасиетті Жазба Адвентистер үшін негізгі діни оқу болып табылады. Адвентистер өздерінің пайымдауынша, Христостың Екінші рет келуі кезінде: Жерде барлық нәрсе жойылады, қарсы шыққандар өледі. Ібіліс пен оның күнәхар періштелері жерге түседі. Күнәға батқандардың үстінен Құдайдың мыңжылдық соты басталады. Мыңжылдық кезең аяқталғанда аспаннан Иисус, қасында Адамнан бастап соңғы ұрпағына дейін алып, Элеон тауына түседі. Қысқа уақытқа күнәларын мойындамаған адамдар, айыптау үкімін шығару үшін қайта тіріледі. Одан соң аспаннан от түсіп, Ібіліс, күнәхар періштелер және күнәсін мойындамаған адамдар мәңгілікке жойылады. Құдайдың құдіретінің арқасында Жер беті қайта қалпына келіп, мәңгілік өмір мен тыныштық орнайды. Осылайша, Христос пен Ібіліс арасындағы үлкен арпалыс ақталады. Жоғарыда айтылғанға сүйенсек, жер бетінде үздіксіз Христос пен Ібіліс арасындағы арпалыс жүріп жатыр, ол өз кезегінде заңды финалға - Христостың жеңісіне және оның мыңжылдық патшалық етуіне әкеледі. Осыдан Христостың Екінші келісі, Қорқынышты Сот және мыңжылдық патшалыққа деген қатты сенім орын алған. Адвентистердің айтуынша, Қорқынышты соттан кейін, сынаудан өткен адамдардың күнәлары кешіріліп , сәйкес кітаптардан өшірілетін болады. Бірақ, Елена Уайттың түсіндіруі бойынша, сынақтан өтпегендердің есімдері өмір кітабынан өшірілетін болады (Дан. 7 және 8 тарау). Осыдан шыға, адвентистер жәннат пен тозақтың барын және жанның өлместігіне сенбейді дегенді көруімізге болады, олардың ойынша, жан денемен бірге өледі және Христостың оралуы күні ғана қайта тіріледі. Күнәхар болып қалмас үшін, адвентистер Қасиетті Жазбада жазылғанды ұстанып, тақуа өмір сүру керек дейді. Дұрыс өмір сүру үшін адам Мұсаның 10 әміріне мән беріп, қатаң ұстануы керек, әсіресе сенбі күнін ұстану (төртінші әмір). Сенбі күні, таңдаулылар белгіленген, Мөр ретінде қарастырылады. Бұл қасиетті әрі Құдайға жалбарынатын күн, Құдаймен сөйлесетін күн, еңбек етуге болмайтын, алайда әлсіздер мен ауру адамдарға көмек көрсетуге тиіс күн. Жетінші күн адвентистері Құдай берген жетінші күнді тойлай отырып, олар Құдайды өздерінің Жаратушысы ретінде мойындайды деп санайды. Исход кітабында жиырмасыншы тарау 8-11 өлеңде жазылғандай: 8. Қасиет тұту үшін, сенбі күні есіңде болсын; 9. Алты күн бойы жұмыс істе, өз істеріңді бітір; 10. Ал жетінші күні - сенбі Құдайыңа, Тәңіріңе сенің, аталған күні сен болсын, балан болсын, қызың болсын, құлың болсын, күнің болсын, малың болсын, қонағың болсын, ештеңе істеме; 11. Себебі алты күн ішінде Құдай аспан мен жерді, мұхит пен оның ішіндегі барлық нәрсені жасады, ал жетінші күні демалды; сондықтан Құдай бұл сенбі күнін жарылқады. Бұнымен қатар Христостың Екінші келуіне дайындалу үшін Жетінші күн адвентистеріне рухани ғана емес, физикалық күш салулары қажет. Сондықтан, Елена Уайттың авторитетті еңбектері, доктриналардың қалыптасуына қарағанда, адвентисті өмір салты ережелерінің дамуында үлкен ықпал етті. Елена Уайтты ізбасарлары Құдайдың пайғамбары деп санады. Жетінші Күн Адвентистері физикалық дамуларына үлкен көңіл бөлгендіктен, Елена Уайт санитарлы реформа енгізді, яғни салауатты христиан өмір салтының ережелерін бекітті. Реформадағы ережелер бойынша, Жетінші күн адвентистері әлемнің көптеген елдерінде медициналық орталықтар ашып, салауатты өмір салтын насихаттады. Осылайша, 1990 жылы Лома Линда Университетінің қарамағындағы атақты медициналық орталықта, алғашқы протонды терапия клиникалық орталығы ашылды. 