Құрылыстағы құнды қағаздар нарығын басқару

Құрылыстағы құнды қағаздар нарығын басқару

МАЗМҰНЫ

Кiрiспе2

1. Құнды қағаздар нарығына жалпы шолу . 4

1. 1. Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығының қазiргi жағдайы . 4

1. 2Құнды қағаздар нарығындағы негiзгi түсiнiктер . 12

1. 3. Қазақстандағы акционерлiк қоғамдар және оларда ұйымдастыру. 33

2. Құрылыстағы құнды қағаздар бағасын анықтау43

2. 1. Құрылыстағы құнды қағаздар бағасын анықтау саясаты. 43

2. 2 Құнды қағаздармен келiсiмдердi тiркеу немесе жүргiзу. 51

III-“ Эврика ” ЖАҚ құнды қағаздар нарығы . 58

3. 1Акциялар шығару және тарату, “Эврика”акционерлiк қоғамы. 58

3. 2. Акциялар табыстылығына анализ. 65

3. 3 Құнды қағаздардың инновациясы. 74

3. 4 Құнды қағаздар нарығын басқару стратегиясы. 83

3. 5 Құнды қағаздар нарығындағы тәуекел ету және оны азайту93

Қорытынды. 105

Қолданған әдебиеттер тiзiмi. 107

Кiрiспе

Құнды қағаздар нарығы дегенiмiз қаржы қорлар сатушылар мен алушылар арасындағы келiсiмдердi реттейтiн механиздер. Жай ғана келiсiмдердi реттейтiн механиздер емес, пайдалы келiсiмдердi жасауға мүмкiндiк беретiн келiсiмдер.

Республикада құнды қағаздар нарығының қалыптаса бастағанына 10 жыл болды. Осы уақыт аралығында 8191 акционерлiк қоғамдар құрылып, оның 4605-i өз құнды қағаздарын нарыққа шығарды. Жалпы шығарылған акциялар саны - 3496754289 дана болса, олардың жалпы құны - 409902. 6 млн тенгенi құрайды. Құнды қағаздар нарығында 34 регистртор, 9-кастодиан, 73 брокер-дилер, 12 зейнетақы қоры жұмыс iстейдi. 2000 жылдың өзiнде 698 эмиссия шығарылған, олардың жалпы құны 92498 тенгенi құраған. Алайда құнды қағаздар нарығы талапқа сай дамып отып деп айтуғаболмайды.

Республика тұрғындары өз қаржыларын құнды қағаз сатып алу орнына ортақ қаржыларын депозиттiк салымдарға салғанды ортақ көредi. 2001 жылдың аяғында барлық депозиттiк салымдар көлемi 147 млн тенгеге жеткен, 115 млрд тенге тұрақты валюталарға айналдырылған. Тұтас алғанда 142 млрд тенге құнды қағаздар нарығына араласпайды. Оның басты себептерiнiң бiрi құнды қағаздарға төленетiн дивиденд көлемiнiң өте төмен дәрежеде болды және тұрғындардың акционерлiк қоғамдарға сенiмсiздiгi. Акцияларға төленетiн дивидендтер көлемi акция құнының 1. 1% құрайды. Құнды қағаздар нарығы дамыған елдерде бұл көрсеткiш 25% дейiн жетедi.

,, Эврика,, акционерлiк қоғамында 18100 акция шығарылған . Әрбiр акцияның құны 2. 5 мың тенге. Шығарылған акциялардың 10 % артықшылығы бар акциялар. Акционерлiк қоғамның қаржылық қоры 165 тенге. Өз акционерлерiне төленген дивидендтер жалпы деректер коммерциялық құрылым болғандықтан мәлiметтер алу мүмкiн болмайды.

Дипломдық жұмыстың бiрiншi тарауы Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығының қазiргi жағдайына шолу жасауға арналған. Құнды қағаздар нарығындағы ұғымдар мен түсiнiктер қарастырлады.

Екiншi тарауда қарапайым және артықшылығы бар акциялардың ерекшелiктерi мен олармен жасалатын келiсiмдер талданады.

