Д. Исабеков прозасындағы замандас бейнесі

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 40 бет
Таңдаулыға:

ЖОСПАР

Кіріспе
Көңіл құпияларын ашқан жазушы
■ 1- тарау
Заман шындығы және жастар бейнесі
1. Д.Исабеков шығармаларындағы заман шындығы.
2. Жазушы әңгімелеріндегі жастар бейнесі.
2-тарау
Тағдыры ортақ замандастар
3. Үйренер ұлағаты бар егде адамдар
4. Өмірлері ортақ кейіпкерлер
■ 3-тарау

Жазушының "Әпке" (драмалық) шығармасын оқыту
Қорытынды.
Оқырманы көбейіп, уақытпен жаңғырар есім
Ж.Жаназарованың "Д.Исабеков прозасындағы замандас бейнесі" атты
дипломдық жұмысына сараптамалық

ПІКІР
Диплом жазушы Д.Исабековтың шығармашылық лабороториясына арналған.
Диплом 3 тараудан және кішкене тақырыпшалардан түрады. Диплом орындаушының
алған тақырыбы да бүгінгі күндегі ең зәру мәселелерге арналған.
Замандас келбеті әдебиеттің жиымында бұрыннан келе жатқанмен, оны әр
жазушы әр қырынан көрсетуге тырысып келеді. Сондықтан да әр жазушының
шығармашылығына, оның көркемдік жағына, оларды тануға күш салуымыз керек
екенін түсінген.
Дипломда бірнеше шығармалар талданады. Олардың ішіндегі замандас
бейнесін ашуды мүрат етеді. Ол үшін диплом орындаушы мынадай міндеттерді
алдына қояды:
1) Дулат әңгімелеріндегі заман шындығын кейіпкер
бейнесімен сабақтастыру;
2) Замандас бейнесін даралап көрсету, сол арқылы
суреткердің өзіндік ерекшелігін айқындау.
3) Тағдыры ортақ замандастардың бейнесін ашу
мәселелеріне көңіл бөледі.
Дигтлом орындаушының бүл талпынысы өте сәтті шыққан. Өйткені диплом
жүмысының жаңалығы да сол жазушы Д.Исабеков әңгімелеріндегі замандас
бейнесін берудегі жазушы шеберлігін айқындауы, жүйелеп, маңызын ашуы.
Демек, диплом жүмысы өз мақсатына жеткендіктен 5 (өте жақсы) деп
бағалауға болады деп сендіреміз.
Пікір иесі, ф.ә.к., доцент
Ж.РахмановаҚазақ тілі мен әдебиеті мамандығының 5 курс студенті
Ж.Жаназарованың "Д.Исабеков прозасындағы замандас бейнесі" атты дипломдық
жүмысына жетекшілік

ПІКІР
Диплом орындаушы көрнекті жазушы Д.Исабеков шығармаларымен кеңірек
таныса отырып, жазушының ең қарымды шыққан туындыларына мазмүндық-
құрылымдық сипаттама жасайды.
Диплом 3 тараудан тұрады. Бірінші тарауда жазушының Талахан
186 Бонапарттың үйленуі,
Ескерткіш әңгімелерімен қоғамдағы тоқырау мен нарықтық жағдайдың
қайшылығы мен ақиқатын көрсетуге тырысқан шеберлігін танытады. Кезең
кайшылығын да, қасіретін де ішке бүккен үнсіз тығып жатқан уақыттың
көрінісін диплом орындаушы дәл тауып, талдай алған.
Екінші тарауда "Тағдыры ортақ замандастар" деп ала отырып жазушының
халыққа кеңінен танылған "Қара шаңырақ", "Тағдырдың кейбір кездері",
"Шалдар", "Кемпірлер", "Ақырамаштан Наурызға дейін" сияқты әңгімелеріндегі
түрлі салада тіршілік еткен адамдардың қажырлы еңбегін бейнелейді. Әртүрлі
жастағы замандастарымыздың айтқан образын жасауға үмтылады. Әсіресе Қара
шаңырақ әңгімесін талдай отырып диплом орындаушы мынадай әсерлі пікірді
айтады: Жазушының кереметі сол шығармада кейіпкерге тікелей ақыл айтқызуын
аулақ, түпкі ойды оқушыға ой сала өрбісе қүндылығы артқаны. Д.Р.Исабеков
шығармаларын осы стильде беруге төселгендей (Дипломда 36 бет). Демек диплом
орындаушы алдына қойған мақсатын толық орындаған. Өйткені дипломда жастар
бейнесі, замандас келбеті олардың жан дүниесін әр қырынан көрсету міндетке
алынған.
Диплом жүмысы жазушының талантты қаламгерге тән жазу мәнері көркем
әдебиеттің басты және бірден —бір объектісі екендігін әуел бастан —ақ
үғынған жазушының өмір зерттеушігін қабілеті адам жанының терең
арларынқапысыз тани білетін зерделілігі; өзі таңдап алған қарапайым адамдар
көкірегіндегі құпия қазыналарды алуга үмтылған суреткерлік нысанасын толық
таба білген.
Қорыта келгенде айтарымыз диплом жұмысы өте зерделі, салмақты
жазылуымен қатар, ең өзекті тақырыпты қамтуымен қүнды. Дегенмен де
кішігірім орфографиялық қателіктер техникалық себептерге байланысты кетуі
мүмкін деп толығымен дипломды қорғауға жіберуге болады деп қолдап,
сендіретінімізді білдіреміз.
Ғылыми жетекшісі: ф.ә.к, доцент С.Ержанова
K I P I C П Е. Көңіл қүпияларын ашқан жазушы.
Замандас келбеті әдебиеттану ғылымында бурыннан келе жатқан тақырып.
Бірақ оны әр жазушы әр қырынан кесіп, әр кейіпкерді әр түрлі кейіпкерлерге
тосырқай қарамай,оның жан дүниесін жете тануымыз керек.Нақ сондықтан да әр
жазушының шығармашылығына,оның көркем-дік жағына, оларды тануға күш
салғанымыз жөн секілді.
Кәзіргі адамдар өмірімен түспа-түс көрініп жатқан шығармаларға кей
адам көңіл аудара қоймас.Өйткені бүл кезеңнің бүрынғы тарихи кезеңнен
айтарлықтай артықшылы-ғы жоқ.Қоғамдағы тоқырау мен нарықтық жағдайдың қайшы-
лығы мен ақиқаты айқындалмай жатқан кез.Сондықтан да көркем әдебиетте бүл
кезеңнің көрінісі аз.
