Лизинг туралы негізгі түсініп және оны жіктеу

Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Лизинг инвестициялық дағдарыстан алып өтетін тиімді форма ретінде.
Лизинг туралы негізгі түсініп және оны жіктеу.
Лизинг беруші – лизингтік операцияларды орындау мақсатында
мүлікті ұсынатын заңды тұлға немесе азамат. (Көбінесе бұл іспен
лизингтік компаниялар айналысады).
Лизинг алушы – лизингтік мәміле бойынша мүлікті пайдалануға
алған тұлға (ұйым).
Лизингтің келесідей түрлері бар: қаржылық, оперативті және
қайтарымды (кемінде 3 жылдық мерзім бойынша) және т.б.
Қаржылық лизинг деп – құны толық төленген мүлікті айтамыз.
Пайдалану мерзімі мүліктің негізгі немесе барлық бөліктерінің
эксплуатациясы мен амортизациясының мерзіміне жуықтайды.
Қаржылық лизинг – жылдамдығымен, икемділігімен ерекшеленеді.
Оперативті лизинг – қолдану мерзімі амортизациялық кезеңге
байланысты қысқа болады, осыған байланысты мүлікті жан – жақты
пайдалану мүмкіндігіне ие болу. Мүлік белгіленген мерзім бойынша
қайтарылады.
Қайтарымды лизинг – қаржылық лизингтің бір түрі. Мүлік иесі –
келесі лизингалаушы болып табылады. Ол оны лизинг берушіге сатып,
жалға алу жөніндегі келісім – шартқа нүкте қояды.
Инвестицияның перспективалық формасын талдаудағы маңызды
элемент – лизингтің әлсіз және күшті жақтарын талдау болып табылады.
Лизингтің тиімді тұстары:
1. Лизин – жалға берген мүлікті толық қаржыландыру үшін
жұмыс істегенмен, мүліктің төлемін шұғыл түрде талап етпейді. Ол
қаржылық ресурстар жетіспеген уақытта негізгі өндірістік қорларды
жаңғыртып алуға мүмкіндік береді.
2. Лизингтік келісім несиелік келісімге қарағанда икемді
болып келеді, өйткені лизингтік жүйенің төлем жүйесі ыңғайлы болып
келеді.
3. Мүліктік инвестициялаудың ақшалай ссудаларды
инвестициялаудан ерекшелігі, мүлікті пайдаланушы аз тәуекелге түседі
және мүліктің иесі болып қалу мүмкіндігі бар.
4.Кәсіпорын қаржылық лизинг бойынша мүлік ала алады,
ссудаға қарағанда оны лизингке ала алады.
5. Лизинг алушы моральдық және физикалық туу мен жарамсыз
болып қалудың қауіп – қатеріне тәуекелділікпен бара алады.
6. Мүлік баланс болып есептелмейді, кәсіпорынның активін
көбейтпейді және салық салынбайды.
7. Жабдықты немесе мүлікті шығарушылар өздерінің тауарларын
өткізуде едәуір клиенттерге ие болады.
8. Барлық амортизациялық және салық жеңілдіктері лизинг
берушілер үшін өзара тиімді келісімді лизингтік төлемдерді төмендету
арқылы шешуге мүмкіндік туғызады.
Лизингтің теріс жақтары:
1. Лизингтік төлемдер өнімнің өзіндік құнына байланысты,
сонымен бірге салық кірістері төмендейді, төленілген салықтың
салдарынан тауардың бағасы өміп, бәсекеге қабілеттілігі төмендейді.
2. Келісім – шартты рәсімдеу мен лизингтік операцияларды
жүргізу үшін керекті, документтерді рәсімдеуге кеткен қаржылар шығын
болып есептеледі.
3. Лизингберушінің мүлікі моральдық тозғанмен оған лизингтік
төлемдер алады. Ал лизинг алушы үшін мүліктің бағасы әлдеқайда
қымбат. Сондықтан ол қолында бар қаражат пен банк несиесіне
сүйенеді.
Лизингтік операциялардың оң және теріс жақтарын талдай
келе, оны ҚР-ң дәстүрімен салыстыра келіп, біз үшін қаржылық
лизингтің тиімді екенін көрсетті. Дегенмен, қаржылық лизинг енді ғана
елімізде белең алып жатыр.
Тұңғыш қаржылық лизинг ұзақ мерзімді аренда ретінде 1877
жылы жүзеге асырылды. Американдық компания Белл телефонды сатуды
тоқтатып, оны жалға беру керек деп шешті. Осы кезден лизинг идееясы
байсалды түрде енді. Лизингтің келісім Шумер кезеңінен жаңа эраға
дейін ұзақ уақыт үзіліп қалды.