Үшiншi тарауда, , Эврика,, жабық акционерлiк қоғамның өндiрiстiк экономикалық сипаты берiлген. Акционерлiк қоғамның қарапайым акцияларының табыстылығына анализ жасалған .

Қорытынды да жалпы түйiндер мен ұсыныстар сөз болады .

1. Құнды қағаздар нарығына жалпы шолу .

1. 1. Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығының қазiргi жағдайы .

Республикада құнды қағаздар шығарылғанына 10 жыл өттi. Содан берi 4605 эмитент өз құнды қағаздарын нарыққа шығарды . Жалпы құнды қағаздардың құны-409402. 6 млн тенге . Құнды қағаздар саны-3496754289 дана. Құнды қағаздар саны 8191. Құнды қағаздар нарығында 34 регстратор, 9 кастоднан, 73 брокер-дилер жұмыс iстейдi. Құнды қағаздар нарығында 12 зейнетақы қоры жұмыс iстейдi. 2000жылдың өзiнде 698 эмиссия шығарылған, олардың жалпы құны 92498 млн тенге. Депозиттер салымдары 147 млрд тенгенiң депозиттiк салымдары бар. Жалпы валюта қоры арқылы 115 млрд тенге айырбасталады, банкiлердегi брокер-дилерлер саны-28 банк емес кәсiпорындарда 45 брокер-дилер бар. Қазақстан республикасыпдағы құнды қағаздар нарығының жалпы жағдайы келесi кестеге жинақталады.

Қ. Р. құнды қағаздар нарығы.

Құнды қағаздардың сала аралық үлестерi келесi кестеде көрсетiлген.

Өндiрiс саларының құнды қағаздар шығарудағы үлестерi мен ВВП көлемiндегi үлестерi келесi диаграмада көрсетiлген.

2001жылы төленген дивиденд көлемi келесi кестеде көрсетiлген.

Дивиденд көлемi.

(Сала бойынша )

Республикада құнды қағаздар нарығы ставкiлерiнiң табыстылығы басқа салымдар ставкiлерiнен айырмашылығы төмендегi диаграммада көрсетiлген.

1. 1% 2. 8% 11. 2% 11. 8% 13% 18. 5%

1. 1 % -орташа дивиденд ставкасi. 2. 8%-$ курсының жылдық өсiмi

11. 2% -инвенция 11. 8 %- банкi аралық нарық ста- ы

13%-мемлекеттiк құнды қағ-р

18. 5%-ұлтық банктiң қарж-ң ставкасы.

Республикадағы құнды қағаздарының өтiмдiлiгi жоғары кәсiпорындар саны және алуды акция көлемi төмендегi кестеде көрсетiлген.

Құнды қағаздар нарығынын алғашқы айналымдағы дивиденд төлеу көлемi акция құнына шаққанда 1. 1% тең, ал дамыған елдердегi дивиденд көлемi 10% тей дңгейде төмендегi көрсеткiштердiң өзi 5 % жуықтап қалады. Жоғары деңгейi 25% дейiн барған компаниялар бар. Дивиденд көлемi өте аз деңгейi халықтың құнды қағаздарға өз қаржыларын салудан тартынатын көрсетедi.

Құнды қағаздар сатып алғаннан көрi банктерге депозиторлық салымдарға салып қоюды ортақ санайды . Оның көрсеткiшi 2001 жылғы деректер бойынша банктiң депозиттiк салымдар көлемi 147 млрд тг жеткен. Оның

Үстiне валюта қоры арқылы айналымнан шығын қалып отырған 115 млрд тг қоссақ 142 млрд тг ақша құнды қағаздар нарығынан тыс қалған . Оның басты себептерiнiң қатарында келесi факторларды атауға болады ;

-дивиденд көлемi өте төмен болуы ;

-құнды қағаздар нарығының жеткiмсiз қозғалғандығы ;

-құнды қағаздар нарығының көпшiлiкке қиын жетуiнде;

-құнды қағаздар сенiмсiздiгi;

-нарық жайлы деректердiң жетiмсiздiгi ;

-өндiрiстiң дағдырыстан шыға влмады.

