Негізгі қорлардың амортизациясын анықтау әдістері және олардың кәсіпорынның негізгі капиталын жаңартудағы ролі

Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 19 бет
Таңдаулыға:

Негізгі қорлардың амортизациясын анықтау әдістері және олардың
кәсіпорынның негізгі капиталын жаңартудағы ролі.

ЖОСПАР:
Кіріспе
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...3
Негізгі бөлім:
I. Негізгі қорлардың
мазмұны ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...5
II. Негізгі қорлардың тозуы. Амортизациялық аударымды
жоспарлау ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..10
III. Амортизацияны есептеу әдістері және оның кәсіпорынның негізгі
капиталын жаңартудағы
ролі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .14
Қорытынды
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 23
Қолданылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 25-26

Кіріспе:
Кәсіпорын деңгейіндегі қаржыларды тиімді басқаруға кез келген субъект
тырысады.
Кәсіпорынның өзінің қызметін ұдайы, әрі тиімді жүзеге асуына белгілі
бір орта қажет. Ал оған кәсіпорынның айналымнан тыс капиталымен қамтамасыз
етілуін жатқызуға болады. Себебі капитал кез келген шаруашылық субъектінің
қаржылық қызметін басқарудың маңызды объектісі болып табылады.
Айналымнан тыс немесе қаржылық емес активтерге көңіл көп бөлінеді.
Себебі олардың есебінен кәсіпорын қызметінің ұдайы жүруі қамтамасыз
етіледі.
Кәсіпорынның айналымнан тыс активтеріне негізгі қорлар мен материалды
емес активтер жатады. Кәсіпорын қызметін қамтамасыз ету барысында олар
тозуға ұшырайды.
Тозған қорлардың орнын ауыстыру, яғни жаңарту қажеттіліктің бірі.
Себебі айтылып кеткендей кәсіпорынның жұмысын қамтамасыз ететін осы негізгі
қорлар.
Осы орайда негізгі қорлардың тозуын жан-жақты қарастыру керек.
Кәсіпорынға құралдарын жаңарту үшін ақша қаражаттары керек, ал олар қайдан
алынады және қандай мөлшерде болуы тиіс екенін белгілі бір әдістер арқылы
анықтауға болады.
Нақтырақ айтсақ, кәсіпорынның амортизациялық саясаты бойынша нақты
нәтижелер көріну керек.
Осы курстық жұмыста кәсіпорынның негізгі қорларының мазмұны, тозуы және
амортизацияны есептеу әдістері қарастырылады.Әр кәсіпорын үшін
амортизацияны есептеу әдістерінің бірі тиімдірек келеді. Ол кәсіпорынның
тікелей айналысатын қызметіне де байланысты.
Негізгі қорлар шаруашылыққа қатысуына байланысты жіктеледі. Сәйкесінше
олардың қолданылу деңгелері де әр түрлі. Сондықтан олардың тозуының орнын
толтыруды тиімді іске асыру үшін, амортизациялық аударымдарды есептеу
әдістерінің әр қайсысын бөлек қарастырып, бірін таңдау керек.
Әр кәсіпорын немесе ұйым өзінің құралдарына тозу есептеу тәсілі мен
амортизация нормасын өзі белгілейді.
Сондықтан негізгі қорлар туралытүсінік, олардың тозуы , амортизациялық
аударымдарды жоспарлау, амортизация есептеу тәсілдері жөнінде білу керек.

