Қазақстанда капиталды жария ету тәжірибесі

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Зерттеу жэне статистика департамент!

Аепартамент исследований и статистики

2001 жылдыц сэуір айында К, азац-станда «Азаматтардыц ацшаны жария етуіне байланысты оларга рацымшы-лык, жасау туралы» Зац к, абыдатан болатын. Осы Зацга сэйкес Казахстан Республикасы азаматтарыныц капита-лын жария ету бойынша бір реттік акция болып втті.

Әдеттегі анықтамаға сай экономикалық жария ету мемлекеттің заңнан тыс рыноктың және бұрын заңсыз деп есептелген шаруашы-лық процестің қаржы ресурстарын толық не ішінара жария етуге, сондай-ак, осы әрекет-терді жасаған адамдарды кешіруге, салық салынатын базаны ұлғайту және белгіленген макроэкономикалық нәтижелерге қол жеткізу мақсатына бағытталған әкімшілік және эконо-микалык Іпаралар жиынтығы болып табылады.

Алғашқы рет капитал соғыстан кейінгі жылдары Швейцарияда жария етілді, соның нәтижесінде үшінші рейхтың капиталына рақымшылық жасалды. Осы акция Швейцари-яның банк жүйесіне оңтайлы болды және өндіріс деңгейінің күрт өсуіне, инвестициялық климаттың жақсаруына және елдің макроэко-номикалық көрсеткіштерінің жақсаруына ык, -палын тигізді. Кейінірек заңнан тыс капиталды Аргентина, Франция, АҚШ, Индия, Ирландия, Түркия сияқты елдер жария етті.

Сөйтіп, Францияда капиталдың шетке кетуін болдырмау үшін және экономиканың нақты секторына инвестициялауға қаржы қүралдарын қайтару үшін 1986 жылы «Салық-тық рақымшылық жасау туралы Заң» қабыл-данды, соған сәйкес арнайы экономикалық және франшизалық аймақтар қүрылып, са-лық саясаты оңтайландырылды және бұл жалпы алғанда экономикаға оң әсерін тигізді.

Ирландияда 90-шы жылдардың басында салықтық рақымшылық жасаудан түскен

октябрь 2002

ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ОБОЗРЕНИЕ

ақша бюджет тапшылығының мөлшерінен асып түсіп ЖІӨ-нің 2, 5%-ін құрады. Индия, АҚШ, Мексика осындай акциядан бірнеше миллиард доллар табыс тапты.

90-шы жылдардың ортасында Түркияның заңнан тыс бизнесінің табысы ЖІӨ-нің 40%-ті болып бағаланды. Қаржы құралдарының осындай көлемін жария ету және оларды экономиканың накты секторына тарту қажет-тілігі туралы мәселе көтерілді. 1998 жылы азаматтардың ел ішінде сондай-ак сдан тыс жерлерде салық алмастан және олардың пайда болуын түсіндіруді талап етпестен есептелмеген қаржы құралдарын ресми тіркеу туралы шешім қабылданды. Өткізілген акцяның нәтижесінде заңнан тыс айналыстан 20 млрд. АҚШ доллары қайтарылды.

Қазақстанға келетін болсақ, капиталға рақымшылық жасау туралы мәселе 1999 жыл-дың өзінде-ақ көтерілді. Өйткені, 90-шы жылдарда заңдардың қалыптаспаған жағдай-ында Қазақстан азаматтары мәлімделмеген кіріс тапты. Бұл капитал елдің экономикасы-на жұмыс істемеді. Сондықтан да осы каражатты заңды негізде кайтару міндеті туындады.

Бірақ, капиталды жария ету жөніндегі тиісті заң бірден кабылданбады, өйткені капиталды жария ету жөніндегі акцияның қажеттілігі және оны өткізу механизм! егжей-тегжейлі талқыланды. Заң жобасының бастап-қы нұсқасы елеулі өзгерістерге ұшырап, тек 2001 жылдың сәуір айында «Қазақстан Респуб-ликасы азаматтарының ақшаны жария етуіне байланысты оларға рақымшылық жасау туралы» Заң қабылданды.