Аристотельдің Байлық меншік иесі болудан емес, пайдалана
білуден жинақталады деген трактатында лизинг туралы жаңалық
білдіреді. Трактат б.э.д 350 жылдары жазылған.
Жаңа заманғы лизинг тұңғыш американдық лизингтік компанияның
құрылуымен, яғни 1952 жылдан бастап қарқынды дами бастады. Ал
Европада алғашқы қаржылық – лизингтік қоғам 50-жылдардың аяғы, 60-
жылдардың басынан бастап орнай бастады.
Лизингке алғашқы болып, лизинг құралдары беріле бастады. Ол
революцияға жалдық қатынастар алып келді.
Қазіргі уақытта әлемдік экономикада лизинг жүйесі едәуір
кең диаграмманы қамтиды. Бұл сферада Жапония мен АҚШ әлем таныған
елдер болып табылады. Лизингті пайдаланудың жоғарғы өсу темпі
посткеңестік лагерлерде және ТМД-ға мүше елдерде байқалуда, алайда
бұл елдерде лизингтің таралуына қаржылық мәселелер әжептеуір кедергі
келтіруде.
Кәсіпорындарда қаржылық ресурстардың жетіспеушілігі өнімді
сатып алуға шамасы келмейтін кәсіпорын – сатып алушылардың
қалыптасуымен санының өсуіне әкеледі. Борышқорлық сипат өріс ала
бастады. Кәсіпорынның ауыр қаржылық жағдайы оның инвестициялық
белсенділігінің төмендеуіне түрткі болды. Соңғы жылдары негізгі
капитал бойынша инвестиция 18 %-ке төмендегені байқалды. Инвестиция
тартылмау экономикаға кәсіпорынның негізгі өндіріс қорларындағы
техникалық жағдайды күрделендірді. Негізгі қорлардың өсу темпі бар –
жоғы 2 – 3 %, ал тозу 70 %-ке жетті. Жыл сайынғы коэффиценттерді
жоғарылату мен негізгі қорларды аяғынан тік тұрғызуға бағытталған
реформалар нәтиже бермеді.
Континент бойынша бүкіл лизингтің үлесі.
Төлем қабілеттілігі төмен кәсіпорындарға коммерциялық банктер
ұзақмерзімді капитал аудару үшін тәуекелге бара қоймайды.
Инвестициялық дағдарысты аттап өтудің бірден - бір жолы – шетелдік
инвестицияны ұлғайту, дегенмен, біздің ойымызша, отандық кәсіпорындардың
негізгі қорын перспективалы жаңғыртуда шетелдік инвестицияны аса
байыптылықпен тарту керек.
Кәсіпорында негізгі қорды қаржыландыруға бағытталған жеке
қаражаттар аз болғандықтан, инвестиция тартудың дәстүрлі емес айқын
жолы іздестіріле бастады. Бұл тұрғыда бірінші кезекті лизинг алды.
Елдегі қаржылық лизингтің дамуы экономикалық өсімнің
темпімен және экономиканы қайта құру сатысындағы кәсіпорын жұмысының
экономикалық шарттарының ауытқуымен сәйкес келуі тиіс.
Бұдан бірнеше этап бойынша заңды программаларды игеру
қажеттігі туады.
1. Экономика құрылымын экономика тұрғысынан өзгерту. Реформа
иесінің өсімін төмендету, айналымнан ұлттық валютамен еркін қаржы
құралдарын ығыстырып шығару, олардың орнын шынайы ақша бірлігімен
алмастыру.
2. Кәсіпорынның негізгі қорларына инвестицияны молынан тарту
үшін шаралар өткізу. Арнайы даму бюджетін қалыптастыру. Банк пен
инвестициялық қорларға салымдарды көбейту арқылы, банктік депозиттерді
сақтандыру жүйесін құру.
3. Бюджеттің шығыс бөлігін қайта құру, сонымен бірге жоғары
сапалы тауарларды арттыру және олардың халықаралық рыноктағы
бәсекеге қабілеттілігін өсіру.
Отандық кәсіпорындарға инвестициялық іс - әрекеттердегі
қаржылық лизингтің даму мүмкіндігін - әлемдік экономикадағы лизинтің
дамуымен салыстыра отырып, ұзақ уақыт зерттелуі керек және ол –
кәсіпорын іс - әрекетінің инвестициялық өтпелі
кезеңдегі экономика шарттары мен елдің әлеуметтік – экономикалық
дамуын болжау аясында іске асуы тиіс.