Десе дегендей-ақ бүл кезеңнің адамдары атып,асу, айдау азаптары
жоқ.Бірақ адамның іші-тысы бірдей бүлі-ніп, адам есебінде азып-тозуы,рухани
санасының,кең кө-ңілінің күйреуі аяқ басқан сайын кездесіп жатыр.Кезең
қайшылығын да, қасыретін де ішке бүккен, үнсіз тығып жатқан уақыт. Өмір
сүрген қоғамында болып жатқан оқиға-лардың баршасы жазушы жүрегі арқылы
өтеді десек,көркем сөздегі алғашқы қадамын осы кезеңмен бірге астап,толы-
суы да осы уақытқа сәйкес келген қаламгердің қандай қиямет ой кешуінен
өткенін түсінген абзал.Нақ казіргі кездегі қазақ әдебиетіндегі ерекше көз-
ге түсер бір жазушы Дулат Исабеков.Ол шығармашылығының 20 жылында 14
әңгіме, 12 повесть,Қарғын романын бер-ді. (шығармаларының І-
ІІтомы.АЖазушы1993 жыл).
Олардың бірін әрі, бірін бері деу бізге лайықсыз. Өйткені оларды түгел
оқып талдауға күшіміз де,қабылеті-міз де олқы. Бірақ олардың ішіндегі
басымдау жағы әңгі-мелері мен повесттері ме деп ойладық. Соған орай
Д.Исабеков әңгімелеріндегі замандас бейнесі деген та-қырыпқа
тоқталдық.Жазушының талантты қаламгерге тән жа-зу мәнері көркем
әдебиеттінің басты және бірден-бір обьектісі адам екенділігін әуел бастан-
ақ үғыніған жазу-шының өмір зерттеушілік қабілеті, адам жанының терең
сырларын қапысыз тани білетін зерделілігі,сонан соң сол кезден бастап-ақ ол
таңдап алган көркемдік бағдар-қара-пайым адамдар көкірегіндегі қүпия
қазыналарды ашуға үм-тылған суреткерлік нысана сол әңгімелерде-ақ айқын бай-
қалады.Біз солардың ішінен жазушының соңғы жылдардағы тың ізденісіне айғақ
болатын,біздің таңдаған тақырыбы-мызбен жоспарымызға сай біртоп әңгімелерді
ғана ата-ғымыз келеді.Олар: Шойынқүлақ,Ақырамаштан наурызға дейін,
Қара шаңырақ, Кемпірлер,Шалдар,Социализм зәулімі, Ескерткіш.
Кәзіргі қазақ әдебиетіндегі замандас келбетін беру-де әр жазушы, әр
қырынан көрініп келеді. Солардың бірі алғашқы әңгімесінен оқырман қауымды
елең еткізген ДулатИсабеков.Сондықтан да біз диплом жүмысының негізгі
мақсаты етіп,Дулат әңгімелеріндегі замандас бейнесін ашуды мүрат түттық.
Осы мақсатты орындау барысында мынадай міндеттерді алдымызға қойдық.
Дулат әңгімелеріндегі заман шындыгын кейіпкер бейнесімен сабақтастыру.
Замандас бейнесін даралап көрсету, сөйтіп,сурет-кердің өзіндік
ерекшелігін айқындау.
Тағдыры ортақ замандастардың бейнесін ашу. Диплом жүмысының жаңалығы:
бүл ғылыми жүмысқа кә-зіргі қазақ әдебиетінің көрнекті өкілдерінің бірі
Дулат Исабеков әңгімелеріндегі замандас бейнесін берудегі жазушы шеберлігі
айқындалды, жүйеленді, маңызы ашылды.
Диплом жүмысы кіріспе мен қорытындыдан басқа үш тараудан және
пайдаланған әдебиеттер тізімінен түрады. 19 63жылы Лениншіл жас газетінің
бірнеше санында жарық көрген алғашқы әңгімесі Шойын қүлақ әдебиет қү-мар
қауымды ғана емес, белгілі сөз зергерлері-қаламгер-лер қауымында елең
еткізген еді Әңгіме авторымен таны-су әркімге де мүрат болуға айналды ,
-дейді О.Бөкей. (О.Бөкей Жусан исі,Егемен Қазақстан 24қазан 1992ж.)
Сыршыл, сыншыл, шыншыл қаламгердің заманы өзіміз айта беретін
тоқырау заманымен түстас келеді.Үш ға-сырға жуық орыс империясын,оның
ішінде жетпіс жылдан аса қызыл империяның басыбайлы боданы болғанымен тілі-
нен^ділінен айрылмаған, тарихтың небір тайғақ жолындаиілсе де сынбаған
сөйтіп бүгінгі тәуелсіздігіміздің туын көтерген іргелі ел болып отырған
қазақ халқының табиғи мінезі Дулат әңгімелеріне шебер беріледі.
Мемлекеттік сыйлықтың лауреаты Дулат Исабеков өзі-не таныс ауыл
адамдарының тағдырын әңгімелеріне өзекті тақырып етіп алады.Әр шығармаларын
оқыған сайын ауылдың кейіпкері арқылы ауыл адамдарының іс әрекетін көріп та-
машалаймыз.Ол әсіресе біз сияқты ауыл жастарына үнайды. Сонымен қатар әрбір
әңгімесінде көзімізге оттай бала күннен таныс суреттер бірінен соң бірі қол
үстасып жүре береді. Жалпы Д. Исабековтың әдеби шығармаларының ең басты
обьектісі - адам, оның ішінде заман адамы.Кейіп-керлері жүрек дірілінен,
жан тынысымен, ісімен, ойымен күнделікті өмірде өзімізбен қоян-қолтық
кездесіп жүре-тін адамдар. Дулат әр кісінің өз мінез қүлқы, басқадан оны
өзгешелендіріп түрар ерекшелігін,әр үлттың да өзге жүртқа үқсамас өз
образы, өз жан-дүние ерекшелігі болатынын оқырманга тағы бір
сендіреді,былайша айтқан-да,жеке-жеке кейіпкерлер галлереясын түзу арқылы
өз қазағының образын сомдайды. Әңгімелерінде заман адамы-ның бейнесін шебер
берген қаламгердің шығармаларын қазақ әдебиетінің інжу-маржан қорына
қосыларына кәміл сенеміз. Өйткені Дулат Исабеков қазақ әдебиетінде бүрын
кездеспеген әңгіме үлгілерін жасады, сондықтан да оны зерттеу жүмысының
обьектісі етіп алып отырмыз.I - T A P А У. Заман шындығы және жастар
бейнесі.