Капиталды жария етудің негізгі мақсаты заңнан тыс капиталды Қазақстан экономика-сының нақты секторына тарту, салык салына-тын базаны ұлғайту, халықтың мемлекеттің саясатына деген сенімін арттыру болды. Атап айтқанда, заңсыз кәсіпкерлікке; заңсыз банк қызметіне; жалган кәсіпкерлікке; азаматтар-дың салық төлеуден жалтаруына; тиісті лицензиясыз, арнайы рұксатынсыз, біліктілік аттестатынсыз бизнеспен шұғылдануға, салық есебіне тұру мерзімін бүзуға; салық есебін ұсынбауға, салык салынатын объектілерді жасыруға; кірісті, шығысты және салық салынатын объектілерді есепке алу ережесін бүзуға; салық сомаларын және бюджетке баскд да міндетті төлемдерді азайтып көрсе-туге рақымшылық жасалды.

Осы . заңда адамға, бейбітшіліке және адамзат кауіпсіздігіне, халықтың денсаулығы-на және қүлыктылықка, қоғамдық қауіп-сіздікке және коғамдық тәртіпке қарсы бағытталған қылмыс нәтижесінде алынған кірісті жария етуге жол бермеу көзделді.

Салым бағытының шектелуі себебі бойын-ша капиталдың елеулі ағымы жағдайында жария етуден теріс салдарының пайда болу

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ШОЛУ

қазан 2002

мумкшдіп туралы сарапшылардың піюрі болды, сондай-ақ республикада жария ету кезеңінде қандай да бір шетелдік қүрылым-дардың «заңсыз жолмен табылған ақшасын» ақтап алу мүмкіндігі туралы және соның салдарынан әлемдік қауымдастықта теріс қоғамдық көзқарастың туындау қаупі болды.

Экономикалық тұрғыдан қарағанда, капитал-дың үлкен ағымының нәтижесінде валютаның шектен тыс көптігінен экономиканың күпті болу мүмкіндігі туындауы мүмкін еді және бұл мынадай салдарға әкеліп соғуы мүмкін:

- үлттық валюта бағамының нығаюына және соған байланысты оны нақты мағынада қайта бағалануына және бүл отандық экспорттың бәсекелесе алу мүмкіндігінің төмендеуіне әкеліп соқты-руы мүмкін: бұл жағдайда арзан импорт қазақстандық кәсіпорындардың өнімін ішкі рыноктан ығыстыра алатын еді; нәтижесінде өндіріс көлемі төмендеп, көптеген кәсіпорындардың қаржылық жағдайы едәуір нашарлаушы еді; ал елге импорт ағымын шектейтін шараларды енгізген кезде инфляция жоғарылап, халықтың түрмыс деңгейі төмендеуші еді;

- ақша массасының ұлғаюына және соның салдарынан инфляцияның жоғарылау мүмкіндігі туар еді.

Жоғарыда аталған заң ақшаны жария ету механизмін белгіледі. Заңның қолданылуы тек Қазақстан Республикасының азаматтарына ғана таралды. Жария ету шарасы 2001 жылдың 14 маусымында басталып, 30 күнге созылды.

Жалпы алғанда капиталды жария ету тәртібі былайша болды. Қазақстан Республи-касының азаматтары үлттық және шетел валютасындағы қолма-қол ақшаны сала алатын еді немесе оларды шетелдік банктердегі жеке есепшоттардан салымдарға (депозиттер-ге) ұжымдық кепілдік беру (сақтандыру) жүйесіне кіретін екініпі деңгейдегі банктерге аудара алатын еді. Арнайы есепшот салым-шыларға теңгемен немесе шетел валютасында талап етуге дейінгі салым шартында ашыла-тын жинақтаушы есепшот болып табылады. Азаматтардың жария етілген қаражаты Қазақ-станның Үлттық Банкі белгілеген валютаның 20 түрінде келіп түсуі мүмкін еді.