Қаржылық лизинг туралы ойымызды аяқтай келе келесі
қорытындыны жасаймыз:
1. Қаржылық лизингті құқықтық тұрғыдан қамтамасыз
ету оның кемшіліктерін ретке келтіріп қана қоймай, лизингтік
заңнаманы жетілдіреді және қарқынды дамуға жол ашады.
2. Кемшіліктері болғанымен, қаржылық лизинг
кәсіпорынды инвестициялаудың тиімді жолы болып қала береді.
3. Кәсіпорынның негізгі қорын инвестициялаудың
тиімді әдісі ретінде лизингті қолдану перспективасы дамыған нарықтық
елдер экономикасында және Шығыс Европаның жекелеген елдерінің
серпінді дамуында көрініс берді.
Кәсіпорынның негізгі қорын инвестициялайтын тиімді жол болу
үшін қаржылық лизингті пайдалану перспективасы тек мықты заңнамаға
тәуелді емес, сонымен қатар нақты лизингтік келісімдерге тәуелді.

Фирманы дағдарысқа қарсы басқару: ҚР кәсіпорындарындағы жалақының
ынталандыру ролін жоғарылату мәселесі.
Казпищепром концерні кәсіпорнының цехының үш негізгі
базасына жүргізілген. 1999 жылдың соңындағы зерттеудің нәтижесінде
еңбекақының ынталандыру процесінде негізгі роль иеленетіні білінеді.
Еңбекақы үш негізгі функцияны атқарады: өтеу, үлестіру және
ынталандыру.
1995 – 1999 жылдары еңбекақыны төлеу қызметінің дәрежесі тым
төмен болды. 1995 жылы орташа айлық жалақы минималды тұтыну
бюджетінен орташа есеппен 196.7 % жоғары болса, 1999 жыл бұл
көрсеткіш 187.64% болды. Еңбекақының минималды деңгейі минималды
тұтыну бюджетінің 250 - 300 %-на тең болу керек.
Ауылшаруашылығында сонымен қатар еңбекті ынталандыру деңгейі
төмендеді. Ауылшаруашылығы кәсіпорнында жұмыс істейтін жұмысшылардың
жолақысы халық шаруашылығында істейтіндердің жалақысынан 1.8 есе, ал
өнеркәсіп жұмыскерлерінің жалақысынан 2.2 есе төмен болды.
Еңбекақының базалық қорының мөлшері екі көрсеткішке тәуелді:
жұмысшылар санына және орташа жалақыға.
Соңғы 5 жылда тауар өндірісіндегі жалақының үлес салмағы
еш кәсіпорынды 8 %-ке жеткен жоқ. Әлемдік практикада тауар шығаруға
кеткен еңбек шығындары 40 – 50 % болды.
Жалпы өнімдегі еңбекақы қорының өзгеруі: 1996 ж - 18%, 1998 ж
- 17%, 1999 – 2000 ж.ж – 13 %. Дәл осы көрсеткіш жалпы табыста былайша
ауытқиды: 73 % - 1996 ж, 90 % - 1998 ж, 54 % - 1999 ж және 69 % - 2000
ж.
Мұндағы мәселе еңбекақының жиынтық қорындағы ақшалай
түсімнің өзгеруі емес, оның құрамы. Ақшалай түсімдегі ынталандыру
төлемінің үлес салмағы 2.2 – 2.5 %-дан ауытқыған жоқ. Көптеген
кәсіпорындардағы ақшалай ресурстардың жетіспеуі еңбеккерлерді
ынталандыруға кететін табыс үлесін көбейтуге мүмкіндік бермейді.
Экономикасы күшті кәсіпорындардың еңбекақы жиынтық қорындағы
ынталандыру төлемдерінің үлесі 17 % құрады, экономикасы әлсіз
кәсіпорыннан 3 есе жоғары.
Еңбекақы жиынтық қоры құрылымында міндетті төлемдердің үлесі
бірдей және ол экономикалық даму деңгейіне тәуелді емес.
Ынталандыру төлемдерінің үлесі мен мөлшері бұған қарағанда басқаша.
Кәсіпорынның ынталандыру төлемдерінің республикалық деңгеймен
арақатынасы еңбек өнімделігі бойынша сәйкес келеді. Егер жұмысшының
есепшотындағы түсім 3.5 % болса, ал ынталандыру төлемі орташа
есепппен бар – жоғы 30-ақ % болды.
Еңбекақы қорын құру кезінде оның тұрақты және айнымалы
бөліктерімен байланысты еңбек өнімділігін ескеру қажет.