I.Д.Исабеков шыгармаларындығы заман
шындығы.
Көркем әдебиеттің өмір күйін толгап,адамның жан дүние сырын шертетіні
баршамызға аян.Суреткер өмір сы-рын терең ойлап,өз қаһармандары арқылы
дәуірдің ақиқат қалпын,қат-қабат қалың астарларының сырын неғүрлым шын-
шылдықпен сипаттасақ шығарманың дүние танытқыш қасиеті соғүрлым артық
болмақ.Көркем әдебиет адам тағдырын бей-нелеу арқылы адам мен қоғам
қатынасын көрсетеді.Ал адам санасының,ақыл-ойының қалыптасуы және жан-жақты
жетіліп дамуы қоғамдық жәй-күйлер мен қоғамдық қатынастарға ті-келей
байланысты.
Көркем шығарма өмір суреттерін бейнелеу гана емес, өмір ағымының
багытын,сол бағыттың табиғатын да сурет-тейді. Бүгінгі күнгі әдеби процесте
ерекше көкейтесті деген мәселелердің бірсыпырасы адамның өзін-өзі танып,
білуге деген талпынысының терең сипат алуымен тыгыз байланысты.
Қилы-қилы қайшылықтарымен қайсы бір заңдылықтары бар үлттық - қоғамдық
адамдық өміріміздің әлеуметтік сарапшысы бола алатын көркем шығарма қай
кезде,қандай жағдайда болса да суреткердің еркін ойлау қабілеті баркезде
ғана дүниеге келеді. Әрбір шынайы суреткердің өз көкірек көзімен
тапқан,таныған, қорытқан кірпішін бүтін бір халықтың немесе күллі адамзат
нәсілінің та-рихи-рухани тәжірибесінен алғанымен қабырғасын да өзі
түрғызып, шатырын да өзі жапқан жеке автономиялық ой-отауы,яғни өзіндік
автономиялық әлемі болады. Жазушы түйсігінен жүйрік,жазушының интуициясынан
сезгір ешнәр-се жоқ. Ал суреткерлік интуицияның әкесі-ой еркіндігі
болса,анасы-рух тәуелсіздігі.Ал жазушының автономиялық әлемі сусымалы
саясатқа бағынышсыз, қүбылмалы идеоло-гияға тәуелсіз болуы шарт.Суреткер
сонда ғана уақытқа әділ безбенші,заманға әлеуметтік сарапшы бола алады.
Жауапкершілікпен еркіндік-бірінсіз бірі өмір сүре ал-майтын кіндіктес
үғым.Жауапкершілігі зор жазушы ғана еркін ойлауды игере алады, себебі
жазушыны халық қоғам заман,яғни үлт-үрпақ-уақыт, алдындығы жауапкершілік
парызы оны үдайы ой қууға,желмая мен жер шолған Асан қайғыдай қоғами
кеңістікте ненің баянды,ненің баянсыз, ненің орнықты,ненің ойықты екенін
білмек үшін,әрі біл-дірмек үшін із кесуше міндеттенеді.Идеология қанша қү-
рық салып,саясат қанша қыспаққа алғанымен айтарын ай-тып, берерін беделдеп
кеткен жазушыларымыз жоқ емес.
М.Әуезовтың,X.Есенжановтың,I.Есенбе рлиннің,0.Бөкейдің, Д.Исабековтың тағы
басқа қаламгерлеріміздің көркем шығармаларынан еркін ойлаудың ерекшелігі
мен артықшы-лығын аңғарамыз.Сыншыларымыз тоқырау жылдарында
әдебиетімізде үқсас тақырып,үқсас кейіпкер,үқсас шешім көбейіп кетті
деген болатын. Мүның обьективті себептері де бар еді. Өйткені социалистік
реализм әдісімен түсауланған қа-ламгер біркелкі ойлаудан, еркін ойлай
алмаудан шыға алмады.
Өнердің, сөз өнерінің қүдіретті күшін социалист-тік идеологияның
қаруға айналдырғаны кейінгі жылда-ры-ашық айтылып жүр.Егер жазушыны-уақыт
перзенті, өзі өмір сүрген заманының ең елеулі оқиғаларын шығармасында
шынайы суреттеу - оның қаламгерлік міндеті десек, осы борышын өз
туындысындағы адам арқылы, сол адам харак-терін мүмкіндігінше терең де жан-
жақты бейнелеу арқылы өтейді.7 0 жылдарда танылған Д.Исабеков,Б.Нужекеев,
Т.Әбдіков,К.Муханбетқалиев,0.Бөкеев ,Э.Сараев,М.Қаназов және тағы басқа бір
топ жазушылар шығармасында заман, заман адамының табиғаты,адам мен адам
қатынасы,тартыс, конфликт қайшылықтардан гармония,үйлесімдерге ауысу
барысында ашылады. Бір де үйлесім бірлік пен келісім үстемдік алса,бірде
қайшылық,тартыстан жаңа бір конф-ликт туып жатады.Еркін ойлауды
игерген,заман шындығын көркем шыгармалар арқылы аша білген өз
қатарластарынан ілгері түрған суреткерлер кәзіргі қазақ әдебиетінде қадау-
қадау үркердей ғана топ. Соның бірі - Дулат Исабеков.Сөз өнеріндегі алғашқы
қадамын әңгіме жазудан бастаған Д.Исабеков социализм заманындағы көп
үлттылықдеген аса қиян,аса күрделі әрі аса ділгір мәселеге өзінің көркем
әңгімелері арқылы жауап іздеді.
Қүлдық тек қүл иеленушілік қүрылыста ғана болатын қүбылыс емес
екен.Бір кезде социализм заманы бақытты заман деп үғатын қоғамның өзінде де
әлеуметтік қайшы-лықтар белең алғандығын аңғартатын суреттердің алғашқы
Шойынқүлақ әңгімесінен оқырманға осындай ой үшқынын үстатады.Сол секілді
социализм заманының шындығы ерекше бір көрсететін әңгімесі-социализм
зәуліміі бүл әңгі-меде Мәскеуден қала мен ауылдың арасындағы айырмашы-
лықты жою керек деген қаулының шығуы мүң екен,үкімет пен партияның
аузынан шыққанын екі етпей үйренген жер-гілікті басшылар көзді
жүмып,белді буып әлгі қаулы-ны жедел орындауга кірісіп те кетеді.