115 млрд тг құнды қағаздарға салғанша халық шетелдiк валюталар айырбасағанда ортақ көредi .

Қ. Р. құнды қағаздарыдың екiншi нарығының жағдайы мынандай.

Екiншi құнды қағаздардың нарығы .

Құнды қағаздардың биржадан тыс жүргiзiлетiн саудасы келесi кестеде көрсетiлген.

Биржалық құнды қағаздар үлесi /12/

Қазақстан құнды қағаздар айналымының екiншi нарығының құрылымы келесi кетеде көрсетiлген.

Екiншi нарық динамикасы.

Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығы қазiргi даму жағдайын дамымаған нарық деп бағалауға болады. Шығарылған құнды қағаздардың 95%

Қорлардан тыс саудаларда айналымға түседi . Акциялардың 33 түрiнiң

8-i ғана листингтен өткен. Акционерлiк қоғамдар өз акцияларын ашық саудаға шығарған жоқ. Олрды сатып алу, сату мүмкiндiктерi жаппай көпшiлiке жеткен жоқ. Құнды қағаздар тек брокер-дилер болып қызмет атқаратын немесе кәсiпорын басшылары қолында ғана. Акционер болып саналатын көпшiлiк қолдарына өз акцияларын ұстапта көрмеген. Өзiнiң акционерлік құқық жет бiлмейдi де . Құнды қағаздар нарығы халық көпшiлiкке таратканда ғана ырғақта жұмыс iстеуге мүмкiндiк алады. Оның үстiне қазастанда тек акцияларды шығаруды. Құнды қағаздардың басқа түрлерi әлi нарыққа шығарылған жоқ.

Ал инвестиция негiзгi осы құнды қағаздарды тартуда жатыр. Ең үлкен инвестициякөлемiн құнды қағаздар сату арқылы ғана табуға болады.

1. 2 Құнды қағаздар нарығындағы негiзгi түсiнiктер .

Құнды қағаздар нарығы -қаржы қорларын тұтынушылар мен ұсынушылар арасындағы келiсiмдердi iске асыруға мүмкiндiк беретiн механизмдер жиынтығы . Қор нарығындағы сату-сатып алу процестерiнiң обектiсi болып құнды қағаздар алынады . Қазақстан республикасындағы құнды қағаздар нарығы, , құнды қағаздар туралы,, заңмен реттеледi. Қаржыны қайтару немесе процент төлеу формасы қарай құнды қағаздар қарызға алынған немесе үлестi бөлiнедi . Қарызға алынған құнды қағаздар алынған қарыз көлемңне өарай процент төлеудi немесе белгiленген мерзiмнен кейiн қарызды өзiн қайтаруды мiндеттейдi. Ал үлесiтi құнды қағаздар алынған пайдадпғы үлесiн көрсетедi. Ол тек өз үлесiндегi процент мөлшерiнде ғана пайда ала алады. Құнды қағаздардың классификациялары келесi схемаларда көрсетiлген.

Құнды қағаздар

Қарызға алынған қорлар. Үлестi қорлар.

Туынды құнды қағаздар

Үлестi құнды қағазда классификациясы келесi схемада көрсетiлген.

Үлестi құнды қағаздар

Акциялар

Карапайым акцияла Артықшылықты акциялар

Винкулирлi акция

Сыйлықты

Номанативтi

Плюрильдi

Шектеулi құқылы

Құқылы акция

Арнайы

Егiз-акция

Шартты-консиглациялы

Қарызға алынған қорлар немесе құнды қағаздар өз кезегiндегi төмендегiше классификацияланады.

Қарызға алынған құнды қағаздар.

