Артериялық гипертония жаһандық мәселе

Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау Министрлігі
Қазақстан Республикасы ғылым және білім Министрлігі
Қызылорда медициналық жоғары колледжі

Мамандығы: Мейіргер ісі
Біліктілігі: Қолданбалы бакалавр

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: Apал аудандық емханасының артepиялық гипepтензиясы бap пaциeнттepдің өз ауруы жайлы білім деңгейі.
Орындаған : Әзілханова.А.Б.
Ж.А.Ә қолы
Ғылыми жетекші: Зейнебай.Г.Е
Ж.А.Ә қолы

ҚОРҒАУҒА ЖІБЕРІЛДІ Ғылыми жетекші:
Директордың ғылыми
істер жөніндегі орынбасары
Жундабекова С.С
_________ ________ қолы қолы

Қызылорда қ. 2022

МАЗМҰНЫ
ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
КІРІСПЕ
1-тарау.АРТЕРИАЛДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯНЫҢ ТАРАЛУЫ
1.1.Пациенттердегі жүрек-қантамыр аурулары жүйесінің ішіндегі артериалды гипертензияға шалдығуындағы негізгі қауіп-факторлар.
1.2. Артериялық гипертензиядағы науқастарға мейіргерлік күтім.
Артериялық гипертензияны алдын алу скринингін Қазақстан Республикасында және шетелде ұйымдастырылу ерекшеліктері
1.3. Артериалды гипертензия мектебінің негізгі функциялары
1.4 Пациенттердің білім деңгейін көтеруге арналған шетелдік шаралар
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕРДҢ ТІЗІМІ
ҚОСЫМШАЛАР

ҚЫСҚАРТУЛАР МЕН БЕЛГІЛЕР
АГ-артериялық гипертензия
АҚҚ-Артериялық қан қысымы
ГА-гипертониялық ауру
АББ-ауруды басқару бағдарламасы
ДДСҰ-Дүниежүзілік Денсаулық сақтау Ұйымы
ДСИ-Дене салмақ индексі
ҚФ- Қауіп факторы
ДАҚ-диастолалық артериалды қысым
САҚ- систолалық артериалды қысым
ПМ МҒЗО- Профилактикалық медициналық мемлекеттік ғылыми зерттеу орталығы