Сонымен,Қазақстанның бір түпкіріндегі Коммунизм колхозының
Социализм бөлімшесі қала мен ауыл арасын-дағы ең басты айырмашылық-көп
қабатты үйлерге байла-нысты деген байламға келеді де осы бөлімшеге бес
қабат-ты екі үй салу үшін және оны салатын жүмысшылардың үлттық қүрамын
қатаң сақтау үшін жан-жақты келімсектер-ді шақыра бастайды.
Колхоз басшылары бөлімшенің көзі ашық көп біледі деген активтері
арнайы жиналыс өткізіп,қанша бас қатыр-са да қала мен ауылдың бүдан өзге
айырмашылығын таба
алмайды.
He керек,бас аяғы бір аптаның ішінде шағын бөлімше
келімсектердің аяғының астында қалады.Әңгімеде сурет-10
терлетін Социализм бөлімшесін Д.Исабеков 7 0-80 жыл-дардағы
Қазақстанның қымбат кезендерін интернациона-лизмге лаборатория болумен
рәсуа еткен көнбіс те кө-ңілшек Қазақстанның шағын макеті ретінде сипаттай
оты-рып, шебер шендестірулер жасайды.
Бөлімшеге бес қабатты екі үй салуға керекті жүз елу қүрылысшының
үлттық қүрамын түгендеуге ынты-шынты-мен күрескен және оны бүлжымас парызым
деп түсінетін бөлімше прорабы Сепентай Қазақстанда түратын барлық үлттың
өкілін түгендеп боламын дегенше қас қарайып,көз байланды.Әбден шаршап
діңкесі қүрыған ол Пашатқа ( бө-лімше менгерушісі) қарап:-әнеу күнгі
газетте Қазақстан-да 120 үлттың өкілі турады деп жазып еді,менде 112 бол-
ды. Енді сегізін қайдан табамыз?
Қүрд бар ғой?
Бар.
Ноғай бар ғой?
Бар.
Қытай ше?
Ол да.
Шүршіт ше?
Шүршіт? 0л...0л жоқ.Ол қандай үлт?
Біздің дәл осындай жаныққанымыз да,жаны:ғатынымыз да рас.Сепентай
дәлізде селдіреп қалған жүртқа қарап:
- Араларында Шүршіт бар ма? - деді.
- Жоқ.11
- Пушту бар ма?
- Жоқ, олар ауғанстанда түрады.
Қап, бір шүршіт пен бір пүшту керек еді. Ал, сендер кім боласындар?
- Кім болушы ек,қазақтармыз. (Қазақ әдебиеті 12 қазан.19 9 0 ж.)
Шүршіт пен пүшту,эскимосты іздеген екі бастық қанша айғайлағанымен
таппайды.
Өмірін өкситін тірлік,өмірін өкситін қасірет. Егер әңгіменің осы
үзігінің астарына үңілсеңіз әрбір детальдың қайрауықтың ащы күйіндей бебеу
қағып,боздап түрғанын аңғару қиын емес.
Рас,үзінді де юмор да бар,ащы кекесінде бар. Жөпелдемеде мырс ете
қаласың. Бірақ бүл уақытша гана. Оқиғаның жемісін үғып, асықпай санаға
сіңіргеннен кейін кеудемді күйік қысып, өн бойыңды өксік буады.Әңгімедегі
юмордың жазушының уайымы екенін,ащы кекесінің жазушының күйзелісі екенін
аңғарамыз.Сепентай да Пашатта қазақ, қазақ болғанда да ауылда қазақы тірлік
кешіп жүрген Қазақ.
Бүлардың тіршілігі қүдай сүйер тірлік емес,қой мүндай мәңгүрттермен
қайтып ел боламыз? Қайтып жүрт боламыз?-деген ой тастайды қаламгер.
Сепентай мен Пашаттың әлгіндей тірлікке баруы олардың өзге үлттарды
өліп-өшіп жақсы көріп,қазақтарды жек көруінен туып отырған жоқ.Бүл тірлік
мемлекеттік12
деңгейдегі мәңгүрттену процесінің тым үзаққа созылып, яғни тамыр жайып
кеткені соншалық Сепентайлық сана мен Пашаттық түсініктің өмірлік
зандылыққа,өмір сүрудің ең сенімді,ең бір парасатты қағидасына айналып
кетуінен келіп шыққан игі іс-әрекет еді.
Сондықтан жазушы да мүндай қасіретті қүбылысты
аттап өте алмайды.Аттап өтуге,айтпай өтіп кетуге сурет-
■ керлік ары мен жауапкершілігі жібермейді.
Жазушының интуициясы тап басып тауып, тап басып танып отырған осы
қүбылыс несімен қорқынышты?
Сепентай мен Пашат үшін үлт-айырбастауға көнбей-тін, сатып-саудалауға
келмейтін үлы қүндылық емес, ойыншық.
Енді не істейміз ?,-деді Пашат күрсініп. Сепентай үзақ ойланып отырды
да:
Былай етсек кайтеді!,-деді сыбырмен. Тізім бойынша жетпей түрған сегіз
үлтты сіз екеу-міз келісіп,мына түрған қазақтардың бірін пүшту,бірін шүршіт
етіп толтырсақ жүмыссыз жүрген қаңғыбастар көн-бей қайда барады?...(Қазақ
әдебиеті 12 қазан.1990 ж.)
Міне, өтірік ақпар беру,алдау-социалистік заманның белең алған ащы
шындығы. Ұлттық характерді ашу дегені-міз-сол үлттың қасіретін,характерін
тіршілігін бүрке-мелемей көрініске шығару.Әлгі бес қабатты үй салынып
біткеннен кейін Сепентай мен Пашат та ең алғашқы ордерлерді түрлі үлттың
өкілдеріне арнап толдырады13
да,қазақтар:ға олардан артылған пәтерлерді ғана бөліп береді.Бірақ
қара басқанда,пайдалану:ға берілген осы екі зәулім үйдің астынан
канализация жүргізу ешкімнің ойына келмепті.Екі жарым ай дегенде қүбыр
тартылып,екі зәулім үйдің асты кеүлене бастайды.Көп үлтқа арналып соғылған
үй қисая бастайды. Қүлауға жақын әңгіменің лейтмотивіне ден қойсақ
демографиялық қойыртпақ,ягни көп үлттық ешкімнің көкейін көтере қоймайтын
сияқты. Д.Исабековтың Социализм зәулімі әңгімесінің ендігі бір
ерекшелігі, мүнда үнамды кейіпкер жоқ. Түгел үнамсыз. Бірі-бойкүез, бірі-
түкті біліп жарытып жатпаса да руға бөлгіш, бірі-мәңгүрт.