Негізгі бөлім:
І-тарау. Негізгі қорлардың мазмұны.
Негізгі қорлар (бухгалтерлік есепте –негізгі қаражаттар) –тауарлар
өндіруге, қызмет көрсетуге ұзақ кезең бойы үнемі немесе бірнеше рет
қолдануға арналған өндірістік активтер;
өнімдерді өндіру, жұмыстар орындау мен қызмет көрсетуде еңбек
қаражаттары ретінде немесе операциялық циклдан асатын уақыт бойы ұйымды
басқаруда қолданылатын кәсіпорын мүлкінің бір бөлігі.
Берілген активті негізгі қорларға жатқызу үшін келесідей шарттардың
қатар орындалуы талап етіледі:
а) өнімдерді өндіру, жұмыстарды орындау немесе қызмет көрсету кезінде
немесе ұйымның басқарушылық қажеттіліктері үшін қолдану;
б) ұзақ мерзім бойы қолданылу керек. Яғни пайдалы қызмет ету мерзімі 12
айдан асатын немесе қарапайым операциондық цикл бойында;
в) ұйым осы активтерді сатып жеруді күтіп отырмаса;
г) болашақта кәсіпорынға экономикалық табыстарды әкелу мүмкіндігі.
Пайдалы қызмет ету мерзімі деп кәсіпорынға табыс әкелетін негізгі қор
объектілерін қолдану кезеңін айтады.
Негізгі қорлардың кейбір бөлек топтары үшін пайдалы қызмет ету мерзімі
осы объектілерді қолдану нәтижесінде күтіліп отырған өнім көлемі есебінен
анықталады.
Негізгі қорлар –мемлекеттің ұлттық табысының бір бөлігі.
Негізгі өндірітік қорлар –болашақта қаржылық пайда әкелуге тиіс
кәсіпорынның өндірітік қорларының бөлігі, кәсіпорынның активтерін құрайтын
(негізгі қорлар –айналымнан тыс, қаржылық емес активтер) шаруашылық
ресурстарының бір бөлігі;
өзінің қалауы бойынша жұмсалатын немесе кез келген уақытта сата
алатындай шаруашылық субъектінің билігінде болуы керек;
бұрын жасалған келісімдердің нәтижесі болуы керек.
Негізгі қорлардың элементтері кәсіпорында меншік құқығы, шаруашылық
жүргізу, жедел басқару және жад келісімі негізінде болуы мүмкін.
Өнім өндіретін және технологиялық қызметтер (транспорттық,
коммуникациялық, ақпараттық және басқадай) көрсетумен айналысатын
кәсіпорындар мен ұйымдардың негізгі өндірістік қорларының элементтерінің
көлемі, жас шамасының құрылымы, технико-экономикалық деңгейі мемлекеттің
өндірістік-технологиялық әлуетін (потенциалын) сипаттайды,өнімдерді өндіру,
технологиялық қызметтерді көрсету, тауарлар мен қызметтерді экспорттау
деңгейін және өндірілетін өнімдер мен көрсетілетін қызметтердің техникалық-
технологиялық деңгейін сипаттайды.
Субъектілер арасындағы ақшалай қатынастар негізгі қорлар элементтерін
құру, оларды пайдалану,күту және жөндеу барысында туындайды.
Кәсіпорынның негізгі қорларының пайдаланудың тиімділігін өлшеу үшін
белгілі бір көрсеткіштер жүйесі қолданылады:
• қор қайтарымдылығы,
• қор сиымдылығы,
• қормен жарақтану,
• негізгі капитал рентабельділігі және т.б.
Қор қайтарымдылығы мен қор сиымдылығын есептеуде өндірілген өнім
көлемінен жанама салықтар мен негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық
құнын шегергендегі көрсеткіштер қолданылады.

Қор қайтарымдылығы (ҚҚ) негізгі қорлар құнының әр бір теңгесі өнім
өндіру мен өткізуден нәтижесінде қанша теңге әкелетінін көрсетеді де келесі
формуламен есептелінеді:

ҚҚ=ӨӨТТ НҚОҚ ,
(1)

Мұндағы: ӨӨТТ-өнімді өткізуден түскен табыс (жанама салықтарды
шегергендегі);
НҚОҚ -негізгі өндірістік қорлардың орташа жылдық құны.

Қор қайтарымдылығы деңгейіне келесідей ішкі факторлар әсер етеді:
• негізгі өндірістік қорлардың активті бөлігінің құрылымы мен үлесі;
• жабдықтардың жұмыс істеу уақыты;
• орташа сағаттық жұмсалудың деңгейі;
• жабдықтардың технико-технологиялық жағдайы;
• әлеуметтік факторлар (еңбек жағдайларын жақсарту, қызметкерлердің
іскер дәрежесін жоғарылату және т.б.).

Қор сиымдылығы (ҚС) қор қайтарымдылығына кері болып келеді де келесі
формула арқылы есептеледі:

ҚС= НҚОҚ ӨӨТТ (2)

Қор сиымдылығы өткізілген өнімнен түскен түсімнің бір теңгесіне қанша
негізгі қор құны келетіні көрсеткіші.

Қормен жарақтану (ҚЖ) бір жұмысшыға өндірістік негізгі қорлар құнының
қанша теңгесі келетінін көрсетеді де, былай анықталады:

ҚЖ= НҚОҚ ОС Ж
(3),

Мұндағы ОСЖ -негізгі өндіріс жұмысшыларының орташа тізімдік саны
(штаттық жұмысшыларды қоса).

Орташа тізімдік сан есеп беру кезеңінің басы мен соңында жұмыс
жасаушылардың орташа жылдық саны ретінде анықталады.

Негізгі капиталды қолданудың тиімділігі оның рентабельділігімен (РНК)
сипатталады. Рентабельділікті есептеу үшін жалпы пайда мен негізгі
қорлардың орташа жылдық құны көрсеткіштері қолданылады:

РНК=ЖП НҚОК
(4),

Мұндағы ЖП – жалпы пайда;
НҚОК –негізгі капиталдың орташа жылдық құны.

Негізгі капиталдың рентабельділігі кәсіпорынның негізгі капиталының әр
бір теңгесіне қанша таза пайда келетінін көрсетеді.

Негізгі қорларға бұл көрсеткіш есептелгенде , ол негізгі қор
рентабельділігі деп (РНҚ) аталады:

РНҚ= ТП НҚОҚ (5),

Мұндағы ТП –таза пайда.
Негізгі қорлардың рентабельділігін есептегенде жалпы пайдадан гөрі таза
пайданы немесе өнімді өндіру мен өткізуден алынған пайданы алған жөн ,
өйткені ол нақты негізгі қорларды қолдану нәтижесінде қалыптасады.
Сонымен қатар , есепке өндірісте қолданылатын негізгі қор
объектілерінің ғана құндарын алу керек, себебі қалғандары кәсіпорынның
өндірістік қызметінде және пайда табуға қатыспайды.

ІІ. Негізгі қорлардың тозуы. Амортизациялық аударымды жоспарлау
Амортизация негізгі құралдардың өндірістік қызмет атқару процесіндегі
олардың тозуының ақшалай нысанын білдіреді.
Амортизация тозған негізгі қорлардың құнының олардың көмегімен
өндірілген өнімдердің құнына өткізу процесін білдіреді.
Негізгі өндірістік қорлардың құндарының өндіріліп жатқан өнімге ауысуы
осы құнының бір бөлігі негізгі қорлардың тұтынушылық нысанында жүре беруіне
әкеледі де, келесі бөлігі жаңадан өндірілген өнім құнының бөлігі ретінде
айналыс жасай береді. Ол өз кезегінше өнімді өткізу нәтижесіне қарай
тауарлық нысаннан ақшалай түрге ауысады да, айналым процесінде
амортизациялық аударым түрінде аккумуляцияланады. Себебі өнімді өткізуден
түскен түсімнен белгілі мөлшерде амортизациялық аударымдар жасалынып
тұрады.
Амортизациялық аударым –бұл негізгі қаражаттар объектілірінің өндіріс
процесінде физикалық және моральдық тозуға ұшырап, өзінің құнын дайын
өнімге өткізетін бөлігінің ақшалай түрі.
Нәтижесінде негізгі қаражаттар объектілірінің нақты баланстық құны
төмендейді.
Амортизациялық аударымдар жинақталып, амортизациялық қорды
қалыптастырады. Ол кәсіпорындарда моральдық және физикалық тозу себебінен
шығарылған негізгі қор объектілірінің құнын қайтаруға құралады.
Экономикалық әдебиеттерде амортизациялық қорға негізгі қорлар және
материалды емес активтерді қарапайым және күрделі жаңартуға арналған ақша
ресурстары деген анықтама беріледі.

Амортизациялық аударымдардың арналымы келесілерде:
1. Амортизация қаржыландырудың мақсатты көзі болып табылады және
негізгі өндірістік қорлар мен материалды емес активтерді жаңартуды
қамтамасыз етуге арналады. өз кезегінде , амортизациялық олардың
бар болуы мен қолданылуы есесінен құралуды бастайды.
2. Амортизациялық аударымдар өткізілген өнімнің өзіндік құнының
бөлігі ретінде кәсіпорынның қызметінің қаржылық нәтижелеріне
байланыссыз қалыптастырады. Яғни қаржыландырудың бұл көзі
тұрақтылығымен ерекшеленеді және ең сенімді болып келеді (Мысалы,
бөлінбеген пайдаға қарағанда).
3. Амортизациялық аударымдар үздіксіз есептелінеді , оның есебінен
құралатын амортизациялық қор оның толтырылымының жеткіліктілігіне
қарай жұмсалынады. Яғни амортизациялық қордың қаражаттарын құру
мен пайдалану арасында уақытша айырма пайда болады. Осы уақыт
аралығында амортизациялық қор бос қалады да, кәсіпорынның қаржы
ресурстарынның қосымша көзі болып табылады.
4. Амортизация пайданы есептеу процесінде шығындарға жатқызылады. ал
нақтысында амортизациялық аударымдардың есептелген сомасы ешқайда
төленбейді және кәсіпорын айналымында қала береді.
5. Амортизациялық қор қаражаттары тек қана негізгі қорлардың тозуының
орнын толтырып, қайтаруға қолданылады.

Амортизациялық аударым жоспарлауда бастапқы мәлімет болып негізгі
қорлар объектілерінің құны жөніндегі мәліметтер алынады. Осы көрсеткіштер
негізінде негізгі қор тобы бойынша орташа жылдық құны есептелінеді:

НҚОҚ=НҚб+НҚК-НҚШ (6)

Мұндағы НҚОҚ –негізгі қорлардың орташа жылдық құны;
НҚб –есепті кезеңнің басындағы негізгі қор объектілерінің
құны;
НҚК, НҚШ –кіріске алынатын және шығарылатын негізгі қор
объектілерінің орташа жылдық құны.

Кіріске алынатын негізгі қор объектілерінің орташа жылдық құнын
есептегенде олардың құнын қызмет еткен мерзім айлары санына көбейтеді.
Шығарылған негізгі қор объектілерінің орташа жылдық құнын есептеуде жыл
соңына дейінгі қалатын айлар саныалнады.
Негізгі қаражаттар объектілірі бойынша амортизациялық аударымдар оны
бухгалтерлік есепке алған айдан кейінгі айдың бірінші жұлдызынан басталады
да, олар қатысты есепті кезеңде көрініс табады.
Амортизациялық аударымды есептеу осы объектінің құны толығымен
өтелгенге дейін жүргізіледі.
Кәсіпорынның негізгі қаражаттары бойынша амортизациялық аударымдар
олардың пайдалы қызмет ету мерзімі бойы есептелінеді.
Пайдалы қызмет ету мерзімі деп негізгі қор объектілерін қолдану
кәсіпорынға пайда әкеледі немесе оның қызметінің мақсаттарын орындау
күтілетін кезеңді айтады.
Амортизациялық аударымдар қайта жөндеу және техникалық қайта
жарақтанудағы негізгі қорлар бойынша есептелінбейді.
Амортизациялық аударымдар (АА) мөлшері негізгі қор объектілерінің
орташа жылдық құнын амортизация нормасына көбейту жолымен жобаланады:

АА= НҚОҚ * НА (7)

Мысалы: Негізгі өндірістік қорлар бойынша жоспарланған жылға амортизациялық
аударымды есептеу (млн. тг).
Негізгі өндірістік қорлардың құны жоспарланған жылдың басына -400 ;
Жоспарланып отырған жылы негізгі қорларды енгізу жоспарланған: мамырда
-48; қарашада -60.
Шығуы маусымда жоспарланып отыр -75. мамырда жабдықтар тобы бойынша
пайдалы қызмет ету мерзімі өтелді – 84.
Орташа қалыптасқан амортизация нормасы 10%.
Негізгі өндірістік қорларының орташа жылдық құны есептелінді (6):
НҚОҚ=400+48*712+60*112-75*412-84 *712=359 млн. тг.
Амортизациялық аударымдар сомасы 7-ші формула бойынша
есептелінеді:
АА = 359*0,1=35,9 млн. Тг

ІІІ . Амортизацияны есептеу әдістері және оның кәсіпорынның
негізгі капиталын жаңартудағы ролі
Қазіргі уақытта біздің еліміздің экономикасының негізгі мәселесі болып
негізгі капиталдың ескіруі табылады.
Ресми мәліметтерге сүйенсек, жалпы өнеркәсіп бойынша негізгі
өндірістік қорлардың тозуы 60-70%, ал бөлек кәсіпорындарда 80%. Негізгі
капиталдың активті бөлігінің физикалық тозуы 75 %-дан ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.