КІРІСПЕ
Тірек сөздер:артериялық гипертензия,артериялық қан қысымы,жүрек-қантамыр жүйесі,аурушаңдықтың таралуы,алдын-алу шаралары,
Тaқыpыптың өзeктiлiгi: Apтepиялық гипepтoния (AГ) - әлeмдeгi eң көп тaрaғaн cыpқaттаpдың бipi. Бұл cыpқaтпeн ayырaтындapдың caны жылдaн-жылғa көбeйiп кeлeдi.Meдицинaлық cтaтиcтикa бoйыншa,eлiмiздe әрбір oныншы адам apтepиялық гипертониямен ayыpaды eкeн.Coңғы жылғы мәлiмeттeргe сүйенсек, жүpeк-қaнтaмыp жүйесі aypyлapына жыл caйын әлемде, 20 млн-ға жуық aдaм өлiм жaғдaйынa сeбeп бoлады,бұл өлімнің жалпы санының үштен бір бөлігіне жуық. Зерттеушілер олардың ішінде артериялық гипертонияның асқынуы жыл сайын әлемде болатын 9,4 миллионға жуық өлім жағдайын тудырады деп есептейді. Бұл гипертония инфаркттың 45%-нан және инсульттің 51%-ның себебінен болады.Артериялық қысымның (АҚ) созылмалы көтерілуі өлімнің жоғары көрсеткіштеріне негіз болатын, жүректің ишемиялық ауруы,миокард инфарктісі,инсульт,жүрек және бүйрек жетіспеушілігі,ретинопатия және т.б. ауыр сырқаттар мен шұғыл жағдайлардың туындауының қауіп факторларынан болады.Болжам бойынша,2025 жылға қарай гипертониялық аурумен ауыратындар саны 15-20 % - ға артып,1,5 миллиардқа жетеді.
Бұл ауру 55-65 жастан асқан адамдарда кездеседі. Соңғы жылдары бұл ауруға шалдыққандардың жас көрсеткіші айтарлықтай жасарып келеді - шамамен 30 жастағы емделушілерден артериялық гипертонияның белгілері анықталып отыр. Аталмыш құбылыстың себебін тұқым қуалау факторынан ғана іздемеу қажет,сондай-ақ гипертонияның даму салдарын қазіргі өмір сүру салтымен,күйзеліспен,дұрыс тамақтанбаумен,артық салмақ қосумен, гиподинамиямен байланыстыруға да болады.
2019 жылы Америка Құрама штатында жарты миллионнан астам гипертония ауруы өлім себебі болды.АҚШ-та ересектердің жартысына жуығы систолалық қан қысымы 130 мм.сын.бағ. жоғары немесе диастолалық қан қысымы 80 мм.сын.бағ. төмен қан қысымымен ауырады.
Сонымен қатар,ерлердің 50 %-ы әйелдерге (44%-ы) қарағанда қан қысымы жоғары.
Ресейдегі 2019 жылы зерттеу кезінде аурудың гендерлік құрылымын АГ патологиясы бар әйелдердің басым екендігі анықталды (55,5 %),ал 44,5%-ы ер адамдар.Ресей гипертониямен сырқаттанушылық бойынша АҚШ пен Еуропалық Одақтан кейінгі үшінші орында тұр.
Канадада соңғы деректер бойынша гипертония ауруының алдын алу және бақылау саласындағы әлемдегі жетекші ел болып табылады.
Канададағы гипертониялық аурудың мейірбикелік басқару жүйесі:
* АГ ерте анықтайды және диагностикалайды (АҚҚ өлшеуді жүзеге асырады);
* Салауатты өмір салтын жақсарту жөнінде ұсыныс береді;
* Медбикелер диетологтармен және денсаулық сақтау командасының басқа да мүшелерімен ынтымақтастықта жұмыс жасай отыра диета жайлы кеңес береді;
* Пациенттің салмағын өлшейді, ДСИ анықтайды;
* Медбике пациенттің физикалық белсенділігін бағалайды;
* Пациентке алкоголь және шылым шегудің зияны жайлы әңгімелесу жүргізеді.
Қазақстан бойынша,адам өліміне соқтыратын аурулардың ішінде осы артериялық гипертония бірінші орында тұр.Әрбір оныншы тұрғын осы артериялық гипертония ауруымен ауырады.Қазақстанда әрбір 33-ші тұрғын қан айналым жүйесі ауруларының симптомдары,әрбір 12-ші тұрғында жоғары қан қысымының клиникалық симптомдары бар,19 миллионнан 1,5 млн адам артериялық гипертония бойынша есепте тұр,жүректің ишемиялық ауруы және гипертонияның үлесіне қан айналымының жүйесінің барлық бұзылыстарының 60 %-ы тиесілі.