Д.Исабековтың мақсаты азаматтық сападан айырылып қалған ортаның жәй-
күйін көрсету болған.
Бір ғажабы дейді Оралхан - әлем әдебиеті классик-терінің көбі әуелде
сүйіспеншілік, махаббат тақырыбына қалам тартқан,келе-келе қоғамдық
кемшіліктер қатынас-тарды қапысыз көрсете білумен тарихта аты қалған.Демек,
бүл түста сатиралық элементтердің басы жоғарылай түсері хақ. Тіпті
өзіміздің бір-туар Бейімбет қара сөздің хас шебері Ғабит Мүсіреповтердің ең
таңдаулы шыгармаларында да юмор, сатиралық элементтер молынан үшырасады.
Д.Исабеков те Социализмге көңілі қатты қалды ма? әлде Ф.Ницшенің
Заратуштра осылай деген атты кітабын-дағы:... Голос красоты, звучит тихо:
он проникает только в самые чуткие уши дегенін ойға алды ма,жазу мәнерін14
тіпті ойлау жүйесін өзгертті. Одан ол үтылған жоқ. (Егемен Қазақстан
24 қазан.1992 жыл.)
Қаламгердің Талахан-186, Бонапарттың үйленуі, Ескерткіш
әңгімелерінің әрқайсысын бір кеншардың мал-мүлкіне басқа бас бермес,
әрқайсысы бір қаламгердің мақтанышы болар туындылар.Осылардың қай-қайсысы
болса да біз өмір сүріп,өзіміз куә болған социалисттік қогам-ның соңғы
жылдарындағы тіршілік-тынысымыздың шындығы, кешегі Беймбет Мырқымбайларының
бүгінгі үрпақтары туралы шындық дер едік.АйырмашылығыіБиағаңның кейіпкер-
лері әлі сауаты ашыла қоймаған а, қүдай, береріңді алсаң да,бергеніңді
алма! деп жүрген момын шаруа болса бүгінгі Дулат Мырқымбайларының алды
жоғары білімді, сонғы орта мектепті орталаған көзі ашық,көкірегі ояу
дейтіндей, бірақ өкімет өлтірмейді деп, бір күннің тоқтығын қанағат
қылған, ертенін қүдайға тапсырып, өнімсіз сөз,болымсыз тіршілікті алданыш
қылған,оның үстіне жоғарыны көрсе жалтақтап қалған,төменгіні көрсе
талтақтап қалған социалистік жүйенін жанды қуыршақта-рына айналған
пенделер.Биағаң сол кездегі кейіпкерле-рінің қимыл қаракетің сөз өрнегі
арқылы көз алдына әкелсе Дулат сол шындықтарды сол қүралдар арқылы жеткі-зе
отырып, оған авторлық ремаркада әділ,әдемі юмор қосып,астарлап отырады.Ол
жайлы әзіл ғана емес,автор жанын жеген ащы мысқылға^атираға
аяқталғандай.Содан да оқып отырып күлесің,күліп отырып аңқылдағанмен
ашық,15
аңқау ауыл халқының тіршіліпне жының келеді ,жаның ашиды.
Ескерткіш әңгімесі сол бір айтқанмен жүріп,айда-ғанмен
түрған,бағыныштылық жайлап алған психологияға қойылған ескерткіш секілді
сөйлем, сөз арасындағы әзіл-мен жетелей отырып, тақырыптың арқалап түрған
жүгін де түтастай сатирага айналдырады. Ескерткішті не айтулы кенші, не
озат механизатор, не жанкешті малшыға қосып тапса бір сәрі.
Республика жеріне түнғыш тері илене бастаудың жүз жылдығына орай
алғашқы тері илеушіге қолына қой тулағын үстаған жүмысшыға ескерткіш қою
мәселесін облыс,рес-публика болып дүрліге қолға алды.
Дулаттың ескерткіш қою үшін алып отырған обьекті-сінің өзі оқырман
миығына күлкі үялатса,оқиға барысын-да уақытылы бітіре алмаған ескерткіштің
орнына шетелдік қонақтарға орталарында шауып жүрген Әштенді қолына қой
терісін үстатты,түғырға түрғызып қойған Жанайдаров сын-ды кеңестік қуыршақ
пенделердің қимыл-қарекетіне жының келе бастайды.
Бүл- жеңіл юмордың сатираға айнала бастағанын аң-ғартады.Т.Нуртазин
Біздің жазушыларымызда қазымырлық жетіспейді. Қазымыр болғанда бала-шағаға
күндіз- түні ызыңдап маза бермейтін қариялардьщ қазымырлығы емес, оқырман
жанына батқан оқиғаның шетін тез шығарып, тез түйықтай салмай оларды біраз
қинап,үздіктіру қазымыр-16
лығы жетіспейді. Өлуге тиісті кейіпкерді өлтіре салу немесе өлді деп
хабарлай салу еш шеберлікті қажет етпейді,ал кейіпкеріңді де қинап,сол
арқылы оқырманың-ды да сан толқытып, сан ойланатып қинау-бүл шеберлікке
апарар қазымырлықты біраз мергендікті көрсетеді дейтін.
Пәлен күні бітуге тиісті ескерткіштің кесінді мер-зімде бітпей
қалғанын хабарлайды. Қайтадан мерзімдер белгілеу тағы да үлгірмей қалу...
Қойшы жаліғыз Жанайдаров емес,сенің де жүйкеңді әбден жүқартып
бітеді.Туп-тура сол кезеңдегі жалған ақпар данғаза тіршілік мезі
қылады.Содан ағылшындар келіп, түғырда түрған Әштенді көрген кезде өз
үрлығын білініп қалардай тағы бір қипақтап отырасың.Бәрін де білгісі
келіп,емешектері үзіліп бара жатқан қонақтар ғажайып өнер туындысын
тамашалау болып,кетуге жинал-ганда ух деп бойыннан ауыр жүк түскендей
боласын. Бірақ,Әштен қолындағы қой терісінен айырылып қалып ішінді қылп
еткізеді.Терінің жерге түсу себебін сезді-ріп^тіпті оны қонақтардың біріне
үлкен сигып үсынған соң,бәрінен қүтылғандай күй кешесің.Мәселе онымен де
бітпейді. Қонақ үйде жатқан шетелдіктердің бірі көрпесі өртенгендей
ескерткіш түрған алаңға үмтылады. Сый теріні қара басып сол жерге үмытып
кетіпті. Бүл кездейсоқ қырсықтан, жазушы оқырмандарын қыл көпірден алып
жүргендей ғып қүтқарып шыгарған соң енді болған17
шығар десең әрі қарай тағы бір хикметін ойлап табады. Енді ғажайып
Өнер туындысын болгарлар келіп көретін болады.Баяғы тірі ескерткіш-
Әштеннің қалтасындағы шөлмек көрініп қалып, Жанайдаровтың ғана емес,басқала-
рымыздың да жанымыз мүрыннын үшына келеді.