2003 жылға дейін Лома Линда Университетінің Медициналық орталығындағы протонды терапия центрі АҚШ та жалғыз болып келді. Орталық простата, бас ми рак және сонымен қатар, көз бен өкпенің қатерлі ісіктерін емдеуге маманданған. Орталықта тұрақты түрде протонды терапияны кең спектрде онкологиялық ауруларды емдеу мақсатында, клиникалық зерттеулер жүргізіліп жатады. Жетінші күн адвентистері әлемнің кейбір елдерінде ұйымдасқан түрде қан тапсырудан өтеді. Шіркеу Колумбияның алғашқы ұлттық донорлық компаниясына қатысады. Адвентистердің ойынша, адам өз денесін қайта тірілуге дайындауы керек. Ол үшін келесі ережелерді ұстану қажет: Догматтарға сүйене отырып, Жетінші күн адвентистеріне белгілі бір, яғни зиян келтіруі мүмкін, өнімдер түрі қолдануға рұқсат етілмейді. Дәлелірек: Тамаққа шошқаның, қоянның, кейбір балық түрлерінің, мысалы сомның, етін қосуға болмайды және кез келген жануардың қанын жеуге тыйым салынады. Шошқа етіне қол тигізуге де болмайды, себебі шошқа адвентистерде таза емес жануар болып саналады. Аталған өнімдері өндіруге немесе оларды өндіруге қатысуға болмайды. Жұмыртқа, қатты ірімшік, кофе және шәй (жасыл шәй да) қолдануға болмайды. Алкогольды ішімдіктер, табак өнімдерін және наркотикалық заттарды қолдануға болмайды, сондықтан адвентистер осы мәселелермен күреске көп көңіл бөледі. 1960 жылы Шіркеу Шегуді қалай тастауға болады атты бағдарлама ойлап тапты, ол темекі шегетін адамдарға көмек ретінде шығарылды. Белгілі бір медикаменттер түрлерін ішуге болмайды. Жетінші күн адвентистері шіркеуі аборт пен ажырасулардың нағыз қарсыласы болып табылады. Жетінші күн адвентистерінде некеден тыс сексуалды қатынастарға рұқсат етілмейді, себебі бұл жақындық тек ерлі зайыптылар ара қатынасы шеңберінде ғана орын ала алдады. Сондықтан адвентистер гомосексуализмге қарсы шығады [5]. Адвентистер іліміне Қасиетті Үштікке (Құдай үштігі - Әке, Бала және Қасиетті Рух) және аспан ғибадатында Христостың қызметіне сену сипатты. Адвентистер Құдайды жалғыз деп санайды. Әке, Бала және Қасиетті Рух - үш өзара мәңгі тұлғалардың бірлігі. Құдай мәңгі, құдіретті, бәрін біледі, бәрін көреді, күнәсіз және адам түсінігінен жоғары, Құдай туралы оның уаһилері арқылы танимыз. Адвентистер өз кітаптарында Құдай бір ғана тұлғадан тұрмайды деп есептейді. Себебі, Қасиетті Жазбада көптік есімдіктер мен септіктердің қолданылады, мысалы: Сотворим человека по образу Нашему (Быт. 1:26); Вот, Адам стал как один из Нас (Быт. 3:22); Сойдем же (Быт.11:7). Қасиетті Жазба Құдайдың тікелей сөзін жеткізеді дегенге сүйенеді. Жетінші күн адвентистерінің Құдайға құлшылық етуі Библияны оқу мен уағыз кіреді, сонымен қатар, ересек жаста толық бату арқылы сулы шоқыну жатады. Жетінші күн адвентистерінің пікірінше, шоқыну - Құдайдың заңы. Ол Христоспен ортақтықтың, күнәлардың кешірілуі мен Қасиетті Рухты қабылдаудың белгісі. Әдетте, шоқыну, адам Қасиетті Жазбаны мойындап, Оның ілімін қабылдауға дайын екенін білдіргенде, жасалынады. Ол Христосқа деген қатты сенімін және өз күнәләрін кешірілуін тілеуін білдіреді.