Қазақстанның ересек тұрғындары арасында гипертонияның таралуы 24,3 % құрайды. Артериялық гипертонияның таралуы Қазақстанда да тұрақты жоғары деңгейде сақталуда және ол 100 000 ересек адамға 1181,8 құрайды.
Гипертония бұл көбінесе индустриалды дамыған елдерде тұратын адамдарға әсер етеді.Жоғары қан қысымы көбінесе жас кезінде пайда болады,бұл ауру тез жасарып келеді.Бұл жүрек-қантамырлары асқынуларының қаупін арттырады және орташа өмір сүру ұзақтығын eдәyір төмeндетеді.Гипертония проблемасының маңыздылығы қазіргі қоғамда оның жеткіліксіз бақылауымен байланысты.
ҚРДСМ Денсаулық сақтауды дамыту республикалық орталығы Артериалды гипертензия атты әлеуметтік ақпараттандыру жұмыстарын жүргізді.Қазақстанда артериялық гипертензия өлім көрсеткіші жоғарғы деңгейдейдегі аурулардың үштігіне жатады.
Дүниежүзілік жүрек федерациясының мәліметтері бойынша,егер салауатты өмір салтын ұстанып,темекі шегу, тамақтану және дене қимылының белсенділігі бақыланатын болса инфаркт пен инсульттан болатын мезгілсіз өлімнің 80%-ның алдын алуға болады.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының Еуропалық аймағындағы денсаулық дәрежесінің негізгі көрсеткіштеріне сүйенсек, 2020 жылы әлем халқының 1,13 миллиардынан артериялық гипертония диагнозы анықталған.Өкініштісі- оның 5,2 диагнозы туралы білмейді, тек әрбір оныншы тұрғын ғана гипертонияға байланысты тұрақты ем қабылдайтыны анықталған.
Сонымен қатар,аурудың жоғары деңгейі Белоруссияда байқалды, ол жерде 100 000 халық санына шаққанда 6125,65,Литвада-4489,7 көрсеткішін құрайды,Қазақстан орташа орынды иеленіп, 100 000 халық санына шаққанда 1858,7 көрсеткішін көрсетеді, ең төмен көрсеткіш 585,11 Азербайжанда тіркелді.
Орташа алғанда 25-35% балаларда және жасөспірімдерде кездеседі және олардың 10-17%-да артериялық гипертензия гипертониялық ауруға ұласып, асқына береді.
Америка Құрама Штаттарында шамамен 75 миллион адам гипертониядан зардап шегеді. Бұл адамдардың шамамен 81%-ы гипертониямен ауыратынын біледі,тек 75%-ы ем алады және тек 51%-ы қан қысымын барабар бақылайды. Ересектер арасында гипертония африкалық американдықтарда (41%) кавказдықтарға (28%) немесе мексикалық американдықтарға (28%) қарағанда жиі кездеседі, ал афроамерикалықтарда ауру мен өлім жоғары.
Эпидемиологиялық мәліметтер бойынша,артериялық гипертензия Қазақстанда және шетелде кең тараған ауру болып табылады. Жоғары артериялық қысымның негізгі себептері - тұзға бай емдәм,дене белсенділігінің, қозғалыстың төмен деңгейі, артық салмақ болып табылады.
Жоғары артериялық қысым 7,1 миллион өлімге өз үлесін қосып отыр,бұл әлемдегі өлім-жітімнің 13%-ын құрайды.
425 мың адамды қамтыған 37 күрделі зерттеулердің қорытындылары бойынша систолалық (жоғарғы) артериялық қысымды 10 ммрст-ға төмендеткен кезде инсультқа ұшырау қауіпін 37%-ға,ЖИА-ның(жүректің ишемиялық ауруының) туындау қауіпін 25%-ға дейін төмендетеді екен.