Облигациялар Сертификаттар Вексельдер

Белсендi обл-я акционерлiк қарапайым

Қауiпсiз аудиторлық ауыспалы

Процентсiз Ақша нарығының серт шартсыз

Қайтарылымды инвестициялық кепiлдi

Кепiлдi есептеу сетр димицилантты

Инотекалық сақтандыру қазналық

Табысты коммерсиялық

Дископтты протестi

Мемлекеттiк талапты

Ұзақ мерзiмдi мерзiмдi

Тұрғын үй обл қаржылық

Аталған облг жеке вексельдi

Ауыспалы

Қарапайым

Қамтамасыз етiлген

Заттың

проценттi

Туынды құнды қағаздар классификациясын келесi схемада көрсетiлген.

Туынды құнды қағазд

Опциондар Қаржы фьючерстерi Чектер

Құқық опц товарлы фью-i акценттелген

Варранттар хеуширлеу қайтымды

Пут қаржылы фью-i крассирленген

Колл жолдың

Алтын. Ген

Шектелген

жекешелендiру

есептеу

фиктивтiк

кауiптер

товарлы чек

Құнды қағаздар әрқайсысы өзiнiң ерекшелiктерiне қарай және елдегi заңдардың талаптарына қарай әртүрлi деңгейдегi табыстар алып келедi. Акциялар-айналу мерзiмiне шек қойылмайтын акционерлiк қоғамдар шығарған құнды қағаздардың көп таралуы жағынан үшiншi орынға не болатын құнды қағаздар тобы. Акция оның иегерңнiң акционерлiк қоғам қорына белгiлi мөлшерде қысқан үлесiн көрсетедi. Акция өзiнiң иегерiкелесi түрде құқтарын бередi.

-дивиденд түрiнде төленетiн прибыль бөлiгi алуға;

-құнды қағаздар нарығынды акцияларды сату

-акционерлiк қоғамда басқаруға қатысуға;

-мүлiктiк құқылық;

Акция қарапайым немесе артықшылығы бар акция болып екi түрге бөлiнедi. Қарапайым акция акционерлiк қоғамды басқаруға құқық бередi немесе одан алынатын пайда А. Қ-ң жұмыс нәтижесiне тiкелей байланысты болады. Артықшылығы бар акция қоғам жұмысының нәтижесiз, тұрақты дивиденд алып отыру құқылы. Қарапайым акцияның негiзгi сипаттарының бiрi, ол инвесторға акционерлiк қоғамды басқаруға қатысуға құқық бередi. Қарапайым акциясы бар адам сол компанияның иегерi болып табылады немесе сол компания табысынан өз үлесiн алуға құқылы. Сонымен қатар қарапайым акция иегерi бiр шама шектеулерге мүдделi. Оның себебi акция иегерi компания иегерi болып саналады, сондықтан ол пайданы немесе дивидендтi ең соңғы кезекте алады. Тiкелей айтқанда қарапайым акция иегерлерi компания барлық мiндеттемелерiн орындағаннан кейiн барып өз үлестерiн алады. Сонымен қатар қарапайым акция иегерлерi меншiк иесi де болып саналғандықтан, олар пайдадан дивиденд ала алмай қалуы да ықтимал. Ол акционерлiк қоғам жұмысына тiкелей байланысты. Құнды қағаздар iшiнде қарапайым акция өте кең таралады. Ол қысқа мерзiмдi салымдардан ж/е тұрғын үйге салынған қаржыдан кейiнгi үшiншi орынды иемденедi. Оның себебi қарапайым акцияларды алып-сату, табысын есептеу, әлдеқайда түсiнiктi н/е жеңiл.