Заңды қабылдаған кезде капиталдың елеулі бөлігі шетелде жылжымайтын мүлікке, қымбат бүйымдарға, бағалы тастарға айнал-дырылғаны ескерілді. Осы ақпіаны жария ету үшін осы мүлікті ең алдымен ақшаға аударып және содан кейін осы ақшаны Қазақстандағы банк есепшоттарына аудару қажет еді.

Банктік салым шартында арнайы есеп-шоттың Қазақстан Республикасы азаматтары-ның ақшасын жария ету мақсатында ашыла-тындығы және оның жария ету кезеңі аяқталғ-анға дейін қолданылатындығы міндетті түрде

ҚАЗАҚСТАН ҮЛТТЫҚ БАНКІ

октябрь 2002

ЭКОНОМИЧЕСКОЕ ОБОЗРЕНИЕ

көзделген. Одан кейін банк ақшаның жария ету жөніндегі арнайы есепшотқа енгізілгендігі тура-лы куәлік береді, онда салымшының деректері, жария етілетін ақша сомасы және банктің атауы көрсетіледі. Ол жария ету фактісін растайтын құжат болып табылды. Мұндай ақша туралы ақпарат жария етілмеді.

Заңның жекелеген баптарында Қазақстан Үлттық Банкінің осы акцияны іске асыруға арналған іс-әрекеттері көзделді. Осыған бай-ланысты Қазақстанның Үлттық Банкі ақшала-рын жария етулеріне байланысты рақымшы-; ық жасалған Қазақстан Республикасы аза-маттарына екінші деңгейдегі банктердің арнайы есепшот ашу жәңе жүргізу тәртібі туралы нұсқаулық қабылдады. Нұсқаулық екінші деңгейдегі банктердің Қазақстан Республикасы азаматтарының ақшаларын жария ету жөніндегі арнайы есепшоттарын ашу және жүргізу ерекшеліктерін және осы арнайы есепшоттардағы ақшаны есепке алу тәртібін белгіледі.

Азаматтардың қабылданған заңға сенуі акцияны сәтті іске асырудың, яғни экономи-каға үлкен көлемде капитал тартудың негізгі аспектілерінің бірі болды. Соған байланысты заңда мынадай кепілдіктер көзделді:

- экономика саласында жекелеген құқық бұзушылықтар жасаған жағдайда жауап-кершіліктен босату;

- жария етілген кірістерді салық салудан босату;

- ақшасын жария еткен адамдар, олардың жария еткен ақшасының сомасы туралы ақпаратты жария етпеу;

- жария етілген ақшаны пайдалану жө-нінде шектеулердің болмауы - салымшы жария етілген ақшаны жұмсау құқығына жария ету кезеңі аяқталғаннан кейін келесі күні ие болды.

Алайда жемқорлық қүқық бұзушылык нәтижесінде алынған ақша, сондай-ақ жария ету басталғанға дейін кылмыстык және әкімшілік іс қозғалған, әкімшілік өндіріп алу салынған сотталған адамдар мен азаматтар-дың ақшасы жария етілмеді.

Нактылай алғанда бұл заңды Қазақстан Республикасының азаматтарына салықтық және қаржылай рақымшылық жасау ретінде сипаттауға болады. Заңды іске асыру мақса-тында еліміздің Үкіметі мемлекеттік инвести-циялар бағдарламасын әзірледі, айналымға тартылған коммуналдық және республикалық меншік объектілерінің тізбесін әзірледі.

Кейбір болжамдарға қарамастан капиталды жария ету жөніндегі бұл акция Қазақстанның Үлттық Банкі жүргізіп отырған ақша-кредштік саясаты үшін қандай да бір қауіп төндірмеді, сондай-ақ инфляция деңгейіне де эсер етпеді, өйткені жария етілген қаражаттың негізгі массасы (88%) - Қазакстанда айналыстағы қолма-қол АҚШ доллары және теңге болды.

ЭКОНОМИКАЛЫҚ ШОЛУ

қазан 2002

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.