Қазақстанда жыл сайын артериялық гипертензияға шалдыққан 30 000 науқас тіркеледі. Балалар мен жасөспірімдерде артериялық гипертензияны ертеден анықтаудың маңыздылығы зор,өйткені балалық шақтағы артериялық гипертензия ересек жастағы гипертензиямен метаболикалық синдромның даму қауіпін тудырады.
Жастар арасында зиянды әдеттердің кеңінен таралуы,шылым шегудің, гиподинамияның семіруге шалдығуы,емдәмді бұзудың ықпалы ересек жастағы адамдардың жүрек-тамыр ауруларының балалық шақтан бастау алатынын көрсетеді.
Дәрігерге көрінген кезде балалардың артериялық қысымын өлшеу артериялық гипертензияны ерте кезден анықтауға мүмкіндік береді.
Балаларда кездесетін артериялық қысымның нормалары - жаңа туған нәрестеде 60-8040-50 ммрст,1 айдан 12 айға дейін 80-8545-40 ммрст,1 жастан 5 жасқа дейін 10550-60 ммрст, 6-10 жаста 95-11555-65 ммрст,11-14 жаста 105-12065-70 ммрст.Бала өмірінің алғашқы 2 жасында жоғары артериялық қысым 112 ммрст-дан,3-5 жаста 116 ммрст-дан, 6-9 жаста 122 ммрст-дан, 10-12 жаста 126 ммрст-дан,13-15 жаста 135 ммрст-дан,16-18 жаста 142 ммрст-дан асқанда туындайды.
Балаларда бастапқы және екінші артериялық гипертензия кездеседі. Бастапқы түрі жеке ауру болып туындайды,ал екінші түрі кейбір ішкі ағза мүшелерінің патологиясы салдарынан пайда болады.Дәрігер жоғары артериялық қысым көрсеткіштерін талдай отырып,артериялық гипертензияның себебін ішкі мүшелер патологиясынан іздейді, яғни, екінші артериялық гипертензия түрін анықтауға тырысады. Аурудың себебі табылған кезде уақытында емделу қажет, бұл баланың денсаулығы үшін өте маңызды.
Гипертония біріншілік және екіншілік болып 2-ге бөлінеді.Мұндай науқастарды дәрігер 3 айдан 6 ай аралығында бақылауға алып,ем жүргізеді.
Артериялық гипертензияның туындауына ықпал ететін аурулар - бұл бүйрек тамырларының аурулары стеноз (тарылу), тамырлардың тромбозы, бүйрек құрылымының бұзылуы,эндокриндік патология (Кушинг синдромы, феохромацитома, бүйрек үсті бездерінің гиперплазиясы), жүректің туа біткен ақаулары - аортаның коарктациясы, өкпе аурулары.Аталған аурулардың барлығы екінші артериялық гипертензияның дамуына себеп болады. Егер баланы тексерген кезде жоғары қан қысымына себеп болатын ішкі ағза мүшелерінің патологиясы анықталмаса, онда артериялық гипертензияның түрі бастапқы болып есептеледі.
Мақсаты: Apтepиялық гипepтензиясы бap пaциeнттepдің өз ауруы жайлы білім деңгейін сауалнама арқылы бағалау
Міндеттері:
Тақырыпқа байланысты әдебиеттерді шолу;
Артериялық гипертензия туралы пациенттердің ақпараттану деңгейін сауалнама арқылы бағалау;
Apтepиялық гипepтензиясы бap пaциeнттepдің өз ауруы жайлы білім деңгейін сауалнама арқылы бағалау;
Нәтижесін талдау;
Қорытынды жасау;
Ұсыныс беру;
Зерттеудің теориялық және практикалық маңыздылығы:
Жалпы бұл алынған мәліметтер негізінде,артериялық гипертензиясы бар пациенттерге қауіп-қатер факторын анықтау,емдеу,осы ауруға шалдығудың себебі мен салдарынан асқынуы туралы ақпараттанды;
Сонымен қатар,медициналық көмек сапасын жақсартуға бағытталған сауалнама құрастырылды;
18-70 жас аралығындағы пациенттердің артериялық қан қысымын өзіндік бақылауы,өзіндік басқару дағдыларына үйренді;

Дипломдық жұмыстың көлемі мен құрылымы
Зерттеу жұмысы компьютерлік мәтін беттен тұрады.Дипломдық жұмыс кіріспе,әдебиеттерді шолу,зерттеу материалдары мен әдістері,зерттеудің нәтижелері,қорытынды,практикалық ұсыныстар,пайдаланылған ақпараттар тізімінен тұрады.

1-тарау.Артериялық гипертония жаһандық мәселе
1.1.Пациенттердегі жүрек-қантамыр аурулары жүйесінің ішіндегі артериалды гипертензияға шалдығуындағы негізгі қауіп-факторлар.
Артериялық гипертензия-тамыр тонусы реттелуінің бұзылуынан туған артериялық қысымның көтерілуі. Гипертония ауруы көбінесе жүйке жүйесіне ұдайы күш түсуінен,психикалық зақымданудан,шамадан тыс артық тамақтанудан,жүріс-тұрыстың,жалпы қимылдың аздығынан болады.
Гипертония ауруының бастапқы сатысында артериялық қысымның уақытша көтерілуі,оның үстіне бастың оқтын-оқтын ауруы, жүректің жиі соғуы,кейде жүрек тұсының ауруы,желке тұстан ауырлық сезінуі мүмкін.Одан әрі бас айналады, қолдың саусақтары мен аяқ бақайлары ұйып,баста қан тасу сезімі, көз алдында шіркейлердің ұшып жүруі байқалғандай болады.Науқас тез шаршайды,ұйқысы бұзылады.
Артериалды қысымның уақытша көтерілуі : 13085 мм.сын.бағ, 14090 мм. сынап бағанасы бойынша болса,одан жоғары көтерілсе және ұзақ уақыт түспесе жүрекке және ми, бүйрек, көз қантамырларына салмақ түсіріп артериялық гипертония ауруына әкеп соғады.
Аурудың клиникалық ағымы.
Аурудың патогенезінің негізіне мыналар жатады:
ішкі факторлар:
даму аномалиялары (мысалы, туу салмағының ауытқуы);
басқа симптоматикалық компоненттер,мысалы,науқастың туылуы кезіндегі еңбекті басқарумен байланысты;
ұзақ әсер ететін прессорлық механизмдердің жоғары белсенділігін жәненемесе депрессорлық механизмдердің белсенділігінің төмендеуін тудыратын тұқым қуалайтын полигендік факторлар
сыртқы факторлар:
климат;
дұрыс тамақтанбау, әсіресе тұзды шамадан тыс тұтыну
суды нашар қабылдау;
зиянды еңбек жағдайлары;
тұрғын үй микроклиматы;
дұрыс емес демалыс;
витамин тапшылығы, маңызды биоэлементтердің тапшылығы;
адамдармен қарым-қатынас.
Гипертонияның белгілері.
жоғары қан қысымының жоғарылауы;
бас ауруы(желке аймағында),айналуы,шуыл;
кардиопалмус;
жүректегі ауырсыну,ісіну
қатты терлеу фонында қалтырау жағдайы;-
пульсацияның бұзылуы;
мазасыздық пен тітіркену ;
жалпы әлсіздікәлсіздік және шаршау және ұйқысыздық;
аяқ-қол саусақтардың мұздауы, ісінуі және ұюы.
Гипертонияның белгілері мезгіл-мезгіл болады және тыныштықпен жоғалады. Уақытылы медициналық көмек болмаған жағдайда ауру белгілерінің тізімі мыналармен толықтырылады:
көздің бұлыңғырлануы,көз алдында шыбындардың пайда болуы;-
есте сақтау қабілетінің және ақыл-ой әрекеті сапасының нашарлауы;
қан тамырлары мен бүйректердің жұмысындағы ақаулар
қолдар мен аяқтардағы әлсіздік;
жүрістің өзгеруі;
сезімталдықтың төмендеуі.
еңбекке қабілекттіліктің төмендеуі
физикалық жүктеме кезінде ентігу
Артериялық гипертензияның тікелей себебі - қанның минуттық көлемінің ұлғаюына немесе шеткергі тамырларға төзімділіктің жоғарылауына әкелетін биологиялық механизмдердің белсенділігінің жоғарылауы. Бұл механизмдердің арасында маңызды орынды патогендік микроорганизмдердің репликациясы алады,әсіресе әртүрлі стресстік жағдайларда күшейеді, оқшауланған систолалық гипертензиямен және систолалық-диастолалық гипертензиямен байланысты цитомегаловирустың репликациясы - бұл Ресейде, содан кейін орта Атлантикалық мемлекеттерде байқалды. Бұл цитомегаловирустың әсерінен анық байқалатын қан мен тіндерде ангиотензин II және ренин экспрессиясының жоғарылауы әрқашан артериялық гипертензияның дамуына әкелмейтіндігіне байланысты, өйткені ауру бүйректің депрессорлық қызметі таусылған сәттен бастап бекітіледі. Ол популяцияда 15-тен 47%-ға дейінгі жиілікпен сипатталатын диастолалық немесе систолалық қан қысымының тұрақты созылмалы жоғарылауы ретінде көрінеді.
Қазіргі уақытта Ресейдегі Г.Ф.Лангтан бастап, кейіннен Канададағы атақты физиолог Г.Сельеден бастап ғалымдар гипертонияның дамуына әкелетін және болжамға әсер ететін патогенетикалық механизмдердің маңызды құрамдас бөлігі еңбек жағдайлары,күнделікті өмірі,әлеуметтік факторлар және психоэмоционалды стресс екенін анықтады.Ұзақ мерзімді психикалық жарақат маңызды рөл атқарады. Сонымен қатар,стресстің әсер ету дәрежесі жеке қасиеттерге және артериялық гипертензияның дамуына бейімділікке байланысты деген болжам бар.
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының сарапшылық комитеті ұсынған классификацияға сәйкес эссенциалды гипертензияның үш кезеңі бар:
I кезең - нысана мүшелердің зақымдануының объективті белгілері жоқ;
II кезең - нысана ағзаларының зақымдалуының объективті белгілері бар, бірақ олар, симптомдарсыз немесе функцияның бұзылуынан тұрады (субклиникалық нысана органның зақымдануы):
- сол жақ қарыншаның гипертрофиясы (ЭКГ, эхокардиография бойынша);
- бүйрек: микроальбуминурия (30-300 мгтәу) немесе шамалы өсу
-сарысу креатинині (ерлерде 115-133 мкмольл, әйелдерде 105-124 мкмольл);
- көз түбі: көз торының артерияларының жалпы тарылуы.
III кезең - нысана органдардың зақымдануының объективті белгілері бар,
олар тарапынан симптомдар және бұзылған функциялар:
Жүрек:
- жедел миокард инфарктісі, жүрек жеткіліксіздігі II A-III кезең;
Бүйрек:
- протеинурия (300 мгтәу) немесе бүйрек жеткіліксіздігі(сарысу креатинині ерлерде 133 мкмольл-ден және әйелдерде 124 мкмольл-ден жоғары немесе креатинин клиренсішумақтық фильтрация жылдамдығы 60 млмин. [млминx1,73 м-2]);

Ми:
- өтпелі ишемиялық ұстама, инсульт,жедел гипертониялық энцефалопатия, созылмалы гипертониялық энцефалопатияның
-III сатысы, тамырлы деменция;
- тамырлар:
- аорта диссекциясы;
Көз түбі:
- оптикалық дискі ісінуі торлы қабықтағы қан құйылуымен экссудаттардан болады. Оптикалық дискінің ісінуі қатерлі артериялық гипертензияның белгісі болып табылады.
Гипертензия түрлері:
1.Біріншілік-
-эмоциялық стресстер;
-бас миының жарақаттары;
-зиянды әдеттер;
-тамақтанудың ерекшеліктері;
-семіздік;
-тұқым қуалауға бейімділік;
2.Екіншілік артериялық гипертензия мына ауруларда көптеп кездеседі:
-гемодинамикалық;
-эндокриндік;
-орталық нерв жүйесінің зақымдалуынан;
-бүйректік аурулардан;
-Қан тамырларына пайдалы микроэлементтердің жетіспеушілігінен;
-Гормоналдық бұзылулардан;
-Тамыр ауруларынан;
-Ұйқы кезінде демнің бітелу синдромы;
-Кейбір дәрілік заттарды қабылдаудан

ДДҰ сарапшылары артериялық гипертензияның таралу қаупінің бірқатар факторларын анықтайды.Ең алдымен дәлелденген қауіп факторы-тұқымқуалаушылық.Кейбір адамдардың гендерінде ауруға бейімділік әлден қалыптасқан,бірақ ол әрдайым дами бермейді.Егер төменде көрсетілген қоршаған орта факторларын бақылап отырса, оны болдырмауға болады.
Дененің артық салмағы, семіздік. Бұл жерде әңгіме салмақта емес, ал дене салмағының индексі (ДСИ) туралы бойы мен салмағы есебімен есептеуге болады.Егерде ДСИ нормадан асып кетсе,онда бұл гипертониялық ауру, сондай-ақ басқа да аурулардың қаупін төмендету үшін, салмақты азайту туралы ойлану қажет.
Ас тұзын мөлшерінен артық қолдану.Асқа артық мөлшерде тұз өнімін пайдалану артериялық қысымның артуына ықпал етеді.
Тағам және сумен түсетін кальций,магний жеткіліксіздігі
Темекі тарту.Темекі тарту тамыр қабырғаларының қалыңдауына әкеледі, сонымен бірге инфаркт пен инсульт қаупін арттырады.
Ішімдік.Артериялық қысымның артуы ішімдікті қолданумен байланысты. Егер күніне бір бокалдан артық шарап немесе бір құмыра сыра ішсе, онда бұл қысымның артуына әкеліп соғады.
Төмен физикалық белсенділік,гиподинамия. Аз қимылдайтын адамдарда әдетте қан қысымы артады. Күнделікті жарты сағаттық серуендеу артериялық гипертензия қаупін азайтуы мүмкін.
Психоэмоционалды стресстік жағдайлар.Дау-жанжалдар,ренжу,жұмыс тағы артық жүктеме,ұйқы мен демалыстың жетіспеушілігі қан қысымының артуына әкеліп соғуы мүмкін.
Әлеуметтік және экономикалық жағдайлар.