Оқиғаның өзі үстемелей қайталау,инверсиялау арқы-лы автор
Қазымырлықтың көкесін осылай көрсетеді. Сол арқылы социалистік өмір
шындығын мысқылдай отырып, социалистік. реализм әдісімен-ақ тіршілітіҢ
шындығын айқара ашып береді,яғни социалистік өмір салтының нақты бейнесін
жасайды.Шығарманың өзі тері илеуші емес, бүтін бір дәурлік өмір салтымызга
қойылган ескерткіш болып қалғандай көрінеді. Жалпы автор шығарма шырайын
шығара түсу үшін неше түрлі әдеби әдістерді қолданады.Қолдану үшін
емес,оқиға барысында табиғи түрде өз-өзінен пайда-ланылгандай. Тым үлғайтып
көрсету, тым кішірейтіп көрсету,әсерелеу психологиялық талдау бәрі-бәрі де
әр шығармаға тән.
Дүниені парық қылуды білмей, бос дырдумен өтіп жатқан қазақы
тіршіліктің тагы бір дәлеліндей Талахан-186 әңгімесінде үй артындағы орға
өскен помидордың түқымын аңықтау-бүкіл ауылдың адамдары үшін шешімі қиын
түйінге айналып,олар тағы да ор жанында жиналып, баста-ры қатып түрганда
Виктор дейтін көзі ашық Невадада қуаттылығы 150 килотонналық ядро
қаруының, дәл сондай қарудың іргедегі Семейде де сыналғанын мәлімдейді.Үш18
түп помидордың түқымын аңықтай алмай түрған жүрттың елең етер түрі
жоқ. Көзі ашық қарап түрмай Иран мен Ирактың бір шайқаста бір мың екі жүз
елу адамды шехит қылған ессіздіктері туралы әңгімені бастай берген кезде
бүған күйіп піскен Пікән: Әй, оттамай аузыңды жапшы-деді Викторға
қанталаған көзімен бір қарап.(Д.Исабеков шығармалары 456 бет-2 том).
Помидор түқымын ажырату мен ядролық қаруды сынау немесе Иран мен Ирак
майданының қүрбандары екі түрлі үғым. Бірі-сөз етуге түрмайтын мәселе
де,бірі- адамзат алдында түрған келелі проблема, аспан мен жердегі үқым-
дар. Салыстыру дейсіз бе, шендестіру дейсіз бе-қалай десек те, бүлар
-Дулаттың әр шығармасында жиі қолданар үғымды тәсілі. Осы арқылы ішкенге
мәз,жегенге тоқ, уайымы жоқ бейғамдық пен бейжайлык,тан,мәңгүрттіктене
бастаған елдің еріксіздігін әдебиеттің басқаша әдісімен жеткізу қиын
сияқты.Нарықтың парығына жете алмай бүгін-гі күні қиырлап қалуымыздың бір
сыры осы бір бейғамдық, салғырттық пәлелер психологияда әлі де жатқан жоқ
па екен деп те ойлайсың.Заманның ащы шындығын Дулат шағын әңгімелер арқылы
осылай жеткізеді.19
2.Жазушы әңгімелеріндегі жастар бейнесі.
Әдебиеттің,көркем шығарманың хаһарманын өмірдің шындығы туғызады.Дулат
әңгімелерінің кейіпкерлерін то-қырау заманының шындығынан
іздейміз.Өмірлік шындықтан ауытқуды ар көрген Д.Исабеков кейіпкерлері-
қоғамның өгей мүшелері,ылри жындысүрей,қабірші,киевандар.Ол өзі-нің
Ақырамаштан наурызға дейін атты әңгімесінде тоқы-рауға үрынған қоғамның
бар кеселін жайып салған.Әңгіме-нің желісі қызық қүрылған. Автор бірден
басты кейіпкер-ді көрсетуден бүрын ауыл адамдарының сипатын танытады. Онда
алты ай тыным таппаған ел енбекшілері алғашқы күн-дері қыбыр етпей
демалады.Он шақты күн өткенде тысқа шығып өз шаруасын қозғай бастайды да не
көршісіне, не көрінген адамға жолығысып, бірге ас ішеді. Айтатын ән
де,әңгіме де көп.Отырыс тарағанша олар күшті де,ақылды да, жомарт та, сері,
бай, білімдар да болады.Осындайдан бас қосу көбейіп,оның арты тойға, той
жанжалға, жанжал төбелеске,төбелес бітімге жалғасып, көктемге дейін у-шу
болып жатады.
Жазушы ауыл жағдайын бекер алмаған екен. Шығарма кейіпкеріне күрес
жолы табылатындай сынай береді.Осын-дай ортадан шыққан қарапайым Кемпірбай
қарт бірде бей-тарап жайылған малына, бірде жоңышқаға түскен малға оны
жасаған Есқараға, одан зандылық қуып, затын бермеген почташы Отарға,оқудағы
баласына ашуланып, жүртқа сенген20
көңілін қайран қалады. Кемпірбай бір бөлек,өзге бір бөлек.Тартыс
жолдастық сотта қаралып, әкімқүмарлармен бірге жандайшаптар Кемпірбайды
жеңді. Оқушы оның әділ-дік іс емес екенін біледі. Кемпірбайды қорғагысы
келе-ді.Міне осы туста үжымшар бастығы кіріп келіп,қалады да мән жайды
менгерушіден сүрап, біліп еңбек адамы,ауыл қарты Кемпірбайға тендік беріп
жала жапқандарды жаза-лайды. Ұжым бастығы әңгімеде кішкене сәтте көрініс
тапқанымен оның жасаған жақсылығы елеулі болып көрінді. Кейіпкердің зор
түлғасы танылды. Ойымыз дәлелді болу үшін әңгімеден бір үзінді
келтірейік:Ән Маржан қыздан әңгіме бригадирден басталады.Ән байғус бүдан
әрі дамы-май, әңгіме дүниенің төрт бүрышын түгел аралап,кете ба-рады.
Отырыс тарағанша олар күшті де,ақылды да,жомарт та, озат та болады,
серілік,байлық,білімдарлық та қашып қүтылмайды, ең арысы-сондағы
ақымақтығым-ай деп абай-сызда ақымақ та болады. Сөз желісі дүниені шарлап,
шы-ғындап барып сылқ түсіп , осы ауылга қайта оралган бір сәтте
лапылданқырап отырған біреу: әтәсінә нәлет дү-ниенің,сыйластыққа ештеңе
жетпейді.Сіз-біз десіп өткен-нен артық не бар. Ертең біздің үйде болайық-
деп ерлік жасағандай пәркі дүние кейіппен аягын көсіліп,кесені самауырға
қарап шиырып жібереді.(Д.Исабеков Шығарма-лары 2 том,363- бет).Міне осы
бір үзінді көз алдына ақырмашқа дейін күндіз-түні дамыл көрмей, егін егіп,
қыстық азық дайындаған ел адамдарының бейнеттен арылып,21
наурызға дейінгі өмірінің жанды суретін жазушының шебер көрсетуі өте
нанымды. Осы түста біз оны қыл қалам шебе-рінен кем көрмейміз.Осы
әңгімедегі жастар бейнесіне мы-сал бола алатын Кемпірбайдың Киевтегі оқып
жатқан бала-сы.Ол- ақсақалдың тірегі.Бүл-келешек өмірдің түтқасы-жастар
дегенді аңғартады.Қарапайым ауылда өскен Кемпір-байдың баласы Киевте
авиация институтында оқиды.Ол кө-кесінің тілегін орындап ораза күндерінде
посылка жібе-реді.Әңгімеде Кемпірбайдың үлкен үлы іс-әрекетке тіке-лей
араласпаганымен,әкесінің хат арқылы айтқан тілегін орындаушы.Ата-ананы
сыйлау,жоғарыда үзіндіде келтіріл-гендей сыйластық-өмірдің сәні,жазушы
жастарға осыны үлгі етеді.Осы арқылы суреткер қоғамның өзекті мәселе-сіне
батыл үн қосады.
Шойынқүлақ әңгімесі жоғарыда айтқандай,жазушы-ның алғашқы шығармасы
осы әңгімесі арқылы жазушы оқырманды талай елең еткізді деген мәселеге
келсек,оны әңгіменің басты кейіпкері Шойынқүлақ бейнесі арқылы айқын
аңғаратын секілдіміз. Шойынқүлақ кім';Ең алдымен суреткер берген оның
портретіне көңіл бөлейік.Жүнін жүлған қүстың денесіндей,бүршік-бүршік
бетіне үсіген картоптай емін-еркін мүрын жайласыпты.0, баста оны әлдекім
лақтырып жібере салғандай, бір жағына қисая жабысқан екен.Бір көрген адам
оны әні-міне қүлап кетеді екен деп минут сайын күткендей еді.Оны осы түрі
маған қорқынышты болып көрінді.Ұрысқанда үстінгі ерні желді22
күнгі күндіктей желп-желп етеді(Д.Исабеков. Шығарма-лары, 2-том,300-
301 бет) .
Бүл портретті жазушы осы әңгімедегі кейіпкер Сүлтан арқылы
береді.Кейіпкеріміздің осы бір портретін оқығанда Сүлтан секілді сенің де
көңіліңе дүдәмал ой келеді,бүл пікірін әңгіменің соңында мүлде өзгереді.Біз
ойлағандай Шойынқүлақ қорқынышты,үрейлі кісі емес екен. Ол да адам. Адам
болғанда социализм заманының адамы, бойында адамгершілік ізгі қасиет пен
мейірімділік,қам-қорлық,кішіпейілді к қасиеттер бар.Совхоздың тракторын
өзінің жекеменшік дүниесіндей мәпелейді,қоғам жүмысын өз мүддесінен жоғары
қояды.Сонымен қатар,ол-намысты жігіт.
Алгаш совхозға келген момын Шойынқүлаққа брига-дир,мінезі шарт тілі
ащы Тілеуқабыл оның айдап кеткен жерін қамшысының сабымен әрі-бері өлшеп
түрып:
Эй,мүнда кел.Көрдің бе не істеп қой:ғаныңды?Қырық сантиметрдің орнына,
отыз-ақ алыпсың.Бәрін саған қайта жыртқызамын,-дейді.
Жоқ, сіз тек ойпат жерді өлшеп түрсыз.Басқа жеріннің бәрі қырықтан кем
соқпайды, -депті анау. Сонымен не керек екеуі де ерегісіп біраз жерге
барысып қалыпты...
Ал:ғашында,момын ғой,Шойынқүлақ үнсіз түра беріпті. Ал,анау оны
басынып:
Оңбаған,жер жыртуды әлі үйретемін мен саған,-депті.
Эй,бригадир болмақ түгілі қүдай болсаң да,әлгі сөзіңді қайталап айтсаң
айтпады деме,сойып саламын,-дейді Шойекең.23
Сен кімді соясың,мына мені ме? Кімге шамаң келеді,оңбаған Шойынқүлақі-
деп анау өзеурейді.(Д.Исабеков.Шығармалары 2 том,3 0 5-бет).
Осы сөзден кейін Алданыш деген шын аты аталмай, Шойынқүлақ атанады.Бүл
сөзге намыстанған ол Тілеуқабыл-ды біраз мыжып-мыжып ерге теріс қарай
отырғызыг^шылбыр-мен әбден шандыйды,қалтасындағы темекіден атының қүй-
рығына күйып,жүгенін сыпырып қоя береді.Өзінің арнамы-сына тиген бригадир
деп тайсалмайды.
Ерге теріс қарай отырғызу - қазақ үлтының үлттық болмысынан, мінезінен
хабар береді. Бүл-ауыр жазаның бірі.
Екінші Шойынқүлақ мейірімді,кең пейілді-қамқор ага. Алғаш трактор
айдаған Сүлтанның үйықтап кетіп су қазып кеткен жарға соғып,басын жарғанын
көргенде жанашырлық-пен қарап^оған қамқорлық жасайды.Осы түста оның тағы да
бір қасиетін аңғарасын.Ол-уәдеге беріктік. Сүлтанның ешкімге айтпа деген
өтінішін орындайды. Сол секілді адамды танып,бағалай біледі. Султанның үяты
бар жігіт екенін аңғарады.