Алғашқы адвентистік қауымдар 1902 жылдары еліміздің Өскемен, Семей қалаларында, Ақмола облысының Рождественка ауылында және Қостанай облыстарында пайда болды. Қазақстандағы Жетінші күн адвентистері 2002-ші жылы өздерінің жүз жылдық мерейтолаларын атап өтті. Қазіргі кезде Қазақстан Республикасының 55 қаласында 72 шіркеуі тіркеліп, 5000 мыңнан аса мүшелері бар. Әлем бойынша 1980 жылы жетінші күн адвентистерінің жалпы саны 3,3 миллион мүшесі болса, қазіргі таңда - 16 млн-ға жеткен. Жетінші күн адвентистер шіркеулері әлемнің 220 елдерінде ашылған. Пайыздық жағынан қарастыратын болсақ 47% Америкада, 30% Африкада, 16% Азияда, 4% Австралия мен Океанияда және 3% Европада орналасқан. Сан жағынан қарастыратын болсақ үлкен қауымдар (балаларымен қоса есептегенде) АҚШ-та (957 мың), Бразилияда (900 мың), Мексикада (547 мың), Перуда (374 мың), Гаитида (298 мың), Колумбияда (209 мың), Ямайкада (135 мың), Венесуэлада (118 мың), Гватемалада (114 мың), Конго Демократиялық Республикасында (575 мың), Руандада (520 мың), Ганада (383 мың), Зимбабведе (278 мың), Танзанияда (265 мың), Кенияда (263 мың), Замбияда (218 мың), Филиппинда (548 мың), Үндістанда (247 мың), Индонезияда (217 мың), Папуа-Жаңа Гвинеяда (104 мың), Украинада (138 мың), Румынияда (130 мың), Ресейде (90 мың) және басқа елдерде тараған.
Қазіргі таңда Қауым қызметінің қаржылық негізін әдебиеттерді сатудан түсетін түсім құрайды. Олардың уағыздары әлемнің 735 тілдерінде жүргізіледі. 1963 жылы адвентистердің кітаптары мен журналдары 228 тілде басылып шығатын болса, қазіргі уақытта 600 тілде жарық көреді екен. Мұнымен қоса, адвентистер өз ілімін радио және телебағдарламалардың, сондай-ақ библиялық курстардың көмегімен насихаттау әдістерін белсенді түрде пайдалану үстінде. Осындай әдістерді пайдалану арқасында адвентизм ілімі Оңтүстік Еуропада, Азияда, Латын Америкасы мен Африкада кең таралып жатыр. Сонымен бірге, жетінші күн адвентистері Қазақстан аумағында өткен ғасырдың басында ғана келе бастаған.
Жаңа Апостолдық шіркеуі
Жаңа Апостодцық шіркеуінің тарихы ХІХ гасырдың 30-шы жылдарында Англияда пайда болған католиктік-апостоддық деп аталған Римдік католиктік шіркеуі ішіндегі қозғалыстардан бастау алады. Бұл қозғалыстың негізін салушылар Құдайдан аян алып, көздерінің тірісінде-ақ қияметтің болатынын айтады-мыс. Олар қиямет-кайымнан аман калып, Христоспен бірге патшалық куру үшін таза апостолдық сенім мен христиандык өмір салтын бұрмалаған және бұл көне апостол шіркеуінің мұраттарына сәйкес келмейтін қазіргі заманғы діни дэстурлерден бас тарту керек деп уағыздады. Шіркеу негізін қалаушылар Аян алуға сай кауымнық жетекшілері ретінде он екі апостолды таңдап, соның біреуін басшылыкқа сайлады. Қасиеттілік дәрежелері мен шіркеу лауазымдарының барлық сатылары таратылды. Олардың орнына Жаңа Өсиетте айтылатын христиандардың діни қызметі қайта жандандырылды. Жаңа апостолдық қозғалысқа Англия, Германия, Швейцария, Австрия елдерінің бірқатар католиктік, агылшындық және протестанттык дін қызметкерлері қосылды. Аян алуға сэйкес сайланган апостолдар кайтыс болып, өздері күткен Христостың келмегенін көргенде, қауымда дағдарыс орын алып, олар Құдайдың шешіміне бағынып, тарауды жөн көрді. Алайда қозгалысқа қатысушылардың бір бөлігі, атап айтқанда, 1863 жылы ағылшындардан бөлініп шығып, Гамбургте өз қауымдастығын кұрган неміс апостолдары өз ісін тоқтатқысы келмеді. Ұзаққа созылған талас-тартыстардан кейін Жаңа апостол шіркеуі 1867 жылы толық қалыптасып болды. Бірін-бірі алмастырған алғашқы апосталдардың ұйымдасқан әрекетінің нәтижесіндс шіркеу бугінгі күнге жетіп қана қоймай, кең қанат жайып, әлемнің 180 еліне таралды, ал Германияда ізбасарлары саны жағынан бұл шіркеу Лютеран мен Рим-католик шіркеуінен кейін үшінші орынды иеленді.
Діни ілімінің негізгі қағидалары Жаңа апостолдық сенімиің рәмізінің он бабында қамтылған. Оның алғашқы үшеуінде Қасистті Үштікке, Құдай ұлы - Иисус ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.