Генетикалық факторлар:
Ангиотензиноген гені
Ангиотензиноген алмастырушы фермент гені
Ренин гені
Альдостерон синтезін реттеуші ген
Ангиотензин-11 рецептор гені
Эндотелилік NO- синтетаза гені
Альва-аддукция гені
11-типті гидроксистероиддегидрогеназа ферменті синтезін бақылайтын ген
Бүйректің натрийді экскрециялау қызметінің тума ақауы
Инсулинге төзімділік

АГ қауіп дәрежесі
Төменгі қатер тобы (1 қатер). Бұл топқа АГ 1 дəрежесімен басқа қатер факторлары, ағза нысана зақымдалуы жəне жүрек-қантамыр ауруларының қосарлануы жоқ 55 жастан жас ерлер мен əйелдер кіреді. Жүрек қантамыр асқынуларының (инсульт, инфаркт) даму қаупі алдағы 10 жылда 15% төменді құрайды.
-Орташа қатер тобы (2 қатер). Бұл топқа 1 немесе 2 дəрежедегі АГ емделушілер кіреді. Бұл топқа кірудің негізгі белгілері болып ағза нысана зақымдалуы жəне жүрек-қантамыр ауруларымен қосарлануы жоқ, 1-2 басқа факторлардың болуы табылады. Жүрек қантамыр асқынуларының (инсульт, инфаркт) даму қаупі алдағы 10 жылда 15-20% құрайды.
-Жоғары қатер тобы (3 қатер). Бұл топқа 3 немесе одан көп басқа қауіп қатер факторлары бар немесе ағза нысандардың зақымдануы бар, 1 немесе 2 дəрежелі АГ емделушілер жатады. Осы топқа 3 дəрежелі АГ науқсатар кіреді, ағза нысаналардың зақымдануынсыз, қосарлы ауруларсыз жəне қантты диабетсіз. Жүрек қантамыр асқынуларының даму қаупі алдағы 10 жылда 20 дан 30% ке дейін.
- Өте жоғары қауіптегі топ (4 қатер). Бұл топқа АГ кез келген дəрежесімен емделушілер жатады, қосарланған аурулары бар, сонымен қатар 3 дəрежелі АГ емделушілер, қосарланған аурулар болмаған жағдайда да басқа қауіп қатер факторларымен жəненемесе ағза нысана жəненемесе қантты диабетпен науқастар кіреді. Жүрек қантамыр асқынуларының даму қаупі алдағы 10 жылда 30% жоғары.

Патогенезі.
Жүйкелік тетік.
Қауіп-қатер ықпалы;
АҚ-ды реттейтін орталықтың бұзылысы;
Қыртысты үрдістердің динамикасының бұзылыстары (қозу және тежелу);
Бас миында тежелудің жетіспеушілдігі
Дербес жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімінің тұрақты белсенденуі
Жүрек жиырылу күші мен жиілігінің жоғарылауы
ҚМК және ЖТШҚ
Гормоналды тетік.
* Гипоталамус
* Гипофизарлық-бүйрекүстілік жүйенің белсенділігінің жоғарылауы
* Глюкокортикоидтардың және стресс гормондарының өндірілуі артады.

Бүйректік тетік.
* Ренин-ангиотензин-алдестерон жүйесінің және өзекшілік эпителийлерінің тұқымқуалаушылықпен берілген ақаулары.Бүйрек ишемиясы нәтижесінде РААЖ-ның әсерленуі болады.