Міне,міне сен үяла да біледі екенсің ғой.Жарайды, қалсын екеуміздің
арамызда.Бірақ екіншілей үйқың сергек болсын. (Д.Исабеков. Шыгармалары,2-
том,3 03-бет)
Әңгіменің басты хаһарманы Назираға ғашық.Бүл түста ол әлсіз,өзін төмен
санайды,тіпті хат жазуға да батылы бармай,Султанға жазғызады да,оны
Назираға апарып беруді Султанның өзіне тапсырады.24
Ұзақ күттірген хаттың жауабы да келді.Бәрінен бүрын Назираның "Осымен
бәрі де бітсін, Шойынқүлақ деген сөзі бататын секілді."Шойынқүлақ" дегенді
еріксіз қай-талаумен болды,өйткені сүю былай түрсын Назира оның намысына
тиді.Осыдан соң Шойынқүлақ мүлде өзгерді.Кей түндері үйқыны көрмей далада
себепсіз сандалып жүріп таң атқан соң тамақ та ішпей тракторға кетіп
қалатынды шығарды.Бірде Назираның күйеуге тиетінін естігенде,жү-дырықтарын
кімге арнағаны белгісіз,кіжініп түйе берді. Өр кеудесіне қайтпас қажырлылық
пен жігер қатпарланып, сол қасиетімен бірге орасан намысшылдығы астасқан
өжет жігіт елден кетіп қалды,бірақ күзде қайта оралды.
Тыңды сағындым,сонан соң,ақымақ сені сағындым ғой мен , - деді де ол
басымен еркелете сыйпап,оның бүл даусында өзін-өзі үстай алмағандықтан
түтан өксіу ме, діріл ме,сол сияқты бір өзгеріс бар еді.
Адамда осындай мінезбен махаббатта кездесе бере-ді екен-ау!(
Д.Исабеков.Шығармалары.2-том.312 бет)
Әңгіме осылай аяқталады.Қаламгер Шойынқүлақтың еңбекқорлық түлғасы мен
игілікті молайту жолындағы ақ көңілін осылай береді.Осы образды толықтыра
түсетін кейіпкеріміз-Сүлтан.Ол да қайсар,батыл жігіт,жалтақ-
тауды,жалтарыуды білмейді,аа?ын ашық айтады.Осы мінезі Алдамышқа
үнайды,екеуі тез тіл табысып,Алданыш қамқор ағасындай болып
кетеді.Сүлтан,мүмкін тағы бір жерде кездесіп қалармыз.Мен кеттім,қош
бол(Д.йсабеков Шығар-25
малары.2-том.311 бет) дегенді оқығанда,ішін от жалап кеткендей,
етпетімен түсіп жылап жіберді.Аз күнде,алгаш еңбек жолында кездескен осы
бір қарапайым адамды Сүлтан бейнесі де заманымыздағы жастар бейнесін
көрсетеді,ол да үкімет үшін,жан аямай адал еңбек ететін тракторшы.
Ал Тілеуқабыл бригадир социализм заманының нағыз белсендісі,тілі ащы,
мінезі шарт.Дала қосындағы трак-торшылардың бригадирі болса да адамның
арына тиіп,өз қызыметін пайдаланып, үстемдік жүргізіп ,өктем сөйлей-тін
Тілеуқабыл секілді шолақ белсенділер де 7 0-жы-лдарда жеткілікті еді.
Еңбекті дүрыс бағаламау,адам намысына тіл тигізу,күш көрсету осы Тілеуқабыл
бейнесі арқылы берілген.
Жалпы Дулат әңгімелерінде жастар бейнесі әрі жыры-нан көрінеді.Соның
бірі-Қара шаңырақ әңгімесіндегі Есіркеп пен Зеркул. Арыста туратын бул
отбасы баласын бесікке бөлемей детский кроватқа жатқызады. Атасы
Шөмішбай:
Імм. Бесікті неге алмайсындар.
Келіні сөз таппағандай мүдірді. Жазушы-шебер.Келінің мүдіретін реті
бар,кешегі өзі жатқан бесікті даттай да алмайды,дегенмен қалаға
бейімдесіп,өз үлтының дәстү-рін тамаша қасиетін үмыта бастайды.Ұмытпайды
емес-ау, ел ішінде баласын бесікте өсіретіндер жоқ емес.Кенес мектебінде
оқып,тәрбиеленген өзге үлтқа тез еліктегіш қазақы мінезді аңғартқан жазушы
осы бір эпизод арқылы26
оқырманға ой салады. Ол ол ма, баланы балабақшаға беріп
тәрбиелемек.Қазақ баласын балабақшаға бермей-ақ ата мен өженің тәрбиесінде
өсірді. Социализм заманының жастары баланы атаның ақ көңілі мен әкенің мол
мейірімнен ажы-ратып,үжымдық тәрбиеге жақын тартты. Бүл түста қаламгер
Есіркеп пен Зеркүлді кіналап,отырмаған секілді,осы жас отбасы арқылы
замандас бейнесін,коғамда белен алып бара жатқан олқылықты сөз етеді,рухани
үлттық азғын-дау неге апарады деген мәселе козғағандай.Бәрін айт та,бірін
айт,коллективтің жырын айт деген секілді үжымдық мүд-дені қолдау-Дулат
Исабеков өмір сүрген заманының тала-бы.Заман талабын орындау-әрбір қоғам
мүшесінің міндеті. Жазушы өз шығармасында осындай замандастар бейнесін
шынайы да шебер,қарапайым да нанымды детальдар арқылы суреттей алған.Сол
секілді жастар арасындағы халықтық дәстүрді үмыт бола бастағаны да жазушы
назарынан тыс қалмаған, орыс халқына еліктеу-мәдениеттіліктің нышаны деп
түсінетін жастар тіршілігі өмірімізге қиуа келіспе-ген үйлеспеген жамау
секілді.Соның бірі ата-ананың азан шақырып,қойып атын бүрмалау,яғни
орысшалау "Шалдар" әңгімесіндегі Надя (Назира) бүран нақты дәлел;екінші
Надя мен Ерғабыл бірін-бірі сүйдім деп,келіскенмен олардың ата-анасы
бейхабар.Қызды алып қашу да қазақ салтында жат көрініс,ата-анадан бата
алу,үрықсатымен кету дәстүріміздегі де жастар арасынан қолдау таппауы-өзге
үлтқа еліктеудің салқыны.Тіпті өзге үлттың дәсту-27
рін де толық білмеді,мәңгүрттенудің бір сабагы да осы-дан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.