Жалақыны үлестіру функциясы еңбек үлестеріне байланысты
табыс бөлінісі болып табылады. Дамыған елдердің кәсіпорындарындағы
табыс құрылымында тариф үлесін көбейту, бөлу процесін күшейтетінін
көрсетеді. Еңбекақы моделінің ең жоғарғы деңгейі американдық модель
болып табылады, онда тарифтің үлес салмағы 75-80 % құрайды.
Қазақстандық еңбекақының ерекше түрі болып салалар, экономиканың
нақты секторы мен бюджеттік сфералар, жаңа және бұрынғы экономика
секторлары арасындағы дифференцияны төменгі деңгейде сақтау болып
табылады, ынталандыру функциясын нақтылауда негізгі құрал болып
үздіксіз мақтау төлемдерін төлеу болып табылады. ФЗП құрылымындағы
талданған кәсіпорындардың үлесінде 1999 жылы олардың үлесі 28.35 %
болды.
Үздіксіз мақтау төлемдерінің негізгі компанентіне (50 – 80 %)
сыйақы тағайындау жатады. ФЗП құрылымында талданған кәсіпорындарда
аталған төлем белгілі бір уақыттағы жұмыс орындалған соң барып
беріледі. Сыйақы тағайындаудың практикалық әдісінің мәні материалды
ынталандыру болып есептеледі. Сыйақы еңбекақы емес, жалақыға үстеме
болып табылады. Сыйақы жалақыға үстеме ретінде реттеуіш және
жалпылама сипат алады. Сыйақы тағайындаудың айқын критериисіз оларды
бағалау қиын болады.
Қазіргі уақытта жалақыны тұрақты, айнымалы-тұрақты және
айнымалы-біртекті деп қарастырады. Сыйақы жалақыға қосымша ретінде
үздіксіз және жалпы сипатқа ие болады. Тұрақты бөліктің негізгі
компаненті тариф, еңбекке қарай бағалау, төлемдерді өтеу. Жалақының
негізгі бөлігі тұрақты болып табылады. Үстеме төлеу жалақының
айнымалы-тұрақты түрі. Айнымалы-біртекті бөлігі біруақыттылық болып
қалыптасады. Сыйақы тағайындау жалпы сипат иеленеді. Ал, сыйақы
өзгермелі сипатта болады.
Еңбекақы қорының мөлшерін анықтау үшін мыналар қажет:
- Еңбекақы қорының тұрақты және айнымалы бөліктерін
орнықтыру (әр түрлі экономикалық мүмкіндіктер бойынша).
- Кәсіпорынның қаржы ресурстарына тәуелсіз түрде
еңбекақы қорының мөлшерін анықтау;
- Еңбек өнімділігінің өсуіне қарай, ынталандыру
төлемдерін есептеу. Қосымша тауарлардың өсу көздері және өндіріс
тиімділігінің жоғарылауы төлемдер бойынша еңбек өнімділігінің күрт
өсуі болып табылады. Бұл көрсеткіштердің сандық қатынасы орташа
жалақаның өсу темпін көрсетеді.
- Кәсіпорынды активтері бойынша бағалау.
Активтендіру әдісі – кәсіпорын құнының жалпы әдісін анықтау,
сонымен қатар меншік капиталдары арқылы оның міндеттерін негіздеу.
Практикада активтендіру әдісінің төрт түрі қолданылады:
1. Тарату құны. Бұл нұсқа бойынша инвестор
кәсіпорынның тарату мүмкіндігін қарастырады. Кейде бұл бизнесті
жалғастырудан әлдеқайда тиімді. Бизнесмен мүлікті бөлшектеу арқылы
оған жоғары баға қояды. Онда кәсіпорынның құны активтерді сатқаннан
түскен пайдаға тең болады.
2. Бұрынғы іспеттес кәсіпорын құру. Егер аталған
кәсіпорынның сату құны басқа кәсіпорындарға қарағанда қымбат болса,
оның ірі себептері болуы мүмкін: Мәселен, рынокты бақылауда, игеру
құқығы, технологиясында, білімінде, жоғары қабілетті коллективте.
Өтпелі кезеңдегі елдердің жұмыс спецификасында инвестор
мынадай таңдаулардың алдында тұрады: бар нәрсені сатып алу керек пе
немесе жаңа бизнес құру қажет пе?
Посткеңестік кәсіпорындарда көптеген кемшіліктер жетерлік:
ескі жабдықтарды қолдану, маманданбаған коллективтің жұмыс істеуі,
басқару командасының тәжірибесінің аздығы. Осыдан капиталисттік
стандартқа өту үшін белгілі бір құралдар керек. Сондықтан
жекешелендіру саясатындағы бағалар төмен болды. Бұдан көп шығын
болды. Яғни, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.