Артериялық қысымды бағалау.
Артериялық қысымды белгілі бір мақсатта және жаппай өлшеу кезінде пайыздық талдау жүргізілуі мүмкін: қысым өлшемдері 100 % шкала бойынша бөлінеді; 95 (Pss) пайызға сәйкес келетін жоғары деңгейі артериялық гипертензияның қауіпін көрсетеді деп есептейді, ал Рду деңгейі артериялық гипертензияны білдіреді. Рд0-ден Pgs-ке дейінгі ауытқулар қауіпті аймақ - шекаралық артериялық гипертензия ретінде қарастырылады.Алғашқы артериялық гипертензияның туындауында тұқым қуалаушылық бейімділікке үлкен мән беріледі (оны полигенді тұқымқуалаушы мультифакторлық ауруларға жатқызады).Диагностика үшін әсіресе ата-анада гипертониялық аурудың болуы маңызды (ең бастысы,анасында).Аурудың жүзеге асуында жағымсыз орта әсерлердің маңызы да кем емес: отбасындағы шиеленісті және күйзелісті жағдайлар,ішімдікке салыну,белсенді және енжар темекі шегу, гиподинамия.Тұлғалық ерекшеліктердің де белгілі бір мағынасы бар (көтеріңкі мазасыздық, қоршаған әсерлерге төзімділіктің төмендігі).Артық дене салмағы қауіп факторын білдіреді.Артериялық гипертензия және ауа қысымы,ауа температурасы,салыстырмалы ылғалдылық арасында өзара корреляциялық байланыс болатыны айқындалды.
Артериялық гипертензияның дәрежелері
Патологияның нақты кезеңіне байланысты аурудың көріністері ерекшеленеді:
- бірінші кезеңде қысым 180105 мм-ге дейін көтеріледі, қысқа шуыл және бас ауруы бар, назар шашыраңқы болады;
- екінші кезеңде қысымның жоғарылауы тұрақты болады, жүрек аймағындағы ауырсынумен, көру қабілетінің төмендеуімен, науқаста жүрек бұлшықетінің белсенділігінің бір мезгілде бұзылуымен мидың зақымдануы және бүйректің зақымдану белгілері бар;
- үшінші кезеңде қан қысымы 230150 мм-ге жетеді, қан айналымы нашарлайды, стенокардия және микроинсульт белгілері байқалады, көздің ауыр зақымдануы және энцефалопатия белгілері байқалады.
Алғаш қарағанда қан қысымы екі қолда және аяқта өлшенуі керек.АҚҚ науқас 5-10 минут демалғаннан кейін өлшенуі керек.Арасында 30 секунд 3 рет қайталап өлшеу керек, себебі қайта өлшегенде АҚ төмен болады.Бір рет қана өлшенген АҚ 20-30 % жағдайда гипердиагностикаға, 30 % жағдайда АГ анықталмауына әкеледі.
Қан қысымының көрсеткіштері
Артериялық қысым
Систолалық АД
ММ.С.Б
Диастолалық АД
мм.с.б
Қалыпты
130
85
Жоғары қалыпты
130-139
85-89
Гипертензияның 1 дәрежесі (жеңіл)
140-159
90-99
Гипертензияның 2 дәрежесі(шамалы)
160-179
100-109
Гипертензияның 3 дәрежесі (ауыр)
180
110

1.2.Артериалды гипертензиясымен ауыратын науқастарға мейіргерлік күтім.
Артериалды гипертензиямен ауыратын науқастарға күтім жүргізу барысында ауру қалпындағы өмірге қолайлы жағдай жасау және онымен қамтамасыз ету, яғни емделушінің физикалық, психологиялық, әлеуметтік және рухани тыныштықпен толық қамтамасыз ету керек. Қажет көлемде сапалы, қолжетімді және қауіпсіз медициналық көмекпен қаматамасыз ету болып табылады.
Мейіргерлік күтім негізі 2 деңгейде қызмет атқарылады. Жалпы және Арнайы. Жалпы - науқасқа жалпы түрде мейіргерлік күтім ұйымдастыру. Ал
арнайы - белгілі бір ауру түріне байланысты қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Мейіргерлік күтімнің гипертензия ауруындағы ерекшеліктері
Пациенттерге қолдау көрсету негізінде туыстарына күтім шараларын жасауды үйрету
Үй жағдайында туыстарына пациенттің денсаулығын сандық деңгейде бағалау жүргізіп,қан қысымын бақылап отыруды үйрету.
Мейіргердің стационарлық деңгейде, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.