Сонымен қатар ол меншiк иесi құқығын да бередi. Егер акционерлiк қоғам жұмысы ойдағыдай жүргiзiлсе қарапайым акция иегерлерi басқа құнды қағаздар иегерлерiне әлдеқайда көп табыс алады. Ал қарапайым акцияның кемшiлiгi болып оның үлкен тәуекелдi қажет ететiндiгiн атауға болады. Бұл тәуекелдер қатарына iскерлiк, қаржылық, сатып алу кездейсоқ тәуекел етудi жатқызуға болады. Кез келген тәуекел ету түрi акция табыстылығын азайтуға әсерiн тигiзедi. Осы себептен қарапайым акция сатып алушылар бос қалған акция сатып алуға ұмтылады. Қарапайым акциялар акционерлiк қоғам капиталының жеке түрi болып табылады. Кейбiр акционерлiк қоғам акцияларын сыртқы нарыққа шығаралмайды, олар тек қоғам iшiнде ғана айналымға түседi. Көпшiлiкке таралған ұғым бойынша қарапайым акцияларға тек ашық айналымға шығарылытын акциялар ғана жатады деп түсiнiледi. Қарапайым акция шығарудың көп таралған түрiнiң бiрi ашық орналастыру деп аталады. Ашық орналастыру әдiсi бойынша акционерлiк қоғам өз гаранты көлемiнде акция шығарып, оны ашық нарықта сатуы. Қарапайым акцияларды таратудың тағы бiр түрi акцияға құқықты ұсыну деп аталады.

Бұл тәсiл бойынша кез-келген акциялар компанияның жаңа акцияларын бұрынғы ескi акциялар көлемiнде ғана сатып ала-алады. Егер бұрын сол компанияның 1% акциясы болса жаңа шыққан акциядан да 1% көлемiнде акция сатып ала-алады. Акция таратудың үшiешi тәсiлi мерзiмi өткен қарапайым акцияларды пайдалану. Варранттар мен конвертацияланатын құнды қағазды бар акционерлер осы құнды қағаздарды қарапайым акцияларға айырбастауына құқылы. Құнды қағаздар таратуы тәсiлiне байланысты алғашқы рет түрде таратылса, соңынан конвертациялана алады. Акционерлiк компаниялар өз акцияларының санын көбейтуге акцияларды бөлшектеу тәсiлi арқылы да жетуiнеде болады. Бұл тәсiлi бойынша компанияның өзiнiң тұрғынға акцияларының әр бiр бiрлiгiн бiрнеше акцияға айырбастайды. Бұл акциялар жай хабарландыру жiберу арқылы ғана жүргiзе алады. Акцияны бөлшектеуге компаниялар таратылған акциялар курсы өте жоғары деп санаған жағдайда барады. Кейбiр жағдайларда акционерлiк компаниялар өз акцияларын айналымнан қайтарып та алады. Бұл акциялар айналымнан қайтарылған акциялар деп аталады. Бұл операциялар компанияларда бiрiктiру немесе жұтып қою мақсатында жүргiзiледi . Әдетте акционерлiк компаниялар нарыққа әр түрлi деңгейде пайда беретiн акцияларды да шығарып отырады . Бұндай акциялар классифкацияланған акция деп аталады. Бұл акциялар кейбiр акционерлердiң мүлiктiк құқылығын шектеу үшiн, дауыс беру күнiн шектеу үшiн пайдаланады. Қарапайым акциялар сатуды немесе алуды биржалардағы информатциялық деректердi пайдалануы. Бұл деректер акция курсын қалай өзгерiп отырғандығын көрсетедi. Акция курсының өзгеруi котировка деп аталады. Котировкалар құнды қағаздар нарығына қатысты барлық деректердi көрсетедi.

Төмендегi кестеде акция котировкасын талдауы көрсетiлген.

Акция катировкасы.

1-52 апта . 2- акцияның ең жоғарғы курсы /бұрынғы күнi/. 3-акцияның ең төменгi курсы /бұрынғы күнгi/. 4-компанияның аты. 5-шығарылған акцияның қысқартылған аты. 6-нақты дивиденд. 7-ағымдағы табыстылық. 8-прибыль қадамы. 9-лоттардағы акция саны 100 шт. 10-акцияның ең жоғарғы курсы /бүгiнгi/. 11-акцияның ең төменгi курсы /бүгiнгi/. 12-жұмыс күнi алғандағы курсы. 13-жұмыс күнi iшiндегi құнды қағаз құнының өзгеруi. 14-акци шығарушы компанияның аты.

Осы кестедегi көрсетiлген шамаларға байланысты акцияларды сату немесе сатып алуға шешiм қабылданады. Акциялар сатып алу немесе сату лоттар бойынша жүргiзiледi.

Қарапайым акциялар құны бiрнеше тұрғыда анықталады.

1. Қарапайым акцияның номидальды құны акцияның жарияланған құныннемесе нарицительдi құнын бiлдiредi. Бұхалтерлiк есеп құжаттарында акциялар осы құнымен көрсетiледi . Бұл баға инвесторлар үшiн көп өзгерiс алып келмегендiктен акциялар бұл бағасы көрсетiлместен шығарыла бередi.
2. Акционерлiк компанияның капиталын өлшеуге қажеттi алынған құн баланстың құн деп аталады. Бұл баға акционерлiк компанияның қаржылық тұрақтыланған, өтiмдiлiгiн анықтау үшiн пайдалана алады . Акциялардың баланстың құны компания активiнен компания мiндеттемелерiн шегеру арқылы анықталады . Алынған шама акционерлердiң компанияға өосқан қорларының деңгейiн көрсетедi.
3. Ликвидациялық құн компанияны жабуға тура келген жағдайда аукционға қою болатын құн шамасы көрсетедi. Ликвидациялық құн аукционда сатылған барлық активтер көлемiнен барлық мiндеттемелерi көлемiн шегеру арқылы анықталады.
4. Нарықтың құн акцияның нарықтағы курсы көрсететiн бағасы. Ол компания акцияларын сатып алушыларыдың қалай бағаланғанын көрсететiн шама. Акциялар санын акцияның нарықтың құнына көбейту арқылы компанияның нарықтық құны шығады.
5. Инвестициялық құн акция бағаларының iшiндегi ең бiр қажеттi шама болып табылады. Ол акцияның нақты құның көретедi. Осы бағасы бойынша құнды қағаздар қор биржаларында сатылады.

Акцияның екiншi түрi артықшылықтары бар акциялар. Артықшылығы бар акциялар дегенiмiз пайда бөлiсiне алғашқы кезекте қол жеткiзетiн акциялар. Артықшылығы бар акция иегерлерi компания пайдасынан алғашқы кезекте мiндеттемелер орындалмастан бұрын дивиденд алады. Бұндай акция иегерi өз қаржылар тiуекел етуге бармайды. Егер акционерлiк компания банкротқа ұшырайтын болса онда артықшылығы бар иегерi өз үлесiн алып қалады.

Акцияның бұл түрiнде ағымдағы табыс үлкен болып келедi. Алынатын дивиденд тұрақты түрде төленетдi. Табыс көлемi кей жылдары қарапайым акциялардан өз болғанымен кей жылдары көп болуы мүмкiн. Тұрақты түрде төленетiн дивидендтер бұл акцияларды сенiмдiлiк жағынан төртiншi орынға шығарған.

Артықшылығы бар акциялардың құнын анықтау келесi тәсiлдермен жүргiзгiледi.

... жалғасы

НАРЫҚТЫҚ ЭКОНОМИКАДАҒЫ ТҰРҒЫН ҮЙ САЛАСЫН ЖЕТІЛДІРУДІҢ БАСЫМДЫ БАҒЫТТАРЫ

Мердігерлік жұмыстардың бағалау көлемін анықтау

Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй саласы

Ұзақ мерзімді несие бойынша банк операциялары

Биржадан тыс нарығы - қор биржаларында айналымға жіберілмеген, бағалы қағаздар саласы

Құрылыстағы бухгалтерлік есепті ұйымдастыру туралы ақпарат

Қазақстан Республикасының экономикалық дамуы және оған дүниежүзілік ипотеканың ықпалы

Қазақстан Республикасындағы тұрғын үй қатынастары азаматтық құқықтық қатынастар түрі ретінде

Құрылыс өндірісіндегі бухгалтерлік есептің міндеттері

Қазақстан Республикасындағы инвестициялық портфелінің даму стратегиясы

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс